1, 2. Awui akɔna wekete la Lustɛra etena kaki Pɔɔlɔ la Barnabasɛ lɛkɔ?

 OSUKUSUKU wekɔ la Lustɛra. Pami kakotɔ ekuse ofumbɔfumbɔ l’ɔlɔ l’ɔtɛ wambɔɔkɔnɔla apami ahende w’angɛndangɛnda. Anto wambaamba efula ndo ɔlɔmbɛdi ɔmɔtshi ambela apami ahende asɔ alɛmbɔlɛmbɔ ndo olui w’anto wekɔ lo mbɔsa di’apami asɔ wekɔ waa nzambi. Ngɔmbɛ yalanga ɔlɔmbɛdi wa Zeusɛ ndjaka yekɔ lo mfumbɔfumbɔ ndo yekɔ lo mbawana. Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wambotona la dui dia wolo, wambaatshatsha ahɔndɔ ndo wambosukana le olui w’anto dia mbatɛ diaha vɔ mbatɛmɔla.

² Oma laasɔ, ase Juda waki atunyi wambokoma oma l’Atiyɔka wa la Pisidiya ndo oma l’Ikɔniyo. Lo mbamamatanyiyɛ awui wa kashi, vɔ wambotondoya dia nkonya olui w’anto dia tɔmbɔkwɛ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ. Olui w’anto wambolangaka ntɛmɔla Pɔɔlɔ, wamboodinga kakianɛ dia mbooka ave polo nde ambɔkɔ hohakayi. Lam’ele oyango wa nkɛlɛ kawɔ wambokotshama, vɔ wakatotshika Pɔɔlɔ l’andja w’osomba wafɔnya dia nde ambovɔ.

3. Ambola akɔna wayangaso nsɛdingola lo tshapita nyɛ?

³ Kakɔna kakayokonya dia awui ndjosalema ngasɔ? Wetshelo akɔna wakoka nkondja apandjudi wa lokumu l’ɔlɔlɔ ɛlɔ kɛnɛ l’awui wakete lo dikambo dia Barnabasɛ, Pɔɔlɔ ndo ase Lustɛra waki tetawetawɔ? Ndo ngande wakoka dikumanyi di’Akristo mbokoya ɛnyɛlɔ ka Barnabasɛ la Pɔɔlɔ, apami wa kɔlamelo wakatetemala l’olimu awɔ w’esambishelo lo “ntɛkɛta la dihonga oma lo wolo wa Jehowa”?​​—Ets. 14:3.

4, 5. Lande na kakatshu Pɔɔlɔ la Barnabasɛ l’Ikɔniyo, ndo kakɔna kakatombe lɛkɔ?

⁴ Atete edja, kakawatshanya Pɔɔlɔ la Barnabasɛ oma l’osomba w’ase Rɔmɔ wa Atiyɔka wa la Pisidiya etena kakaatɔmbɔkwɛ ase Juda. Koko lo dihole dia vɔ nkɔmɔ, apami ahende asɔ “wakahomɛ ditshu dia l’ekolo awɔ” lo woho waki ase osomba kombetawɔ losango lakawaasambisha.  (Ets. 13:50-52; Mat. 10:14) Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatshu lo wɔladi ndo wakatshike anto asɔ waki kombetawɔ dia vɔ nongola etombelo wendana la dui sɔ oma le Nzambi. (Ets. 18:5, 6; 20:26) L’ɔngɛnɔngɛnɔ tshɛ, waa misiɔnɛrɛ ehende ɛsɔ wakatetemala la lɔkɛndɔ lawɔ l’esambishelo. L’ɔkɔngɔ wa vɔ nkɛndakɛnda kilɔmɛtrɛ oko 150 lo sidɛ ɛstɛ, vɔ wakakome lo lɛkɛ l’ɛtɛtɔ lele lam’asa ɔnɔngɔ w’akona wa Taurus ndo Sultan.

