Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

Kɔ o sɔɔŋ lebolloŋ sakpo

SUƐI LEBOLII 12

“Mi Chɛhowa Ke Nda Kpaayaa le Ma Soo a Kɛndɛi Nduɛi Okɔɔ a Dialuŋ Fulaa”

“Mi Chɛhowa Ke Nda Kpaayaa le Ma Soo a Kɛndɛi Nduɛi Okɔɔ a Dialuŋ Fulaa”

Mi Pɔɔl nda Banabaa chɔm kaa tusiaŋndo, nduyɛ ma lambaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a dialuŋ fulaa

O tɔlnuŋ o Walta Kiilaa 14:​1-28 choo

1, 2. Yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ teleŋ Pɔɔl nda Banabaa wa Lista wo?

 MI WOOLUŊ wooluŋ bɛndoo yɔŋnuŋ Lista. Po nda velu o bɛvɛiyo wo wa huuloo a nyaaloo, mɛɛ mialla a ŋiɔɔŋ siŋgi ndu. Mi kɔndɔfillo bii waŋnda. Ma laalaŋ maa mɛlɛkaa puaa haa cho ni. Mi wana soliaa lasalaa huŋ a bil lapeeŋgoo le nda. Nauwa wa chaŋndo mɛɛ wana soliaa lasalaa le mɛlɛka Suu, wa kɔlaŋ a nda le nda diyɔɔ. Pɔɔl nda Banabaa ndaa hɛnaŋ kposoŋ a sɔɔŋ wa muŋ yɔŋnɔŋndo woŋ te. Okoŋ ma sɛɛsiaŋ domalaŋ lekɔɔ, ma luɛi waŋnda tɛɛŋ a kiltaŋ le nda nyɔɔloo maa a piɛi nda maa mɛlɛka le. Sɛmbɔɔ pila ndoo yeemaŋ ni le waŋnda haa kuunaa yɔŋii nda piɛi nda maa mɛlɛkaa.

2 Okoŋ, mi Chuuwaa ndaa simul tonyaa wa chaŋ Akooniɔm a Aŋtiɔɔ o Pisidiaa niŋ. Ma tosa mi faŋga bɛndoo mululaŋ Pɔɔl nda Banabaa le choola nda wa dimioo a nda okɔɔ laŋ. Mi faŋga bɛndu ndoo che nda hoo maa mɛlɛkaa wo balu Pɔɔl silɔ, okoŋ ma kandu ndu vii viiyo a poutaŋ haaa mbo wou kpandeŋ. Mɛɛ nda saŋga a ndu vii viiyo, ma sasu ndu okoŋ ma soli ndu o dio kpakioo kɔɔli. Ndaa yiyaŋ ko maa o vi.

3. Nyunala kuɛɛ naŋ cho yɛ yaasiaa o buŋgɛi hei niŋ?

3 Yɛɛ tosa yɛ mi suɛi kpundɛ bɛnduei hei yɔŋnuŋ? Yɛɛ wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa hau pɛɛku yɛ o sɔɔŋ yɔŋnuŋ Pɔɔl nda Banabaa woŋ niŋ, nduyɛ a mɛɛ waŋnda Lista keleŋa yiyaŋ ndaa siŋga a puaa haa okɔɔ yɛ? Mi Chɛhowa ke Pɔɔl nda Banabaa kpaayaa le ma lambaŋ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo a “dialuŋ fulaa.” Vɛɛ bɛnduaa kundaa tuallɛ tamasi ndaa kɔɔli?—Walta. 14:​3.

“Mi . . . Faŋga Bɛndoo Simnuŋ Wanaa Laalaŋnda” (Walta Kiilaa 14:​1-7)

4, 5. Le yɛɛ Pɔɔl nda Banabaa ndaa kuɛ yɛ Akooniɔm, nduyɛ yɛɛ yɔŋnuŋ yɛ nda loŋ?

