GĨCUNJĨ GĨA 12
“Makĩaria na Ũcamba Maheetwo Hinya nĩ Jehova”
Paulo na Baranaba kuonania wĩnyihia, ũkirĩrĩria, na ũcamba
Gĩcunjĩ gĩkĩ kĩĩhocetie harĩ Atũmwo 14:1-28
1, 2. Nĩ maũndũ marĩkũ meekĩkire rĩrĩa Paulo na Baranaba maarĩ Listra?
KŨRĨ na gĩcanjama kĩnene Listra. Mũndũ waciarirũo arĩ muonju magũrũ ararũgarũga akenete thutha wa kũhonio nĩ andũ erĩ atoĩ. Andũ makagegio nĩ ũhoro ũcio, na magetĩkia atĩ arũme acio erĩ nĩ ngai. Nake mũthĩnjĩri-ngai wa Zeu akarehera arũme acio mahũa matumĩtwo ta thũmbĩ, na akarehe ndegwa, akeehaarĩria gũcithĩnja. No Paulo na Baranaba makaanĩrĩra makameera matige kũmekĩra maũndũ macio. Magatembũra nguo ciao, magatengʼera kĩrĩndĩ-inĩ, na thutha wa gũthaitha kĩrĩndĩ kĩu mũno, gĩgetĩkĩra kwaga kũmathathaiya.
2 Thutha ũcio, akararia arĩa maarĩ Ayahudi magakinya kuuma Antiokia ya Pisidia na Ikoniamu. Magacambia Paulo na Baranaba, na makaiguithia kĩrĩndĩ kĩmokĩrĩre. Kĩrĩndĩ o kĩu gĩkwendaga gũthathaiya Paulo, gĩkamũhũũra na mahiga nginya akerigwo. Thutha wa kũmũitũrũrĩra marakara mao, makamũkururia makamũtwara nja ya itũũra rĩu magĩĩciria atĩ nĩ mũkuũ.
3. Tũkwarĩrĩria ciũria irĩkũ gĩcunjĩ-inĩ gĩkĩ?
3 Nĩ kĩĩ gĩatũmire gĩcanjama kĩu kiumĩre? Ahunjia a mahinda maya a ũhoro ũrĩa mwega mangĩĩruta atĩa kuumana na ũhoro ũcio wĩgiĩ Baranaba, Paulo, na aikari acio a Listra? Na athuri a kĩũngano mangĩĩgerekania atĩa na kĩonereria kĩrĩa kĩaigirũo nĩ Baranaba na Paulo rĩrĩa maakirĩrĩirie ũtungata-inĩ wao, “makĩaria na ũcamba maheetwo hinya nĩ Jehova?”—Atũm. 14:3.
“Andũ Aingĩ . . . Magĩtuĩka Etĩkia” (Atũmwo 14:1-7)
4, 5. Paulo na Baranaba mathiire Ikoniamu nĩkĩ, na gwekĩkire atĩa makinya kũu?
4 Thikũ nini mbere ĩyo, Paulo na Baranaba nĩ maarutũrũrirũo nja ya itũũra rĩa Antiokia ya Pisidia thutha wa akararia arĩa maarĩ Ayahudi gũcogera kĩrĩndĩ kĩmokĩrĩre. Handũ ha gũkua ngoro, arũme acio eerĩ “[maaringithirie] magũrũ mao thĩ nĩguo rũkũngũ rũitĩke” kuonania atĩ nĩ matigana na aikari a itũũra rĩu arĩa mataamũkagĩra ndũmĩrĩri yao. (Atũm. 13:50-52; Mat. 10:14) Paulo na Baranaba maumagarire na thayũ na magĩtiga akararia acio matuĩrũo nĩ Ngai. (Atũm. 18:5, 6; 20:26) Amishonarĩ acio erĩ maathiire na mbere kũhunjia matekũnyihanyihia gĩkeno kĩao. Maathiire rũgendo rwa kilomita 150 mũhuro wa mwena wa irathĩro, magĩkinya kũndũ kwarĩ kũnoru na kwaraganu kũrĩa kwarĩ gatagatĩ ka irĩma cia Tauro na cia Sultani.
