Ndaku munda

Ndaku ku tshikebelu

NSHAPITA WA 12

“Bakula ne dikima ku bukokeshi bua yehowa”

“Bakula ne dikima ku bukokeshi bua yehowa”

Paulo ne Bânaba badi baleja didipuekesha, disuminyina ne dikima

Bienzedi 14:1-28

1, 2. Mmalu kayi akenzeka malondangane pavua Paulo ne Bânaba mu Luseta?

 TSHIMBU ntshifue mu Luseta! Muntu uvua mulema wa ku tshilelelu udi ne disanka bua mudibu bamondope; mbamuondope nanku kudi bantu babidi badiye kayi mumanye. Bantu badi bakema, bashala batubule mukana. Muakuidi kampanda udi uya ne bisumbu bia bilongo bua kupesha bantu babidi abu. Musumba wa bantu udi ubamona bu banzambi. Ngombe idi ipuyakena mu mawulu, yenda idila padi muakuidi wa Zeuse uyilongolola bua kuyishipa. Paulo ne Bânaba badi benda babenga tshidi bantu bamba tshia ne: mbanzambi atshi. Badi badipanda bilamba, badiela mu bantu benda babasengelela, benza muabu muonso bua kababatendeledi anyi kababakukuidi to.

2 Pashishe, bena Yuda bavua babaluisha bakafika bafumina mu Antiokia wa mu Pisidia ne mu Ikonio. Bakashiminyina Paulo ne Bânaba malu mabi menemene, kufikabu ku dinyanga lungenyi lua bena mu Luseta. Bantu bakavua basue kutendelela Nzambi abu, bakabanga kuasa Paulo mabue too ne mua kafuaye tshipuka. Pakajika tshiji tshiabu, bakamupulumuna too ne pambelu pa biibi bia tshimenga, kumulekelabu bela meji ne: mmufue.

3. Nnkonko kayi ituandamuna mu nshapita eu?

3 Tshivua tshifikishe ku bionso abi ntshinyi? Ndilongesha kayi didi bamanyishi ba lumu luimpe mua kupeta bua malu avua mafikile Bânaba ne Paulo ne bena mu Luseta bavuabu banyange lungenyi bipepele abu? Mmunyi mudi bakulu bena Kristo mua kuidikija Bânaba ne Paulo bua muvuabu batungunuke anu ne mudimu wabu, “bakula ne dikima ku bukokeshi bua Yehowa”?​—Bien. 14:3.

Bantu ‘musumba munene bakalua bena kuitabuja’ (Bienzedi 14:1-7)

4, 5. Bua tshinyi Paulo ne Bânaba bakenza luendu batangile ku Ikonio? Tshiakenzekamu ntshinyi?

4 Matuku makese kumpala, bavua bipate Paulo ne Bânaba mu tshimenga tshia bena Lomo tshia Pisidia wa mu Antiokia pavua bena Yuda bavua babaluisha babakebele lutatu. Nansha nanku, kabakateketa mu mikolo to, kadi bu muvua bantu babenga kubateleja, “bakabatutuila lupuishi lua muinshi mua makasa abu.” (Bien. 13:50-52; Mat. 10:14) Paulo ne Bânaba bakumbuka mu ditalala, kushiyabu baluishi babu abu bua bapete dinyoka divua mua kufumina kudi Nzambi. (Bien. 18:5, 6; 20:26) Bamisionere aba bakatungunuka ne luendu luabu lua mudimu wa diyisha, bikale ne disanka diabu katakata. Bamane kuenda lua makasa, benze kilometre 150 ku sud lua ku est, bakafika mu tshibatabata tshivua munkatshi mua mukuna wa Taurus ne wa Sultan.

5 Kumpala Paulo ne Bânaba bakanji kusomba mu Ikonio, uvua munyunguluka kudi bimenga bikuabu. Muomu emu mmuvua bantu bavua ne bilele bia bena Greke basombele. Ikonio uvua tshimue tshia ku bimenga binene bia provense wa bena Lomo, mu Galatiya. a Muvua bena Yuda bavua ne buenzeji bua bungi ne muvua bantu ba bisamba bikuabu ba bungi bavua bitabe buena Yuda. Paulo ne Bânaba bakabuela mu nsunagoga, kutuadijabu kuyisha anu bu muvuabu benza pa tshibidilu. (Bien. 13:5, 14) ‘Bakakula mu mushindu wakafikisha musumba munene wa bena Yuda ne bena Greke ku dilua bena kuitabuja.’​—Bien. 14:1.

