Yako kaha kuvihande

Yenu kumitwe yavihande

KAPETULU 12

‘Kuhanjika naKumika naNgolo jaYehova’

‘Kuhanjika naKumika naNgolo jaYehova’

Paulu naMbalanape vasolwele muchima wakulinyisa, nalukakachila nakumika

Chishina chinazame hali Vilinga 14:1-28

1, 2. Vyuma muka vyasolokele omu Paulu naMbalanape vapwile muLusutala?

 MUNGANDA yaLusutala mwapwile liuya chikuma, omu lunga uze apwile chitonji kufuma hakusemuka chenyi awahililile hanyima yakumuka kumalunga vavali vaze kanda achimonengaho lyehi. Vatu valikomokelele chikuma hakumona kapilishitu mwanehela michama yajitemo malunga vavali vaze vamwene kupwa nge tulunga. Kaha kapilishitu kaZeuse anehele vangombe mangana avajihe kupwa wana wakuhana ava malunga. Paulu naMbalanape vaputukile kutambakana mangana vavakanyise. Kaha vapulile uvwalo wavo nakulupukila mukachi kalize liyongomena nakuputuka kuvalembelela mangana valitwamine kuvalemesa.

2 Kufumaho, vaYuleya vaze vavemanyinyine nakole vejile kufuma kuAndeyoka yamuPishicha nakuIkonyume. Ava vaka-kole vakunywile vatu muLusutala mangana vayanjise Paulu naMbalanape. Kaha lize liyongomena lyaVatu lyavumbikile Paulu naMbalanape, lyaputukile kwasa Paulu malwola palanga nomu alezumukile. Kufumaho vakokele Paulu nakumumbila kuweluka wanganda mwomwo vashinganyekele ngwavo nafu.

3. Vihula muka natushimutwila mukapetulu uno?

3 Chuma muka chalingishile evi vyuma kana visoloke? Vyuma muka navalinangula vaka-kwambulula mujimbu wamwaza makumbi ano, kutalisa kuvyuma vyasolokele kuvatu vamuLusutala vaze vapwile vavashi kuhungumwisa, nakuli Mbalanape naPaulu? Kaha vakulwane muvikungulwilo vanahase kulondezeza ngachilihi chakutalilaho chaMbalanape naPaulu, omwo ava malunga vakushishika vatwalileho kuzata mulimo wavo wakwambulula, “nakuhanjika nakumika nangolo jaYehova”?—Vili. 14:3.

Vatu “Vavavulu Chikuma Valumuke Nakupwa Vaka-Kwitava” (Vili. 14:1-7)

4, 5. Mwomwo ika Paulu naMbalanape vayililile kuIkonyume, kaha vyuma muka vyasolokele?

4 Kahahichile makumbi amavuluko kufuma haze Paulu naMbalanape vavahangile muPishicha muAndeyoka, ngalila yize vayulilenga kuwangana wavaLoma halwola vavafumbukilile kuli vaka-kole vaze vapwile vaYuleya. Muchishishisa chakuhomba, Paulu naMbalanape “vatotomwenene lukungu lwakumahinji avo” havatu vamunganda vaze kavasakile kwivwilila kumujimbu wamwazako. (Vili. 13:50-52; Mateu 10:14) Paulu naMbalanape vasezele vaze vatu mumavoko aKalunga mangana akavazangamise. (Vili. 18:5, 6; 20:26) Ava vamishonali vatwalileho lika naungeji wavo wakwambulula mujimbu oku vanawahilila. Vatambukile jikilomita 150 kuya kusulo, kaha vahetele kuchihela chakuzandama chameya namavu awilo chize chapwililile mukachi kapili yaTalause naSultan [Sulutane].

5 Paulu naMbalanape vahetele muIkonyume muze mwalisalile chikuma chisemwa chavaHelase, kaha nawa yapwile hamukana wajinganda jize japwile jajilemu muNgalesha nganda yize yapwile yayilemu muwangana wavaLoma. a Munganda kana mwalisalile chikuma vaYuleya vavalemu navatu vakumafuchi eka vaze valumukile nakupwa vaYuleya. Hahaze vene Paulu naMbalanape vengilile musunangonga nakuputuka kwambulula. (Vili. 13:5, 14) Kaha “vahanjikile mujila yize yalingishile vaYuleya navaHelase vavavulu chikuma valumuke nakupwa vaka-kwitava.”—Vili. 14:1.