5 Paulo na Baranaba maambire kũrũgama Ikoniamu, kũrĩa kwarũmĩtie ũndũire wa Ngiriki, na itũũra rĩu rĩarĩ rĩa bata mũno harĩ gĩcigo kĩa Galatia kĩa Roma. a Itũũra rĩu rĩaikaragwo nĩ Ayahudi aingĩ marĩ igweta na andũ aingĩ arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi. O ta ũrĩa maamenyerete gwĩka, Paulo na Baranaba maaingĩrire thunagogi-inĩ na makĩambĩrĩria kũhunjia. (Atũm. 13:5, 14) Maaririe “na njĩra njega mũno nginya andũ aingĩ Ayahudi na Angiriki magĩtuĩka etĩkia.”—Atũm. 14:1.
6. Paulo na Baranaba maagĩire na maumĩrĩro mega nĩkĩ, na tũngĩĩgerekania nao atĩa?
6 Paulo na Baranaba maagĩire na maumĩrĩro mega nĩkĩ? Paulo aarĩ na ũũgĩ mũingĩ wa Maandĩko. Aarĩrĩirie na njĩra ya ũũgĩ maũndũ maumanĩte na historĩ, ũrathi, na Watho wa Musa nĩguo onanie na ma atĩ Jesu nĩwe warĩ Mesia ũrĩa weranĩirũo. (Atũm. 13:15-31; 26:22, 23) Nake Baranaba nĩ aarũmbũyagia andũ mũno. (Atũm. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Na o eerĩ matiehokaga ũũgĩ wao ene, no maaragia ‘kũgerera hinya ũrĩa maaheetwo nĩ Jehova.’ Ũngĩĩgerekania atĩa na amishonarĩ acio wĩra-inĩ waku wa kũhunjia? Na njĩra ya gwĩka maũndũ maya: Taũkĩrũo biũ nĩ Kiugo kĩa Ngai. Thuura Maandĩko marĩa mangĩgucĩrĩria athikĩrĩria aku. Wĩcirie njĩra cia kũũmĩrĩria arĩa ũrahunjĩria. Na hingo ciothe ũrutanage kũgererera Kiugo kĩa Ngai, no ti ũũgĩ waku mwene.
7. (a) Andũ maiyũkagia ũhoro ũrĩa mwega na njĩra irĩkũ? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ wagĩrĩirũo kũririkana angĩkorũo famĩlĩ yanyu nĩ ĩgayũkanĩte tondũ nĩ ũthathayagia Jehova?
7 O na kũrĩ ũguo, ti andũ othe thĩinĩ wa Ikoniamu maakenirio nĩ ndũmĩrĩri ya Paulo na Baranaba. Luka aaugire, “Ayahudi arĩa matetĩkirie, magĩcogera andũ a ndũrĩrĩ na magĩthũkia meciria mao nĩguo mokĩrĩre ariũ a Ithe witũ.” Paulo na Baranaba nĩ moonire bata wa gũikara kũu nĩguo matetere ũhoro ũrĩa wega, na “makĩhũthĩra ihinda iraya kũu makĩaria na ũcamba.” Nĩ ũndũ ũcio, “andũ aingĩ a itũũra rĩu nĩ maagayũkanĩte; amwe maarĩ mwena wa Ayahudi no arĩa angĩ maarĩ mwena wa atũmwo.” (Atũm. 14:2-4) O na ũmũthĩ, andũ maiyũkagia ũhoro ũrĩa mwega na njĩra o ta icio. Amwe magĩaga na ũrũmwe; angĩ makagayũkana. (Mat. 10:34-36) Angĩkorũo famĩlĩ yanyu nĩ ĩgayũkanĩte tondũ nĩ ũthathayagia Jehova, ririkana atĩ kaingĩ andũ matũkararagia nĩ ũndũ wa gwĩtĩkia mũhuhu ũtarĩ na mũthingi kana maheeni matwĩgiĩ. Mĩthiĩre yaku mĩega no yonanie atĩ mũhuhu ũcio nĩ wa maheeni na thutha-inĩ arĩa maragũkararia no macenjie mawoni mao gũkwerekera.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.
8. Paulo na Baranaba maaumire Ikoniamu nĩkĩ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ tũreruta kuumana na kĩonereria kĩao?
