Skip to content

Skip to table of contents

VAHE 12

“Lea Loto-Toʻa ʻi he Mafai ʻo Sihová”

“Lea Loto-Toʻa ʻi he Mafai ʻo Sihová”

Fakahāhā ʻe Paula mo Panepasa ʻa e anga-fakatōkilalo, kītaki, mo e loto-toʻa

Makatuʻunga ʻi he Ngāue 14:1-28

1, 2. Ko e hā ʻa e ngaahi ʻotu meʻa ʻoku hoko lolotonga ʻa e ʻi Līsita ʻa Paula mo Panepasá?

 ʻOKU hoko ha fuʻu vālautuʻu ʻi Līsita. ʻOku hopohopo takai holo ʻi he fiefia ha tangata naʻe heke pē mei hono fanauʻí ʻi he hili hono fakamoʻui ia ʻe ha ongo sola. ʻOku fakatumutumu ai ʻa e kakaí, pea ʻoku ʻomai ʻe ha taulaʻeiki ha ngaahi kahoa kakala maʻá e ongo tangatá ʻa ia ʻoku tui ʻa e fuʻu kakaí ko ha ongo ʻotua kinaua. ʻOku longolongoaʻa mai ʻa e mānava mo e tangi ʻa ha fanga pulu lolotonga ia ʻa e teuteu atu ha taulaʻeiki ʻa Siusi ke ne tāmateʻi kinautolu. ʻOku kalanga atu ʻa Paula mo Panepasa ʻo fakahaaʻi ʻa ʻena taʻeloto ki he ngaahi meʻá ni. ʻI hono hae hifo hona kofú, ʻokú na ʻoho atu ki he fuʻu kakaí ʻo na kōlenga ange ke ʻoua te nau lotu ange kiate kinaua, ʻo mālō pē ʻena lava ʻo taʻotaʻofi ʻa e fuʻu kakai naʻa nau fakalāngilangiʻi kinauá.

2 Hili pē iá, ʻoku aʻu mai ha kau fakafepaki Siu mei ʻAniteoke Pisitia mo ʻAikoniume. ʻOku nau fakakonahi ʻa e ʻatamai ʻo e kakai ʻo Līsitá ʻaki ʻa e lauʻikovi loi loto-tāufehiʻa. Ko e fuʻu kakai ko eni naʻa nau loto ki muʻa ke lotu kia Paulá ʻoku nau ʻātakaiʻi fakavave hake ia he taimi ko ení pea nau tolomakaʻi ia ʻo aʻu ki he ʻikai te ne toe ʻilo ha meʻa. ʻI he ʻosi mai ki tuʻa ʻenau ʻitá, ʻoku nau toho atu ʻa e sino ʻo Paula kuo havehavé ki tuʻa ʻi he ngaahi matapā ʻo e koló, ʻo liʻaki ia ai ʻo pehē kuó ne mate.

3. Ko e hā ʻa e ngaahi fehuʻi te tau lāulea ki ai ʻi he vahe ko ení?

3 Ko e hā naʻe taki atu ʻo iku ai ki he meʻa fakalilifu ko ení? Ko e hā ʻe lava ke ako ʻe he kau fanongonongo he ʻahó ni ʻo e ongoongo leleí mei he ngaahi meʻa naʻe hoko ʻa ia naʻe kau ki ai ʻa Panepasa, Paula pea mo e kakai loto-feliliuaki ʻo Līsitá? Pea ʻe lava fēfē ke faʻifaʻitaki ʻa e kau mātuʻa Kalisitiané ki he faʻifaʻitakiʻanga naʻe fokotuʻu ʻe Panepasa mo Paula ʻi he kītaki ʻa e ongo tangata faitōnungá ni ʻi heʻena ngāue fakafaifekaú, ʻo na “lea loto-toʻa ʻi he mafai ʻo Sihová”?​—Ngā. 14:3.

“Naʻe Hoko Ai ha Fuʻu Tokolahi . . . ko e Kau Tui” (Ngāue 14:1-7)

4, 5. Ko e hā naʻe fononga ai ʻa Paula mo Panepasa ki ʻAikoniumé, pea ko e hā naʻe hoko aí?

