Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 12

Ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ Jehová saáchi miíra ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ va̱ása yi̱ʼvína

Ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱ Jehová saáchi miíra ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ va̱ása yi̱ʼvína

Ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ni̱na̱ʼa̱na ña̱ vitá ni̱xi̱yo inina, ku̱ndeé-inina ta ndakú ni̱xi̱yo inina

Ka̱naña nu̱ú Hechos 14:1-28

1, 2. ¿Ndáaña ndo̱ʼo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé chí Listra?

 KU̱A̱ʼÁNÍ ña̱ʼa kúú yóʼo vitin. Chí Listra, ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé sa̱kán sa̱ndáʼana iin ta̱a ta̱ va̱ása kívi kaka nani ka̱kura ta vitin ta̱yóʼo kánditara ku̱a̱ʼa̱nra ña̱ kúsi̱í-inira. Ndiʼi na̱ yiví iin ku̱a̱ʼa̱n va̱ʼa inina ta káʼa̱nna ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ndióxi̱ kúúna. Ta̱ su̱tu̱ na̱ ndióxi̱ ta̱ Zeus níʼira corona ña̱ na̱kuva̱ʼa xíʼin yita ta saátu yuku̱ ña̱ va̱ʼa taxira ndaʼa̱na ta ta̱xira si̱ndi̱ki̱ ña̱ va̱ʼa kuvirí xa̱ʼa̱ u̱vi̱ saá na̱yóʼo. Ta ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví káʼa̱n ta ndáʼyi̱ si̱ndi̱ki̱, ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xi̱niñúʼu nda̱ʼyi̱ kóʼóna ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ yiví ña̱ ná va̱ása ndasakáʼnuna u̱vi̱ saá na̱yóʼo. Xáʼndana ti̱ko̱to̱ ta xínuna ku̱a̱ʼa̱nna ta ndi̱ʼvina tañu na̱ yiví ta káʼa̱n-ndáʼvina xíʼinna ña̱ ná va̱ása ndasakáʼnuna miína.

2 Tasaá ki̱xaa̱ sava na̱ judío na̱ ke̱e chí Iconio xíʼin Antioquía ña̱ Pisidia, na̱ íyo contra Ndióxi̱ ta ki̱xáʼana káʼa̱nna tu̱ʼun vatá xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé. Na̱ yiví na̱ ñuu Listra kándíxana ña̱ káʼa̱n na̱yóʼo ta kíxáʼana sáa̱-inina xínina na̱yóʼo nda̱a̱ kúni̱na kaʼnína miína. Kamaní na̱sama na̱ yiví yóʼo. Na̱ xi̱kuni̱ nda̱sakáʼnu ta̱ Pablo vitin kúni̱na kaninara. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ndiʼina xi̱kunditana sa̱tára ta ki̱xáʼana kúunna yu̱u̱ miíra nda̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ tóora. Tá sa̱ndíʼina ka̱nina miíra ta ni̱ya̱ʼa ña̱ sáa̱na ta nda̱kanixi̱nína ña̱ xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ra chi ku̱a̱ʼání ni̱i̱ra ni̱xi̱ta, tándi̱ʼi ni̱xi̱tánara ta ta̱vánara nda̱a̱ nu̱ú ñuu.

3. ¿Ndáaña ndakuiinyó nu̱ú capítulo yóʼo?

3 ¿Nda̱chun ni̱xa̱a̱ ndiʼi ña̱ kininí yóʼo ku̱uña? ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ndo̱ʼo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ta saátu xíʼin ña̱ ke̱ʼé na̱ yiví na̱ ñuu Listra? Ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ku̱ndeé-inina na̱túʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ ña̱ ta̱xi Jehová ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ va̱ása yi̱ʼvína, ¿ndáa ki̱ʼva kundiku̱n na̱ anciano yichi̱ ña̱ sa̱ndákoo u̱vi̱ saá na̱ ta̱a yóʼo na̱ ni̱xi̱yo nda̱kú-ini xíʼin Ndióxi̱? (Hech. 14:3). Ná kotoyóña.

“Ku̱a̱ʼání na̱ judío xíʼin na̱ griego ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxana” (Hechos 14:1-7)

4, 5. ¿Nda̱chun ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé Iconio, ta ndáaña ku̱u kán?