4 Nyɔɔ viu bɛɛ le, mi Chuuwa handu Pɔɔl nda Banabaa nyɛkindilaa choo, okoŋ ma soli nda o chiee bɛndu maLuomaŋndo niŋ, Aŋtiɔɔ o Pisidiaa niŋ. Puaa ŋiɔɔŋnda haa tembu kɔl kposoŋ a hei le. Kɛ, “ma kuaŋ chundu wa nda o ŋpelu wo.” (Walta. 13:​50-52; Maa. 10:​14) Mi Banabaa nda Pɔɔl faŋaŋ wanaa wa nda kaŋ simullo wa tɛɛŋ o kɔl nyulu niŋ, okoŋ ma mal nda le mi Mɛlɛka pila kɔɔsa a nda. (Walta. 18:​5, 6; 20:​26) Le mɛɛ nyaaloo wa nda o kɔl tau yɛ, mi misiɔnalueiyaa ŋiɔɔŋnda haa hiau lachi a yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Mɛɛ nda buli tiŋndo le mɛɛliilaŋ 100, ma kua kpeŋgii batouve, ma fuuluu o pembii pum choo Talɔɔsi tɛɛŋ a Sutaŋ.

5 Naa tasiaa Pɔɔl nda Banabaa kuɛ wa wa Akooniɔm ni. Fondaŋ naamu maKilikiiyo wa hoo ni. Nduyɛ o wa chiee bɛndoo opilɛ o chieeŋ bɛnduŋ maLuomaŋnda tɛɛŋ o Kaleesiaa niŋ. a Chuuwaa ndaa nɔ tɔɔ bɛndoo wa, a wanaa chua piɛile Chuuwa wa, wa tau o chiee bɛndoo hoo niŋ. A mɛɛ ndaa tosa paandu yɛ koni, mi Pɔɔl nda Banabaa luɛi o chiɛi Chuuwa piɛi Mɛlɛka wo niŋ, ma kandu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. (Walta. 13:​5, 14) “Ma dimi suɛi Mɛlɛkɛi nyɛkɛndɛi. Okoŋ mi Chuuwa a Kilikiiya faŋga bɛndoo simnuŋ wanaa laalaŋnda.”—Walta. 14:​1.

6. Le yɛɛ Pɔɔl nda Banabaa wa yɛ wanaa pɛɛkaa kɛndɛ, nduyɛ vɛɛ naŋ tuallɛ tamasi ndaa kɔɔli?

6 Le yɛɛ sɔɔŋ Pɔɔl nda Banabaa dimi woŋ cho yɛ sɔɔŋ kɔl dɛɛniaa? Pɔɔl ndoo nɔ taasi Baabuiyo tau. Mi ndoo soo a bundɔŋ okɔɔ, huuluŋ Baabuiyoŋ, vɛlɛ a sawala Mɛlɛka ndoo ke Muuse laŋ le waŋnda chɔmndo kpeekpei maa Chiisu wa Mɛsayanɔɔ ni. (Walta. 13:​15-31; 26:​22, 23) Mi Banabaa chɔm kɛsɛ maa o buulaŋ a waŋnda a mɛɛ ndoo suaa yɛ. (Walta. 4:​36, 37; 9:​27; 11:​23, 24) Nda ŋiɔɔŋ kpou, o kɛ kɛ tiindaŋ sinapɛŋgu ndɔɔ le. Kɛ, ma suaa a mɛɛ “Chɛhowa ke nda kpaayaa le ma soo” yɛ. Vɛɛ ŋ tuallɛ tamasi puaa haa kɔɔli te a wa pɛ yooŋgu kɛndɔɔ dimioo? Kindiŋ ma sina Diom Mɛlɛkaa nyɛkɛndɛi. Nuuviaa bolii Baabui kpeekpei mala wanaa cho num nilaŋ yaŋɔɔ wa ve. Nuuviaa nɛilaŋ le wanaa ŋ cho yooŋgu kɛndɔɔ dimullo wa kɔltaŋ dɛɛniaa. Nduyɛ soliŋ Diom Chɛhowaa kpeku le waŋnda pɛɛkoo, kɛ o cho taasi numndo le.

7. (a) Fulamakɔɔli kuɛɛ yooŋgu kɛndɔɔ huŋ yɛ? (b) Te yuŋgu numndo wa pɛ o piɔuwaŋ le mɛɛ ŋ chɛl yooŋgu kɛndɔɔ yɛ, yɛɛ ŋ nɔ yɛ ma kɛsiŋ o kɔl?