6. Mwomwo ika Paulu naMbalanape vapwililile vaka-kunangula vakwipangweji, kaha tunahase kuvalondezeza ngachilihi?

6 Mwomwo ika jila ahanjikilililemo Paulu naMbalanape yapwila yamwaza? Paulu apwile nachinyingi chamuVisoneka chachivulu. Enyikilile kumijimbu yakushikulu, nakuupolofweto, nakuJishimbi jize Kalunga ahanyine Mose, mangana asolole hatoma ngwenyi Yesu ikiye Meshiya uze vashikile. (Vili. 13:15-31; 26:22, 23) Kaha nawa jila ahanjikililengamo Mbalanape, yasolwele chikupu nge azakaminenga vatu. (Vili. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Vosena vavali kavapendaminyine hachinyingi chavo omu vahanjikilengako, oloze vahanjikile “nangolo jaYehova.” Uno munahase kulondezeza ngachilihi ava vamishonali hakwambulula? Hakulinga vyuma vino: Fwilenu kutachikiza kanawa Mazu aKalunga. Sakulenu Visoneka vize naviheta kumichima yavaze navamivwilila. Shinganyekenu jijila munahase kuvendejekelamo vatu vaze namwambulila. Kaha shimbu yosena pendaminenu hangolo jaMazu aYehova omu namunangulanga vatu keshi hachinyingi chenuko.

7. (a) Vyuma muka vyeji kufumanga hakwambulula mujimbu wamwaza? (b) Kachi nge tanga yenu yinalipulu hakachi mwomwo munetavila mujimbu wamwaza, kaha vyuma muka mwatela kutachikiza?

7 Vatu vamwe muIkonyume kavevwile kuwaha kwivwa vyuma vahanjikile vaPaulu naMbalanapeko. Luka uze asonekele ou mukanda atwalileho ngwenyi: “VaYuleya vaze kavetavilileko vasowangijile vatu vakumafuchi eka nakulumbula michima yavo mangana vafumbukile vandumbwetu.” Paulu naMbalanape vashinganyekele vyakutwama lika kuze mangana vahakwile mujimbu wamwaza, ngocho “vatwamine hatando yayisuku kuze nakuhanjika nakumika.” Kaha “vatu vavavulu vamunganda yize valihandunwine hakachi, vamwe valipanjikile kuli vaYuleya, vakwavo kuli vaposetolo.” (Vili. 14:2-4) Namakumbi ano, vatu veji kwakulanga kumujimbu wamwaza mujila yoyimwe. Vamwe weji kuvalingisanga vatwame mukuunda, veka weji kuvanehelanga vihandwa. (Mateu 10:34-36) Kachi nge vatu mutanga yenu vanalihandununa mwomwo munetavila mujimbu wamwaza, kaha tachikizenu ngwenyi shimbu jimwe luyanjisa lweji kwizanga mwomwo yamijimbu yamakuli chipwe yakumivangijikila. Vilinga vyenu vyamwaza vinahase kusolola hatoma makuli avatu vaze veji kumivangijikilanga, kaha kutwala muze vatu vali nakumifumbukila vanahase kumbila vilinga vyavo vyavipi.—Petu. 1, 2:12; 3:1, 2.

8. Mwomwo ika Paulu naMbalanape vafuminyinyine muIkonyume, kaha vyuma muka natulinangula kuli vakiko?

8 Omu mwahichile lwola, vaka-kole muIkonyume valivwasanyine kwasa malolwa Paulu naMbalanape. Omu ava vamishonali vatachikijile chuma kana, vayile kungalila yeka nakwambulwilako. (Vili. 14:5-7) Vaka-kwambulula waWangana makumbi ano navakiko veji kulinganga mwomumwe. Kachi nge vanatufumbukila, tweji kuhanjika nakumika. (Fwili. 1:7; Petu. 1, 3:13-15) Oloze nge kunepuka vikokojola, tweji kupwanga vakuvanguluka kuchina natuhaka kuyoya chetu chipwe chavandumbwetu muponde.—Vishi. 22:3.

‘Alumukilenu Kuli Kalunga Ou Ayoya’ (Vili. 14:8-19)

9, 10. Uno nganda yaLusutala yapwililile kulihi, kaha vyuma muka twatachikiza havatu vamunganda kana?