4 ʻI he ngaahi ʻaho siʻi ki muʻá, naʻe lī ai ʻa Paula mo Panepasa ki tuʻa mei he kolo Loma ko ʻAniteoke Pisitiá hili ia hono fakatupunga ʻe he kau fakafepaki Siú ha faingataʻa ke hoko kiate kinaua. Kae kehe, ʻi he ʻikai ke na hoko ʻo loto-siʻi aí, naʻe hanga ʻe he ongo tangatá ni ʻo “tūtuuʻi atu ʻa e efú mei hona vaʻé” ki he kakai taʻefiefanongo ʻo e koló. (Ngā. 13:50-52; Māt. 10:14) Naʻe mavahe melino atu ʻa Paula mo Panepasa ʻo na tuku atu ʻa e kau fakafepaki ko iá ki he ngaahi nunuʻa ʻe hoko mai mei he ʻOtuá. (Ngā. 18:5, 6; 20:26) ʻI he ʻikai ke hōloa ai ʻa ʻena fiefiá, naʻe hokohoko atu ʻe he ongo misinalé ʻa ʻena fononga fakamalangá. ʻI heʻena fononga fakatongahahake ʻi he kilomita nai ʻe 150, naʻá na aʻu ai ki ha konga fonua tokalelei mo kiʻi māʻolunga pea kelekele lelei ʻa ia naʻe tuʻu ʻi he vahaʻa ʻo e ʻotu moʻunga Taulusí mo e Sulitaná.

5 ʻUluakí, naʻe kiʻi tuʻu ʻa Paula mo Panepasa ʻi ʻAikoniume, ko ha feituʻu naʻá ne kei maʻu ʻa e anga-fakafonua faka-Kalisí pea ko e taha ia ʻi he ngaahi kolo tuʻu-ki-muʻa ʻo e vahefonua Loma ko Kalētiá. a Ko e koló ni naʻe nofo ai ha kakai Siu faitākiekina pea mo ha fuʻu kau ului ʻikai-Siu tokolahi. Fakatatau ki he meʻa naʻe angaʻaki ʻe Paula mo Panepasá, naʻá na hū ki he sinakoké peá na kamata malanga. (Ngā. 13:5, 14) Naʻá na “lea ʻi ha founga ʻa ia naʻe hoko ai ha fuʻu tokolahi ʻo e kau Siú mo e kau Kalisí fakatouʻosi ko e kau tui.”​—Ngā. 14:1.

6. Ko e hā naʻe hoko ai ʻa Paula mo Panepasa ko e ongo faiako ola leleí, pea ʻe lava fēfē ke tau faʻifaʻitaki kiate kinaua?

6 Ko e hā naʻe fuʻu mātuʻaki ola lelei ai ʻa e anga ʻo e lea ʻa Paula mo Panepasá? Ko Paula ko ha tānekingaʻanga ia ʻo e poto Fakatohitapú. Naʻá ne fakafehokotaki pōtoʻi ʻa ʻene ngaahi fakamatalá ki he hisitōliá, kikité, pea mo e Lao ʻa Mōsesé koeʻuhí ke fakamoʻoniʻi ko Sīsū ʻa e Mīsaia naʻe talaʻofaʻakí. (Ngā. 13:15-31; 26:22, 23) Naʻe tapua mai meia Panepasa ʻa e tokanga ki he kakaí. (Ngā. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24) Naʻe ʻikai ha taha ʻi he ongo tangatá ni naʻe falala ki heʻene mahino pē ʻaʻaná ka naʻá na lea “ʻi he mafai ʻo Sihová.” ʻE lava fēfē ke ke faʻifaʻitaki ki he ongo misinale ko iá ʻi hoʻo ngāue fakamalangá? ʻAki hoʻo fai ʻa e meʻá ni: Hoko ʻo maheni fakaʻāuliliki mo e Folofola ʻa e ʻOtuá. Fili ʻa e ngaahi fakamatala Fakatohitapu ʻoku mātuʻaki ngalingali te ne langaʻi ʻa e mahuʻingaʻia ʻa hoʻo kau fanongó. Kumi ki ha ngaahi founga ʻaonga ke fakafiemālieʻi ʻaki ʻa e faʻahinga ʻokú ke malanga ki aí. Pea fakatuʻunga maʻu pē hoʻo meʻa ʻoku akoʻí ʻi he mafai ʻo e Folofola ʻa Sihová, kae ʻikai ʻi ho poto pē ʻoʻoú.