7 Kɛ, o cho waŋnda fau o Akooniɔm niŋ te wa a kɔl kɛndɛ le tueiyɔɔ nyɛ Pɔɔl nda Banabaa ndaa nɔ le dimioo wo le. Mi Luku poonyiaa aa: “Mi Chuuwaa kɛɛ le laalaŋndo wa hiau wanaa cho ŋChuu le wa kɔɔli, ma tosa mi waŋnda haa chua nɛiyɔŋ Pɔɔl nda Banabaa wo.” Mi Pɔɔl nda Banabaa sina maa a nɔ ma lo loŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. Nduyɛ “ma viau loŋ tau” ndu dimioo, a yɔŋ isiooŋ te. Fulamakɔɔlioo wa ni, “mi waŋnda o chiee koŋ niŋ piɔuwaŋ tɛɛŋ. Apum wa le Chuuwa, apum wa le kiilaa.” (Walta. 14:​2-4) Hau bɛɛ, mi yooŋgu kɛndɔɔ hiŋ a fulamakɔɔlila waa nuaa. Apum mi yooŋgu kɛndɔɔ hiŋ a diompilɔɔ, apum yɛ piɔuviaŋndo. (Maa. 10:​34-36) Te o yɔŋ pɛ maa yuŋgu numndo cho o piɔuwaŋ le mɛɛ ŋ chɛl yooŋgu kɛndɔɔ yɛ, mɛɛ loonuŋ maa a cho nyɛpalaa sɔla le aayoo, ɔɔ choola nda dimi a num okɔɔ laŋ. Mi kaa num kɛndɔɔ tosa waŋnda laalaŋ choola nda dimi a num okɔɔ laŋ te. Nduyɛ mi keŋ siŋga vɛlɛ wanaa cho num nyɛpalaa tusioo cho wa kɔltaŋ.—1 Pitɛ 2:​12; 3:​1, 2.

8. Le yɛɛ Pɔɔl nda Banabaa faŋaŋ yɛ Akooniɔm, nduyɛ yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o tamasi ndaa niŋ?

8 Mɛɛ teleŋ tiŋ hiou, mi wanaa ndaa simul Pɔɔl nda Banabaa o Akooniɔm niŋnda kɛɛsiaa le ma vii vii nda a poutaŋ. Mɛɛ misiɔnalueiyaa ŋiɔɔŋnda haa tuei a ndi okɔɔ, ma kuaŋnuŋ o tanda cheleŋ niŋ le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo. (Walta. 14:​5-7) Hau bɛɛ, wanaa dimiaa yooŋgu kɛndiaa cho nyɛpilɔɔ hoo kpe tolɔɔ kɔɔli. Te o yɔŋ pɛ mi waŋnda chiŋalaŋ naa a lasondo, ŋ nɔ miŋ soo a dialuŋ fulaa. (Filipi. 1:​7; 1 Pitɛ 3:​13-15) Kɛ te o yɔŋ pɛ ma chiŋalaŋ naa a sɔŋgɔɔ, ŋ nɔ miŋ faŋaŋ loŋ yɔŋii naŋ luei yoomula naalaŋ, ɔɔ yoomula puaapiliaa naa o kpundɔɔ niŋ.—Pulɔ. 22:​3.

“La Piɛi Mɛlɛka Cho Yoomu Wo” (Walta Kiilaa 14:​8-19)

9, 10. Kpeŋgii kuɛɛ Lista wa yɛ, nduyɛ yɛɛ naŋ sina yɛ a wanaa wa loŋ nda okɔɔ?

9 Mi Pɔɔl nda Banabaa kua Lista, chiee maLuomaŋ pilɛ kpeŋgii batouve o Akooniɔm niŋ. Nduyɛ tiŋ nda buli wo ndoo wa le mɛɛliilaŋ 20. Mi che bɛɛ Lista ndoo nɔ tanda maChuu le, kɛ bɛndaa wa nda tɛɛŋ nda Aŋtiɔɔ o Pisidiaa niŋ. Naapum, waŋnda apum o chiee koŋ niŋ mi ndaa dimi Kilikiiye. Kɛ Likayoniaŋnde wa suɛi ndɛi maŋgalɛi kpeekpeiye ni. Kɛlɛŋgaa le mɛɛ chioo hoo ndoo nɔ chiɛila Chuuwa ndaa piɛi Mɛlɛka laŋ te yɛ, Pɔɔl nda Banabaa kandu yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o luŋ ni. Teleŋ Pitɛ wa Chulusalɛm ndo, o siŋgi po veluŋ o bɛvɛiyo wo ni. Nduyɛ o Lista niŋ Pɔɔl siŋgi po veluŋ o bɛvɛiyo wo ni. (Walta. 14:​8-10) Le kaamaa Pitɛ tosa koŋ ndo, mi faŋga bɛndoo simnuŋ wanaa laalaŋnda. (Walta. 3:​1-10) Kɛ mi kaamaa Pɔɔl tosa wo huŋ a fulamakɔɔli teŋgeŋndo.