6. Ntshinyi tshidi tshitusaka bua kuamba ne: Paulo ne Bânaba bavua balongeshi ba dilambu? Mmunyi mutudi mua kubidikija?

6 Bua tshinyi mushindu uvua Paulo ne Bânaba bakule uvua mushindu muimpe menemene? Paulo uvua tshibutshilu tshia meji a mu Mifundu. Uvua mumanye mua kutuangaja malu a kale, mêyi a buprofete, ne Mikenji ya Mose bua kujadikila bantu ne: Yezu ke Masiya uvuabu balaye. (Bien. 13:15-31; 26:22, 23) Diakula dia Bânaba divua dileja muvuaye utabalela bantu. (Bien. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Paulo ne Bânaba kabavua beyemena dimanya divuabu nadi to, kadi bavua bakula ku “bukokeshi bua Yehowa.” Ntshinyi tshiudi mua kuenza bua ufuane bamisionere aba paudi uyisha? Ntshiotshi etshi: Manya malu a mu Dîyi dia Nzambi bikole. Sungula mvese idi mua kutamba kukoka ntema ya badi bakuteleja. Keba mishindu mimpe ya kusamba bantu baudi uyisha. Ikala kabidi wenza bua malongesha ebe kaashindamenyi pa meji ebe to, kadi ikale ashindamena pa bukole bua Dîyi dia Yehowa.

7. a) Lumu luimpe lutu lukebesha tshinyi? b) Bena mu dîku dienu bobu batapuluke bua muudi utumikila lumu luimpe, ntshinyi tshiudi ne bua kuvuluka?

7 Kadi bena mu Ikonio bonso kabakasanka bua kumvua malu avua Paulo ne Bânaba ne bua kubambila to. Luka wakatungunuka, wamba ne: “Bena Yuda bavua kabayi bitabuje bakasonsola bantu ba bisamba bikuabu, kubapeshabu lungenyi lubi bua kuluisha bana betu.” Paulo ne Bânaba bakamona ne: bivua bikengela basombamu bua bakuile lumu luimpe, nunku “bakenza matuku a bungi bakula ne dikima.” Tshiakenzeka ntshinyi? ‘Musumba wa bantu ba mu tshimenga wakatapuluka; bamue bavua ku luseke lua bena Yuda, bakuabu ku luseke lua bapostolo.’ (Bien. 14:2-4) Nansha lelu, lumu luimpe ludi lupatula bipeta bia muomumue. Bua bamue bantu, lumu luimpe ludi lufikisha bantu ku dikala mu buobumue; kadi bua bakuabu bobu, ludi lutapululangana. (Mat. 10:34-36) Bena dîku dienu bobu batapuluke bua muudi utumikila lumu luimpe, vuluka ne: misangu ya bungi bantu batu baluishangana bua malu a dishima adi bantu bakuabu bamuangalaje kabayi ne bijadiki. Bienzedi biebe bimpe bidi mua kuleja ne: malu au ki mmalelela to, ne bidi mua kulua kushintulula mushindu udi baluishi betu batumona.​—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.

8. Bua tshinyi Paulo ne Bânaba bakumbuka mu Ikonio? Tshilejilu tshiabu tshidi tshikulongesha tshinyi?

8 Panyima pa matuku, baluishi ba mu Ikonio bakela tshifufu bua kuasa Paulo ne Bânaba mabue. Pakambilabu bamisionere bualu ebu, bakaya muaba mukuabu bua kuyisha. (Bien. 14:5-7) Bamanyishi ba Bukalenge badi ne budimu bua buena ebu lelu. Padibu batukanyina, tudi tuakula ne dikima. (Filip. 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Kadi padibu batufunyina ne tshikisu, tudi tuepuka bua kuenza bualu budi mua kulua kuteka muoyo wetu ne wa bena Kristo netu mu njiwu tshianana.​—Nsu. 22:3.

“Nuye kudi Nzambi wa muoyo” (Bienzedi 14:8-19)

9, 10. Tshimenga tshia Luseta tshivua muaba kayi? Mmalu kayi atudi bamanye bua benamu?

