CIPANDE 12
“Yakulanda nu Kusipa pa Mulandu na Maka Yakwe Yeova”
Paulo na Banaba yalangilila ukuti yaicefya, yakazizimizya, nu kuti yasipa
Ukufuma pa Milimo 14:1-28
1, 2. I vyani ivyacitika lino Paulo na Banaba yali uku Lisitila?
ANTU umu Lisitila yali sana ni cimvulunganya. Umonsi uwavilwe umulemale ali ni nsansa pa mulandu wakuti aonsi yaili yano ataamanya nu kumanya iyamupozya. Antu iyazunguka nupya simapepo akutwala maluwa ku yonsi yano antu yakulola ukuti a ya leza. Ing’ombe izisoka nupya zikufuteeka lino simapepo wakwe Zeusi akuzipekanya pakuti yazikome. Paulo na Banaba yalesya simapepo ukukoma ing’ombe. Yalepula ivyakuzwala vyao nupya yapaapatila antu ukuti yatayapepa.
2 Antu aakanyanga Ayuda yafika ukufuma uku Antioki wa ku Pisidiya alino nu ku Ikoniya. Yakucuzya sana Paulo na Banaba nupya yalenga antu amu Lisitila ukuta ukuvwa kuli aliyo. Iumba ilyalondanga ukupepa Paulo lyamuzinguluka nupya lyatandika ukumutama na mawe mpaka wafenta. Pa mulandu ni cipyu cino yakweti, yacita Paulo vyonsi vino yakulonda nupya yamusumbila ukunzi ya musumba ala iyamucisoola nupya yakwelenganya ukuti watafwa.
3. A mauzyo ci yano tumalandapo umu cipande cii?
3 I vyani vizile ivicitika pa mulandu ni vintu vii ivyacitiike? I vyani vino ya kasimikila ayi lyasi lisuma yangasambililako ndakai kuli vino vyacitikiile Banaba, Paulo, alino nu ku yantu amu Lisitila? Nupya ya eluda yangacita uli pakuti yakolanya vino aonsi yaa acisinka yacisile, kuli kuti Paulo na Banaba aatwalilile ‘ukulanda nu kusipa pa mulandu na maka yakwe Yeova’?—Mili. 14:3.
‘Aingi Izile Iyataila’ (Mili. 14:1-7)
4, 5. U mulandu ci uno Paulo na Banaba yailile uku Ikoniya, nupya i vyani vyacitike?
4 Patalengile, Ayuda aakanyanga atumwa yazinzile Paulo na Banaba umu musumba wa Ina Loma uwa Antioki wa ku Pisidiya nupya yalenzile antu ukukatukila atumwa. Aonsi yaa yatatoovwike lelo yakuntiile antu “ulukungu ulwali uku ngazo zyao.” (Mili. 13:50-52; Mate. 10:14) Paulo na Banaba yafumileko umu mutende nu kusya antu aayakanyanga nupya yataali nu kuya nu mulandu pa viipe vino Leza wali nu kucitila antu. (Mili. 18:5, 6; 20:26) Nanti ciye vivyo, ya misyonali yaa yatwalilile ukuya sana ni nsansa lino yakuomba umulimo wa kusimikila. Lino yapisile makilomita umupiipi na 150 ukuya uku katutu, yafisile pa mulundu apali umusili uvunde uwayelile pakasi ka mwamba ukaamwa ukuti Tulasi alino nu mwamba ukaamwa ukuti Sotani.
5 Pa kutandika Paulo na Banaba yatazile iikala umu Ikoniya umwizile imuya intambi izya Yagiliki nupya Ikoniya wali umusumba ucindame sana umu citungu ca Loma umu Galatiya. a Umu musumba uu mwavuzile Ayuda alino na antu yano pa kutandika yatali Ayuda lelo aizile iyaya Ayuda. Ukulingana ni ntambi zyao, Paulo na Banaba iingile umu masunagogi nu kutandika ukusambilizya. (Mili. 13:5, 14) Nupya ‘yalanzile umu nzila iyalenzile ukuti Ayuda na Agiliki aingi yataile.’—Mili. 14:1.