4 Táki̱ʼva xi̱toyó, ki̱vi̱ chí sa̱tá ta̱vána ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ña̱ ñuu ña̱ ndíkaa̱ chí Roma ña̱ naní Antioquía ña̱ Pisidia xa̱ʼa̱ ku̱a̱chi sava na̱ judío na̱ kǒo níxiin kuniso̱ʼo tu̱ʼun Ndióxi̱. Nu̱úka ña̱ ndakava-inina, na̱yóʼo ki̱sina xa̱ʼa̱na ña̱ va̱ʼa ná ko̱yo yáká xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo níxiniso̱ʼo na̱ yiví kán ña̱ nda̱a̱ (Hech. 13:50-52; Mat. 10:14). Saá nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna, soo mií na̱ yiví kán kúú na̱ xíniñúʼu nda̱kuiin xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱kaxinna keʼéna nu̱ú Ndióxi̱ (Hech. 18:5, 6; 20:26). Ta kúsi̱í-inina nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna, ki̱ʼva 150 kilómetro chí sureste, nda̱a̱ ni̱xa̱a̱na nu̱ú yoso̱ nu̱ú ndíkaa̱ ña̱ yuku̱ Tauro xíʼin ña̱ yuku̱ Sultán.

5 Ta siʼna Iconio ni̱xa̱a̱na ta ñuu yóʼo xi̱ndayáʼviníña nu̱ú na̱ romano na̱ Galacia ta ñuu yóʼo xi̱kuumiína cultura táʼan ña̱ xi̱kuumií na̱ griego. a Ta ku̱a̱ʼání na̱ judío xi̱ndoo yóʼo ta saátu na̱ xi̱ndiku̱n ña̱ sánáʼa̱na. Ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé, ni̱xa̱ʼa̱nna natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ chí sinagoga (Hech. 13:5, 14). “Va̱ʼakaví ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱kán ku̱a̱ʼání na̱ judío xíʼin na̱ griego ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxana” (Hech. 14:1).

6. ¿Nda̱chun va̱ʼaní xi̱sanáʼa̱ ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé, ta ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nyó yichi̱na?

6 ¿Nda̱chun va̱ʼaní xi̱sanáʼa̱ ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé? Ta̱ Pablo xi̱xini̱níra ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Va̱ʼaní xi̱niñúʼura ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia, ña̱ Ley xíʼin ña̱ profecía ña̱ va̱ʼa na̱ʼa̱ra ña̱ ta̱ Jesús kúú ta̱ xi̱kuu ta̱ Mesías (Hech. 13:15-31; 26:22, 23). Ta ta̱ Bernabé xi̱ndi̱ʼi̱ní-inira xa̱ʼa̱ inka na̱ yiví (Hech. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Nu̱úka ña̱ ka̱ʼa̱n u̱vi̱ saá na̱yóʼo ña̱ ndákanixi̱ní miína, ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱ va̱ʼa keʼéna ña̱yóʼo saáchi míí Jehová chi̱ndeétáʼan xíʼinna. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱ún yichi̱na tá nátúʼun xíʼin na̱ yiví? Kivi keʼún ña̱yóʼo: nandukú xa̱ʼa̱ ña̱ káʼviún nu̱ú Biblia, vií va̱ʼa nda̱kaxiún texto ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼin na̱ yiví ña̱ sakúaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱, ndukú ki̱ʼva ña̱ sándi̱koún-ini na̱ xíniso̱ʼo yóʼó ta ndiʼi tiempo sanáʼún ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia ta su̱ví ña̱ ndákanixi̱ní miíún.

7. a) ¿Ndáaña ndóʼo na̱ yiví tá xáa̱na sákuaʼana xa̱ʼa̱ Ndióxi̱? b) Tá iin na̱ veʼún va̱ása xíínna taxina ña̱ ndasakáʼnún Jehová, ¿ndáaña xíniñúʼu ndakaʼún xa̱ʼa̱?