⁵ Ntondo, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatokotshikala l’Ikɔniyo, dihole diakayelaka anto mbekelo y’ase Ngirika ndo osomba ɔmɔtshi l’atei w’esomba wa weke wa lo prɔvɛnsɛ k’ase Rɔmɔ ka Ngalatiya. a Osomba ɔsɔ waki l’ase Juda efula ndo anto efula waki komonga ase Juda wakayokoma ambetawudi. Oko waki mbekelo kawɔ, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakɔtɔ lo shinangɔnga ko wakatatɛ nsambisha. (Ets. 13:5, 14) Vɔ “wakatɛkɛta lo yoho yele leemba la woke l’ase Juda ndo l’ase Ngirika wakakome ambetawudi.”​​—Ets. 14:1.

6. Landena kaki Pɔɔlɔ la Barnabasɛ embetsha watomanamana ndo ngande wakokaso mbaokoya?

⁶ Lande na kele yoho yakatɛkɛtaka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ yaki l’etombelo w’amɛna? Pɔɔlɔ akakondjaka lomba oma l’Afundelo. La lomba tshɛ, nde akeyaka mbɔtɔnganyiya awui wa l’ɛkɔndɔ, wa lo prɔfɛsiya ndo wa l’Ɛlɛmbɛ wa Mɔsɛ dia nshikikɛ anto dia Yeso mbaki Mɛsiya wakalakema. (Ets. 13:15-31; 26:22, 23) Barnabasɛ akayashaka efula le anto. (Ets. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Vɔ ahende ndooko lakayaɛkɛ lo lomba lande hita, koko vɔ wakatɛkɛtaka “oma lo wolo wa Jehowa.” Ngande wakokayɛ mbokoya waa misiɔnɛrɛ ɛsɔ l’olimu w’esambishelo? Lo nsala awui wayela anɛ: Eya Ɔtɛkɛta wa Nzambi dimɛna dimɛna. Sɔnaka avɛsa wa l’Afundelo wayoleka minanda etema w’ampokami ayɛ. Yangaka toho ta shikaa takokayɛ nsamba anto wasambishayɛ. Ndo mbala tshɛ sala dia wetshelo ayɛ tombaka oma lo wolo w’Ɔtɛkɛta wa Nzambi koko aha oma lo lomba layɛ hita.

7. a) Etombelo akɔna wonga la lokumu l’ɔlɔlɔ? b) Naka ase nkumbo kayɛ wambatɔna l’ɔtɛ wamboyetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ, kakɔna kahombayɛ mbohɔka?

⁷ Koko, aha anto tshɛ wa l’Ikɔniyo mbakangɛnangɛna mpokamɛ kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ la Barnabasɛ. Luka mbutaka ɔnɛ: “Ase Juda waki kombetawɔ wakomala ndo wakatshutshuya anto wa lo wedja dia vɔ tɔmbɔkwɛ anangɛso.” Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakakane yimba ndo wakɛnyi ohomba ntshikala lɛkɔ dia mamɛ lokumu l’ɔlɔlɔ, ɔnkɔnɛ “vɔ wakatshikala etena k’otale laawɔ lo ntɛkɛta la dihonga.” Etombelo waki la dui sɔ ele, “leemba l’anto wa l’osomba wakatɔna: Amɔtshi waki lo wedi w’ase Juda ndo akina waki lo wedi w’apɔstɔlɔ.” (Ets. 14:2-4) Ɛlɔ kɛnɛ, lokumu l’ɔlɔlɔ lekɔ la etombelo akɔ waamɛ. Le amɔtshi, lɔ lekɔ kiɔkɔ ya kaamɛ, koko le akina lɔ mbelaka diatɔnelo. (Mat. 10:34-36) Naka ase nkumbo kayɛ wambatɔna l’ɔtɛ wamboyetawɔ lokumu l’ɔlɔlɔ, ohɔ dia mbala efula ɔlɔshamelo ndjaka oma lo vate vate ya kashi kana l’ɔtɛ w’emamatanya. Lɔkɛwɔ layɛ la dimɛna layɛnya dia vate vate shɔ yekɔ kashi ndo l’edjedja ka wonya, etema wa wanɛ wakɔlɔsha koka ndjotshikitana.​​—1 Pe. 2:12; 3:1, 2.