10 A mɛɛ naŋ che o suɛi lebolle hei kandɔŋndo yɛ, mɛɛ po nda velu o bɛvɛiyo wo chɛŋ o peluŋ ndɔŋ choo mbo kandu kɔlaŋ, mi wanaa piɛi mɛlɛkaa lachoowaa o Lista niŋnda nɔ yiyaŋ wɔɔŋndo a hei okɔɔ. Ma kandu Banabaa veeloo aa Suu. Kɛ Pɔɔl ndu aa Hɛmɛsi, kanifuule ndu wa chilaŋ chuaa le suɛi ni. (Tofa kɔfoo hoo “ Vɛɛ Waŋnda Lista Ndaa Sooluu yɛ Suu a Hɛmɛsi?”) Mi Banabaa nda Pɔɔl kindiŋ le mi faŋgaa bii bila maa nyɛ nda wa dimioo a tosaa wo, o cho mɛlɛkaa lachoowaa o ba le o fula le. Kɛ Chɛhowa, Mɛlɛka tonyaa o ba o fula ni.—Walta. 14:​11-14.

‘La mal nyɛm fondoŋ sooluuwo, mi la piɛi Mɛlɛka cho yoomu wo, o toosiaa choo choo, a lɛŋndeŋ ndo.’—Walta Kiilaa 14:​15

11-13. (a) Yɛɛ Pɔɔl nda Banabaa dimullɛ wanaa wa Lista wa? (b) Yɛɛ tase naŋ pɛɛku yɛ o nyɛ Pɔɔl nda Banabaa dimi wo niŋ?

11 Mi che bɛɛ mi bahawɛi kala kalaa hoo wa nda choo, kɛ mi Pɔɔl nda Banabaa nuuviaa nɛilaŋ le wanaa wa nda nilaŋ yaŋɔɔ wa kɔltaŋ pilaŋndo. A hei o kɔl, mi Luku poonyiaa a nɛila naŋ soliŋ kpeku le yooŋgu kɛndɔɔ dimioo o wanaa piɛi mɛlɛkaa lachoowaa wa lo okɔɔ. Tofawɔ mɛɛ Pɔɔl nda Banabaa soo o wanaa wa nda nilaŋ yaŋɔɔ wa lo yɛ. Ma dimi aa: “Le yɛɛnɛ nya cho yɛ hei tosaa? Naa bɛɛ waŋchieeya koni naŋ cho ni maa nya. Yooŋgu kɛndɔɔ naŋ cho nya dimullo ni le mi la mal nyɛm fondoŋ sooluuwo, mi la piɛi Mɛlɛka cho yoomu wo, o toosiaa choo choo, lɛŋndeŋ, pee mɛŋma ihɛllo, a nyɛm cho o muŋ niŋ kpou wo. O paandoo niŋ, mi Mɛlɛka chɛl kaalaŋ kpou le ma tosa nyɛ nda yeema le tosaa wo. Kɛ a koŋ kpou, mbo tosal nya sɔɔŋ kɛndɔŋ le nya chɔmndo kpendekele wana suu o cho wo. Mbo ke nya piɔɔ fulaa o choo choo niŋ a boonduŋ tɔlɔɔla nyalaŋ la kuam tau wo, le mi la sɔla nyɛdiaa mi la de, mi la hini kɔl, nduyɛ mi la wa a kɔl kɛndɛ.”—Walta. 14:​15-17.

