1, 2. Mambe mam ma bi tagbe i Listra i ngéda Paul bo Barnabas ba bé nyoo?

 LIYÔGBE li yé i tison i Listra. Mut wada nu a bi gwéé bôk i makôô, a yé pind mbok yosôna. Bakén ba bôt iba bon ba mbuubaha nye. Bôt ba yé maséé, ba londok. Prisi i Zeus i nlona ntut mbônji inyu kés i ngii miño mi i bôt bana bo iba. Limut li ntehe bo kiki mop map. Yak balôm ba nyaga ba ba yé bebee ni nol, ba nai ni liyôgbe. Ha nyen Paul bo Barnabas ba mpat mambot map, ba jôp ikété limut, ba londok, ba kalak le ba yoñ bañ bo kiki mop. Ba mboñ biliya bikeñi inyu boñ le limut li bégés bañ bo, ndi njee a ñemble bo.

² Ha nyen i nlélém ngéda, Lôk Yuda i i nlôl i Antiôkia i Pisidia i mbôdôl sohbene Paul bo Barnabas, ba podok mintén mi mam mabe nwominsôna ikolba bo. Kunda yada, bisamal a hielba bôô, limut li nwaa bégés bo, li kéña Paul, li kahal ôm nye ngok letee a nimis yi. I ngéda hiun hiap hi bi sôs, ba ôt nye, ni mambabaa nyuu yosô, letee ba pémés nye i tison, ba hoñlak le a nwo.

3. Mambe mambadga di ga timbhe munu pes ini?

³ Kii i mbôña ndi mam ma pam ha i likala li? Bimbe biniigana batéé likalô ba ngéda yés ba nla ôt mu ñañ u Paul, Barnabas, ni bôt ba Listra ba ba bé tômnde? Lelaa mimañ mi nla nigle ndémbél i Barnabas bo Paul ba ba bi téñbe ni nson wap, “ba podok ni makénd ni ngui Yéhôva”?​—Minson mi baôma 14:3.

4, 5. Inyuki Paul bo Barnabas ba bi ke i Ikônium, kii i bi tagbe nyoo?

⁴ Hala a bé ndik ndék dilo le ba bi kat Paul bo Barnabas mu tison i Lôk Rôma ini le Antiôkia i Pisidia, Lôk Yuda i ma ôbôs bo môl. Ibabé i nimis makénd, Paul bo Barnabas ba bi “kumb lipum li biték li li bé mu makôô map,” inyule bôt ba Antiôkia ba bi gwés bé emble ñañ nlam. (Minson mi baôma 13:​50-52; Matéô 10:14) I mbus, ba bi ke ni ñem nwee, ba yék i bôt ba ba yik le bomede bon ba yé njom i bikuu  Djob a ga pémhene bo. (Minson mi baôma 18:​5, 6; 20:26) Ni ngandak maséé, ba bi kena hônd yap likalô ni bisu. Ba bi boñ bebee le 150 kilôméta i nwelmbok, i pes likôl. Ba bol i tegep mbok i i bé ipôla dikôa dini le, Taurôs ni Sultan.

⁵ Paul bo Barnabas ba bi telep ndugi i Ikônium. Ikônium a bé tison i Lôk Rôma i het ba bé léba bôt ba ba bééna bilem bi loñ Grikia. I bé tison ikeñi yada mu nkoñ Rôma ba bé sébél le Galatia. a I tison i, i bééna bon ba Lôk Yuda ba ba bé bañga bôt, ni ngandak bôt ba biloñ bipe ba ba bi jôp i base i Lôk Yuda. Kiki lem, Paul bo Barnabas ba bi jôp i ndap bibégés, ba bôdôl añal ñañ nlam. (Minson mi baôma 13:​5, 14) Ba “ba pot i nya i yé le limut likeñi li Lôk Yuda ni li bôt ba Grikia li yila bahémle.”​—Minson mi baôma 14:1.