8 Thutha wa ihinda, akararia thĩinĩ wa Ikoniamu makĩbanga njama ya kũhũũra Paulo na Baranaba na mahiga. Rĩrĩa amishonarĩ acio maamenyithirio ũhoro ũcio, magĩthamĩra gĩcigo-inĩ kĩngĩ makahunjie kuo. (Atũm. 14:5-7) O na ũmũthĩ, ahunjia a Ũthamaki nĩ mahũthagĩra ũũgĩ na njĩra o ta ĩyo. Rĩrĩa twarĩrio ũũru, tũthiaga na mbere kũhunjia tũrĩ na ũcamba. (Afil. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) No tũngĩona ta gũkuumĩra haaro, nĩ twĩthemaga gwĩka ũndũ ũngĩingĩria muoyo witũ ũgwati-inĩ kana mĩoyo ya Akristiano arĩa angĩ.—Thim. 22:3.
Garũrũkĩrai “Ngai Ũrĩa Ũtũũraga Muoyo” (Atũmwo 14:8-19)
9, 10. Itũũra rĩa Listra rĩarĩ kũ, na nĩ maũndũ marĩkũ tũĩ megiĩ aikari a kuo?
9 Paulo na Baranaba maathiire Listra, itũũra rĩaathagwo nĩ Roma, na rĩarĩ kilomita ta 30 mũhuro wa mwena wa ithũĩro wa Ikoniamu. Listra nĩ yatũũrĩtie ngwatanĩro nũmu na Antiokia ya Pisidia, no gũtiaikaragwo nĩ Ayahudi aingĩ marĩ igweta. O na gũtuĩka kwahoteka aikari a Listra nĩ maaragia Kĩngiriki, rũthiomi rwao rwarĩ Kĩlikaonia. Paulo na Baranaba maambĩrĩirie kũhunjia kũndũ kwa mũingĩ, tondũ no kũhoteke itũũra rĩu rĩtiarĩ na thunagogi. Petero arĩ Jerusalemu nĩ aahonetie mũndũ waciarĩtwo arĩ muonju. Nake Paulo arĩ Listra nĩ aahonirie mũndũ waciarĩtwo arĩ muonju magũrũ. (Atũm. 14:8-10) Andũ aingĩ nĩ maatuĩkĩte etĩkia nĩ ũndũ wa kĩama kĩu Petero aaringĩte. (Atũm. 3:1-10) No kĩama kĩrĩa Paulo aaringire kĩarĩ na maumĩrĩro ngũrani mũno.
10 Andũ a Listra maarĩ athathaiya a ngai cia maheeni. Kwoguo rĩrĩa mũndũ ũrĩa warĩ muonju magũrũ aambĩrĩirie gwĩtwara, kĩrĩndĩ kĩu gĩeciririe atĩ Paulo na Baranaba maarĩ ngai. Makĩambĩrĩria gwĩta Baranaba Zeu, mũnene wa ngai ciao, na Paulo makĩmwĩta Herime, mũrũ wa Zeu na mwaria wa ngai ciao. (Rora gathandũkũ ka, “ Listra na Ũthathaiya wa Zeu na Herime.”) O na kũrĩ ũguo, Paulo na Baranaba nĩ meehotorete gũteithia kĩrĩndĩ gĩtaũkĩrũo atĩ matiaheetwo hinya wa kwaria na gwĩka maũndũ nĩ ngai icio cia maheeni, no maahetwo hinya nĩ Jehova, Ngai ũrĩa ũmwe wa ma.—Atũm. 14:11-14.
“Mũtigane na maũndũ maya ma tũhũ mũgarũrũkĩre Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo, o we wombire igũrũ na thĩ.”—Atũmwo 14:15
11-13. (a) Paulo na Baranaba meerire aikari a Listra atĩa? (b) Ũndũ ũmwe tũngĩĩruta kuumana na ciugo icio cia Paulo na Baranaba nĩ ũrĩkũ?