12 Yɛɛ naŋ pɛɛku yɛ o diomnda kɔl dɛɛniaalaŋ ndaŋ niŋ? I tasei, Pɔɔl nda Banabaa chueŋnuŋ a sɔvɛ mbo hiau wanaa nda wa suɛi o nda lo wa le. A viŋ wanaa suu nda wa wa le. Kɛ ma chɔm wanaa ndaa piɛi haa mɛlɛkaa lachoowaa wa kpendekele maa, nda bɛɛ maa wanaa lahakiaa nda cho ni. I cho tonya maa Pɔɔl nda Banabaa ndaa sɔla niŋ nyina diandaa, nduyɛ ma fula o pɛɛkula lachoowalaŋ niŋ. Ndaa nɔ vɛlɛ tiindaŋ sɔviɔɔ le waa o masaleŋ choo a Chiisu Kiliti latulu o choo choo niŋ. Kɛ ma sina maa waŋnda Lista bɛɛ nɔla ma sɔla salala waa nuaa te a diikuŋ pɛ Kiliti.

13 Vɛɛ naŋ nɔ yɛ miŋ che wanaa naŋ dimul yooŋgu kɛndɔɔ wa? Baa miŋ che nda pa maa ŋ cho kpeŋkpeŋ? Maa Pɔɔl nda Banabaa, te ŋ wa pɛ waŋnda tonya cho o Diom Mɛlɛkaa niŋndo pɛɛkoo, baa miŋ kindiŋ pa le kpakpalaa saŋgala waŋnda saŋgala naa wo? Mi Ŋgɔɔ Chaas Taas Lɔɔsɛl, o ndoo chaa pɛɛkoo tau wo kɛsi tamasi kɛndɔɔ o hei niŋ. Mbo chua chilaŋ o yooŋgu kɛndɔɔ dimioo niŋ, chɔŋ a wɔsi 1800 mɛɛlulaŋ kɔ bii a wɔsi 1900 kandɔŋndo. Mbo dimi aa: “Ŋ yeema mi wana saŋgala naa ɔɔ yaula naalaŋ te, kɛlɛŋgaa mi wana veelu naa diola teŋgeŋ ndaŋ.” Kaa tusiaŋ ŋgɔɔ Lɔɔsɛl ndoo chɔmndo wa nyɛ pilɛ a kaa tusiaŋ Pɔɔl nda Banabaa chɔmndo. Naa bɛɛ, ŋ dimi yooŋgu kɛndɔɔ le mi waŋnda saŋgala naa le, kɛ le ma saŋgala “Mɛlɛka cho yoomu wo.”

14-16. Ɔɔ suɛi diiŋ nduɛi, a i yaa nduɛi naŋ pɛɛku o nyɛ Pɔɔl nda Banabaa dimul waŋnda Lista wo niŋ?

14 Ŋ tofaŋndɔ nyɛ diiŋ ndɔ naŋ pɛɛku o suɛi hei niŋndo. Pɔɔl nda Banabaa wa a bɛɛndiaŋ le yɛlɛmiaalaŋ tosaa teleŋ o teleŋ. Waŋnda Lista ve maa Chuuwa, a wanaa chua piɛile Chuuwa o Akooniɔm niŋnda le. Ndaa nɔ taasi bɔɔ a Diom Mɛlɛkaa okɔɔ, ɔɔ a mɛɛ Mɛlɛka ndoo bii kaaleŋ Isɔluɛi yɛ le. Kɛ wanaa wa Pɔɔl nda Banabaa nilaŋ yaŋɔɔ wa, wali yondoo ndaa tosa ni. A wa o fondaŋ piɔɔ ndoo sia, nduyɛ mi tɔlɔɔlaŋ laa naŋ tau wo. Waŋnda haa ndaa tiuba ma che suliŋnda kɛndɛla Wana Toosiaa nda wo o sɔɔŋ bɔɔbɔɔ niŋ, mɛɛ boonduŋ tɔlɔɔlaŋ la naŋndo cho nuaa yɛ. Nduyɛ mi Pɔɔl nda Banabaa soliŋ sɔɔŋ muŋ kpeku le waŋnda haa kɔltaŋ pilaŋndo.—Luomaŋ. 1:​19, 20.