8. Lande na kakamɔ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ oma l’Ikɔniyo ndo wetshelo akɔna wakondjaso l’ɛnyɛlɔ kawɔ?

 ⁸ L’ɔkɔngɔ w’etena kɛmɔtshi, atunyi wa l’Ikɔniyo wakɔshi yɛdikɔ ya mboka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ ave. Etena kakaweye dui sɔ, misiɔnɛrɛ ehende ɛsɔ wakɔshi yɛdikɔ ya mimɔ ko ntshɔ tosambisha l’ɛtshi ka nkɛtɛ kekina. (Ets. 14:5-7) Yewo ya ngasɔ mbele l’apandjudi wa Diolelo ɛlɔ kɛnɛ. Etena kahomanaso l’ɔlɔshamelo wa l’ɛtɛkɛta, sho tɛkɛtaka la dihonga. (Flpɛ. 1:7; 1 Pe. 3:13-15) Koko naka tambɛna dia wayanga tosalɛ kɔlɔ lo demba, sho mbewɔka nsala dui diakoka mbidja nsɛnɔ yaso kana y’asekaso ambetawudi lo waale.​​—Tok. 22:3.

9, 10. Lende aki Lustɛra, ndo kakɔna keyaso lo dikambo di’anto wakadjasɛka lɛkɔ?

⁹ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatshu la Lustɛra, ngelo kakendamaka oma le ase Rɔmɔ kaki lo kilɔmɛtrɛ oko 30 lo sidɛ owɛstɛ ka Ikɔniyo. Lustɛra aki la diɔtɔnganelo dia dimɛna l’Atiyɔka wa la Pisidiya, koko otshikitanyi l’Atiyɔka wa la Pisidiya, ase Juda komonga efula la Lustɛra. Kaanga mbakatɛkɛtaka ase Lustɛra Grɛkɛ, ɔtɛkɛta awɔ wa lootɔ aki Lukaoniya. Lam’ele shinangɔnga komonga l’osomba ɔsɔ, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatatɛ nsambisha lo dihole dia lo sɛkɛ. Etena kakinde la Jɛrusalɛma, Petero akakɔnɔla pami kakotɔ ekuse. La Lustɛra, Pɔɔlɔ akakɔnɔla pami kakotɔ ekuse. (Ets. 14:8-10) L’ɔtɛ wa dihindo diakasale Petero, olui a woke w’anto wakakome ambetawudi. (Ets. 3:1-10) Koko dihindo dia Pɔɔlɔ diakonge l’etombelo wotshikitanyi.

¹⁰ Oko wakatɛnyi l’etatelo ka tshapita nyɛ, etena kakemala pami kaki ekuse l’ekolo ande, ase Lustɛra w’apanganu, wakɔshi awui esadi eto lo yoho ya kɔlɔ. Vɔ wakelɛ Barnabasɛ ɔnɛ Zeusɛ, owandji wa  tozambizambi tawɔ, ndo Pɔɔlɔ ɔnɛ Hɛrɛmɛsɛ, ɔna Zeusɛ la pami ndo ɔtɛkɛtɛdi wa tozambizambi. (Enda kiombo yele l’ɔtɛ a dui ɔnɛ: “ Lustɛra ndo ɔtɛmwɛlɔ wa Zeusɛ la Hɛrɛmɛsɛ.”) Koko, Barnabasɛ la Pɔɔlɔ wakɔshi yɛdikɔ ya nkimanyiya olui w’anto dia nshihodia dia vɔ wakatɛkɛtaka ndo wakasalaka akambo aha oma lo wolo wa tozambizambi t’apanganu koko oma lo wolo wa Jehowa, Nzambi ɔtɔi ka mɛtɛ.​​—Ets. 14:11-14.

11-13. a) Kakɔna kakatɛ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ ase Lustɛra? b) Naa wetshelo wakokaso nkondja lo kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ la Barnabasɛ?