6. U mulandu ci uno Paulo na Banaba yayelile yakasambilizya yasuma, nupya tungayakolanya uli?
6 U mulandu ci uno vino Paulo na Banaba yalandanga vyazwanga antu? Paulo wamanyikisye sana Malembo. Muli vino walandanga, waomvyangamo na malyasi ya mpiti, masesemo, alino na Masunde yakwe Mose pakuti alangilile ukuti Yesu wali a Mesiya uwalavilwe. (Mili. 13:15-31; 26:22, 23) Inzila ino Banaba walandilangamo yalangililanga ukuti wisile sana mano uku yantu. (Mili. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Ataitailanga, lelo walenganga “maka yakwe Yeova” pakuti amwazwe ukulanda ningo na antu. Uzye mungakolanya uli ya misyonali yaa lino mukuomba umulimo wa kusimikila? Mungacita vivyo ndi cakuti: 1. Mukuisambilizya sana Izwi Lyakwe Leza. 2. Mukusoolola ningo Malembo aangazwa yano mukusimikila. 3. Mukulolako inzila zimwi zino mungateekezezyamo yano mukusimikila. Na 4, ndi cakuti lyonsi mukuomvya Izwi Lyakwe Yeova ilyakwata amaka, asi ukuitaila mweineco.
7. (a) I vyani ivikacitika nga tukusimikila ilyasi lisuma? (b) Ndi cakuti ya lupwa inu yamupata pa mulandu ni lyasi lisuma, i vyani vino mulinzile ukulaiusya?
7 Asi yonsi amu Ikoniya aatemilwe vino Paulo na Banaba yalandanga. Luka walanzile ukuti: “Ayuda aatataile yaleesile icimvulunganya nu kutunka antu amu nko pakuti yakatukile aina.” Paulo na Banaba yapingwilepo ukutwalilila ukusimikila ilyasi lisuma, nupya “yaomvizye insita ikalamba ala yakulanda nu kusipa.” Ni vyacitike ivyakuti “antu aingi amu musumba yapaatukine; yamwi yali uku lusansa lwa Yayuda, yauze nayo ku yatumwa.” (Mili. 14:2-4) Vikwene avino na antu aingi ndakai yakacita ukwi lyasi lisuma lino tukayasimikila. Ilyasi lisuma likalenga antu yamwi ukuya aalemane, yamwi nayo likalenga yapatukane. (Mate. 10:34-36) Ndi cakuti ya lupwa inu yakamucuzya pa mulandu wakuti mwatemwa ilyasi lisuma, mwaiusya ukuti ilingi ukucuziwa kuko kukaiza pa mulandu wakuti yamanya ivya ufi. Imiyele inu isuma ingalenga aakamucuzya yamanye ukuti vino yamanya i vya ufi nupya umu kupita kwa nsita cingalenga ukuti yate ukumucuzya.—1 Pet. 2:12; 3:1, 2.
8. U mulandu ci uno Paulo na Banaba yafumiile uku Ikoniya, nupya i vyani vino tungasambilila kuli vino yacisile?
8 Pa cisila ca nsita imwi antu amu Ikoniya acuzyanga Paulo na Banaba yapangine ukuti yayatame na mawe. Lino ya misyonali yamanyile ilyasi lii, yapingwilepo ukufuma uku Ikoniya nu kuya uku ncende yuze pakuti akuno yakasimikile. (Mili. 14:5-7) Na ndakai kwene ali vino ya kasimikila ya Wene yakacita. Ndi cakuti yakututuumfya, tukaya asipe lino tukulanda. (Filipi 1:7; 1 Pet. 3:13-15) Ndi cakuti yakututiinya ukuti yamatukoma, tusilanda nanti ukucita ivintu ivingalenga twike umi witu nanti umi wa ina na ya nkazi umu uzanzo.—Mapi. 22:3.
“Mufume . . . nu Kuya Kuli Leza wa Umi” (Mili. 14:8-19)
9, 10. Uzye Lisitila yayelile kwi, nupya i vyani vino twamanya pa yantu aikalangamo?