7 Ta̱ Lucas ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ su̱ví ndiʼi na̱ yiví níkusi̱í-ini xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ apóstol chí ñuu Iconio: “Na̱ judío na̱ kǒo níkandíxa, sa̱sáa̱na na̱ yiví na̱ inka ñuu ña̱ ná koona contra xíʼin ta̱ Pablo ta saátu xíʼin ta̱ Bernabé”. Soo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé va̱ʼaka nda̱kanixi̱nína ña̱ kindo̱ona natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa. Ña̱ relato káʼa̱nkaña ku̱a̱ʼání tiempo na̱túʼunna xíʼin na̱ yiví ta va̱ása níyi̱ʼvína ña̱ keʼéna ña̱yóʼo, xa̱ʼa̱ ña̱kán “na̱ ñuu kán nda̱taʼvína: savana nda̱kutáʼan xíʼin na̱ judío ta savana nda̱kutáʼan xíʼin na̱ apóstol” (Hech. 14:2-4). Saátu kúu tiempo vitin xíʼin na̱ yiví na̱ xa̱a̱ sákuaʼa xa̱ʼa̱ Ndióxi̱: savana sándakutáʼanñana ta savatuna ndátaʼvíñana (Mat. 10:34-36). ¿Á sási sava na̱ veʼún nu̱ún ña̱ kuniso̱ʼún ña̱ káʼa̱n Jehová? Tá saá ndóʼún, ndakaʼán chi sava yichi̱ tá kéʼéna saá kúú ña̱ xíniso̱ʼona ña̱ vatá ña̱ káʼa̱n inka na̱ yiví xa̱ʼa̱ na̱ ñuu Ndióxi̱. Tíxa̱ʼvi ña̱ viíní kéʼún, ña̱yóʼo kivi chindeétáʼan xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ vatáva kúúña ta kivi xa̱a̱na nasamana ña̱ ndákanixi̱nína xa̱ʼa̱yó (1 Ped. 2:12; 3:1, 2).

8. ¿Nda̱chun nda̱koo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ña̱ ñuu Iconio, ta ndáaña sákuaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼé na̱yóʼo?

8 Tá ni̱ya̱ʼa loʼo tiempo na̱ yiví na̱ ñuu lconio na̱ xi̱sa̱a̱-ini xi̱xini ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ndu̱kúna ki̱ʼva ña̱ ku̱unna yu̱u̱ na̱yóʼo. Soo tá ku̱ndaa̱-inina xa̱ʼa̱ ña̱ keʼéna xíʼinna nda̱kiʼinna ku̱a̱ʼa̱nna inka lugar ña̱ natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Hech. 14:5-7). Saátu miíyó chíkaa̱níyó ndee̱ ña̱ ndíchi kooyó. Tá kúú tá káʼa̱n na̱ yiví ña̱ va̱ása va̱ʼa xíʼinyó, ndakú íyo iniyó ta káʼa̱nyó xíʼinna (Filip. 1:7; 1 Ped. 3:13-15). Soo tá xítoyó ña̱ koo iin ku̱a̱chi, ná kǒo keʼéyó ña̱ʼa ña̱ kivi sáxo̱ʼvi̱ miíyó xíʼin na̱ hermanoyó va̱ʼaka ná kuxíkáyó nu̱úña (Prov. 22:3).

Nátúʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa ndikóna “nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ táku” (Hechos 14:8-19)

9, 10. ¿Ndáa mií xi̱ndikaa̱ ñuu Listra, ta nda̱saa ni̱xi̱yo na̱ yiví na̱ xi̱ndoo ñuu yóʼo?

9 Ta inka ñuu nu̱ú ni̱xa̱a̱na xi̱kuu Listra. Ta ñuu yóʼo kuenta na̱ Roma xi̱kuuña, ta ki̱ʼva 30 kilómetro xi̱kindo̱oña chí suroeste ña̱ ñuu Iconio, ta va̱ʼaní xi̱kitáʼanna xíʼin na̱ ñuu Antioquía ña̱ Pisidia, soo ñuu Listra loʼoní na̱ judío xi̱ndoo. Na̱ yiví na̱ xi̱ndoo ñuu yóʼo sana tu̱ʼun griego xi̱ka̱ʼa̱nna, soo tu̱ʼun miína xi̱kuu ña̱ tu̱ʼun licaonio. Soo yóʼo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ki̱xáʼana nátúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ nu̱ú xíka ku̱a̱ʼá na̱ yiví, sana xa̱ʼa̱ ña̱ kǒo ña̱ sinagoga níxi̱yo. Ta yóʼo sa̱ndáʼa ta̱ Pablo iin ta̱a ta̱ kǒo kívi kaka nani tá ka̱kuvíra, ña̱yóʼo kítáʼanña xíʼin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pedro chí ñuu Jerusalén (Hech. 14:8-10). Milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pedro chi̱ndeétáʼanña xíʼin ku̱a̱ʼání na̱ yiví ña̱ kandíxana Ndióxi̱, soo milagro ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pablo síínva nda̱kanixi̱ní na̱ yiví xíʼin ña̱yóʼo ta saátu ña̱ ke̱ʼéna (Hech. 3:1-10).