¹¹ Oyadi awui tshɛ wakete, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatetemala nsala la wolo dia minanda etema w’ampokami awɔ lo yoho yoleki dimɛna. Lo kɛnɛ kendana la dui sɔ, Luka akɛnya yoho ya dimɛna ya nsambisha apanganu lokumu l’ɔlɔlɔ. Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatɛ ampokami awɔ ɔnɛ: “Amɛka, lande na kasalanyu nganɛ? Ndo sho mbele anto wele la wɛɔdu oko nyu. Tekɔ lo nyewoya lokumu l’ɔlɔlɔ dia nyu ntshika akambo anɛ w’anyanya ndo nyu nkadimɔ le Nzambi kasɛna, ɔnɛ lakatonge olongo, nkɛtɛ, ndjale ndo diangɔ tshɛ diele lɔkɔ. Lo nɔnga yakete, nde akatshikaka dia wedja tshɛ ndjela mboka yawɔ, kaanga mbele, nde kondjatshika aha la djembetelo lo woho wakandasale akambo w’ɛlɔlɔ lo nyɔlɔshɛ avula oma l’olongo, lo nyosha deko diangɔnya diangɔ ndo lo ndodia etema anyu la mbo ya ndɛ ndo l’ɔngɛnɔngɛnɔ.”​​—Ets. 14:15-17.

¹² Wetshelo akɔna wakondjaso oma l’ɛtɛkɛta watshutshuya dia nkana yimba ɛsɔ? Ntondo, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ kondjaɔsa dia vɔ ndeka ampokami awɔ. Vɔ kɔmbɔsa dia waki weho w’anto wakiwɔ komonga mɛtɛ. Koko, l’okitshakitsha tshɛ, vɔ waketawɔ dia ndo vɔ mbaki la wɛɔdu oko apanganu wakaahokamɛka. Kɛnɛ kele  mɛtɛ ele, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakalongola nyuma k’ekila ndo wakatshungɔ oma lo wetshelo wa kashi. Vɔ waki nto l’elongamelo ka tolɛ kaamɛ la Kristo. Koko vɔ wakeyaka ɔnɛ ase Lustɛra vɔ lawɔ wakakoke nongola waɛsɛ wa ngasɔ naka vɔ nkitanyiya Kristo.

¹³ Ngande wele dionga diaso otsha le anto wasambishaso? Onde sho mbɔsaka dia sho lawɔ tekɔ woho ɔtɔi? Lamawetshaso anto akambo wa mɛtɛ wa l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi, onde l’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ sho mbewɔka tshelo ya ntombola anto lo yoho yambotamba elelo? Charles Taze Russell, laki ombetsha wa manamana ndo ɔnɛ lakalɔmbɔlaka olimu w’esambishelo l’ekomelo ka ntambe ka 19 ndo l’etatelo ka ntambe ka 20 akatotshikɛ ɛnyɛlɔ lo dikambo sɔ. Nde akafunde ate: “Sho hatolongamɛ di’anto totombola kana tombola ekanda aso ndo telɛ lo titrɛ yele oko rɛvɛra kana Rabi.” Okitshakitsha w’ɔnangɛso Russell fɔnaka la wa Pɔɔlɔ la Barnabasɛ. Woho akɔ waamɛ mbele, etena kasambishaso oyango aso bu wa ndjayangɛ lotombo koko dia nkimanyiya anto dia vɔ nkadimɔ otsha le “Nzambi kasɛna.”

14-16. Naa wetshelo wa hende ndo wa sato wakokaso nkondja oma lo kɛnɛ kakatɛ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ ase Lustɛra?