11 O na kũrĩ na gĩcanjama kĩu, Paulo na Baranaba no meendaga gũkinyĩra ngoro cia athikĩrĩria ao na njĩra ĩrĩa njega biũ. Luka nĩ aandĩkire ũndũ ũcio, ũrĩa wonanagia njĩra njega ya kũhunjĩria andũ arĩa mathathaiyagia ngai cia maheeni. Paulo na Baranaba maahũthĩrire ciugo ici kũgucĩrĩria athikĩrĩria ao: “Andũ aya, mũreka maũndũ maya nĩkĩ? O na ithuĩ tũrĩ andũ marĩ na mawathe o ta inyuĩ. Na tũramũhunjĩria ũhoro ũrĩa mwega nĩguo mũtigane na maũndũ maya ma tũhũ mũgarũrũkĩre Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo, o we wombire igũrũ na thĩ na iria na indo iria ciothe irĩ thĩinĩ wacio. Mahinda ma njiarũa cia tene nĩ eetĩkĩrĩtie ndũrĩrĩ ciothe irũmĩrĩre mĩthiĩre yacio, o na gũtuĩka ndaigana gwĩtiga atarĩ na ũira nĩ gũkorũo nĩ eekaga maũndũ mega, akamũhe mbura kuuma igũrũ na imera irĩ na maciaro, akamũhũnia na irio na akaiyũria ngoro cianyu gĩkeno.”—Atũm. 14:15-17.
12 Nĩ maũndũ marĩkũ tũngĩĩruta kuumana na ciugo icio? Wa mbere, Paulo na Baranaba matieyonaga marĩ a bata gũkĩra athikĩrĩria ao. Matietuire ta marĩ na hinya ũkĩrĩte wa ndũire. Handũ ha ũguo, marĩ na wĩnyihia meetĩkĩrire atĩ maarĩ na mawathe o ta athikĩrĩria ao. Ma nĩ atĩ, Paulo na Baranaba nĩ maamũkĩrĩte roho mũtheru na magakũũrũo kuumana na morutani ma maheeni. Ningĩ nĩ maahetwo kĩĩrĩgĩrĩro gĩa gũgaathamaka hamwe na Kristo. No nĩ maamenyaga atĩ o na aikari acio a Listra nĩ mangĩamũkĩrire iheo icio mangĩathĩkĩire Kristo.
13 Hihi tũkoragwo na mawoni marĩkũ kwerekera andũ arĩa tũhunjagĩria? Hihi nĩ tuonaga matariĩ o ta ithuĩ? Tũgĩteithia andũ arĩa angĩ kwĩruta ũhoro wa ma kuuma Kiugo-inĩ kĩa Ngai-rĩ, hihi nĩ twĩgerekanagia na Paulo na Baranaba na njĩra ya gwĩthema gwĩcarĩria rũgooco? Charles Taze Russell nĩ aatũigĩire kĩonereria kĩega ũndũ-inĩ ũcio, o na gũtuĩka aarĩ mũrutani mwega na nĩwe watongoragia wĩra wa kũhunjia mũthia-inĩ wa karine ya 19 na kĩambĩrĩria-inĩ gĩa karine ya 20. Aandĩkire ũũ: “Tũtikwenda gũtũũgĩrio kana o na kũheo gĩtĩo kĩa mwanya nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa tũrandĩka; na tũtikwenda gwĩtagwo Anene kana Rabbi.” Mũrũ wa Ithe witũ Russell oonanirie wĩnyihia o ta Paulo na Baranaba. Ũndũ ũmwe na ũcio, muoroto witũ rĩrĩa tũrahunjia ti kwĩgoocithia, no nĩ gũteithia andũ magarũrũkĩre “Ngai ũrĩa ũtũũraga muoyo.”
14-16. Nĩ maũndũ marĩkũ mangĩ tũngĩĩruta kuumana na ũrĩa Paulo na Baranaba meerire aikari a Listra?