6. Inyuki di nla kal le Paul bo Barnabas ba bé niiga loñge, lelaa di nla nigle bo?

⁶ Inyuki di nla kal le Paul bo Barnabas ba bé niiga loñge? Paul a bé yi Bitilna, bañga bañga. Ibabé le a yubda, a bé a pôdna miñañ, mbañ, ni Mbén Môsi, inyu éba le Yésu a bé lama yila Mésia. (Minson mi baôma 13:​15-31; 26:​22, 23) Barnabas a bé tôñ bôt bape kiyaga. (Minson mi baôma 4:​36, 37; 9:27; 11:​23, 24) Ipôla yap, to wada a bé bôdôl bé nyemede ñem, ndi ba bé pot “ni ngui Yéhôva.” Lelaa yak we u nla nigle bo mu nson woñ likalô? Yéñ yi Bañga i Djob loñge loñge. Pohol minlôñ mi Bibel mi mi nla pala tinde bôt i emble we. Yéñ ngim manjel inyu hôgbaha i bôt u ntééne likalô. Ni le hiki ngéda, gwélél ngui i Lipôdôl li Djob inyu niiga, he pék yoñ wemede bé.

7. (a) Kii i yé i mbéna tagbe i ngéda di añal ñañ nlam? (b) Ibale mbagla i nkwo ikété lihaa joñ inyule u neebe ñañ nlam, kii u nlama bé hôya?

⁷ Di nyi le i Ikônium, bôt bobasôna bé bon ba bé gwés emble Paul bo Barnabas. Lukas a nkal le: “Ndi Lôk Yuda i i bé hémle bé, i tinde bôt ba matén i oo lôk kéé ni i kolba yo.” Kiki Paul bo Barnabas ba bi nôgda le ba nlama kônde yén mu tison i, “ba bi tégbaha ngandak ngéda nyoo, ba podok ni makénd.” Hala a boñ le, “mbagla i kwo ikété bôt ba tison, bahogi ba bé i pes Lôk Yuda, ndi bape ba bé i pes baôma.” (Minson mi baôma 14:​2-4) Yak i len ini, hala nyen mam ma ntagbe i ngéda di ñañal ñañ nlam. Bôt bahogi ba ntehe le ñañ nlam u ñat bôt, bape ba ntehe le u mbagal bôt. (Matéô 10:​34-36) Ibale mbagla i nkwo ikété lihaa joñ inyule u neebe ñañ nlam, bigda le bôt ba mbéna kolba bés ndik inyule ba nok ngim minsohi ni bitembee bôt bape ba ñôm bés. Ndi libak joñ lilam ipañ yap jon li nla boñ le ba héñha mahoñol.​—1 Pétrô 2:12; 3:​1, 2.

8. Inyuki Paul bo Barnabas ba bi nyodi i Ikônium, kii ndémbél yap i niiga bés?

⁸ I mbus ndék ngéda, bôt ba Ikônium ba bi ôô jimb inyu nol Paul bo  Barnabas. Ndi kiki ba bi yi hala, ba ke ngwéé i bitison bipe inyu añal ñañ nlam. (Minson mi baôma 14:​5-7) Yak i len ini, batéé likalô ba nyoñ yihe. I ngéda ba nsok bés tole ba mbep pôdôs bés, di nke ndik ni bisu i añal ñañ nlam ni makénd. (Filipi 1:7; 1 Pétrô 3:​13-15) Ndi ibale di nôgda le jam libe li nla lo, di nlek bé tôl ni lipamal, di nyoñ bitelbene bi pék ni yihe, inyu sôñ niñ yés yak niñ i bilôk bikéé.​—Bingéngén 22:3.

9, 10. Hee nkoñ u Listra u bééne, i bôt ba bé yééne mu ba bé lelaa?