10 Na̱ yiví na̱ ñuu Listra xi̱ndasakáʼnuna inka ndióxi̱. Ña̱kán tá xi̱nina ña̱ ki̱xáʼa ta̱ ta̱a yóʼo xíkara, nda̱kanixi̱nína ña̱ ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xi̱kuuna ndióxi̱. Nda̱kanixi̱nína ta̱ Bernabé xi̱kuu Zeus, ndióxi̱ káʼnu na̱ ñuu griego, ta ta̱ Pablo xi̱kuu se̱ʼera ta̱ Hermes ta̱ xi̱ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ inka ndióxi̱ (koto recuadro ña̱ naní “ Ndióxi̱ na̱ xi̱ndasakáʼnu na̱ ñuu Listra: ta̱ Zeus xíʼin ta̱ Hermes”). Soo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xi̱kuni̱na na̱ʼa̱ káxina nu̱ú na̱ yiví yóʼo ña̱ su̱ví ndióxi̱ níxi̱kuuna, chi ta̱ ta̱xi ndee̱ ndaʼa̱na ña̱ ka̱ʼa̱nna ta keʼéna ña̱ milagro yóʼo kúú Jehová, Ndióxi̱ ta̱ nda̱a̱ (Hech. 14:11-14).

“Nátúʼunndi̱ [...] xíʼinndó ña̱ va̱ʼa ná sandákoondó ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéndó ta ndikóndó nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ táku, ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví, ñuʼú, mar, xíʼin ndiʼika ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱úña” (Hechos 14:15).

11-13. a) ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xíʼin na̱ yiví na̱ ñuu Listra? b) ¿Ndáaña kúú ña̱ nu̱ú sákuaʼayó xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ta saátu ta̱ Bernabé?

11 Ni ke̱ʼé na̱ yiví ña̱yóʼo, ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ndu̱kúna ki̱ʼva ña̱ natúʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa xa̱a̱na nda̱a̱ níma̱ na̱yóʼo. Ta ni̱ka̱ʼa̱nna: “Na̱ táʼanyó, ¿nda̱chun kéʼéndó ña̱yóʼo? Na̱ yiví kúútu ndi̱ʼi̱va, nda̱a̱ táki̱ʼva íyo miíndó saá íyondi̱. Nátúʼunndi̱ xa̱ʼa̱ tu̱ʼun va̱ʼa xíʼinndó ña̱ va̱ʼa ná sandákoondó ña̱ va̱ása va̱ʼa kéʼéndó ta ndikóndó nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ táku, ta̱ i̱xava̱ʼa ndiví, ñuʼú, mar, xíʼin ndiʼika ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱úña. Tá tiempo xi̱naʼá, Ndióxi̱ ta̱xira ña̱ ná keʼé na̱ yiví ña̱ kúni̱ miína, soo ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ke̱ʼéra ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱ra. Ta sa̱kúunra sa̱vi̱ ta va̱ʼaní ka̱na ña̱ʼa ña̱ chi̱ʼina, tasaá ku̱a̱ʼání ña̱ kuxuna ta̱xira ndaʼa̱na nda̱a̱ chu̱tú-inina ta ni̱kusi̱íní-inina” (Hech. 14:15-17). Relato ña̱ ka̱ʼyí ta̱ Lucas yóʼo ku̱a̱ʼá ña̱ʼa sánáʼa̱ña miíyó xa̱ʼa̱ ndáa ki̱ʼva natúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ na̱ va̱ása kúú cristiano.

12 ¿Ndáaña kúú ña̱ nu̱ú ña̱ sákuaʼayó xíʼin ña̱yóʼo? Yóʼo ku̱ndaa̱-iniyó ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé va̱ása níndakanixi̱nína ña̱ ndáyáʼvikana nu̱ú na̱ yiví yóʼo. Nu̱úka ña̱ keʼéna ña̱yóʼo vitá ni̱xi̱yo inina chi nda̱kunina ña̱ kúúna na̱ yiví ku̱a̱chi ta saátu íyo ña̱ʼa ña̱ va̱ása kívi keʼéna. U̱vi̱ saá na̱yóʼo ni̱sa̱ñána nu̱ú ña̱ veʼe-ñu̱ʼu vatá ta saátu nda̱kiʼinna ña̱ espíritu santo xíʼin ña̱ xi̱ndatuna ña̱ ku̱ʼu̱nna chí ndiví ña̱ kaʼndachíñuna xíʼin ta̱ Cristo. Ta saátu xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ kivi ndakiʼin na̱ yiví na̱ ñuu Listra ndiʼi bendición yóʼo tá ná xa̱a̱na kandíxana ta̱ Cristo.