15 Baa naa bɛɛ tiu pa ba miŋ tosa yɛlɛmiaala waa nuaa? Mi che bɛɛ mi wana wali yondoo soliŋ yɛiye ipilɛ kpeku o chiɔɔŋ ndɔŋ niŋ, kɛ mɛɛ mbo soliŋ nɛila yɛ yɛlaŋ kpeku le lɛŋndeŋ bɛɛndiaa le mi tɔlɔɔlaŋ la naŋ. Lɛŋndeŋ lepum le wa nyɛkɛndɛi le mi tɔlɔɔ naŋ lechoo. Lepum yɛ, mɛɛ ma toosiaa leŋ malaŋ tɔlɔɔ naŋ lechoo. Lende koni, naa bɛɛ yɛyii pilɛi kpe naŋ cho hau saŋɔɔ ni. Ndi cho yɛ yooŋgu kɛndɛ leMasa cho o Baabuiyo niŋndo ni. Kɛ maa Pɔɔl nda Banabaa, naa bɛɛ nɔ miŋ kindiŋ le bahawɛila waŋnda sinaa, a piɛile nda cho niŋndeŋ le nda yooŋgu kɛndɔɔ dimullo. Okoŋ miŋ soliŋ sinalapɛŋgu koŋ kpeku le yooŋgu kɛndɛ leMasaa dimioo.—Luku 8:​11, 15.

16 Ŋ tofaŋndɔ suɛi yaa nduɛi naŋ pɛɛku o nyɛ yɔŋnuŋ Pɔɔl, Banabaa, a waŋnda Lista tɛɛŋndo. Mɛɛ mɛɛ naŋ dɔu sɛmbɔɔ, teleŋndaŋ lapum, mi nyɛ cheleŋ hɛlu kulii naŋ saŋnde, ɔɔ mi i del o lɛŋnde bandilaleŋ choo. (Maa. 13:​18-21) Te keŋ yɔŋnuŋ pɛ, tambu kɔl te. Mi Pɔɔl dimul Kilisiɔŋnda Luom aa: “Wana o wana [hali wanaa naŋ cho Diom Mɛlɛkaa pɛɛkoo wa bɛɛ] cho hunɔɔ kona dɔɔnɔŋ naa Mɛlɛka chua le ndupila.”—Luomaŋ. 14:​12.

“Ma Mal Nda Chɛhowa o Ba” (Walta Kiilaa 14:​20-28)

17. Mɛɛ Pɔɔl nda Banabaa faŋaŋ Dɛbi, kuɛɛ ndaa kuɛ yɛ, nduyɛ le yɛɛ?

17 Mɛɛ waŋnda Lista sasu Pɔɔl ma soli ndu o dio kpakioo kɔɔli, ma yiyaŋ maa o vi. Okoŋ mɛɛ puaapiliaa balu ndu, mbo chaŋ mbo miiŋgu chiee. Diimandɔɔ, mbo mal le kɔlaŋ Dɛbi nda Banabaa. Nduyɛ tiŋndo ndoo wa le mɛɛliilaŋ 60. Ŋ tiuba miŋ che kɛsɛ maa mi tiŋndo hoo pala Pɔɔl tau le kɔlaŋ, kanifuule a laŋga vii vii ndu a poutaŋ. Kɛ a koŋ kpou, mi ndu nda Banabaa biunuŋ. Okoŋ mɛɛ nda fuuluu Dɛbi, ma siiŋguu “wanaa bɔɔbɔɔ . . . wanaa laalaŋnda.” A chue tiŋ biŋgioo le miiŋgoo naa nda wa o yiya Aŋtiɔɔ o Siiliaa niŋnda le. Kɛ ‘ma keeku Lista, Akooniɔm, a Aŋtiɔɔ’ o Pisidiaa niŋ. Le sabu yɛɛ nda keeku yɛ loŋ? Le “ma luei wanaa laalaŋnda yoomuaŋ, ma dɛɛniaa nda le ma lo o laalaŋndo choo.” (Walta. 14:​20-22) Nuawɔ se tamasi kɛndɛ puaa ŋiɔɔŋnda haa kɛsi wo. Ma kɛsi yeemaŋ kundaa nyɛ tase. Buɛiyaa ibuŋgaa a misiɔnalueiya cho hau tamasi ndaa tolɔɔ kɔɔli.