⁹ Paul bo Barnabas ba bi ke i Listra, tison yada i bon ba Rôma, liké li 30 ma kilôméta ni Ikônium i pes hiônk i nwelmbok. Bôt ba Listra ba bé nôgla ngandak ni bôt ba Antiôkia i Pisidia ndi maselna ni Antiôkia, Listra a bééna bé ngandak bon ba Lôk Yuda. To ibale i bôt ba bé i Listra ba bé pot hop Grikia, hop wap u ligwéé u bé Likaônia. Paul bo Barnabas ba bi bôdôl añal ñañ nlam i mbamba bebek inyule Listra a bééna bé ndap bibégés. Kel yada i Yérusalem, Pétrô a bi mbuubaha mut a bi gwé bôk. I Listra, yak Paul a bi boñ minlélém mi manyaga. (Minson mi baôma 14:​8-10) I mbus manyaga ma Pétrô, ngandak bôt i bi yila bahémle. (Minson mi baôma 3:​1-10) Maselna ni Pétrô, i ngéda Paul a bi boñ manyaga mé, mam ma bi bep kiyaga.

¹⁰ Kiki di ntehe i bibôdle bi pes ini, i ngéda bôk mut i bi mbôôp, bôt ba Listra ba ba bé bégés bikwéha bi mop, ba bi bôdôl yoñ Paul bo Barbanas kiki mop map. Ba bi sébél Barnabas le Zeus, hala wee ñane ntôñ u mop map, ba sébél Paul le Hermes, man Zeus ni mbôgna hop. (Béñge minkéñék mi matila mini le, “ Listra ni base i Zeus bo Hermes”.)  Ndi to hala, Paul bo Barnabas ba bi liya i unda bo le ba mboñ i mam ma ni ngui i bañga mpom Nyambe wada, le Yéhôva, he ni ngui i bikwéha bi mop bé.​—Minson mi baôma 14:​11-14.

11-13. (a) Kii Paul bo Barnabas ba bi kal bôt ba Listra? (b) Bimbe biniigana bi bisu di ñôt mu bibuk bi Paul bo Barnabas?

¹¹ To hala kiki mam ma bi bep, Paul bo Barnabas ba bi bana ngôñ i tihba miñem mi bôt ba bé emble bo. Ñañ u Lukas u ñéba bés lelaa di nlama añle i bet ba ta bé bikristen ñañ nlam. Di yimbe lelaa Paul bo Barnabas ba bi ti bôt ngoñ i emble bo, ba bi kal le: “A bôt, inyuki ni mboñ i mam mana? Yak bés di yé bôt ba binam ba ba gwé minlélém mi mandutu kiki bé. Ndi di ñañle bé ñañ nlam le ni kôm i gwañga bi mam bini mbus, ni hielba yak Nyambe nu a niñ, nu a bi hek ngii ni ’isi lôñni tuye ni gwom gwobisôna bi yé mukété. I ngéda kôba, a bi nwas le biloñ gwobisôna bi noñ manjel ma nlémél bo, ndi a bi bok yaga mbôgi inyu yé nyemede ni njel mam malam a mboñ, a tinak bé banop ba nlôl i ngii lôñni mangéda ma libumbul, a nuuhak bé ni bijek, a yônhak miñem minan ni maséé.”​—Minson mi baôma 14:​15-17.

¹² Bimbe biniigana di nla ôt mu loñge nkwel unu? Pok, Paul bo Barnabas ba bé hoñol bé le ba nloo bôt bape. Ba bi yéñ bé to unda hala. Ndi ni suhulnyuu, ba bi kal le yak bo ba gwé bibomb kiki i bet ba bé emble bo. I yé maliga le ba bi kôhna mbuu mpubi, ni le maliga ma bi kobol bo ni biniigana bi bitembee. Ba bééna yak botñem i énél ni Yésu i ngii. Ndi ba bé nok le yak bôt ba Listra ba nla bana minlélém mi bisai ibale ba nôgôl Yésu.