13 Ta miíyó, ¿ndáaña ndákanixi̱níyó xa̱ʼa̱ na̱ yiví na̱ nátúʼunyó xíʼin xa̱ʼa̱ Ndióxi̱? ¿Á kúnda̱a̱-iniyó ña̱ inkáchi íyoyó xíʼin na̱yóʼo? Tá kíxáʼa na̱ yiví na̱ sánáʼa̱yó xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ ndásakáʼnuna miíyó, ¿á kéʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ña̱ va̱ása táxiyó ña̱ ná keʼéna ña̱yóʼo? Saátu ta̱ Charles Russell, ta̱ xi̱kiʼin kuenta xíʼin na̱ ñuu Ndióxi̱ tá xa̱a̱ ku̱nu̱mí ndiʼi ña̱ siglo diecinueve ta kixáʼa ña̱ siglo veinte, va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoora nu̱úyó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ni va̱ʼaní ta̱ maestro xi̱kuu ta̱ hermano yóʼo, iin yichi̱ ka̱ʼyíra ña̱yóʼo: “Va̱ása kúni̱yó ña̱ ná ndasakáʼnuna miíyó, ni xa̱ʼa̱ tutu ña̱ káʼyíyó ta saátu kǒo kúni̱yó ña̱ ná ka̱ʼa̱nna maestro xíʼinyó”. Ta̱yóʼo vitání ni̱xi̱yo inira nda̱a̱ táki̱ʼva ni̱xi̱yo ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé. Tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ kǒo kúni̱yó ña̱ ndasakáʼnuna miíyó chi ña̱ kúni̱yó kúúña chindeétáʼanyó xíʼinna ña̱ ná ndikóna “nu̱ú Ndióxi̱ ta̱ táku”.

14-16. ¿Ndáa inka u̱vi̱ ña̱ sákuaʼayó xíʼin ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ta saátu ta̱ Bernabé chí ñuu Listra?

14 Ná kotoyó ña̱ u̱vi̱ ña̱ sákuaʼayó xíʼin ña̱ relato yóʼo. Ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé nda̱kanixi̱nína ndáa ki̱ʼva natúʼunna xíʼin na̱ yiví na̱ xi̱niso̱ʼo miína. Na̱ judío xíʼin na̱ nda̱kundiku̱n ña̱ sánáʼa̱ na̱ judío na̱ ñuu Iconio xi̱xini̱na xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱sanáʼa̱ tu̱ʼun Ndióxi̱ ta saátu xi̱xini̱na ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱yo Ndióxi̱ xíʼin na̱ ñuu Israel, soo na̱ yiví na̱ ñuu Listra va̱ása níxixini̱na xa̱ʼa̱ ni iin ña̱yóʼo. Chi ña̱ xi̱xini̱na xa̱ʼa̱ xi̱kuu ña̱ chiʼina, ñuu yóʼo va̱ʼaní tiempo xi̱kuumiíña saáchi ñuʼú nu̱ú xi̱chiʼina va̱ʼaní xi̱kana ña̱ʼa. Ña̱kán va̱ása ixayo̱ʼvi̱ña xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina ña̱ va̱ʼaní-ini Ndióxi̱ xíʼinna tá xi̱kiʼinna kuenta ña̱ va̱ʼaní xi̱kana ndiʼi ña̱ xi̱chiʼina, ña̱kán ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xi̱niñúʼuna ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Rom. 1:19, 20).

