1, 2. Fa aye so asi na Paul na Barnabas na Lystres.

 WUSUWUSU amû yâ ti Lystres kue. Mbeni koli so a dü lo na bubango gere ayeke huru na ngia na peko ti so azo use so lo hinga ala ape asava lo. Li ti azo akpe tâ kue! Mbeni prêtre aga na aguirlande na akoli use so, so azo ni abâ atene anzapa la. Akoli-bagara ayeke toto ngangu na ngoi so mbeni prêtre ti Zeus aleke terê ti lo ti fâ ala. Paul na Barnabas adekongo ti ke aye so a ye ti sara na ala. Ala suru bongo ti ala, ala kpe ala lï na popo ti gbâ ti azo ni nga ala voro yanga na azo ni ti voro ala ape; me a yeke ngangu na Paul na Barnabas ti kanga lege na azo so ti voro ala.

² Na pekoni, aJuif so ake Paul na Barnabas alondo na Antioche ti Pisidie nga na Iconium aga. Ala diko sioni tënë ngangu na iri ti ala na asara si azo ti Lystres ake ala. Gbâ ti azo so aye fade ti voro Paul alondo na terê ti lo na ala bo lo juska lo hinga terê ti lo ape. Tongana ngonzo ti ala adë awe, ala gboto Paul ala zia lo na gigi ti gbata ni, ala bâ atene lo kui awe.

3. Na yâ ti chapitre so, e yeke bâ ande ahundango tënë wa?

³ Nyen la asara si ye ti ngangu so asi? Laso, awafango nzoni tënë alingbi ti manda nyen na lege ti mbaï ti Barnabas, Paul nga na azo ti Lystres so achangé gï hio tongaso so? Barnabas na Paul agbu ngangu na yâ ti fango tënë, “ala sara tënë na mbeto pëpe na lege ti komandema so ala wara na mbage ti Jéhovah”. A-ancien alingbi ti mû tapande ti ala tongana nyen?—Kus. 14:3.

4, 5. Paul na Barnabas ague na Iconium ngbanga ti nyen? Nyen la asi kâ?

⁴ A sara lango kete awe, a tomba Paul na Barnabas na gbata ti Antioche ti Pisidie na peko ti so aJuif ahanda azo na terê ti ala. Ahon ti tene  akoli use so adécouragé, ala ‘pika sese ti gere ti ala’ na azo ti gbata ni so ake ti mä ala (Kus. 13:50-52; Mat. 10:14). Paul na Barnabas ahon ti ala, ala zia azo ni na Nzapa (Kus. 18:5, 6; 20:26). Amissionnaire use so abata ngia ti ala, na ala ngbâ na tambela ti ala ti fango tënë. Ala gue kilomètre 150 tongaso na mbage ti sud-est, ala si na mbeni kota kpangbala ndo so ayeke na nduzu; a yeke na popo ti ahoto ti Taurus na Sultan.

⁵ Kozoni, Paul na Barnabas aluti na Iconium, mbeni kota gbata ti sese ti Galatie. Angobo ti aGrec angbâ lani kâ ngangu. a A-Juif so azo ayeda na bango ndo ti ala nga na aprosélyte mingi alango kâ. Tongana ti so Paul na Barnabas ayeke sara ka lakue, ala lï na yâ ti synagogue na ala komanse ti fa tënë (Kus. 13:5, 14). Ala “sara tënë na mbeni lege so a sara si aJuif nga na aGrec mingi mingi aga azo so amä na bê.”—Kus. 14:1.

6. Ngbanga ti nyen la azo mingi ayeda na ye so Paul na Barnabas afa? E lingbi ti mû tapande ti ala tongana nyen?

⁶ Ngbanga ti nyen la atënë ti Paul na Barnabas asara si azo mingi amä na bê? Paul ahinga Mbeti ti Nzapa ngangu. Na kode, lo mû atënë ti mbaï, ti aprophétie nga na ti Ndia ti Moïse lo tingbi ni ti fa so Jésus ayeke Messie so a sara tënë ti gango ti lo (Kus. 13:15-31; 26:22, 23). Âdu ti Barnabas, atënë ti lo afa so lo yeke bi bê ti lo na azo ni (Kus. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Ala use kue asara confiance na hingango ye ti ala ape, me ala sara tënë “na lege ti komandema so ala wara na mbage ti Jéhovah”. Tongana nyen la mo lingbi ti mû tapande ti ala na fango tënë? Sara aye so: Gi ti hinga Bible nzoni. Soro aversê so alingbi ti nzere mingi na azo. Gi ti tene atënë so ayeke dë bê ti azo so mo fa tënë na ala. Lakue, zia si aye so mo fa alondo na Bible, me na ndara ti mo ape.

