Ir al contenido

Ir al índice

CAPÍTULO 12

“Jehová Dios kallpacharqa mana manchachikuspa willanankupaj”

“Jehová Dios kallpacharqa mana manchachikuspa willanankupaj”

Pablowan Bernabewanqa kʼumuykukoj sonqo karqanku, mana saykʼuspa, mana manchachikuspataj willarqanku

Orqhosqa kashan Hechos 14:1-28 versiculosmanta

1, 2. ¿Listrapi imataj Pablotawan Bernabetawan pasarqa?

 LISTRAPEQA runas may kusisqapuni kasharqanku, imaraykuchus Pablowan Bernabewanqa nacekusqanmantapacha suchu karqa chay runata sanoyacherqanku, chay runataj may kusiywan phinkiykachasharqa. Chay llajtapi runasqa may kusisqas kasharqanku, yuyarqankutaj Pablowan Bernabewanqa dioses kasqankuta. Chayrayku Zeuspa sacerdotenqa paykunapaj guirnaldasta apamorqa, chantá torosta apamullarqataj paykunaman uj jaywanata jina jaywananpaj. Runasqa kusiymanta chʼajwasharqanku, torospis waqasharqanku. Chayrayku Pablowan Bernabewanqa jatunmanta nerqanku ama chayta ruwanankuta, ropasninkuta llikʼirakuytawantaj runaspaj chaupinkuman correykorqanku. Paykunaqa jatunmanta parlaspa, rogakuspataj ñakʼayta runaswan kasuchikorqanku ama paykunata yupaychanankupaj.

2 Chantá Pisidiapi kaj Antioquiamanta, Iconiomantawan wakin judíos chayamorqanku. Paykunataj Pablomantawan Benabemantawan llullasta parlarqanku, imaraykuchus mana munarqankuchu runas paykunaj willasqankuta japʼikunankuta. Listramanta runastaj chay judiosta creesqankurayku Pablotawan Bernabetawan wañuchiyta munarqanku. Chayqa tʼukunapaj jinapuni. Pablota yupaychayta munarqanku chay runasllataj rumiswan chʼanqaykuspa wañuchiyta munarqanku. Chayrayku Pablota muyuykuspa rumiswan chʼanqaykorqanku parti wañusqata saqenankukama. Chaymantataj Pablota yawarpurullata llajtamanta jawaman qhatatamorqanku.

3. ¿Ima tapuykunamantaj kay capitulopi kutichisun?

3 ¿Imaraykutaj Pablotawan Bernabetawan wañuchiyta munarqanku? ¿Imatataj yachakusunman Pablomantawan, Bernabemantawan, Listrapi kaj churanakoj runasmantawan? Pablotawan Bernabetawanqa “Jehová Dios kallpacharqa mana manchachikuspa” mana saykʼuspataj willanankupaj. ¿Imatataj paykunamanta ancianos yachakunkuman? (Hech. 14:3).

“Ashkha judíos, [...] ashkha griegospis creerqanku” (Hechos 14:1-7)

4, 5. ¿Imaraykutaj Pablowan Bernabewan Iconioman rerqanku, chanta imatataj chaypi ruwarqanku?

4 Yachakorqanchej jina, Pablotawan Bernabetawanqa willasqankuman churanakoj runas Pisidiapi kaj Antioquiamanta qharqorqanku. Chay llajtaqa Romaj ujnin llajtan karqa. Paykunaqa Pablowan Bernabewan willasqankuta mana uyariyta munarqankuchu. Jinapis Pablowan Bernabewanqa mana desanimakorqankuchu, ‘chakisninkumanta jallpʼata thalarakuytawantaj’ riporqanku (Hech. 13:50-52; Mat. 10:14). Paykunaqa yacharqanku chay llajtayojkunawan ima kajtinpis mana juchayojchu kanankuta, chayrayku kʼachallamanta riporqanku (Hech. 18:5, 6; 20:26). Pablowan Bernabewanqa may kusisqas 150 kilometrosta jina sureste ladoman rerqanku. Ajinapitaj uj pata pampaman chayarqanku, chaypeqa tukuy ima sumajta poqoj. Chay pata pampaqa Tauro, Sultán nisqa orqospa chaupinpi kasharqa.