7. (a) Ko e hā ʻa e ola ʻoku fakatupu ʻe he ongoongo leleí? (e) Kapau ʻoku māvahevahe ho fāmilí koeʻuhí ko hoʻo talangofua ki he ongoongo leleí, ko e hā ʻoku totonu ke ke manatuʻí?

7 Kae kehe, naʻe ʻikai ke fiefia ʻa e tokotaha kotoa pē ʻi ʻAikoniume ke fanongo ki he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Paula mo Panepasá. “Ko e kau Siu ko ia naʻe ʻikai tuí,” ko e hoko atu ia ʻa Luké, “naʻa nau fakakoviʻi mo takihalaʻi ʻa e loto ʻo e kakai ʻo e ngaahi puleʻangá ke fakafepaki ki he ongo tokouá.” Naʻe lāuʻilo ʻa Paula mo Panepasa ki he fiemaʻu ko ia ke na nofo ʻo taukapoʻi ʻa e ongoongo leleí, pea naʻá na “fakamoleki ha taimi lahi ʻo lea loto-toʻa.” Ko hono olá, “naʻe mavaeua ʻa e fuʻu kakai ʻo e koló; naʻe kau ʻa e niʻihi ki he kau Siú ka ko e niʻihi ki he ongo ʻapositoló.” (Ngā. 14:2-4) ʻI he ʻahó ni, ʻoku fakatupu ʻe he ongoongo leleí ʻa e ola meimei tatau. Ki he niʻihi ko ha foʻi mālohi ia ki he fāʻūtahá; ki he niʻihi leva, ko ha tupuʻanga ia ʻo e māvahevahe. (Māt. 10:34-36) Kapau ʻoku māvahevahe ho fāmilí koeʻuhí ko hoʻo talangofua ki he ongoongo leleí, manatuʻi ko e fakatangá ʻoku faʻa hoko iá tupu mei ha talanoa sasala ʻoku taʻeʻiai hano makatuʻunga pe ko ha lauʻikovi loi fakahangatonu. Ko ho ʻulungaanga leleí ʻe lava ke hoko ia ko e faitoʻo ki he kona peheé pea ʻe faai atu nai ʻo ne fakamoluuʻi ʻa e loto ʻo e faʻahinga ʻoku nau fakafepakiʻi koé.​—1 Pita 2:12; 3:1, 2.

8. Ko e hā naʻe mavahe ai ʻa Paula mo Panepasa mei ʻAikoniumé, pea ko e hā ʻa e lēsoni ʻoku tau ako mei heʻena faʻifaʻitakiʻangá?

8 ʻI he ʻosi atu ha vahaʻa taimi, naʻe fai ʻe he kau fakafepaki ʻi ʻAikoniumé ha faʻufaʻu ke tolomakaʻi ʻa Paula mo Panepasa. ʻI he taimi naʻe ʻilo ai ia ʻe he ongo misinalé ni ʻi hano fakahaaʻi ange, naʻá na fili ai ke na mavahe ki he ngaahi feituʻu faifakamoʻoni kehé. (Ngā. 14:5-7) Ko e kau fanongonongo ʻo e Puleʻangá ʻoku nau ngāueʻaki ʻa e fakapotopoto tatau ʻi he ʻahó ni. ʻI he fehangahangai mo e ngaahi ʻohofi fakaeleá, ʻoku tau lea ʻaki ʻa e loto-toʻa. (Fil. 1:7; 1 Pita 3:13-15) Ka ʻi he taimi ʻoku maluʻaki mai ai ʻa e anga-fakamālohí, ʻoku tau fakaʻehiʻehi mei hono fai ha meʻa fakavalevale ʻa ia te ne ʻai ai ke ʻi ha tuʻunga fakatuʻutāmaki ʻetau moʻuí pe ko e moʻui ʻa e ngaahi kaungātuí ka naʻe ʻikai tonu ia ke pehē.​—Pal. 22:3.