9 Paulo ne Bânaba bakaya ku Luseta, tshimenga tshia bena Lomo tshivua mu mutantshi wa kilometre 30 ku sud lua ku ouest kua Ikonio. Luseta uvua mu malanda makole ne Antiokia wa mu Pisidia, kadi kamuvua bena Yuda bavua bapite bungi bu muvuabi bua tshimenga tshia Ikonio to. Bidi bimueneka ne: bena mu Luseta bavua bakula tshiena Greke, pabi muakulu wabu wa ku dibele uvua wa bena Lukaonia. Pamuapa bu muvua mu tshimenga kamuyi nsunagoga, ke bualu kayi Paulo ne Bânaba bakabanga kuyisha muaba uvua bantu ba bungi. Pavua Petelo mu Yelushalema, wakondapa muntu uvua muledibue mulema. Mu Luseta, Paulo wakondapa pende muntu wa mushindu au. (Bien. 14:8-10) Bantu ba bungi bakalua bena kuitabuja bua tshishima tshivua Petelo muenze atshi. (Bien. 3:1-10) Tshishima tshivua Paulo muenze yeye tshiakapatula bipeta bia mushindu mukuabu.

10 Anu mutuvua bamone ku ntuadijilu kua nshapita eu, pakimana mulema, kutuadija kuenda, diakamue bampangano ba mu Luseta bakamona malu mu mushindu mubi. Bakamba muvua Bânaba muikale Zeuse, mfumu wa banzambi, ne muvua Paulo muikale Hême, muana wa Zeuse uvua mutuadi wa dîyi wa banzambi. (Tangila kazubu ka “ Luseta ne ntendelelu wa Zeuse ne Hême.”) Kadi Paulo ne Bânaba bavua badisuike bua kumvuija musumba wa bantu au ne: bavua bakula ne benza malu au ku bukokeshi bua Yehowa, Nzambi mulelela; ki nku bukokeshi bua banzambi ba bampangano nansha.​—Bien. 14:11-14.

Nulekele bintu bia tshianana ebi, nuye kudi Nzambi wa muoyo wakenza diulu ne buloba.”​—Bienzedi 14:15

11-13. a) Ntshinyi tshivua Paulo ne Bânaba bambile bena mu Luseta? b) Mêyi avua Paulo ne Bânaba bambe au adi atulongesha tshinyi?

11 Nansha muvua nsombelu mukole amu, Paulo ne Bânaba bakatungunuka anu ne kukeba bua kulenga mioyo ya bantu mu mushindu muimpe. Luka wakaleja mushindu muimpe wa kuyisha bampangano lumu luimpe. Mona muvua Paulo ne Bânaba bakoke ntema ya bantu: “Balumiana, nudi nuenza nunku bua tshinyi? Tuetu petu tudi bantu badi ne butekete anu bu nuenu. Kadi tudi tunuambila lumu luimpe bua nulekele bintu bia tshianana ebi, nuye kudi Nzambi wa muoyo wakenza diulu ne buloba ne mbuu ne bintu bionso bidi munda muabi. Mu bipungu bia bantu bia kale wakanyishila bisamba bionso bua kulonda njila yabi, nansha muvuaye kayi mudishiye kakuyi tshijadiki bu muvuaye muenze malu mimpe, unulokeshila mvula ya mu diulu, unupesha mivu ya biakudia, unukutshisha ne biakudia ne uwuja mioyo yenu ne disanka.”​—Bien. 14:15-17.

12 Mêyi a tshikuma aa adi atulongesha tshinyi? Tshia kumpala, Paulo ne Bânaba kabavua badimona bikale ku mutu kua bantu bavua babateleja to. Kabavua ne meji a kusokoka tshivuabu, badileja mushindu mukuabu to. Didipuekesha diakabasaka bua kuleja muvuabu pabu bena butekete anu bu bampangano bavua babateleja abu. Bulelela, Paulo ne Bânaba bavua bapete nyuma muimpe ne bavua bapikudibue ku malongesha a dishima. Bavua babapeshe kabidi ditekemena dia kukokesha ne Kristo. Kadi bakamona ne: bena mu Luseta bobu batumikile Kristo, bavua pabu mua kupeta mapa a muomumue au.