¹⁴ Tɔsɛdingole wetshelo wa hende wakondjaso oma lo kɛnɛ kakate Pɔɔlɔ la Barnabasɛ. Vɔ wakeyaka woho wa ndjaɔtɔnganyiya l’awui wakahomanaka la wɔ. Otshikitanyi l’ase Juda ndo ase wedja wakayokoma ambetawudi waki l’Ikɔniyo, ase Lustɛra komonga l’ewo k’Afundelo ndo k’ɔkɔndɔ wa diɔtɔnganelo dia Nzambi la wodja w’Isariyɛlɛ. Naka waki la tɔ, kete yema tshitshɛ tsho. Kaanga mbakidiɔ ngasɔ, wanɛ wakahokamɛka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ waki akambi wa dikambɔ. Deko di’amɛna ndo nkɛtɛ y’ɛtɛtɔ yaki la Lustɛra. Anto wa lɛkɔ wakakoke mɛna waonga w’Otungi lo diangɔ diele oko elowa wa lo deko ndo waa misiɔnɛrɛ wakakambe la dui sɔ dia nkana la wɔ yimba.​​—Rɔmɔ 1:19, 20.

¹⁵ Onde ndo sho lawɔ koka ndjaɔtɔnganyiya l’akambo wahomana la so? Kaanga mbakoka okambi wa dikambɔ monɛ woho akɔ waamɛ wa tɔngɔ lo dikambɔ efula, nde pombaka ntshikitanya toho ta mfusa nkɛtɛ. Nkɛtɛ mɔtshi mbeyaka monga wɔdu ndo suke dia lɔtɔngɔ mɛna. Koko nkɛtɛ kina koka nɔmba dia ndeka ndjifusa. Woho akɔ waamɛ mbele, lɔtɔngɔ lonɛso lekɔ paka losango la Diolelo lele l’Ɔtɛkɛta wa Nzambi. Koko, naka talanga monga oko Pɔɔlɔ la Barnabasɛ, sho pombaka nkana yimba l’awui wahomana l’anto wasambishaso ndo mbeya ɛtɛmwɛlɔ wewɔ. Ko awui asɔ wayonga la shɛngiya lo woho wayotosambisha losango la Diolelo.​​—Luka 8:11, 15.

¹⁶ Sho koka nkondja wetshelo wa sato oma l’ɔkɔndɔ wa Pɔɔlɔ, Barnabasɛ ndo ase Lustɛra. Oyadi welo wa ngande wayotodja, lɔtɔngɔ lonɛso koka monwama kana nkɔ l’ave. (Mat. 13:18-21) Naka dui dia ngasɔ diambotomba, tatoshishake elongamelo. Oko wakohola Pɔɔlɔ ambeki wa la Rɔmɔ, “sho tshɛ [mbidja ndo wanɛ tshɛ wasambishaso ɔtɛkɛta wa Nzambi] onto l’onto ayokoya la Nzambi.”​​—Rɔmɔ 14:12.

17. L’ɔkɔngɔ wa vɔ mimɔ oma la Dɛrɛbɛ, lende akatshu Pɔɔlɔ la Barnabasɛ, ndo lande na?

¹⁷ L’ɔkɔngɔ w’atunyi ntshika Pɔɔlɔ l’andja wa Lustɛra wafɔnya dia nde ambovɔ, ambeki wakaye le Pɔɔlɔ, wakodinge ndo wakatshu la nde l’osomba dia nde tolala. La wedi a pindju, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakande lɔkɛndɔ la kilɔmɛtrɛ 100 otsha la Dɛrɛbɛ. Sho koka nkanyiya woho waki Pɔɔlɔ kondjaokaka dimɛna lo lɔkɛndɔ lɔsɔ l’ɔkɔngɔ wa mbokama ave wenya engana eto la ntondo. Koko, nde la Barnabasɛ wakatetemala ndo lam’akawakome la Dɛrɛbɛ, vɔ ‘waketɛ anto kambe ambeki.’ Koko lo dihole dia vɔ mbeta lo mboka ka hiembola dia nkalola l’Atiyɔka wa la Suriya, “vɔ wakakalola la Lustɛra, l’Ikɔniyo ndo l’Atiyɔka [wa la Pisidiya].” L’oyango akɔna? Dia ‘tokeketsha ambeki ndo towaɛnya ohomba wa ntshikala lo mbetawɔ.’ (Ets. 14:20-22) Ande ɛnyɛlɔ ka dimɛna kakatotshikɛ apami asɔ lee! Vɔ waketsha wahɔ w’etshumanelo lo dihole dia ntondo lo dihole dia ndjangɛnyangɛnya. Emendji w’eteta ndo waa misiɔnɛrɛ wa nshi nyɛ mbokoyaka ɛnyɛlɔ ka wɔ.