“Tafoki . . . ki he ʻOtua Moʻuí” (Ngāue 14:8-19)

9, 10. Naʻe tuʻu ʻa Līsitá ʻi fē, pea ko e hā ʻoku tau ʻiloʻi ʻo fekauʻaki mo hono kakaí?

9 Naʻe ʻalu ʻa Paula mo Panepasa ki Līsita, ko ha kolonia ʻo Loma ʻi he kilomita nai ʻe 30 ki he tonga-hihifo ʻo ʻAikoniumé. Naʻe kei maʻu ʻe Līsita ha vahaʻangatae vāofi mo ʻAniteoke Pisitia, ka, ʻi he ʻikai hangē ko e kolo ko iá, naʻe ʻikai ke tokolahi ʻa e komiunitī Siú ai. Lolotonga ko hono kakaí ʻoku ngalingali naʻa nau lea ʻi he lea faka-Kalisí, ko ʻenau lea tuʻufonuá ko e lea faka-Laikoniá. Koeʻuhí ko e ʻikai nai ke ʻi ai ha sinakoke ʻi he koló, naʻe kamata malanga ai ʻa Paula mo Panepasa ʻi ha feituʻu fakapuleʻanga. Lolotonga ʻa e ʻi Selusalema ʻa Pitá, naʻá ne fakamoʻui ai ha tangata naʻe fanauʻi mai mo ha faingataʻaʻia fakaesino. ʻI Līsita, naʻe fakamoʻui ai ʻe Paula ha tangata naʻe heke pē talu mei hono fanauʻi. (Ngā. 14:8-10) Koeʻuhí ko e mana naʻe fakahoko ʻe Pitá, naʻe hoko ai ha fuʻu kakai tokolahi ko e kau tui. (Ngā. 3:1-10) Ko e mana naʻe fakahoko ʻe Paulá naʻe iku atu ia ki ha ola mātuʻaki kehe ʻaupito.

10 Hangē ko ia naʻe fakamatalaʻi ʻi he kamataʻanga ʻo e vahé ni, ʻi he taimi naʻe hopohopo ai ʻa e tangata heké ʻo ne lue holó, ko e fuʻu kakai pangani ʻi Līsitá naʻa nau maʻu ʻi he taimi pē ko iá ha foʻi fakamulituku hala. Naʻa nau ui ʻa Panepasa ko Siusi, ko e ʻeiki ʻo e ngaahi ʻotuá, pea nau ui ʻa Paula ko Heamesi, ʻa ia ko e foha ʻo Siusi pea ko e tokotaha-lea ia maʻá e ngaahi ʻotuá. (Sio ki he puha “ Līsita pea mo e Lotu kia Siusi mo Heamesí.”) Kae kehe, naʻe fakapapauʻi ʻe Panepasa mo Paula ke ʻai ʻa e fuʻu kakaí ke nau mahinoʻi, naʻá na lea mo ngāué ʻo ʻikai fai ʻi he mafai ʻo e ngaahi ʻotua panganí ka ʻi he mafai ʻo Sihová, ʻa e ʻOtua moʻoni pē tahá.​—Ngā. 14:11-14.

“Tafoki mei he ngaahi meʻa muna ko ení ki he ʻOtua moʻuí, ʻa ia naʻá ne ngaohi ʻa e langí mo e māmaní.”​—Ngāue 14:15

11-13. (a) Ko e hā naʻe leaʻaki ʻe Paula mo Panepasa ki he kakai ʻo Līsitá? (e) Ko e hā ʻa e lēsoni ʻe taha ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi fakamatala naʻe fai ʻe Paula mo Panepasá?