15 Ta miíyó, ¿á kivi keʼéyó nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé xíʼin na̱ yiví na̱ xíniso̱ʼo miíyó? Iin ta̱ chíʼi ni inkáchi si̱ʼva̱ xíniñúʼura ña̱ chíʼira nu̱ú ku̱a̱ʼá ñuʼú, soo su̱ví inkáchi ki̱ʼva chíʼira tíyóʼo nu̱ú ndiʼiña chi xa̱a̱ síínva kéʼéra xíʼin iin iinña. Íyo sava ñuʼú ña̱ xa̱a̱ vitá nu̱ú ta xa̱a̱ íyo tu̱ʼvaña ña̱ chiʼina, soo íyotu savaña ña̱ xíniñúʼu ku̱a̱ʼáka chiñu keʼéna nu̱úña. Tasaá íyo ña̱ predicación. Ndiʼi tiempo iin kúúva si̱ʼva̱ xíniñúʼuyó: ña̱ natúʼunyó tu̱ʼun va̱ʼa xa̱ʼa̱ Reino Ndióxi̱ ña̱ va̱xi nu̱ú tu̱ʼunra. Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ná kiʼinyó kuenta xíʼin ña̱ ndóʼo na̱ yiví, ña̱ ndákanixi̱nína xíʼin ña̱ kándíxana ta ná kuniñúʼuyó ña̱yóʼo ña̱ va̱ʼa natúʼunyó xíʼinna xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Luc. 8:11, 15).

16 Ña̱ u̱ni̱ ña̱ sákuaʼayó kúú ña̱ va̱ása xíniñúʼu ndi̱ʼiní-iniyó tá va̱ása xíín na̱ yiví kuniso̱ʼona xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱. ¿Nda̱chun? Saáchi ni ná ndakundeéníyó natúʼunyó xíʼinna, na̱yóʼo íyona nda̱a̱ táki̱ʼva íyo iin si̱ʼva̱ ña̱ ni̱ndu̱ta nu̱ú ñuʼú yu̱u̱ ta ña̱yóʼo loʼova tiempo xáʼnuña ta tá kíxi iin tu̱ndóʼo ndíku̱n sandákoovana kandíxana Ndióxi̱ (Mat. 13:18-21). Nda̱a̱ táki̱ʼva ka̱ʼyí ta̱ Pablo nu̱ú na̱ cristiano na̱ ñuu Roma, “Ndióxi̱ ndatiinra ku̱a̱chi xíʼin iin tá iinyó”, ta tu̱ʼun yóʼo ku̱a̱ʼa̱nña nu̱ú na̱ yiví na̱ nátúʼunyó xíʼin xa̱ʼa̱ Ndióxi̱ (Rom. 14:12).

“Sa̱ndákoonana ndaʼa̱ Jehová ña̱ kundaarana” (Hechos 14:20-28)

17. ¿Ndáa míí ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé tá ke̱ena ñuu Derbe, ta nda̱chun?

17 Nda̱a̱ táki̱ʼva sa̱kuaʼayó, na̱ yiví na̱ ñuu Listra ku̱unna yu̱u̱ ta̱ Pablo, ta ka̱ñuunara ni̱xa̱ʼa̱nna nda̱a̱ yuʼú ñuu chi nda̱kanixi̱nína ña̱ xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱vara. Ta tándi̱ʼi, ¿ndáaña ku̱u? Nda̱taka na̱ discípulo nu̱úra tasaá nda̱koora ta ni̱ki̱ʼvira xíʼinna ñuu kán ña̱ va̱ʼa ku̱su̱nra ñuú kán. Tá inka ki̱vi̱ nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Bernabé chí ñuu Derbe, ña̱ kíndo̱o ki̱ʼva 100 kilómetro. Ta ni ni̱xo̱ʼvi̱níra xa̱ʼa̱ ña̱ ka̱ninara, soo kúee kúee ni̱xa̱a̱vana ñuu nu̱ú ku̱a̱ʼa̱nna. Ta chí ñuu Derbe yóʼo, ku̱a̱ʼání ndu̱u na̱ discípulo i̱xaana. Nu̱úka ña̱ ndikóna yichi̱ ña̱ kama xa̱a̱na chí Antioquía ña̱ Siria, ña̱ ke̱ʼéna kúú ña̱ “ndi̱kóna chí ñuu Listra, ñuu Iconio xíʼin ñuu Antioquía” ña̱ Pisidia. ¿Nda̱chun ndi̱kóna chí ñuu yóʼo? Ña̱ va̱ʼa “ndasandakúna-ini na̱ discípulo ta chika̱a̱na ndee̱ xíʼinna ña̱ ná kandíxakana Ndióxi̱” (Hech. 14:20-22). Ña̱kán ni̱ndi̱ʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ na̱ congregación su̱víka xa̱ʼa̱ miína. Va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoona nu̱úyó. Tiempo vitin, ku̱a̱ʼání na̱ misionero xíʼin na̱ superintendente viajante ndíku̱nna yichi̱ na̱yóʼo.