18. Ngande wasɔnama dikumanyi?

¹⁸ Laadiko dia nkeketsha ambeki oma l’ɛtɛkɛta ndo oma l’ɛnyɛlɔ kawɔ, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ “wakasɔnɛ dikumanyi lo etshumanelo tshɛ.” Kaanga mbele vɔ “wakatomama oma le nyuma k’ekila” lo lɔkɛndɔ lawɔ la misiɔnɛrɛ, Pɔɔlɔ la Barnabasɛ wakatetemala nɔmba ndo nkila mbo ya ndɛ etena ‘kakawakitsha dikumanyi l’anya wa Jehowa.’ (Ets. 13:1-4; 14:23) Ngasɔ mbasalema ndo ɛlɔ kɛnɛ. Ntondo ka ndjɔsɔna ɔnangɛso dia mɛmba ɛkɛndɛ, olui wa dikumanyi salaka dɔmbɛlɔ ndo sɛdingolaka dia kana ɔnangɛso kotshaka kɛnɛ kalɔmbama lo ndjela Afundelo. (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Jak. 3:17, 18; 1 Pe. 5:2, 3) Aha edja kambonga onto Okristo mbele dui dioleki ohomba. Koko ɛtɛkɛta w’ɔnangɛso, lɔkɛwɔ la nde, lokumu lele la nde mbɛnya woho wakamba nyuma k’ekila lo lɔsɛnɔ lande. Woho wakotshande kɛnɛ kele l’Afundelo kalɔmbama dikambo di’emendji mbashikikɛ dia kana ɔnangɛso koka nkamba oko olami w’ɛkɔkɔ.​ (Ngal. 5:22, 23) Omendji w’otshimbedi mbele l’ɔkɛndɛ wa nsala ɛsɔnwɛlɔ wa ngasɔ.​—Ɛdika la 1 Timɔte 5:22.

19. Lo dui diakɔna dieya dikumanyi dia wayoyokoya la wɔ, ndo ngande wokoyawɔ Pɔɔlɔ la Barnabasɛ?

¹⁹ Dikumanyi diakasɔnama mbeyaka dia vɔ wayoyokoya la Nzambi lo woho wasalɛwɔ etshumanelo akambo. (Hɛb. 13:17) L’ɛnyɛlɔ ka Pɔɔlɔ la Barnabasɛ, dikumanyi mbishaka ɛnyɛlɔ l’olimu w’esambishelo. Vɔ keketshaka asekawɔ Akristo oma l’ɛtɛkɛta awɔ. Ndo vɔ mongaka suke dia mbetsha wahɔ w’etshumanelo lo dihole dia ntondo lo dihole dia ndjangɛnyangɛnya.​​—Flpɛ. 2:3, 4.

20. Wahɔ akɔna wakondjaso lo mbadia ɛkɔndɔ w’olimu wa kɔlamelo w’anangɛso?

²⁰ Etena kakakalola Pɔɔlɔ la Barnabasɛ l’Atiyɔka wa la Suriya, vɔ wakakɔndɔla “akambo efula wakasale Nzambi lo tshimbo yawɔ ndo ɔnɛ nde akadiholɛ ase wedja lokuke dia vɔ monga la mbetawɔ.” (Ets. 14:27) Etena kadiaso ɛkɔndɔ wendana l’olimu wa kɔlamelo w’anangɛso w’Akristo ndo kɛnaso woho wakatshɔkɔla Jehowa welo awɔ, sho keketshamaka dia ntetemala “ntɛkɛta la dihonga oma lo wolo wa Jehowa.”