11 Neongo ʻa e ngaahi tuʻunga fakafokifā mo fakaofo ko ʻení, naʻe kei feinga pē ʻa Paula mo Panepasa ke na aʻu ki he loto ʻo ʻena kau fanongó ʻi he founga lelei tahá. ʻI he fekauʻaki mo e meʻa ko eni naʻe hokó, naʻe lēkooti ai ʻe Luke ha founga ola lelei ki hono malangaʻi ʻa e ongoongo leleí ki he kau panganí. Fakatokangaʻi ʻa e anga hono langaʻi ʻe Paula mo Panepasa ʻa e mahuʻingaʻia ʻa ʻena kau fanongó: “Kau tangata, ko e hā ʻoku mou fai ai ʻa e ngaahi meʻá ni? Ko e ongo tangata pē foki mo kimaua ʻo ma maʻu ʻa e ngaahi vaivaiʻanga tatau pē mo ia ʻoku mou maʻú. Pea ʻokú ma talaki atu ʻa e ongoongo leleí kiate kimoutolu, ke mou tafoki mei he ngaahi meʻa muna ko ení ki he ʻOtua moʻuí, ʻa ia naʻá ne ngaohi ʻa e langí mo e māmaní mo e tahí pea mo e ngaahi meʻa kotoa ʻoku ʻi aí. ʻI he ngaahi toʻutangata ʻo e kuohilí naʻá ne fakaʻatā ai ʻa e ngaahi puleʻangá kotoa ke nau hokohoko atu pē ʻi heʻenau ngaahi foungá, neongo naʻe ʻikai te ne tuku taʻeʻomai ha fakamoʻoni fekauʻaki mo ia tonu ʻi heʻene faileleí, ʻaki hono foaki mai kiate kimoutolu ʻa e ʻuha mei he langí mo e ngaahi faʻahitaʻu mahu, ʻo ne fakamākona kimoutolu ʻaki ʻa e meʻakai pea fakafonu homou lotó ʻaki ʻa e fiefia.”​—Ngā. 14:15-17.

12 Ko e hā ʻa e ngaahi lēsoni ʻe lava ke tau ako mei he ngaahi lea fakatupu fakakaukau ko ení? ʻUluakí, naʻe ʻikai ke lau ʻe Paula ia mo Panepasa ʻokú na māʻolunga ange kinaua ʻi heʻena kau fanongó. Naʻe ʻikai te na fakangalingali mai ʻaki ha meʻa ʻa ia naʻe ʻikai moʻoni ko hona tuʻunga totonú ia. ʻI hono kehé, naʻá na fakahaaʻi anga-fakatōkilalo naʻá na maʻu ʻa e ngaahi vaivaiʻanga tatau mo ia naʻe maʻu ʻe heʻena kau fanongo panganí. Ko e moʻoni, naʻe maʻu ʻe Paula mo Panepasa ʻa e laumālie māʻoniʻoní pea naʻe ʻosi fakatauʻatāinaʻi kinaua mei he ngaahi akonaki loí. Naʻe toe tāpuakiʻi ʻaki foki kinaua ʻa e ʻamanaki ʻo e pule fakataha mo Kalaisí. Ka naʻá na lāuʻilo ko e kakai ʻo Līsitá ʻe lava pē mo kinautolu ke nau maʻu ʻa e ngaahi meʻaʻofa tatau tofu pē ko ení ʻaki ʻenau talangofua kia Kalaisi.