13 Mmushindu kayi ututu tumona bantu batudi tuyisha? Tutu tubamona mushindu ututu tudimona amu anyi? Patutu tubalongesha malu a mu Dîyi dia Nzambi, tutuku tuidikija Paulo ne Bânaba, tubenga bua bantu kabatuanyishi bela ne kalele anyi? Charles Taze Russell uvua mulongeshi wa dipoko. Yeye ke uvua ulombola mudimu wa diyisha kumbukila ku ndekelu kua bidimu bia 1800 too ne mu bia 1900. Udi tshilejilu tshia kulonda mu bualu ebu. Wakafunda ne: “Katuena tukeba ne: bantu batukukuile, batupeshe lumu bua tshitudi anyi bua malu atudi tufunda to; katuena tukeba bua batubikile ne: bambi ba kunemekibua anyi ne: Balabi to.” Muanetu Russell uvua ne didipuekesha dia buena dia Paulo ne Bânaba. Biamuomue, patudi tuyisha, tshipatshila tshietu ki ntshia kukeba bua bantu batutumbishe to, kadi ntshia kuambuluisha bantu bua baye kudi “Nzambi wa muoyo.”

14-16. Tela dilongesha dibidi ne disatu ditudi tupetela mu malu avua Paulo ne Bânaba bambile bena mu Luseta.

14 Tuakulayi bua dilongesha dibidi didi mu malu avua Paulo ne Bânaba bambe. Ndiodi edi: Paulo ne Bânaba bavua bayisha bilondeshile nsombelu. Bena Yuda ne bantu bavua bitabe buena Yuda bavua mu Ikonio bavua bamanye Mifundu minsantu, kadi bena mu Luseta bobu kabavua bamanye malu a bungi a mu Mifundu minsantu anyi kabavua bamanye bualu bua malanda avua Yehowa mudie ne tshisamba tshia Isalele to. Nansha nanku, bu muvuabu babidime, bikale ne mivu ya kuulu kutalale ne maloba a bufuke, bavua ne mushindu wa kumona ngikadilu ya Mufuki wa bintu. Tshilejilu, bavua mua kuyimuenena ku mivu ya bufuke. Bamisionere bakabuelela muaba au bua kubeleshisha meji.​—Lomo 1:19, 20.

15 Tudi petu mua kuyisha bilondeshile nsombelu wa bantu anyi? Bushuwa, tshidime udi mua kukuna dimiinu dia ntete dimue dimue adi mu madimi a bungi, kadi mbimpe ikale ne mishindu mishilashilangane ya kulongolola buloba. Buloba bua muaba kampanda budi mua kuikala butekete, buikale pabuipi bua tshidime kukunamu ntete. Kadi bua muaba mukuabu budi mua kulomba bua kuanji kubusekununa. Ke mudibi kabidi bua ntete itudi tukuna, tuambe ne: mukenji wa Bukalenge udi mu Dîyi dia Nzambi. Tuetu tuidikija Paulo ne Bânaba, netudienzeje bua kumanya nsombelu udi nende bantu batudi tuyisha ne bitendelelu bidibu. Abi nebituambuluishe bua kumanya mushindu wa kubambila mukenji wa Bukalenge.​—Luka 8:11, 15.

16 Dilongesha disatu ditudi tupeta mu muyuki udi utangila Paulo ne Bânaba ne bena mu Luseta ndia ne: nansha mutudi mua kudienzeja bikole, imue ntete idi mua kumata mu mabue, mikuabu kuyidiapulabu kudi bantu. (Mat. 13:18-21) Biobi bikuenzekele nanku, kutshioki to, bualu Paulo wakalua kuvuluija bayidi bavua mu Lomo ne: “Yonso wa kutudi [kusangisha ne muntu yonso utudi tuyukile nende malu a mu Dîyi dia Nzambi] neabadile Nzambi malu ende nkayende.”​—Lomo 14:12.