9 Paulo na Banaba yaile uku Lisitila, umusumba uwatungululwanga na Aina Loma, apatalimfile makilomita 30 ukufuma uku kaeya ka musumba wa Ikoniya. Antu amu Lisitila yuvwananga sana na antu aikalanga umu Antioki wa ku Pisidiya, lelo umu Lisitila mwene mutaali Ayuda aingi acindikwe sana. Nanti cakuti aikalanga kuuku yavwanganga Icigiliki, ululimi lwao lwali i Cilikoniya. Nupya pa mulandu wakuti umu musumba uu mutali sunagogi, Paulo na Banaba yatandike ukusimikila umu vifulo umwazanwanga antu aingi. Lino Petulo wali umu Yelusalemu wapozizye umonsi uwavilwe umulemale. Lino Paulo nawe wali umu Lisitila, wapozizye umonsi umwi uwavilwe umulemale. (Mili. 14:8-10) Pa mulandu ni cizungusyo cino Petulo wacisile, aingi izile iyataila. (Mili. 3:1-10) Mu cizungusyo cino Paulo wacisile mwafumile ivisuma.
10 Wakwe vino itulanda pa kutandika kwa cipande cii, lino umonsi uwali umulemale watandike ukupita, antu aikalanga umu Lisitila apepanga tuleza yatandike ukulanda ivya ufi pa vintu ivyacitiike. Yatandike ukwama Banaba ukuti Zeusi, izina ilyapiliulanga ukuti mukalamba wakwe ya leza. Nupya Paulo nawe yamwamanga ukuti Helemesi, izina ilikapiliula ukuti umwana wakwe Zeusi nupya akalandilako kuli ya leza. (Lolini kambokosi akakuti “ Umu Lisitila Mwali Antu Apepanga Zeusi na Helemesi,”.) Lelo Paulo na Banaba yalondanga antu yamanye ukuti vino yalandanga alino na vino yacitanga, yatalandanga nanti ukucita pa mulandu na maka yakwe ya leza lelo a pa mulandu na maka yakwe Yeova, Leza wa cumi.—Mili. 14:11-14.
“Mufume ku vintu vii ivya sile sile nu kuya kuli Leza wa umi, uwaumvile iyulu ni nsi.”—Milimo 14:15
11-13. (a) I vyani vino Paulo na Banaba yanenyile antu amu Lisitila? (b) I sambililo ci lyonga ilya kutandikilako lino tungasambilila kuli vino Paulo na Banaba yalanzile?
11 Asi mulandu na vino antu yacisile, Paulo na Banaba yalondesyanga ukusimikila nu kufika antu pa mwenzo umu nzila isuma. Pa mulandu ni vyacitike, Luka walemvile inzila isuma iyakusimikililamo ilyasi lisuma uku yantu aakapepa ya leza. Uvwini vino Paulo na Banaba yacisile pakuti yafike antu pa mwenzo lino yakuyasimikila. Yanenyile antu ukuti: “Mwe yantu mwe, u mulandu ci uno mukucitila vii? Naswe kwene sweswe yantu sile wakwe mwemwe kwene. Nupya tukumusimikila ilyasi lisuma pakuti mufume ku vintu vii ivya sile sile nu kuya kuli Leza wa umi, uwaumvile iyulu ni nsi na yemba alino na vyonsi ivyayamo. Ku nkulo izyaliko mpiti Leza wazumilizye antu amu nko zyonsi ukuti yaacita vino yalondanga, nupya waimanyisizye ukupitila umu kucita ivisuma, wamupeezile imvula ni nsita ya kuzombola, alino ni vyakulya ivingi nupya walenzile imyenzo inu ukuya sana ni nsansa.”—Mili. 14:15-17.
12 I vyani vino tungasambilila uku mazwi yaa aasuma nupya alenzile ukuti antu yelenganyepo? Ica nkoleelo, yatalondanga ukuti antu yayapeela umucinzi. Yatailolanga ukuti yali aacindame ukucila yauze. Lelo yaicefizye nu kunena antu ukuti nayo kwene yaluvyanyanga. Cisinka icakuti, Paulo na Banaba yapokeliile umupasi wa muzilo nupya yali antungwa uku visambilizyo vya ufi. Nupya pa nsita yii ala yakwata upaalilo uwa kuteeka pamwi na Klisitu. Lelo yamanyile ukuti na antu amu Lisitila kwene yangakwata ivya upe ivili vimwi ndi cakuti ya kuvwila Klistu.