13 Ko e hā ʻa e tōʻonga fakaefakakaukau ʻoku tau maʻu ʻo fekauʻaki mo e faʻahinga ʻoku tau malanga ki aí? ʻOku tau vakai kia kinautolu ʻoku nau tatau pē mo kitautolu? ʻI heʻetau tokoniʻi ʻa e niʻihi kehé ke nau ako ʻo ʻilo ʻa e ngaahi moʻoni mei he Folofola ʻa e ʻOtuá, ʻoku tau hangē ko Paula mo Panepasá ʻo fakaʻehiʻehi mei he kumi lāngilangí? Ko Charles Taze Russell, ko ha faiako tuʻu-ki-muʻa ʻa ia naʻe takimuʻa ʻi he ngāue fakamalangá ʻi he konga ki mui ʻo e senituli hono 19 pea mo e konga ki muʻa ʻo e senituli hono 20, naʻá ne fokotuʻu ha faʻifaʻitakiʻanga ʻi he meʻá ni. Naʻá ne tohi: “ʻOku ʻikai te mau loto ke fakahīkihikiʻi mo ʻapasiaʻi kimautolu pe ko ʻemau ngaahi tohí; pe ko haʻamau fakaʻamu ke ui kimautolu ko e Faifekau pe Lāpai.” Ko e tōʻonga fakakaukau anga-fakatōkilalo ʻa Tokoua Russell naʻe tapua mai ai ʻa e tōʻonga fakakaukau tatau naʻe maʻu ʻe Paula mo Panepasá. ʻI he tuʻunga tatau, ko e taumuʻa ʻo ʻetau malangá ʻoku ʻikai koeʻuhí ke ʻomai ai ha fakalāngilangi kia kitautolu ka ke tokoniʻi ʻa e kakaí ke nau tafoki “ki he ʻOtua moʻuí.”

14-16. Ko e hā ʻa e lēsoni hono ua mo hono tolu ʻe lava ke tau ako mei he meʻa naʻe leaʻaki ʻe Paula mo Panepasa ki he kakai ʻo Līsitá?

14 Fakakaukau angé ki ha lēsoni hono ua ʻe lava ke tau ako mei he lea ko ení. Ko Paula mo Panepasá naʻá na feʻunuʻakingofua. ʻI he ʻikai hangē ko e kau Siu mo e kau ului ʻi ʻAikoniumé, ko e kakai ia ʻo Līsitá naʻe siʻi pe ʻikai haʻanau ʻilo ʻe taha ki he Folofolá pe ko e ngaahi feangainga ʻa e ʻOtuá pea mo e puleʻanga ʻIsilelí. Neongo ia, ko e faʻahinga naʻe fanongo kia Paula mo Panepasá ko e konga kinautolu ʻo ha komiunitī naʻa nau ngoue. Naʻe tāpuakiʻi ʻa Līsita ʻaki ʻa e ʻea leleí pea mo e ngaahi konga ʻapi kelekele lelei. Ko e kakai ko iá naʻe lava ke nau sio ki ha fakamoʻoni feʻungaʻānoa ʻo e ngaahi ʻulungaanga ʻo e Tokotaha-Fakatupú ʻo hangē ko ia ne hā ʻi he ngaahi meʻa ʻo hangē ko e ngaahi faʻahitaʻu mahú, pea naʻe ngāueʻaki ʻe he ongo misinalé ʻa e makatuʻunga ko eni ʻa ia naʻa nau loto-tatau aí ʻi heʻena feinga ke ʻai ʻena kau fanongó ke nau fakaʻuhinga meʻá.​—Loma 1:19, 20.

15 ʻE lava ke tau feʻunuʻakingofua pehē? Neongo ʻe tō nai ʻe ha tokotaha ngoue ʻa e faʻahinga tenga tatau pē ʻi ha ngaahi feituʻu ʻe niʻihi ʻi heʻene ngoueʻangá, kuo pau ke ne ʻai ke kehekehe ʻa e ngaahi founga ʻokú ne ngāueʻaki ki hono teuteu ko ia ʻa e kelekelé. Ko e kelekele ʻe niʻihi ʻoku ʻosi molū pē nai ia ʻo mateuteu ke ne tali ʻa e tengá. Ko e kelekele ia ʻe niʻihi ʻe fiemaʻu nai ki ai ʻa e teuteu lahi ange. ʻI he tuʻunga meimei tatau, ko e tenga ʻoku tau toó ʻoku tatau maʻu ai pē​—ko e pōpoaki ia ʻo e Puleʻangá ʻa ē ʻoku maʻu ʻi he Folofola ʻa e ʻOtuá. Kae kehe, kapau ʻoku tau hangē ko Paula mo Panepasá, te tau feinga ke ʻilo ʻa e ngaahi tuʻunga pea mo e puipuituʻa fakalotu ʻo e kakai ʻoku tau malanga ki aí. Te tau fakaʻatā leva ʻa e ʻilo ko iá ke ne tākiekina ʻa e founga ʻoku tau ʻoatu ai ʻa e pōpoaki ʻo e Puleʻangá.​—Luke 8:11, 15.