18. Yɛɛ yeemaŋ yɛ le waŋndo yulɔɔ isu le mbo simnuŋ bɛndu kundaa?

18 Mi Pɔɔl nda Banabaa luei puaapiliaa ndaa yoomuaŋ sanaa a diomnda kɔl dɛɛniaalaŋ, vɛlɛ a tamasi nda kɛndɔɔ. O faŋaŋ okoŋ kɔɔli, “ma yulu puaa apum isu le waa bɛnduaa o kunda kɛ kɛ niŋ.” Mi che bɛɛ ‘nyina diandaa ndoo vem Pɔɔl nda Banabaa’ le wali le misiɔnalueiyo tosaa ni, kɛ ma piɛi fɛŋ nduyɛ ma bii sumndo, tuupa “ma mal nda [puaa nda yulu isu wa] Chɛhowa o ba” (Walta. 13:​1-4; 14:​23) Nyɛ pilɔɔ hoo kpe cho hau yɔŋnɔŋndo ni. Tuupa ma yulu waŋndo isu, mi bɛnduaa kundaa piɛi fɛlɛŋ, nduyɛ ma yaasiaa te puaapilɛnɔ koŋ komal pɛ suliŋnda cho o Baabuiyo niŋndaŋ. (1 Timo. 3:​1-10, 12, 13; Tai. 1:​5-9; Chemi. 3:​17, 18; 1 Pitɛ 5:​2, 3) O cho mɛɛ kpɛ o viou niŋ waa Kilisiɔŋnɔ yɛ le nda nɔ ma tofa le. Kɛ a nɔ ma tofa te mɛɛ o suaa yɛ, kaa ndɔɔ, a mɛɛ o tosa sɔɔŋ yɛ chɔm pɛ kɛsɛ maa nyina diandaa cho wallo tosaa o yoomu ndɔɔ niŋ. Te o tosa pɛ sɔɔŋ a mɛɛ suliŋnda cho o diom Mɛlɛkaa niŋ le wanaa cho chilaŋ chuaa wa la cho yɛ pɛ, mɛɛ keŋ chɔm kɛsɛ maa o suliŋ le chilaŋ chuaa o kundaa niŋ. (Kalee. 5: 22, 23) Buɛi ibuŋgaa nɔ dioo ni le nda yulɔɔ isu.—Tuuwɔ 1 Timoti 5:​22.

19. A yɛɛ okɔɔ bɛnduaa kundaa cho yɛ hunɔɔ kona dɔunɔŋ, nduyɛ vɛɛ nda tuallɛ tamasi Pɔɔl nda Banabaa wo kɔɔli?

19 Bɛnduaa kundaa sina maa a cho hunɔɔ kona dɔunɔŋ o Mɛlɛka lo a mɛɛ nda cho kundaa biyɔɔ yɛ. (Hibu. 13:​17) Maa Pɔɔl nda Banabaa, mi bɛnduaa kundaa chua chilaŋ o wali dimiaa yooŋgu kɛndɔɔ niŋ. Ma luei chaaŋaa ndaa Kilisiɔŋnda yoomuaŋ a diomnda kɔl dɛɛniaala nda dimul ndalaŋ. Nduyɛ ma wa a kɔl kɛndɛ le yeemaŋ kundaa handɔɔ nyɛ tase.—Filipi. 2:​3, 4.

20. Vɛɛ naŋ sɔla yɛ tɔnɔɔ te ŋ veelu pɛ diomndaŋ a wali kɛndɛ puaapiliaa naa cho tosaa wo okɔɔ?

20 Mɛɛ Pɔɔl nda Banabaa miiŋgu o fondaŋ nda wa o yiya le wali nda le misiɔnalueiyo tosaa o Aŋtiɔɔ Siiliaa niŋndo, ma dimul Kilisiɔŋaa wa loŋ nda “sɔɔŋ bɔɔbɔɔ Mɛlɛka tosa o nda niŋ sanaa woŋ, nduyɛ a mɛɛ o kumbul wanaa cho ŋChuu le wa nɛiyo le ma simnuŋ wanaa laalaŋnda yɛ.” (Walta. 14:​27) Te ŋ veelu pɛ diomndaŋ a wali kɛndɛ puaapiliaa naa cho tosaa wo okɔɔ, nduyɛ miŋ che kɛsɛ mɛɛ Chɛhowa cho sɛmbɛ ndaa dɔwɔɔ sala yɛ, mi hei dɛɛniaa naa le miŋ soo a ‘kpaaya Chɛhowa ke naa le suɛi a kɛndɛi nduɛi okɔɔ wo a dialuŋ fulaa.’