7. (a) Ti ambeni zo, nzoni tënë asara si ala sara ye tongana nyen? (b) Tongana popo ti mo na afami ti mo akangbi ndali ti so mo voro Jéhovah, a yeke nzoni mo dabe ti mo na nyen?

⁷ Me a yeke pëpe azo kue ti Iconium la ayeke na ngia ti mä Paul na Barnabas. Luc atene: “A-Juif so amä na bê pëpe apusu azo ti amara na terê ti aita ni na ala buba li ti ala ti ke aita ni.” Paul na Barnabas abâ so a lingbi ala ngbâ kâ ti gbu koko ti nzoni tënë; tongaso “ala ninga mingi na ndo so, ala sara tënë na mbeto pëpe”. Ye so asara si “yâ ti gbâ ti azo ti gbata ni akangbi: ambeni ayeke ti aJuif na ambeni ayeke ti abazengele ni.” (Kus. 14:2-4). A yeke nga tongaso laso. Ti ambeni zo, nzoni tënë asara si ala na amba ti ala aduti beoko; me ti ambeni, a ga na kangbi na popo ti ala na amba ti ala (Mat. 10:34-36). Tongana popo ti mo na afami ti mo akangbi ndali ti so mo voro Jéhovah, hinga so mingi ni afami ti mo ake mo ngbanga ti atënë ti mvene wala asioni tënë so azo ayeke diko. Nzoni sarango ye ti mo apeut ti buba yâ ti atënë ti mvene so nga ti sara si bango ndo ti azo so ake mo achangé.—1 Pi. 2:12; 3:1, 2.

8. Ngbanga ti nyen la Paul na Barnabas azia Iconium? Tapande ti ala afa nyen na e?

⁸ Ambeni ngoi na pekoni, azo so ake Paul na Barnabas aleke ti bo ala ti fâ  ala. Tongana ala mä tënë ni, ala gue na mbeni ndo nde ti fa tënë kâ (Kus. 14:5-7). Awafango tënë laso ayeke sara ye na ndara tongaso. Tongana azo adiko asioni tënë na terê ti e, e yeke fa tënë na mbeto ape (aPhil. 1:7; 1 Pi. 3:13-15). Me tongana ala ye ti sara sioni na e, e yeke sara ye na ndara si e zia fini ti e wala ti amba ti e na lê ti kpale ape.—aProv. 22:3.

9, 10. Lystres ayeke na ndo wa? Nyen la e hinga na ndö ti azo ni?

⁹ Paul na Barnabas ague na Lystres, mbeni gbata so ayeke na gbe ti komandema ti Rome so ayo na Iconium kilomètre 30 tongaso na mbage ti sud-ouest. Mingi ti aye ti azo ti Lystres na ti azo ti Antioche ti Pisidie ayeke oko; me na Lystres, aJuif ayeke mingi ape. Atâa so peut-être azo ni ayeke tene Grec, yanga ti kodro ti ala ayeke Lycaonien. So peut-être synagogue ayeke kâ ape, Paul na Barnabas akomanse ti fa tënë na ndo so gbâ ti azo ayeke dä. Na Jérusalem, Pierre asava lani mbeni koli so a dü lo na bubango gere. Na Lystres, Paul asara mara ti miracle so (Kus. 14:8-10). Gbâ ti azo amä na bê lani ndali ti miracle ti Pierre (Kus. 3:1-10). Me ye so asi na peko ti miracle ti Paul ayeke nde mingi.

¹⁰ Tongana ti so e bâ na tongo nda ti chapitre ni, tongana koli so ahuru na lo komanse ti tambela, gbâ ti azo ti Lystres so ayeke apaïen atene hio so Barnabas ayeke Zeus, mokonzi ti anzapa, na Paul ayeke Hermès, molenge ti Zeus so ayeke wayanga ti anzapa. (Bâ encadré “ Lystres nga na vorongo Zeus na Hermès,” na lembeti 97.) Ye oko, Barnabas na Paul aye si gbâ ti azo so ahinga so ala fa tënë nga ala sara miracle ni na ngangu ti anzapa ti apaïen ape, me na ngangu ti Jéhovah, oko tâ Nzapa.—Kus. 14:11-14.

11-13. (a) Paul na Barnabas atene nyen na azo ti Lystres? (b) Mbeni ye so e manda na yâ ti tënë ti ala ayeke nyen?