16 ʻE lava ke tau ako ha lēsoni hono tolu mei he fakamatala ʻoku kau ki ai ʻa Paula, Panepasa pea mo e kakai ʻo Līsitá. Neongo ʻa ʻetau ngaahi feinga lelei tahá, ko e tenga ʻoku tau toó, ʻi he taimi ʻe niʻihi ʻoku faʻao ia pe ʻoku ngangana ia ʻi ha kelekele ʻi he feituʻu lau maká. (Māt. 13:18-21) Kapau ʻe hoko ʻa e meʻa ko iá, ʻoua ʻe siva ʻa e ʻamanakí. Hangē ko ia naʻe fakamanatu ki mui ʻe Paula ki he kau ākonga ʻi Lomá, “ko e tokotaha taki taha ʻo kitautolu [ʻo kau ai ʻa e tokotaha taki taha ʻa ia ʻoku tau fetalanoaʻaki mo ia ʻo kau ki he Folofola ʻa e ʻOtuá] te ne fai ha tali maʻana ki he ʻOtuá.”​—Loma 14:12.

“Naʻá Na Tuku Atu Kinautolu kia Sihova” (Ngāue 14:20-28)

17. ʻI he hili ʻa e mavahe mei Teapé, ko fē naʻe fononga ki ai ʻa Paula mo Panepasá, pea ko e hā hono ʻuhingá?

17 ʻI he hili hono toho atu ʻo Paula ki tuʻa mei Līsita pea tuku ai ʻo pehē kuó ne maté, naʻe takatakai mai kiate ia ʻa e kau ākongá peá ne tuʻu hake ʻo ne nofo ʻi he koló ʻi he pō ko iá. ʻI he ʻaho hono hokó, naʻe kamata ai ʻe Paula mo Panepasa ʻa e fononga kilomita ʻe 100 ki Teapé. ʻE lava ke tau fakaʻuta atu ki he ongoʻi faingataʻaʻia ʻa Paula lolotonga ʻa e fononga fakaongosia ko ení, he ko e toki ʻosi atu pē eni hono tolomakaʻi ia ʻi he ngaahi houa siʻi pē ki muʻa heni. Neongo ia, naʻá ne kītaki pē mo Panepasa, pea ʻi heʻena aʻu ki Teapé, naʻá na “ngaohi ai ha kau ākonga tokotokolahi.” Pea, ʻi he ʻikai te na foki ʻi he hala naʻe nounou angé ki he feituʻu naʻá na nofo ai ʻi ʻAniteoke Sīliá, “naʻá na foki [kinaua] ki Līsita, ʻAikoniume, pea mo ʻAniteoke [Pisitia].” ʻI he taumuʻa ko e hā? Ke fakalotolahiʻi “ʻa e kau ākongá, ʻo fakalototoʻaʻi kinautolu ke nau nofo maʻu ʻi he tuí.” (Ngā. 14:20-22) Ko ha faʻifaʻitakiʻanga lelei moʻoni ē naʻe fokotuʻu ʻe he ongo tangata ko ení! Naʻá na fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻa ʻa e fakatahaʻangá ʻo muʻomuʻa ia ʻi heʻena fiemālie pē ʻanauá. Ko e kau ʻovasia fefonongaʻaki mo e kau misinale ʻi onopōní kuo nau faʻifaʻitaki ki heʻena faʻifaʻitakiʻangá.