5 Paykunaqa ñaupajta Iconio llajtaman chayarqanku, chay llajtaqa Galaciamanta ujnin jatun llajta karqa. a Galaciataj Romaj ujnin provincian karqa, chaypitaj griegospa culturankoqa sutʼi rikukoj. Iconiopeqa tiyakorqanku ashkha judíos, judiospa yachachiyninta qhatejkuna ima. Pablowan Bernabewanqa yachasqa kasqanman jina sinagogaman willaj rerqanku (Hech. 13:5, 14). “Sumajta willasqankuraykutaj ashkha judíos, jinallataj ashkha griegospis creerqanku” (Hech. 14:1).

6. 1) ¿Imaraykutaj Pablowan Bernabewan sumaj yachachejkuna karqanku? 2) ¿Imaynatá Pablo jina, Bernabé jina ruwasunman?

6 ¿Imaraykutaj Pablowan Bernabewan sumaj yachachejkuna karqanku? Pabloqa Bibliata sumajta rejsej. Payqa israelitaswan imachus pasasqanmanta, Leypa wakin partesninmanta, wakin profeciasmantapis sumajta sutʼinchaj. Ajinamanta reparachej Jesusqa jamunan karqa chay Mesiaspuni kasqanta (Hech. 13:15-31; 26:22, 23). Bernabetaj kʼacha runa karqa, wajkuna imaynachus kashasqankumantapis llakikoj (Hech. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Pablowan Bernabewanqa ‘Diospa atiyninpa’ yanapanwan parlaj kanku, manataj yuyasqankuman jinallachu. Noqanchejpis paykuna jina willaypi ruwanapajqa, Diospa Palabranta sumajta estudiana, runas yachakuyta munanankupaj jina versiculosta ajllana, uyariwanchej chay runasta imaynallamantapis sonqochana, Bibliaj nisqanman jinapunitaj yachachina, ama yuyasqanchejman jinallachu.

7. 1) ¿Sumaj willaykunata willasqanchej runasta ujchanpunichu? 2) Mayqen familiallaykipis mana Diosta yupaychanaykita munanchu chay, ¿imatá yuyarikunayki tiyan?

7 Iconiopeqa Pablowan Bernabewan willarqanku, jinapis mana tukuychu kusiywan chay willasqankuta japʼikorqanku. Lucas nin: “Mana creej judiostajrí, nacionesmanta kajkunata yachaykucherqanku, hermanospa contrankupi oqharikunankupaj”, nispa. Jinapis Pablowan Bernabewanqa yuyarqanku Iconiopi sumaj willaykunata willanankupaj qhepakunanku allin kasqanta. Biblia nin jina, paykunaqa “Iconiopi uj tiempota qhepakorqanku [...] mana manchachikuspa willanankupaj”. Chayrayku chay llajtayoj runasqa “iskayman tʼaqakorqanku, ujkunaqa judiosman kutikorqanku, ujkunataj apostolesman” (Hech. 14:2-4). Kunanpis Diosmanta sumaj willaykunata willasqanchejqa wakinta ujchaykun, wakintataj tʼaqanachin (Mat. 10:34-36). Sichus mayqen familiallaykipis Jehovata mana yupaychanaykita munanchu chayqa, kayta yuyarikuy: Ichapis payqa noqanchejmanta llullasta, mana allinta parlasqankuta ima uyarerqa, ichapis chayrayku Jehovata mana yupaychanaykita munanchu. Jinapis allin kausayniykita rikuspaqa, ichapis reparanqa chay uyarisqanqa llulla kasqanta, tiempowantaj ichapis cambianqa (1 Ped. 2:12; 3:1, 2).

8. 1) ¿Imaraykutaj Pablowan Bernabewan Iconiomanta riporqanku? 2) ¿Imatataj Pablomanta, Bernabemantawan yachakunchej?

8 Tiempowanqa Iconiomanta wakin runas, Pablotawan Bernabetawan rumiswan chʼanqaykunankupaj yachachinakorqanku. Pablowan Bernabewanqa chayta yachaytawan waj ladoman willaj riporqanku (Hech. 14:5-7). Noqanchejpis paykuna jina allin yuyayniyoj kayta munallanchejtaj. Noqanchejmanta llullasta parlajtinkoqa, mana jinachu kasqanta mana manchachikuspa sutʼinchanchej (Fili. 1:7; 1 Ped. 3:13-15). Jinapis uj chʼajwa rikhurinanpaj jina kashan chayqa, sumaj yuyaywanpuni imatapis ruwanchej, ajinamanta mana imanarpanawanchejpaj, hermanosninchejtapis jarkʼanapaj (Pro. 22:3).