18. ¿Ndáa ki̱ʼva ndáka̱xinna iin na̱ koo anciano?

18 Ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé nda̱sandakúna-ini na̱ discípulo xíʼin tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin ejemplona ta saátu “iin iin congregación nda̱kaxinna na̱ koo anciano”. Ta ni chi̱ndaʼá ña̱ espíritu santo na̱yóʼo, soo ni saá “ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin Ndióxi̱ ta va̱ása níxixina”, ta sa̱ndákoona na̱ anciano yóʼo ndaʼa̱ Jehová ña̱ ná kundaarana (Hech. 13:1-4; 14:23). Ta tiempo vitin ki̱ʼva saá kéʼéna ña̱yóʼo. Tá kúma̱níka ndaka̱xin na̱ anciano iin na̱ hermano na̱ kúúmií chiñu ti̱xin ña̱ congregación, siʼnaka káʼa̱nna xíʼin Jehová, tándi̱ʼi kíʼinna kuenta á sáxi̱nu na̱yóʼo requisito ña̱ káʼa̱n ña̱ Biblia (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3). Su̱ví tiempo ña̱ xa̱a̱ kúúna cristiano kúú ña̱ ndáyáʼvi va̱ʼaka. Saáchi ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ kotona ndáa ki̱ʼva káʼa̱nna, ndáa ki̱ʼva kéʼéna ña̱ʼa, ta saátu ndáa ki̱ʼva káʼa̱n inkana xa̱ʼa̱na, ña̱yóʼo kúú ña̱ na̱ʼa̱ nu̱úna á táxina ña̱ ná kuniʼi espíritu santo yichi̱ nu̱úna. Ta̱ hermano yóʼo koo tu̱ʼvara ña̱ kundaara na̱ congregación tá saxínura ndiʼi ña̱ káʼa̱n ña̱ Biblia (Gál. 5:22, 23). Ta̱ superintendente ña̱ circuito kúú ta̱ kúúmií chiñu ña̱ ndataxira iin chiñu ndaʼa̱ iin ta̱ hermano ti̱xin ña̱ congregación (saátu koto ña̱ káʼa̱n 1 Timoteo 5:22).

19. ¿Ndáaña kúú ña̱ kúnda̱a̱ káxi ini na̱ anciano xa̱ʼa̱, ta ndáa ki̱ʼva ndíku̱nna yichi̱ ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé?

19 Na̱ anciano kúnda̱a̱ káxi inina ña̱ viíní xíniñúʼu keʼéná xíʼin na̱ congregación, saáchi Jehová ndatiinra ku̱a̱chi xíʼinna (Heb. 13:17). Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé, va̱ʼaní yichi̱ chínúu na̱ anciano yichi̱ nu̱úyó ti̱xin ña̱ predicación, ndásandakúna-ini na̱ hermano xíʼin tu̱ʼun ña̱ káʼa̱nna ta saátu ndíʼi̱ka-inina xa̱ʼa̱ na̱ congregación nu̱úka miína (Filip. 2:3, 4).

20. ¿Ndáaña ndóʼoyó tá kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi chiñu ña̱ kéʼé na̱ hermanoyó?

20 Tá ndi̱kó ta̱ Pablo xíʼin ta̱ Bernabé ñuu Antioquía ña̱ Siria, “na̱túʼunna xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niñúʼu Ndióxi̱ mií na̱yóʼo ña̱ ke̱ʼéna ku̱a̱ʼá ña̱ʼa” ta saátu “ña̱ chi̱ndeétáʼan Ndióxi̱ xíʼin na̱ kǒo kúú judío ña̱ va̱ʼa ni̱xa̱a̱na ka̱ndíxanara” (Hech. 14:27). Tiempo vitin tá kúnda̱a̱-iniyó xa̱ʼa̱ ndiʼi chiñu ña̱ kéʼé na̱ hermanoyó ta saátu xíʼin ndiʼi ña̱ va̱ʼa ña̱ táxi Jehová ndaʼa̱na, kúsi̱íkaví-iniyó ña̱ nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví saáchi Jehová táxira ndee̱ ndaʼa̱yó ña̱ va̱ása yi̱ʼvíkayó ña̱ natúʼunyó xa̱ʼa̱ra.

a Koto recuadro ña̱ naní “ Ñuu Iconio, nu̱ú ni̱xi̱yo na̱ frigio”.