 ¹³ Lelaa di ntehe i bôt di ñañle nañ nlam? Baa di ntehe bo kiki bisega gwés? I ngéda di ntégbaha gwigil gwap bi Bibel, baa di ntjél le ba ti bés lipém kiki Paul bo Barnabas? Mankéé Charles Taze Russell nu a bé yi niiga ngandak, a bi yigle bés loñge ndémbél mu kii a bé éga nson likalô ipôla nwii 1870 ni 1916. A bi tila le: “Di gwé bé ngôñ ni bibégés to ni lipém inyu yés, to inyu bikaat gwés. Di gwé bé to ngôñ le ba sébél bés le Pastô Bisop tole Rabbi.” Di ntehe le mankéé Russel a bi éba suhulnyuu kiki Paul bo Barnabas. Yak bés i ngéda di ntéé likalô, di nlama bé yéñ le bôt ba bégés bés ndi, di hôla bo i hielba yak “Nyambe nu a niñ.”

14-16. Bimbe biniigana bipe di ñôt mu nkwel u Paul bo Barnabas, ni bôt ba Listra?

¹⁴ Biniigana bi nyônôs biba di ñôt mu nkwel u bi yé le, Paul bo Barnabas ba bé bebee i héñha miño nwap mi minkwel. Maselna ni Lôk Yuda ni bakén ba bôt ba ba bi neebe base i Lôk Yuda, bôt ba Listra ba bé yi bé Bitilna ni maada ma bé ipôla litén li Israel ni Djob tole ba bé yi ndik ndék mam mu. Kiki libim li bé basalnwom, bôt ba Listra ba bééna pôla i memle bilem bi Nhek wap lakii disi tjap di bé ti ngandak bijek. I jam li jon Paul bo barnabas ba bi gwélél inyu bôdôl nkwel wap.​—Rôma 1:​19, 20.

¹⁵ Baa yak bés di yé bebee i héñha miño mi minkwel nwés? Tolakii nsalwom a nwes nlélém mbôô mu i nwom a gwé, a nhéñha makeñge mé ma nson inoñnaga ni hisi a nlama sal. Hala wee, ngim disi i yé ilam i tombok inyu nson ki le inyu dipe, i mbéda ngandak bôlô kiki bo i tém, i juble, tole i héya minkañ. Nlélém jam won u yé inyu nwin u Ane di nléba ikété Kaat Nyambe. Kiki Paul bo Barnabas, di nlama tibil béñge i mam ma nkéña bés i ngéda di ntééne bôt likalô inyu yi umbe ntén mut di yé pôdôs, ni imbe base a yé. Ha ni nyen di ga yi lelaa di bôdôl nkwel.​—Lukas 8:​11, 15.

¹⁶ Biniigana bi yônôs baa di nla ôt munu ñañ u Paul bo Barnabas ni bôt ba Listra bi yé le, ngim mangéda, mut mbe a nla nup i mbôô di nwes, tole i nla kwo i bahoma ba ngok. (Matéô 13:​18-21) Ibale i jam li li mpémél bés, di tomb bañ. Paul a bi bigdaha banigil ba Rôma le, “Nyambe a’ kéés hiki wada wés [hala wee yak hiki mut di ntééne likalô] inoñnaga ni maboñok mé.”​—Rôma 14:12.