13 I vyani vino tulinzile ukulaelenganya pa yantu yano tukasimikilako? Uzye tukayalola ukuti twaya sile icili cimwi nayo? Uzye lino tukwazwa yauze ukumanya icumi icaya umwi Zwi Lyakwe Leza, tukakolanya Paulo na Banaba aatalondanga ukuti antu yayapeela sana umucinzi? Umwina Charles Taze Russell, waomvile ningo sana umulimo wa kusimikila lino watungululanga umulimo kwene uu apakasi ka myaka yakwe ya 1900 nu ku kutandika kwakwe ya 2000. Walemvile ati: “Tusikulonda mwatucindika pali vino twaya nanti pali vino tukalemba, nupya tusikulonda mwatwama ukuti ya simapepo nanti ya kasambilizya yasuma.” Umwina Russell wakolanyanga vino Paulo na Banaba yali aicefye. Naswe kwene, lino tukuomba umulimo wa kusimikila asi ukulenga antu yatulumbanya, lelo u kulenga antu yamanye “Leza wa umi.”
14-16. A masambililo ci na yauze yaili yano tungasambilila kuli vino Paulo na Banaba yanenyile antu amu Lisitila?
14 Lolini isambililo na lyuze lyakwe ciili lino tungasambilila kuli vino yalanzile. Paulo na Banaba yasenukanga ukulingana na vino antu yali. Ukupusanako na Ayuda alino na antu aizile iyaya Ayuda aikalanga umu Ikoniya, antu amu Lisitila yataamanyile ivingi ivya mu Malembo nanti vino Leza waombanga nu luko ulwa Ina Izlaeli. Nomba nanti ciye vivyo, antu aakutikanga kuli vino Paulo na Banaba yalandanga iikalanga umu ncende umwacitikilanga sana ivya ulimi nupya nayo kwene yali aalimi. Umu musumba wa Lisitila imiceele yayanga ningo nupya impanga yali ivunde. Fwandi antu amu Lisitila yafwile yalolanga imiyele yakwe Kaumba iyalolekelanga muli vino wapaazile impanga yao iyalenganga ukuti yakwata uzombozi usuma, nupya ya misyonali yaomvyanga ivintu kwene vii lino yakusambilizya pakuti yafika antu pa mwenzo.—Loma 1:19, 20.
15 Uzye naswe tungasenuka wakwe vino Paulo na Banaba yacitanga? Nanti cakuti siulimi angakomela imbezu izili zimwi umu vyalo ivipusane, afwile ukumanya ukuti angaomvya inzila izipusanepusane lino akupekanya ivyalo umwa kukomela. Ivyalo vimwi vingakwata umusili uvunde nupya muno ivyakulya vingakula ningo. Lelo ivyalo vimwi vyene vingalondekwa ukupeekanya sana pakuti mukomele imbezu. Vikwene avino caya, imbezu zino tukakomela zyaya izili zimwi kuli kuti ilyasi pa Wene ilyaya umwi Zwi Lyakwe Leza. Naswe kwene ndi cakuti tukucita wakwe vino Paulo na Banaba yacitanga, tulaezya papezile amaka itu ukumanya ivikucitika alino na vino umuntu wazumilamo pakuti tungamusimikila ningo. Ukucita vii kulalenga twasimikila ningo ilyasi pa Wene.—Luka 8:11, 15.
16 Kwaya isambililo na lyuze lyakwe citatu lino tungasambilila ukwi lyasi ilikalanda pali Paulo na Banaba alino na antu amu Lisitila. Asi mulandu na vino tukaombesya, insita zimwi imbezu zino tukakomela zingafwa zuwa nanti limwi ukuponela pa musili uwa mawe. (Mate. 13:18-21) Ndi cakuti ivya musango uu vyacitika, tutalinzile ukutoovoka. Paulo wiwisye asambi aikalanga umu Loma ukuti, “cila muntu [ukwikako na antu yano tukasambilila nayo Izwi Lyakwe Leza] alailondolwela kuli Leza.”—Loma 14:12.