14 Ũndũ wa kerĩ tũngĩĩruta kuumana na ciugo icio nĩ atĩ Paulo na Baranaba nĩ maahotaga kũgarũrĩra kũringana na andũ arĩa marahunjĩria. Ngũrani na Ayahudi na andũ arĩa maagarũrũkĩte magatuĩka Ayahudi thĩinĩ wa Ikoniamu, aikari a Listra maarĩ na ũmenyo mũnini wĩgiĩ Maandĩko na wĩgiĩ ũrĩa Ngai aahiũranagia na rũrĩrĩ rwa Isiraeli. O na kũrĩ ũguo, athikĩrĩria a Paulo na Baranaba maarĩ arĩmi. Itũũra rĩa Listra rĩarĩ na rĩera ihooreru na mĩgũnda mĩnoru. Andũ acio nĩ mangĩonire ũira mũingĩ wa ngumo cia Mũũmbi ta ũrĩa woonanagio nĩ indo ta magetha maingĩ, na amishonarĩ acio nĩ maahũthagĩra maũndũ macio gũteithia athikĩrĩria ao gwĩcũrania.—Rom. 1:19, 20.
15 Hihi o na ithuĩ no tũgarũragĩre kũringana na andũ arĩa tũrahunjĩria? O na gũtuĩka mũrĩmi no ahande mbegũ ihaanaine mĩgũnda-inĩ yake ĩtiganĩte, no abatare kũhũthĩra njĩra ngũrani cia kũhaarĩria mũgũnda gũkĩringana na mũthemba wa tĩri. Mĩgũnda ĩmwe no ĩkorũo na tĩri mũhoro ũtarabatara kũhaarĩrio mũno. Ĩngĩ nayo na ĩkorũo na tĩri ũrabatara kũhaarĩrio na njĩra nene makĩria. Ũndũ ũmwe na ũcio, mbegũ ĩrĩa tũhandaga no ĩmwe—ndũmĩrĩri ya Ũthamaki ĩrĩa ĩrĩ Kiugo-inĩ kĩa Ngai. O na kũrĩ ũguo, tũngĩĩgerekania na Paulo na Baranaba, nĩ tũrĩĩrutanagĩria gũtaũkĩrũo nĩ mũrerere na wĩtĩkio wa andũ arĩa tũrahunjĩria. Ũndũ ũcio nĩ ũrĩtũteithagia kũmenya njĩra ĩrĩa tũkũhũthĩra kũhunjĩria andũ acio ndũmĩrĩri ya Ũthamaki.—Luk. 8:11, 15.
16 Nĩ harĩ ũndũ wa gatatũ tũngĩĩruta kuumana na ũhoro ũcio wĩgiĩ Paulo, Baranaba, na aikari a Listra. O na tũngĩĩrutanĩria biũ, rĩmwe mbegũ ĩrĩa twahanda no ĩhurio nĩ ũrĩa mũũru kana ĩgwe kũndũ kũrĩ na mahiga. (Mat. 13:18-21) Ndũkanakue ngoro kũngĩthiĩ ũguo. O ta ũrĩa Paulo thutha-inĩ aaririkanirie arutwo arĩa maarĩ Roma, “o ũmwe witũ [nginya arĩa tũhunjagĩria] nĩ akaarũgama mbere ya Ngai atuĩrũo kũringana na ciĩko ciake.”—Rom. 14:12.
“Makĩmaneana Kũrĩ Jehova” (Atũmwo 14:20-28)
17. Paulo na Baranaba maathiire kũ mauma Deribe, na maathiire kũu nĩkĩ?
17 Thutha wa aikari a Listra gũkururia Paulo nja ya itũũra na kũmũtiga atariĩ ta e mũkuũ, arutwo makĩmũhonokia na makĩmũhe handũ ha kũraarĩrĩra itũũra-inĩ rĩu. Mũthenya ũrĩa warũmĩrĩire, Paulo na Baranaba makĩambĩrĩria rũgendo rwa kilomita 100 merekeire Deribe. No tũgerie kũhũũra mbica ũrĩa rũgendo rũu rwarĩ rũritũ harĩ Paulo, tondũ aakoretwo aahũũrũo na mahiga mathaa maigana ũna mbere ĩyo. O na kũrĩ ũguo, marĩ na Baranaba nĩ maakirĩrĩirie, na makinya Deribe, nĩ “[maatuire] andũ aingĩ arutwo.” Thutha ũcio, handũ ha kũgera njĩra ĩrĩa yarĩ nguhĩ mathiĩ Antiokia ya Siria kũrĩa maaikaraga, “magĩcoka Listra, Ikoniamu, na Antiokia [ya Pisidia].” Nĩkĩ? Nĩguo ‘mekĩre arutwo hinya, na mamekĩre ngoro maikare marĩ na wĩtĩkio.’ (Atũm. 14:20-22) Arũme acio nĩ maatũigĩire kĩonereria kĩega mũno! Maaigire mabataro ma kĩũngano mbere ya mabataro mao. Arori a mũthiũrũrũko na amishonarĩ a mahinda maya nĩ megerekanagia na kĩonereria kĩu kĩao.