9 Paulu naMbalanape vayile kuLusutala nganda yize vayulilenga kuli vaLoma yize yapwililile kumulauko waIkonyume jikilomita kafwe 30. Vatu vamuLusutala valikachilenga navatu vamuAndeyoka muPishicha. Oloze kamwavulile vaYuleya vavalemu ngana muze chapwile muAndeyokako. Numba tuhu vatu vamunganda kana vatachikijile chiHelase, oloze vahanjikilenga lilimi lyavaLukanya. Chasoloka nge munganda kana kamwapwile sunangongako, kaha Paulu naMbalanape vaputukile kwambulwila kuvihela vyasanga. Halwola Petulu apwile muYelusalema, okile lunga uze apwile chitonji kufuma kukusemuka chenyi. Echi chakukomwesa kana chalingishile vatu vavavulu valumuke nakupwa vaka-kufwelela. (Vili. 14:8-10) Kaha muLusutala nawa, Paulu okile lunga uze apwile chitonji kufuma vene kukusemuka chenyi. (Vili. 3:1-10) Oloze echi chakumwenesa alingile Paulu chalingishile vatu vamone Paulu naMbalanape nge hitulunga.

10 Ngana muze twavulukanga kumaputukilo akapetulu uno, omu uze chitonji vokile aputukile kutambuka, liyongomena lyavatu vamuLusutala vaze valemeselenga tulunga vamakuli vaputukile kushinganyeka mwakuhenga. Vavulukile Mbalanape ngwavo Zeuse uze apwile mwangana watulunga, kaha Paulu vamulukile ngwavo Helemese, uze apwile mwana Zeuse kaha nawa muka-kuhanjikilako tulunga. (Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Lusutala naVatu Vaze Valemeselenga Zeuse naHelemese.”) Chipwe ngocho, Mbalanape naPaulu valumbunwinyine vatu nangolo javo josena mangana vatachikize ngwavo vyuma vahanjikilenga nakulinga vavilingile mungolo jaYehova keshi mungolo jatulunga vamakuliko.—Vili. 14:11-14.

‘Sezenu vyumevi vyaufwefwelekete nakwalumukila kuli Kalunga ou ayoya, ou atangile melu, namavu.’—Vili. 14:15

11-13. (a) Vyuma muka vahanjikile vaPaulu naMbalanape kuvatu vamuLusutala? (b) Chuma muka natulinangula kuli vakiko hamazu vahanjikile?

11 Chamokomoko navyuma vize vyasolokele, Paulu naMbalanape vafwililile kwambulula nakuheta vatu kumichima. Kweseka navyumevi, Luka asonekele jila yamwaza yakwambulwilamo mujimbu wamwaza kuvatu valemeselenga tulunga veka. Talenu omwo Paulu naMbalanape vahetele kumichima yavatu. Vahanjikile ngwavo: “Enu malunga, ika muli nakulingila vyumevi? Nayetu nawa tuvatu, twapwa nganomu mwapwa yenu. Etu tuli nakumyambulila mujimbu wamwaza, mangana museze vyumevi vyaufwefwelekete nakwalumukila kuli Kalunga ou ayoya, ou atangile melu, namavu, nakalungalwiji, navyosena vyatwamamo. Kuvisemunwino vyakunyima, echelele vaka-mafuchi osena valitambukilenga tuhu mujijila javo, numba tuhu ikiye ahanyine unjiho hakulinga mwamwaza, hakumihana vula kufuma mwilu, najingonde jakwima mihako, nakumihana vyakulya nakusuulwisa michima yenu.”—Vili. 14:15-17.

12 Vyuma muka natulinangula kuli Paulu naMbalanape hamazu vahanjikile? Chatete, kavalimwenenga kupwa vavalemu kuhambakana vatu vaze vambulililengako. Kavalisolwele kupwa vavalemuko, oloze valinyishile nakulisolola hatoma ngwavo navakiko vapwile natutenga ngana mwavatu vambulilile. Twatachikiza ngwetu Paulu naMbalanape vatambwile shipilitu yajila, kaha nawa vasokokele kukunangula chamakuli. Kaha vapwile nalutalililo lwakukayula naKulishitu. Chipwe ngocho vatachikijile ngwavo navatu vamuLusutala vanahase kupwa nakutokwa kana kachi nge navononoka Kulishitu.