“Bakabashiya mu bianza bia Yehowa” (Bienzedi 14:20-28)

17. Pakumbuka Paulo ne Bânaba ku Dêbe, bakenza luendu batangile kuepi? Bua tshinyi?

17 Bamane kupulumuna Paulo bamushiye pambelu pa tshimenga bela meji ne: mmufue, bayidi bakamunyunguluka, pashishe wakajuka, kupetaye kaba ka kusokomena mu tshimenga bua apitshishe butuku. Dituku diakalonda, Paulo ne Bânaba bakabanga luendu lua kilometre 100 batangile ku Dêbe. Tudi mua kudifuanyikijila muvua Paulo mumvue bibi mu luendu lua lutatu alu, muikale ne mputa ya mabue avuabu bafuma ku dimuasa. Nansha nanku, yeye ne Bânaba bakasuminyina anu. Pakafikabu mu Dêbe, ‘bakavuija bantu ndambu bayidi.’ Pashishe, pamutu pa kuangatabu kajila ka tshikoso bua kupingana kuabu ku Antiokia wa mu Sulia, “bakapingana ku Luseta, ku Ikonio ne ku Antiokia [wa mu Pisidia]. Bua tshinyi? Bua ‘kukolesha bayidi, kubakankamija bua bashale mu ditabuja.’ (Bien. 14:20-22) Paulo ne Bânaba mbatushile tshilejilu tshimpe be! Bakateka majinga a bena mu tshisumbu atshi kumpala kua abu bobu a kusomba bikishe. Lelu, batangidi ba bijengu ne bamisionere mbalonde dikasa diabu.

18. Ntshinyi tshitubu benza bua kuteka muntu mukulu?

18 Pa kumbusha tshivua Paulo ne Bânaba benze tshia kukolesha bayidi abu ku mêyi ne ku bienzedi, ‘bakabatekela bakulu mu tshisumbu tshionso.’ Nansha muvuabi ne: bamisionere aba bavua ‘babatume kudi nyuma muimpe’ mu luendu lua bumisionere alu, bakasambila ne kujilabu kabidi biakudia pavuabu ‘bashiya [bakulu abu] mu bianza bia Yehowa. (Bien. 13:1-4; 14:23) Malu atu enzeka mushindu wa muomumue lelu. Kumpala kua bakulu kulombela muntu mudimu mu tshisumbu, batu basambila, pashishe bakonkonona bua kumanya bikala muanetu au mukumbaje malu malombe a mu Bible. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Yak. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Bungi bua bidimu bikadiye nabi katshia walua muena Kristo ki mbualu bunene budi buleja bikalaye mukumbane to. Kadi ngakuilu wende, bienzedi biende, ne lumu ludiye nalu kudi bantu ke bidi bijadika mudi nyuma muimpe umulombola mu nsombelu wende. Muntu udi ulua mulami wa mikoko anu padiye ukumbaja ngikadilu idi mu Bible idibu balomba batangidi bua kuikala nayi. (Gal. 5:22, 23) Mutangidi wa tshijengu ke utu uteka bantu mu midimu ya nunku.​—Fuanyikija ne 1 Timote 5:22.

19. Ntshinyi tshidi bakulu bamanye? Mmunyi mudibu bidikija Paulo ne Bânaba?

19 Bakulu mbamanye ne: nebikale ne bua kubadila Nzambi malu bua mushindu udibu benzela tshisumbu malu. (Eb. 13:17) Bakulu batu tshilejilu bua mudimu wa kuyisha anu bu Paulo ne Bânaba. Batu bambila bena Kristo nabu mêyi adi abakolesha. Batu basue kuteka majinga a bena mu tshisumbu kumpala kua abu bobu a kusomba bikishe.​—Filip. 2:3, 4.

20. Mmunyi mudi kubala malu a mudimu udi bana betu benza ne lulamatu kutuambuluisha?

20 Ndekelu wa bionso pakapingana Paulo ne Bânaba kuabu ku Antiokia wa mu Sulia, kuvuabu batuadijile mudimu wa bumisionere, bakalonda “malu a bungi avua Nzambi muenze ku butuangaji buabu, ne muvuaye munzuluile bisamba bikuabu tshiibi tshia kufika ku ditabuja.” (Bien. 14:27) Tuetu tubala malu a mudimu wa ditabuja udi bena Kristo netu benze ne tumona mudi Yehowa mubeneshe bionso bidibu benze, nebitukankamije bua kutungunuka ne ‘kuakula ne dikima ku bukokeshi bua Yehowa.’

a Tangila kazubu ka “ Ikonio ntshimenga tshia bena Fugia.”