18. Ko e hā ʻoku kau ki hono fakanofo ʻo e kau mātuʻá?

18 Tānaki atu ki hono fakalotolahiʻi ʻa e kau ākongá ʻaki ʻena ngaahi leá mo e faʻifaʻitakiʻangá, naʻe fakanofo ʻe Paula mo Panepasa ha “kau mātuʻa maʻanautolu ʻi he fakatahaʻanga taki taha.” Neongo “hono fekauʻi ʻe he laumālie māʻoniʻoní” ʻi he fononga fakamisinale ko ení, naʻe kei lotu pē mo ʻaukai ʻa Paula mo Panepasa ʻi heʻena “tuku atu kinautolu [ʻa e kau mātuʻá] kia Sihova.” (Ngā. 13:1-4; 14:23) ʻOku fai ʻa e muimui ki he sīpinga tatau pē ʻi he ʻahó ni. Ki muʻa ke fai ʻa e ngaahi fakaongoongolelei ki hono fai ʻo ha ngaahi fakanofó, ʻoku vakaiʻi fakataha mo e lotu ʻe he kulupu ʻo e kau mātuʻa fakalotofonuá ʻa e ngaahi tuʻunga taau Fakatohitapu ʻo ha tokoua. (1 Tīm. 3:1-10, 12, 13; Tai. 1:5-9; Sēm. 3:17, 18; 1 Pita 5:2, 3) Ko e fuoloa ko ia ʻo ʻene hoko ko ha Kalisitiané ʻoku ʻikai ko e meʻa tefito ia ʻoku faiʻaki ʻa e filí. ʻI hono kehé, ko e lea, tōʻonga, mo e ongoongo ʻo e tokoua ko iá ʻoku ʻomai ai ʻa e fakamoʻoni ʻo e lahi ʻo e ngāue ʻa e laumālie māʻoniʻoní ʻi heʻene moʻuí. Ko ʻene aʻusia ko ia ʻa e ngaahi fiemaʻu ki he kau ʻovasiá ʻo hangē ko ia ʻoku ʻomai ʻi he Folofolá ʻoku fakapapauʻi ai pe ʻokú ne taau ke ne hoko ko ha tokotaha tauhi-sipi ʻo e tākangá. (Kal. 5:22, 23) Ko e ʻovasia sēketí ʻokú ne maʻu ʻa e fatongia ke fai ʻa e ngaahi fakanofo ko iá.​—Fakafehoanaki mo e 1 Tīmote 5:22.

19. ʻOku ʻiloʻi ʻe he kau mātuʻá ʻoku nau moʻuaʻaki ke fai ha fakamatala fekauʻaki mo e hā, pea ʻoku anga-fēfē ʻenau faʻifaʻitaki kia Paula mo Panepasá?

19 Ko e kau mātuʻa kuo fakanofó ʻoku nau ʻiloʻi ʻoku nau moʻuaʻaki ke fai ha fakamatala ki he ʻOtuá ki he anga ko ia ʻo ʻenau tōʻongafai ki he fakatahaʻangá. (Hep. 13:17) ʻI he hangē ko Paula mo Panepasá, ʻoku takimuʻa ʻa e kau mātuʻá ʻi he ngāue fakamalangá. ʻOku nau fakalotolahiʻi ʻa honau ngaahi kaungāākongá ʻaki ʻenau ngaahi leá. Pea ʻoku nau loto-lelei ke fokotuʻu ʻa e ngaahi meʻa ʻa e fakatahaʻangá ke muʻomuʻa ia ʻi heʻenau fiemālie pē ʻanautolú.​—Fil. 2:3, 4.

20. ʻOku ʻaonga fēfē kia kitautolu ʻa ʻetau lau ʻa e ngaahi līpooti ʻo fekauʻaki mo e ngāue faitōnunga ʻa hotau fanga tokouá?

20 ʻI he faifai pea foki ʻa Paula mo Panepasa ki hona nofoʻanga fakamisinale tefito ʻi ʻAniteoke Sīliá, naʻá na fakamatala “ki he ngaahi meʻa lahi ko ia kuo fai ʻe he ʻOtuá fakafou ʻiate kinauá, pea mo ʻene fakaava ki he ngaahi puleʻangá ʻa e matapā ki he tuí.” (Ngā. 14:27) ʻI heʻetau lau ʻo fekauʻaki mo e ngāue faitōnunga ʻa hotau fanga tokoua Kalisitiané pea sio ki he anga hono tāpuakiʻi ʻe Sihova ʻenau ngaahi feingá, ʻe fakalototoʻaʻi ai kitautolu ke tau hanganaki “lea loto-toʻa ʻi he mafai ʻo Sihová.”