13 Uno tweji kumonanga ngachilihi vatu tweji kwambulilanga? Kutala twavamona ngana muze tweji kulimonanga etu tahi? Halwola tweji kukafwanga vatu valinangule muchano wamuMazu aKalunga, kutala tweji kulihendanga kukufwila kutwalisa chikuma ngana muze alingile Paulu naMbalanape tahi? Charles Taze Russell muka-kunangula wakwipangweji uze atwaminyinyine mulimo wakwambulula kusongo yalikulukaji lyamyaka lyakusokesa 19 nakumaputukilo alikulukaji lyamyaka lyakusokesa 20, ahana chakutalilaho chamwaza. Asonekele ngwenyi: “Katwasakile kutwalisa chipwe etu chipwe vyuma tweji kusonekangako, katwasakile nawa kutusanyikanga ngwavo valevulandi chipwe vaLapiko.” Muchima wakulinyisa wandumbu Russell walifwana namuchima apwile nawo Paulu naMbalanape. Chochimwe nayetu nawa, chuma twafwila hakwambulula mujimbu wamwaza shina, kutohwesa “Kalunga ou ayoya” keshi kulingisa vatu vatwaliseko.

14-16. Vishina muka vikwavo vivali natulinangula kuli Paulu naMbalanape, navatu vamuLusutala?

14 Tutalenu chuma chamuchivali natulinangula kuli Paulu naMbalanape. Ava malunga valumwinengako jijila jakwambulwilamo. Vaka-Lusutala valihandunwine navaYuleya navaze valumukile nakupwa vaYuleya vamuIkonyume, mwomwo vatu vamuLusutala pamo kavapwile nachinyingi chachivulu chamuVisoneka chipwe kutachikiza omwo Kalunga atwaminyinyinengamo muyachi wavaIsaleleko. Oloze vapwile vanjimi. Nganda yaLusutala yapwile najingonde jamwaza namavu awilo. Ava vatu vamwene vilinga atwama navyo Tengi kuhichila mujimbuto jize valiminenga, kaha Paulu naMbalanape vazachishile vyuma kanevi mangana vaputuke kuhanjika navo hali Tengi nakuvaheta kumichima.—Loma 1:19, 20.

15 Uno nayetu tunahase kwalumunako jijila jakwambulwilamo tahi? Numba nge njimi mwatumba mbuto yoyimwe mumande akulisezaseza, oloze aze mande atela kuwalima mujijila jakulihandununa. Mwomwo mavu amwe apwa amwaza amavwovu, kaha jimbuto jeji kusokanga chakuzeneka ukalu. Oloze mavu eka apwa akukola, ngocho asakiwa kuwawahisa kanawa numba jino jimbuto jisoke. Chochimwe nawa, jimbuto jize tweji kutumbanga japwa jojimwe, jimbuto kana shina mujimbu waWangana uze watwama muMazu aKalunga. Kachi nge natulondezeza Paulu naMbalanape, kaha natweseka kutachikiza ukalu vanahase kupwa nawo vatu tweji kwambulilanga mujimbu waWangana namauka akwitava vatwamamo. Chikupu vene, kutachikiza vyuma kana nachitukafwa tuvambulile kanawa mujimbu waWangana.—Luka 8:11, 15.

16 Chishina chamuchitatu natulinangula kuli Paulu naMbalanape, nakuvatu vamuLusutala shina echi, chamokomoko nakuzata chetu nangolo, jimbuto jize natutumba vanahase kujihukula chipwe kuholokela hamalolwa. (Mateu 13:18-21) Kachi nge chuma kana chinasoloka kaha kamwatela kulizakaminako. Tachikizenu ngwenu Paulu anukishile tumbaji vamuLoma ngwenyi: “Etu tuvosena mutu himutu [kuhakilako vene navatu vaze tweji kwambulilanga Mazu aKalunga] mwakalyambulula ivene kuli Kalunga havilinga vyenyi.”—Loma 14:12.