“Willashayku [...] kausaj Diosman kutirikunaykichejpaj” (Hechos 14:8-19)

9, 10. 1) ¿Maypitaj Listra llajta kasharqa? 2) ¿Imaynataj Listrapi tiyakojkuna karqanku?

9 Chantá Pablowan Bernabewanqa Romaj llajtan Listramanñataj rerqanku. Listraqa Iconiomanta 30 kilometrospi jina kasharqa, suroeste ladopi. Chaypi tiyakojkunawan, Pisidiapi kaj Antioquiapi tiyakojkunawanqa allinta kausakoj kanku. Jinapis Listrapeqa pisi judioslla tiyakoj kanku. Paykunaqa ichapis griegota parlaj kanku, jinapis parlayninkupuneqa licaonio karqa. Listrapeqa ichapis mana uj sinagoga karqachu, chayrayku Pablowan Bernabewanqa ashkha runas kaj kanku chaypi willarqanku. Chantapis Pabloqa chay llajtapi uj suchu runata sanoyacherqa, pichus nacekusqanmantapacha suchu karqa chayta. Pedropis ajinallatataj Jerusalenpi uj runata sanoyacherqa (Hech. 14:8-10). Jinapis Pedro chay milagrota ruwajtin ashkha runas Diospi creerqanku. Pablo uj suchu runata sanoyachejtintaj mana Jerusalenpi jinachu karqa (Hech. 3:1-10).

10 Listrapi tiyakojkunaqa waj diosesta yupaychaj kanku. Chayrayku suchu runa phinkirispa sayarejtenqa, yuyarqanku Pablowan Bernabewan dioses kasqankuta. Paykunaqa yuyarqanku Bernabé Zeus kasqanta, griegospa diosesninkumanta aswan patapi kaj dios. Yuyarqankutaj Pabloqa Zeuspa wawan Hermes kasqanta, diosespa sutisninkupi parlaj dios (“ Listramanta, chantá Zeustawan Hermestawan yupaychaymanta” nisqa recuadrota leeriy). Jinapis Pablowan Bernabewanqa sutʼita reparachiyta munarqanku paykunaqa mana dioseschu kasqankuta, astawanpis patapi kaj cheqa Dios Jehová paykunaman atiyta qosqanta parlanankupaj, chay milagrotapis ruwanankupaj (Hech. 14:11-14).

“Qankunaman willashayku, kay qhasi manakaj imasta saqespa kausaj Diosman kutirikunaykichejpaj, pichus cielota, kay jallpʼata, mar qochata, chaykunapi tukuy ima kajtawan ruwarqa chay Diosman” (Hechos 14:15).

11-13. 1) ¿Imatataj Pablowan Bernabewan Listramanta runasman nerqanku? 2) Pablowan Bernabewan imatachus nisqankumanta, ¿imatá yachakusunman?

11 Pablowan Bernabewanqa Listramanta runas paykunata yupaychayta munajtinkupis, qhawarerqanku imaynatachus chay runaspa sonqonkuman chayanankuta. Chayrayku nerqanku: “¡Runa masis! ¿Imaraykutaj kay imasta ruwashankichejri? Noqaykupis qankuna jina runaslla kayku. Sumaj willaykunata qankunaman willashayku, kay qhasi manakaj imasta saqespa kausaj Diosman kutirikunaykichejpaj, pichus cielota, kay jallpʼata, mar qochata, chaykunapi tukuy ima kajtawan ruwarqa chay Diosman. Payqa ñaupa tiempopi tukuy nacionesta munayninkuta ruwajta saqellarqa. Chaywanpis Diosqa allin imasta ruwaspa qankunawan rejsichikorqa. Payqa cielomanta qankunapaj parachimun, ashkhata poqochin, mikhuna patapi uywasunkichej, sonqoykichejtataj kusiywan juntʼachin”, nispa (Hech. 14:15-17). Kay versiculospi imastachus Lucas qhelqasqanmantaqa ashkha imasta yachakusunman mana cristianoschu kajkunaman imaynatachus willanamanta.

12 Imatachus Pablowan Bernabewan nisqankumanta, ¿imatá yachakusunman? Uj kaj, paykunaqa mana may kasqankuta yuyakuspachu parlarqanku, diosespuni kasqankuta ninankumantaqa, llampʼu sonqowan nerqanku paykunapis runaslla kasqankuta. Arí, paykunaqa llulla yachachiykunamanta kacharichisqa karqanku, espíritu santota japʼerqanku, Cristowan cielomanta kamachimuytataj suyakusharqanku. Jinapis paykuna yacharqanku Listramanta runaspis, Cristota kasukuspaqa chay bendicionesllatataj japʼinankuta.