“Yayapeezile Kuli Yeova” (Mili. 14:20-28)
17. Aekwi kuno Paulo na Banaba yaile lino yafumine uku Debe, nupya u mulandu ci?
17 Pa cisila ca kusumbila Paulo ukunzi ya musumba wa Lisitila pa mulandu wakuti yaweni kwati watafwa, asambi yamuzingulwike nupya wakatwike nu kwingila umu musumba usiku. Uwanda uwalondelilepo, Paulo na Banaba yatandike ulendo uwa kuya uku Debe ukwatalimfile makilomita 100. Tungelenganya vino Paulo uvwanga uyi lino wali pa lwendo luu, pano ala patatala papita na maawazi aingi ukufuma pano yamutamiile na mawe. Nanti ciye vivyo Paulo na Banaba yatwalilile ukuya uku Debe, nupya lino yafisile yalenzile antu ‘aingi ukuya asambi.’ Lyene ukucila ukuya uku Antioki wa ku Silya ukumwao, “yaswilile uku Lisitila, ku Ikoniya nu ku Antioki [uwa ku Pisidiya].” Umulandu ci uno yailileko? Yalondanga ukuyakomelezya “asambi nu kuyacincizya ukuti yatwalilile ukuya nu utailo.” (Mili. 14:20-22) Tungakolanya vino aonsi yaya yacisile. Isile sana mano uku yantu amu cilongano ukucila ukwika sana mano kuli vino yalondanga aineco. Angalizi akatandalila ivilongano alino na ya misyonali ayako ndakai yakakolanya vino aonsi yaa yacisile.
18. I vyani ivikalondekwa pakuti umwi afikepo ukusontwa ukuya eluda?
18 Ukulunda pa kukomelezya asambi ukupitila muli vino yalandanga na muli vino yacitanga, Paulo na Banaba yasonsile “ya eluda umu cilongano conga na conga” akutungulula asambi. Nanti cakuti “umupasi wa muzilo watumile antu yaa” pa lwendo luu lwakwe umisyonali, Paulo na Banaba yatwalilile ukupepa nu kuta ukulya lino “yayapeezile [ya eluda] kuli Yeova wino yataile.” (Mili. 13:1-4; 14:23) Vikwene i vikacitika na ndakai. Lino ya eluda yakusoolola angasontwa, inkoleelo yakapepa nu kupituluka umu ina pakuti yalole ndi cakuti iyafikapo pa vikalondekwa ukulingana na Malembo. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Yako. 3:17, 18; 1 Pet. 5:2, 3) Yasisoolola umwi ukuti angasontwa pa mulandu sile wakuti watalengela umu cilongano. Lelo vino umwina akalanda, vino akacita, na vino antu yakalanda pali aliwe ali vino vilalangilila ukuti akatungululwa nu mupasi wa muzilo. Ndi cakuti umwi wafikapo pa vikalondekwa ukulingana na vino Malembo yalanda ukuti avino umwangalizi alinzile ukuya, angasontwa ukuya kacema.—Gala. 5:22, 23.
19. I vyani vino ya eluda yamanya ukuti i vilayacitikila pali vino yakasunga amu cilongano, nupya yakakolanya uli Paulo na Banaba?
19 Ya eluda yamanya ukuti Leza alayapingula pali vino yakasunga amu cilongano. (Aeb. 13:17; 1 Pet. 5:1-3) Wakwe vino Paulo na Banaba yacitanga, ya eluda nayo kwene yakaya pa nkoleelo umu mulimo wa kusimikila. Yakomelezya asambi yauze ukupitila muli vino yakalanda. Nupya yakaika sana mano uku ya mu cilongano ukucila ukwika sile amano kuli vino aineco yakulonda.—Filipi 2:3, 4.
20. Uzye tukauvwa uli nga twabelenga pali vino aina na ya nkazi yaya nu utailo lino yakuomba umulimo wao?
20 Lino Paulo na Banaba yaswilile uku mwao uku Silya wa ku Antioki mukuomba umisyonali, yalanzile “ivintu ivingi vino Leza wacisile ukupitila muli aliyo, nu kuti wayuzile inzila uku yantu amu nko pakuti yataile.” (Mili. 14:27) Ndi cakuti tukubelenga pali vino aina yaa yatwalilile ukuomba umulimo na vino Yeova wayapaazile, tulakomeleziwa nupya tulalanda nu “kusipa pa mulandu na maka yakwe Yeova.”
a Lolini kambokosi akakuti “ Ikoniya Umusuma Uwa Ina Fulugiya,”.