“Vavakunjikile Kuli Yehova” (Vili. 14:20-28)

17. Omu Paulu naMbalanape vafumine kuNdeleve vayile kulihi, kaha mwomwo ika?

17 Omu vatu vamuLusutala vakokelele Paulu haweluka wanganda nakumuseza hakushinganyeka ngwavo nafu, tumbaji vejile nakumujingilika ngocho akondomokele nakwingila cheka munganda nakusavalamo ufuku vene uze. Kahomu kwachele, Paulu naMbalanape vayile kuNdeleve ungeji wajikilomita 100. Twafwelela ngwetu Paulu evwile kukola hakuya ungeji kana, hakuwana nge apwile najimbandu jize vamwashile malolwa. Chipwe ngocho, Paulu naMbalanape vatwalileho lika kutambuka ungeji wavo wakuya kuNdeleve. Kahomu vahetele, vatungile “tumbaji vavavulu.” Muchishishisa chakuzachisa jila yakavatu hakukinduluka kwimbo lyavo kuAndeyoka yakuSulya, oloze “vakindulukile cheka kuLusutala, nakuIkonyume, nakuAndeyoka [muPishicha].” Mwomwo ika valingilile ngocho? Vasakile mangana vazamikise “tumbaji nakuvakolezeza vatwamenga lika mulufwelelo.” (Vili. 14:20-22) Chikupu vene ava malunga vahana chakutalilaho chamwaza. Vazakamine chikuma chikungulwilo kuhambakana kuyoya chavo. Tulama vakutambwojoka navamishonali makumbi ano veji kulondezezanga ava malunga.

18. Kutongola vakulwane muchikungulwilo mwaliweza vyuma muka?

18 Paulu naMbalanape kavapwile kaha namulimo wakukolezeza tumbajiko, oloze vapwile namulimo weka wakutongola “vakulwane muchikungulwilo hichikungulwilo.” Numba tuhu ‘vavatumine kuli shipilitu yajila’ hakuya ou ungeji waumishonali, oloze Paulu naMbalanape valombelenga nakulijilika kulya omu ‘vakunjikile vakulwane vamalunga kuli Yehova.’ (Vili. 13:1-4; 14:23) Namakumbi ano, shimbu kanda mutu vamutongole kuzata milimo muchikungulwilo, vakulwane veji kuvangilanga kulomba kuli Yehova nakukekesa ou ndumbwetu mangana vamone numba nge natemo kuzata milimo kweseka naVisoneka. (Chimo. 1, 3:1-10, 12, 13; Chitu. 1:5-9; Yako. 3:17, 18; Petu. 1, 5:2, 3) Kavatongola mutu kweseka namyaka nazachila Yehovako, oloze kweseka nahahanjikiso, navilinga, napuho yenyi, vize vyeji kusololanga nge shipilitu yajila yili nakuzata muli ikiye. Nge mwapwa navilinga vize vatela kupwa navyo tulama ngana muze vasolola muVisoneka, kaha vanahase kumitongola kupwa kafunga kamikoko. (Ngale. 5:22, 23) Kalama wakujinguluka ikiye vahana mulimo wakutongola vakulwane muvikungulwilo.—Esekesenuko WaChimoteu 1, 5:22.

19. Chuma muka vatachikiza vakulwane kutalisa kumulimo wavo waulama, kaha veji kulondezezanga ngachilihi Paulu naMbalanape?

19 Vakulwane muvikungulwilo vatachikiza ngwavo navakalyambulula kuli Kalunga hajila veji kuzakaminangamo chikungulwilo. (Hepe. 13:17) Ngana mwaPaulu naMbalanape, vakulwane veji kutwaminyinanga mulimo wakwambulula. Veji kuhanjikanga mazu akukolezeza vandumbwavo nakulisuula kuhaka kulutwe vyuma vyasakiwa muchikungulwilo kuhambakana vyuma vasaka vakiko.—Fwili. 2:3, 4.

20. Tweji kunganyalanga ngachilihi hakutanga mijimbu yize yeji kuhanjikanga hamilimo vali nakuzata vandumbwetu vakushishika?

20 Omu Paulu naMbalanape vakindulukile kuAndeyoka yakuSulya kufuma muungeji wavo waumishonali, vahanjikile “vyuma vyosena vize alingile Kalunga kuhichila muli vakiko, nomu nawa asokolwelele vaka-mafuchi eka chikolo chakulufwelelo.” (Vili. 14:27) Kutanganga mijimbu yavandumbwetu vakushishika nakumona omu Yehova ali nakuvakisula nachitukolezeza ‘tuhanjike nakumika nangolo jaYehova.’

a Talenu lipwata lyakwamba ngwavo, “ Ikonyume Nganda yaVaka-Fwiluja.”