17. I ngéda ba bi nyodi i tison Derbé, hee Paul bo Barnabas ba bi ke, inyuki?

¹⁷ I ngéda bôt ba Listra ba bi yék Paul bebee ni nyemb, banigil ba bi kéña nye, ba hôla nye. I mbus, ba jôbna nye i tison le a noi, ni le a tégbaha u. I kel i bé noñ ha, nye ni Barnabas ba bi yoñ njel inyu ke i tison Derbé. Ba bi boñ 100 kilôméta. Mu mbôñgô liké u, di nla hégda  i njôghe ni waa Paul a bé nôgda, kiki ba bi tip ôm nye ngok. Ndi hala a bi tômbôs bé nye ni Barnabas. Kii ba mbol i Derbé, ba yilha “jôga li bôt banigil.” Ha ni nyen, iloole ba yoñ njel i i bé kidik inyu huu i Antiôkia i Siria, i het ba bi bôdôl liké jap, ba bi “témb i Listra, i Ikônium ni i Antiôkia i [Pisidia].” Inyuki? Inyu ‘lédés banigil nyoo, ni inyu ti bo makénd le ba téñbe ni hémle.’ (Minson mi baôma 14:​20-22) Kinje loñge ndémbél i bôt bana bo iba ba bi yigle bés! Ba bé gwés bilôk bikéé iloo manyuu map bomede. Bagwélél ba makiiña ni bimissionnaire ba noñ ndémbél yap i len ini.

18. Lelaa ba ntéé mimañ i len ini?

¹⁸ Paul bo Barnabas ba bi ti ndik bé banigil makénd ni njel bibuk gwap tole ndémbél yap, ndi “ba bi téé mimañ ikété hiki likoda.” To hala kiki ‘mbuu mpubi won u bi ep bo’ i ke añal ñañ nlam i biloñ bipe, Paul bo Barnabas ba bi soohe, ba soga je i mbus ba “ti [mimañ mi] i moo ma Yéhôva.” (Minson mi baôma 13:​1-4; 14:23) Hala nyen mam ma ntagbe i len ini. Juu li mimañ li ngim likoda, li yé li soohe li tibil wan mam inyu yi too i mankéé ba nsômbôl bééga nson u mañ a nyônôs toi matode ma yé ikété Bibel. (1 Timôtéô 3:​1-10, 12, 13; Titô 1:​5-9; Yakôbô 3:​17, 18; 1 Pétrô 5:​2, 3) Nsongi u nwii mankéé a ma tégbaha i ntôñ bé won u nlôôha ba nseñ, ndi bipôdôl gwé, maboñok mé, ni jôl lilam a gwé gwon bi ñunda too mbuu mpubi u ñéga toi niñ yé. Ibale a ntibil yônôs matode ma mimañ mi likoda, ma ma nlébna ikété Bitilna bipubi, a ñéba le a kôli le ba bééga nye nson u ntééda bémba i Nwet. (Galatia 5:​22, 23) Ngwélél makiiña nyen a ntéé mimañ.​—Hégha ni 1 Timôtéô 5:22.

19. Umbe ñañga mimañ mi mbigda le mi nlama ti, lelaa ba nigle Paul bo Barnabas?

¹⁹ Mimañ mi nyi le Djob a ga bat bo ñañga mu kiki ba ngwel nson wap. (Lôk Héber 13:17) Kiki Paul bo Barnabas, mimañ nwon mi nyoñ ño i bôlô i añal ñañ nlam. Ba nlédés bilôk bikéé ni bibuk gwap. Ba yé ki bebee i bii gwéñe bi lôk kéé i bisu iloo gwéñe gwap bomede.​—Filipi 2:​3, 4.

20. Umbe nseñ di ñôt i ngéda di ñañ miñañ mi mi mpôdôl nson u bilôk bikéé?

²⁰ I ngéda Paul bo Barnabas ba bi sôk huu i mbai yap, i tison Antiôkia i Siria, i het ba bi nyodne ba bi “añal ngandak mam Nyambe a bi boñ ni njel yap, ni kiki a bi yible bôt ba matén njel hémle.” (Minson mi baôma 14:27) I len ini, i ngéda di ñañ miñañ mi mpôdôl nson nlam u bilôk bikéé, di ntehge lelaa Yéhôva a nsayap biliya gwap, hala a ntinde bés i ke ni bisu i ‘pot ni makénd ni ngui Yéhôva.’