13 Noqanchejrí, ¿willanchej chay runasta imaynatá qhawanchej? ¿Entiendenchejchu paykunapis noqanchej jinallataj kasqankuta? Bibliamanta yachachinchej chay runas jatunchayta munawanchej chay, ¿Pablowan Bernabewan jinallatajchu ninchej ama chayta ruwanankuta? Hermano Charles Russellmanta ashkhata yachakusunman. Payqa kay jallpʼapi willayta ñaupajman aparqa 1870 watamantapacha 1916 watakama. Hermano Russellqa sumaj yachachej karqa, jinapis uj kuti kayta qhelqarqa: “Mana munaykuchu jatunchanawaykuta, ni noqaykuta, nitaj qhelqasqaykutapis. Nillataj munaykuchu Pastor chayri yachachej ninawaykuta”, nispa. Arí, hermano Russellqa Pablo jina, Bernabé jina kʼumuykukoj sonqo karqa. Noqanchejpis runasman willashaspaqa mana jatunchachikuyta maskʼanchejchu. Astawanpis runasta yanapayta munanchej kausaj Diosman kutirikunankupaj.

14-16. ¿Imastawantaj yachakunchej Pablowan Bernabewan imatachus Listrapi nisqankumanta?

14 ¿Imatawantaj Pablomanta, Bernabemantawan yachakusunman? Iskay kaj, paykunaqa pikunawanchus parlashasqankuta mana qonqaporqankuchu. Iconiopi tiyakoj judíos, judiospa yachachiyninkuta qhatejkunapis Diosmanta Qhelqasqasta sumajta rejserqanku, israelitasta Dios ajllakusqantapis yacharqanku. Listrapi tiyakoj runastajrí, chay imasmanta ni imata yacharqankuchu. Jinapis paykunaqa jallpʼapi tarpuymanta sumajta yacharqanku. Llajtankutaqa sumajta paraj, muyuyninpi kaj chajraspis sumajta poqoj. Paykunaqa Dios imayna kʼachachus kasqanta sutʼita rikoj kanku chajras sumajta poqosqanpi. Chayrayku Pablowan Bernabewanqa chay imasmanta parlaspa Diosmanta willarqanku (Rom. 1:19, 20).

15 Noqanchejrí, ¿Pablowan Bernabewan jina ruwayta atisunmanchu? Uj tarpoj runaqa kikin mujuta imaymana jallpʼasman tarpunan kajtin, mana chay jallpʼasta tukuynintachu kikinta wakichenqa. Wakin jallpʼasqa may jasitas, chay rato tarpuykunapajpacha, wakin jallpʼasta wakichinapajtajrí ashkhata llankʼana. Runasman willasqanchejwanpis kikillantaj. Noqanchejqa Diospa Gobiernonmanta willanchej, chaytaj Diospa Palabranpi kashan. Chay willasqanchejqa muju jina, runaspa sonqonkutaj imaymana jallpʼa jina. Chayrayku Pablo jina, Bernabé jina qhawarinapuni runas imayna kausayniyojchus, ima creenciasniyojchus kasqankuta. Chay qhawarisqanchejman jinataj paykunaman Diosmanta willarina (Luc. 8:11, 15).

16 Pablomantawan Bernabemantawan yachakullasunmantaj runas willasqanchejta mana japʼikojtinku ama llakikunata. Diosmanta willanapaj mayta kallpachakojtinchejpis chay willasqanchej mujitoqa rumirara jallpʼaman chayanman, chayri chay mujitu wiñajtin waj tʼirarqonman (Mat. 13:18-21). Aswan qhepaman apóstol Pablo Romamanta cristianosman qhelqarqa jina, “sapa ujninchej ruwasqasninchejmanta Diosman cuentata qonanchej kanqa”, pikunamanchus Diosmanta willarinchej chaykunamantapis (Rom. 14:12).