18. Nĩ maũndũ marĩkũ marũmagĩrĩrũo mũndũ akĩamũrũo atuĩke mũthuri wa kĩũngano?
18 Makĩria ma gwĩkĩra hinya arutwo kũgerera ciugo na kĩonereria kĩao, Paulo na Baranaba ningĩ nĩ maamũrire “athuri nĩ ũndũ wao harĩ o kĩũngano.” O na gũtuĩka Paulo na Baranaba “[maatũmĩtwo] nĩ roho mũtheru” wĩra-inĩ ũcio wa ũmishonarĩ, nĩ maahoire na makĩĩhinga rĩrĩa maamũraga athuri acio na “makĩmaneana kũrĩ Jehova.” (Atũm. 13:1-4; 14:23) O na ũmũthĩ, kĩonereria kĩu nĩkĩo kĩrũmagĩrĩrũo. Athuri a kĩũngano matanoiga mũndũ aamũrũo, mambaga kũhoya na magathuthuria kana mũrũ wa Ithe witũ ũcio nĩ ahingĩtie ithimi cia Kĩĩmandĩko. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tit. 1:5-9; Jak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Ihinda rĩrĩa mũndũ akoretwo arĩ Mũkristiano tirĩo rĩroragwo. Handũ ha ũguo, ũndũ ũrĩa wonanagia atĩ roho mũtheru nĩ ũraruta wĩra ũtũũro-inĩ wake nĩ ciugo na ciĩko ciake, o hamwe na ũrĩa andũ mamuonaga. Kũhingia ithimi iria cigĩirũo arori thĩinĩ wa Maandĩko nĩkuo kuonanagia kana nĩ agĩrĩire gũtungata arĩ mũrĩithi wa ngʼondu cia Jehova. (Gal. 5:22, 23) Mũrori wa mũthiũrũrũko nĩwe ũkoragwo na ũigĩrĩrĩki wa kwamũrana.—Ringithania 1 Timotheo 5:22.
19. Athuri a kĩũngano makoragwo na ũigĩrĩrĩki ũrĩkũ, na megerekanagia atĩa na Paulo na Baranaba?
19 Athuri a kĩũngano nĩ moĩ atĩ nĩ makoorio nĩ Ngai nĩ ũndũ wa ũrĩa marũmbũyanagia na kĩũngano. (Ahib. 13:17) O ta Paulo na Baranaba, athuri a kĩũngano nĩ matongoragia wĩra-inĩ wa kũhunjia. Nĩ mekĩraga hinya Akristiano arĩa angĩ kũgerera ciugo ciao. Na nĩ makoragwo mehaarĩirie kũiga mabataro ma kĩũngano mbere ya mabataro mao.—Afil. 2:3, 4.
20. Tũgunĩkaga atĩa twathoma ũhoro wĩgiĩ wĩra ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ marutĩte?
20 Mũthia-inĩ rĩrĩa Paulo na Baranaba maacokire Antiokia ya Siria kũrĩa maaikaraga, nĩ meerire kĩũngano “maũndũ maingĩ marĩa Ngai eekĩte kũgerera harĩ o, na atĩ nĩ aahingũrĩire andũ a ndũrĩrĩ mũrango wa kũgĩa na wĩtĩkio.” (Atũm. 14:27) Twathoma ũhoro wĩgiĩ wĩra ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ marutĩte na tũkona ũrĩa Jehova arathimĩte kĩyo kĩao, nĩ tũrĩkĩragwo ngoro gũthiĩ na mbere ‘kwaria na ũcamba tũheetwo hinya nĩ Jehova.’
a Rora gathandũkũ ka, “ Ikoniamu—Itũũra rĩa Andũ a Ferugia.”