 ¹¹ Atâa akpengba ye so asi so, Paul na Barnabas angbâ ti gi tâ nzoni lege ti ndu bê ti azo ni. Na fango peko ti ye so asi lani, Luc afa na e tâ nzoni lege ti fa tënë na apaïen. Paul na Barnabas atene: “Azo, ala yeke sara aye so ngbanga ti nyen? E nga kue e yeke azo so ayeke na a-oko wokongo tongana ala, na e yeke fa nzoni tënë na ala ti tene ala zia lege ti aye so, so ayeke asenge senge ye, na ala ga na mbage ti Nzapa so ayeke na fini, lo so asara yayu, sese, ngu-ingo na aye kue so ayeke na yâ ni. Na yâ ti angoi so ahon, lo zia lege na amara kue ti mû alege ti bê ti ala, atâa so lo ngbâ gï tongaso pëpe, me lo fa mbeni tënë ti témoin na ndö ti lo na lege ti anzoni ye so lo sara na mungo na ala ngu-nzapa so alondo na nduzu, angoi so alê ti kobe ayeke lë dä mingi nga na akobe mingi mingi na lo sara si ngia asi bê ti ala.”—Kus. 14:15-17.

¹² Nyen la e lingbi ti manda na yâ ti atënë so? Kozo ye ni, Paul na Barnabas abâ terê ti ala kota ahon azo ni ape. Ala tene ape so ala yeke anzapa tongana ti so azo ni apensé. Ala sara terê ti ala kete, ala yeda so ala yeke na a-oko wokongo so azo ni ayeke na ni. Tâ tënë, Paul na Barnabas awara yingo vulu nga a zi ala na gbe ti afango ye ti wataka awe. Na ndö ni, ala yeke ku ti komande legeoko na Christ. Me ala hinga so azo ti Lystres alingbi ti wara a-oko matabisi so tongana ala mä yanga ti Christ.

¹³ Bango ndo ti e na ndö ti azo so e fa tënë na ala ayeke tongana nyen? E bâ so e na ala e lingbi terê? Eskê na  ngoi so e yeke mû maboko na azo ti hinga tâ tënë ti Bible, na tapande ti Paul na Barnabas, tongana ala ye ti gonda e ngangu, e yeke ke? Charles Taze Russell, so ayeke fa ye lani pendere mingi nga so amû li ni na kua ti fango tënë na popo ti ngu 1870 ti si na ngu 1916, azia nzoni tapande na e. Lo tene: “E ye pëpe si a gonda e wala ambeti ti e ahon ndö ni; na e ye pëpe atitre tongana Révérend wala Rabbi.” Bibe ti Ita Russell ague oko na ti Paul na Barnabas. Legeoko nga, tongana e yeke fa tënë, e gi pëpe ti tene azo agonda e, me e ye ti mû maboko na ala ti ga na mbage ti “Nzapa so ayeke na fini”.

14-16. Use nga na ota ye so e lingbi ti manda na yâ ti tënë so Paul na Barnabas atene na azo ti Lystres ayeke so wa?

¹⁴ Zia e bâ use ye so e lingbi ti manda na yâ ti tënë ti Paul na Barnabas. Ala yeke lani nduru ti changé yâ ti fango ye ti ala ti lingbi na azo so ayeke mä ala. Azo ti Lystres ayeke nde na aJuif nga na aprosélyte ti Iconium; ala hinga ye mingi ape wala ala hinga ye oko ape na ndö ti Mbeti ti Nzapa nga na songo ti Nzapa na azo ti Israël. Ye oko, azo so ayeke mä Paul na Barnabas ahinga ye na ndö ti kua ti yaka. Na Lystres, ndo adë pendere nga kobe ayeke lë mingi. Tongaso, na lege ti aye tongana angoi so akobe alë gbani, azo ni alingbi ti bâ gbâ ti aye so afa anzoni sarango ye ti Zo so asara e. Paul na Barnabas aluti na ndö ti ye so azo ni ahinga ni nzoni so na ngoi so ala yeke gi ti ndu bê ti ala.—aRom. 1:19, 20.

¹⁵ Eskê e nga e peut ti mû tapande ti ala? Bâ tapande so: Atâa so zo ti fango yaka alingbi ti lu oko ngongoa ti kobe na yâ ti ayaka ti lo, a lingbi lo sara kua na akode nde nde ti leke sese ti ayaka ni kozo ti lu ye dä. Ambeni sese awoko pendere awe, na lo lingbi ti lu ye dä senge. Ti ambeni, a hunda ti tourné ni si. Legeoko nga, ngongoa so e yeke lu achangé ape: a yeke tënë ti Royaume so ayeke na yâ ti Bible. Me, ti sara ye tongana ti Paul na Barnabas, e yeke gi ande ti hinga dutingo ti azo so e yeke fa tënë na ala nga na bungbi ti nzapa so ala yeke dä. Tongana e hinga ni awe, ni la ayeke fa na e kode so e yeke fa na tënë ti Royaume ni.—Luc 8:11, 15.