“Jehová Diospa makinmantaj paykunata saqerqanku” (Hechos 14:20-28)

17. Pablowan Bernabewan Derbemanta llojsimuytawan, ¿maymantaj rerqanku? ¿Imaraykutaj chayman rerqanku?

17 Kay capitulopi yachakorqanchej jina, Listramanta runasqa Pablota rumiswan chʼanqaykorqanku. Paykunaqa Pablo wañusqaña kasqanta yuyaspa llajtamanta jawaman qhatatarqanku, chaymantaj wijchʼurparqanku. Chantataj discipulosqa Pablo kasharqa chayman rerqanku, Pablotaj sayarispa watej llajtaman yaykorqa chay chʼisi chaypi qhepakunanpaj. Qʼayantintaj Pabloqa Bernabewan khuska Derbeman rerqa, Derbeqa 100 kilometrospi jina kasharqa. Pabloqa manchay lastimasqachá kasharqa, jinapis calmawan rispa Derbe llajtaman chayarqa. Derbepitaj Pablowan Bernabewanqa ashkha runasta yanaparqanku creejkunaman tukunankupaj. Chantá Siriapi kaj Antioquiaman cheqallantaña ripunankumantaqa, watejmanta “kuterqanku Listraman, Iconioman”, Pisidiapi kaj Antioquiaman ima. ¿Imaraykutaj chay llajtasman kuterqanku? Creejkunata kallpachanankupaj kuterqanku, ajinamanta “creesqankupi sinchʼita sayanankupaj” (Hech. 14:20-22). Arí, Pablowan Bernabewanqa hermanospa allinninkuta ñaupajta maskʼarqanku, manataj allinnillankutachu. Paykunamantaqa mayta yachakusunman. Kay tiempopeqa ashkha misioneros, congregacionesta waturejkunapis Pablo jina, Bernabé jina ruwashanku.

18. ¿Imaynatataj uj hermanota anciano kananpaj churanku?

18 Pablowan Bernabewanqa parlasqankuwan ruwasqankuwan hermanosta kallpachaspapis, “sapa congregacionpi ancianosta churarqanku”. Paykuna ‘espíritu santonejta kachasqa kaspapis’, chay ancianosta ‘Jehovaj makinman saqeshaspa’ Diosmanta mañakorqanku, ayunarqanku ima (Hech. 13:1-4; 14:23). Kay tiempopipis chayman rijchʼakojllatataj ruwakun. Uj congregacionmanta tukuynin ancianos tantakuspa qhawarinku uj hermano anciano kayta atisqantachus manachus. Niraj qhawarishaspataj Jehovamanta mañakunku, chantá ancianos imaynatachus kausakunankuta Biblia nin chayta juntʼashasqantachus, manachus qhawarinku (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3). Manataj qhawankuchu mashkha watastañachus bautizasqa kashasqanta. Astawanpis qhawanku llimphu parlayniyojchus manachus kasqanta, imatapis imaynatachus ruwasqanta, wajkuna imayna runata jinachus qhawasqankuta ima. Ajinamanta yachanku kausayninkupi maykamachus espíritu santowan yanapachikushasqanta. Uj hermanoqa anciano kananpaj wakichisqa kayta atin Bibliaj nisqanta juntʼaspalla (Gál. 5:22, 23). Congregacionesta waturej hermanotaj ancianosta churan (1 Timoteo 5:22, kikinchay).

19. 1) ¿Imatataj ancianos yachanku? 2) ¿Imatataj ancianos Pablo jina, Bernabé jina ruwanku?

19 Ancianosqa yachanku Diosman cuentata qonanku kasqanta hermanosta imaynatachus qhawasqankumanta (Heb. 13:17). Paykunaqa Pablowan Bernabewan jina willaypi ñaupajpi kanku, parlasqankuwantaj hermanosta kallpachanku. Paykunaqa congregacionmanta hermanospa allinninkuta ñaupajman churanankupaj wakichisqa kashanku, manataj allinnillankutachu (Fili. 2:3, 4).

20. Hermanosta Jehová bendecisqanta yachaspa, ¿imatataj ruwayta munanchej?

20 Pablowan Bernabewanqa Siriapi kaj Antioquiaman kutispa “willarqanku ashkha imasta paykunanejta Dios ruwasqanta, nacionesmanta kajkuna creenankupajtaj punkuta kicharisqanta” (Hech. 14:27). Hermanos mayta llankʼasqankuta Jehová bendecisqanta yachaspaqa, ‘mana manchachikuspa siga willayta’ munanchej Jehovamanta kallpata japʼisqanchejwan.

a Frigiospa llajtanku Iconio” nisqa recuadrota leeriy.