¹⁶ Ota ye so e lingbi ti manda na yâ ti mbaï ti Paul na Barnabas nga na azo ti Lystres ayeke so: Atâa ngangu kue so e sara, ngongoa so e lu, a yeke si so Satan agboto ni wala a tï na ndo so ayeke tênë (Mat. 13:18-21). Tongana a si tongaso, zia e découragé ape. Tongana ti so Paul atene na adisciple so ayeke na Rome, “zo oko oko na popo ti e [so abâ nga zo kue so e sara lisoro na lo na ndö ti Bible] ayeke kiri tënë ande na Nzapa ndali ti lo wani.”—aRom. 14:12.

17. Paul na Barnabas alondo na Derbé ala gue na ndo wa? Ngbanga ti nyen?

¹⁷ Azo ti Lystres agboto Paul ague na lo na gigi ti gbata ni na ala bâ ti ala atene lo kui awe. Adisciple aga angoro lo, lo londo, na pekoni lo gue lo wara ndo ti lango na yâ ti gbata ni. Na ndade ni, lo na Barnabas amû lege ti gue na Derbé so ayo kilomètre 100. So a bo Paul ade ti ninga ape, e lingbi ti tene so  tambela ni ayeke lani ngangu mingi na lo. Me lo na Barnabas akanga bê; na tongana ala si na Derbé awe, “ala sara gbâ ti adisciple” kâ. Ahon ti tene ala mû nduru lege ni ti kiri na ndo ti ala na Antioche ti Syrie, “ala kiri na Lystres, na Iconium nga na Antioche [ti Pisidie]”. Ngbanga ti nyen? Ti kpengba ‘adisciple ni na ti wa ala mingi ti ngbâ na yâ ti mabe’. (Kus. 14:20-22). Akoli use so azia na e pendere tapande mingi. Tënë ti nzoni ti acongrégation la agbu bê ti ala ahon nzoni ti ala wani. Laso asurveillant so ayeke gue na ando nde nde nga na amissionnaire amû tapande so.

18. A yeke sara tongana nyen ti soro mbeni ita ti ga ancien?

¹⁸ Paul na Barnabas akpengba adisciple na tënë ti yanga ti ala nga na tapande ti ala; me nga “ala zia a-ancien na ala na yâ ti congrégation oko oko.” Atâa so “yingo vulu atokua” Paul na Barnabas na voyage ti ala tongana missionnaire, ala sambela na ala mû jeûne na ngoi so ala ‘zia ala [a-ancien ni] na tïtî Jéhovah’. (Kus. 13:1-4; 14:23). A-ancien ayeke sara nga tongaso laso. Kozo ti fa iri ti mbeni ita-koli so a peut ti soro lo ti ga ancien, ala yeke sambela na ala yeke bâ wala ita ni asara ye ague oko na aye so Bible ahunda na a-ancien (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tite 1:5-9; Jacq. 3:17, 18; 1 Pi. 5:2, 3). Kota ye ni ayeke pëpe wala ita-koli ni awara batême a sara ngu oke awe. Me tënë ti yanga ti lo, sarango ye ti lo nga bango ndo ti azo na ndö ti lo la ayeke fa wala yingo vulu asara kua mingi na yâ ti fini ti lo. Tongana lo sara ye ague oko na aye so Bible ahunda na a-ancien, ni la ayeke fa so lo lingbi ti bata kundu ti Nzapa (aGal. 5:22, 23). Surveillant ti circonscription la ayeke soro a-ancien.—Bâ 1 Timothée 5:22.

19. A-ancien ahinga so ala yeke kiri tënë na zo wa? Tongana nyen la ala yeke mû tapande ti Paul na Barnabas?

¹⁹ A-ancien ahinga so ala yeke kiri tënë na Nzapa ndali ti fason so ala sara na ye na aita (aHéb. 13:17). Na tapande ti Paul na Barnabas, a-ancien ayeke mû li ni na yâ ti kua ti fango tënë. Ala yeke kpengba aita na tënë ti yanga ti ala. Nga tënë ti nzoni ti congrégation agbu bê ti ala ahon nzoni ti ala wani.—aPhil. 2:3, 4.

20. Tongana e diko mbaï ti aita so angbâ lakue ti fa tënë, nzoni ti nyen la e yeke wara dä?

²⁰ Tongana Paul na Barnabas akiri na Antioche ti Syrie, ala fa peko ti “gbâ ti aye so Nzapa asara na lege ti ala, nga so lo zi lege na amara ti mä na bê.” (Kus. 14:27). Tongana e diko mbaï ti aita ti e so angbâ lakue ti fa tënë nga e bâ lege so Jéhovah airi tënë nzoni na ndö ti ngangu so ala sara, e yeke wara ande ngangu ti ngbâ ti “sara tënë na mbeto pëpe na lege ti komandema so [e] wara na mbage ti Jéhovah”.