1, 2. ¿Kʼusi la snuptanik li Pablo xchiʼuk Bernabe ta Listrae?

 ¡XVOCHLAJETIK likel li krixchanoetike! Li ta Listrae, li Pablo xchiʼuk Bernabee naka to la xpoxtaik jun vinik ti koxo onoʼox vokʼeme xchiʼuk xpʼitomaj likel ta muyubajel. Li krixchanoetike labal sba laj yilik xchiʼuk la snopik ti jaʼ diosetike. Li yajpale Seuse laj yichʼanbe tal xotbil nichimetik ti xkoʼolaj ta koronae xchiʼuk laj yikʼ tal vakaxetik sventa xchikʼbeik ta smoton li Pablo xchiʼuk Bernabee. Te x-avlajetik li krixchanoetike xchiʼuk te xmujet li vakaxetike, jech oxal li Pablo xchiʼuk Bernabee skʼan tsots x-avanik sventa spajtsanik li krixchanoetike. La sliʼ ta jatel li skʼuʼike, vaʼun la xchʼik sbaik ochel ti bu oy epal krixchanoetike, jaʼ to ti kʼuxi pajtsaj yuʼunik ta vokol sventa mu x-ichʼatik ta mukʼe.

² Vaʼun, te kʼotik junantik judaetik ti likemik tal ta Ikonio xchiʼuk ta Antiokia ta Pisidia ti kontra chilik li mantale, lik sjutbeik smul li Pablo xchiʼuk Bernabee. Li jnaklejetik ta Listrae la xchʼunik, vaʼun tskʼan xa tsmilik yaʼiik. ¡Mu chʼunbajuk yaʼel! ¡Yuʼun li buchʼutik tskʼan ox chichʼik ta mukʼ Pabloe tskʼan xa yaʼi tsmilik ta ton! Jaʼ yuʼun, la sjoyiik xchiʼuk lik stʼajbeik ton. Kʼalal la slokʼes xa ox li skʼakʼal yoʼontonike, la snopik ti cham xa yuʼunike. Jaʼ yuʼun, balal xa ta chʼichʼ la xjochik lokʼel ta spat jteklum.

3. ¿Kʼusitik ta jtakʼtik batel li ta kapitulo liʼe?

³ ¿Kʼuxi xa noʼox ti jech kʼot ta pasele? ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi la snuptan Pablo, Bernabe xchiʼuk li kʼusi la spasik li jnaklejetik ta Listra ti ta anil noʼox la sjel li kʼusi tsnopike? Li moletik ta tsobobbaile, ¿kʼuxi xuʼ xchanbeik li chaʼvoʼ viniketik ti tsots yoʼonton la xcholik mantal ta skoj ti akʼbil yabtelik yuʼun Jeovae? (Ech. 14:3). Jkʼeltik batel.

4, 5. ¿Kʼu yuʼun batik ta Ikonio li Pablo xchiʼuk Bernabee, xchiʼuk kʼusi kʼot ta pasel te?

⁴ Jech kʼuchaʼal la jchantik xa onoʼox tale, li Pablo xchiʼuk Bernabee nutsatik lokʼel ta Antiokia ta Pisidia ta skoj ti kontra chilik mantal  junantik judaetike. Pe muʼyuk bu chibajik, kʼajomal «la slilin komel spukukal yakanik» ta stojolal li buchʼutik muʼyuk oy ta yoʼontonik mantale (Ech. 13:50-52; Mat. 10:14). Muʼyuk la saʼik kʼop kʼalal lokʼik batele, kʼajomal laj yiktabeik ta skʼob Dios li kʼusi xuʼ xkʼot ta stojolalike (Ech. 18:5, 6; 20:26). Xmuyubajik noʼox lokʼik batel. Te van 150 kilometrouk yalik batel, te kʼotik ta jpʼej vits ti pachʼaltik noʼoxe. Taje te xkom li ta vitstikaltik Tauro xchiʼuk li ta vitstikaltik Sultane.

⁵ Jaʼ te kʼotik ta Ikonio ti jaʼ jun mukʼta jteklum ta Galasia ti te xkom ta yosilal Romae xchiʼuk jech-o nopem xaʼi tspasik ti kʼu yelan xkuxlejal jgresiaetike. a Tee oy ep judaetik xchiʼuk achʼ jchʼunolajeletik. Li Pablo xchiʼuk Bernabee bat xcholik mantal li ta nail tsobobbail jech kʼuchaʼal nopem onoʼox xaʼiik tspasike (Ech. 13:5, 14). «Ta skoj ti solel lek kʼopojike, pasik ta jchʼunolajel epal krixchanoetik ti jaʼik judaetik xchiʼuk jgresiaetike» (Ech. 14:1).

6. ¿Kʼu yuʼun lek xtojobik ta chanubtasvanej li Pablo xchiʼuk Bernabee, xchiʼuk kʼuxi xuʼ jchanbetik?

⁶ ¿Kʼu yuʼun lek xtojobik ta chanubtasvanej li Pablo xchiʼuk Bernabee? Li Pabloe lek tajek xchanoj li Vivliae, xojtikin lek li loʼiletike, li Mantale xchiʼuk li albil kʼopetik sventa xakʼ ta ilel ti jaʼ onoʼox Mesias li Jesuse (Ech. 13:15-31; 26:22, 23). Li Bernabee lek ojtikinbil ti oy ta yoʼonton li yantike (Ech. 4:36, 37; 9:27; 11:23, 24). Maʼuk laj yalik li kʼusi tsnop stukike, yuʼun jaʼ laj yalik li kʼusi albilik yuʼun Jeovae. ¿Kʼuxi xuʼ jchanbetik stalelalik kʼalal ta jcholtik mantale? Jchantik lek li Skʼop Diose, jtʼujtik tekstoetik ta Vivlia ti chkʼot ta yoʼonton li krixchanoetike, jkʼeltik kʼuxi xuʼ jun yoʼonton xkom kuʼuntik li buchʼutik chchikintaik mantale xchiʼuk ta Vivliauk xlokʼ skotol li kʼusi chkakʼtik ta chanele.   

7. 1) ¿Kʼu yelan chaʼi sbaik junantik kʼalal chaʼiik li lekil aʼyeje? 2) ¿Kʼusi skʼan teuk ta ajol mi oy junuk avutsʼ avalal ti chopol chil ti chachʼunbe smantal li Jeovae?

⁷ Li Lukase chal ti mu skotoluk krixchanoetik la xchʼamik mantal li ta Ikonioe, xi laj yale: «Li judaetik ti muʼyuk pasik ta jchʼunolajele lik sokbeik sjol li jyanlumetik sventa tskontrainik li ermanoetike, jech oxal chopol kʼusitik lik snop yuʼunik». Pe li Pablo xchiʼuk li Bernabee kʼot ta nopel yuʼunik ti mas lek te xkomik sventa spakbeik skʼoplal li lekil aʼyejetike. Li Vivliae chal ti «jal tajek kʼopojik» xchiʼuk ti tsots yoʼontonike, vaʼun «lik xchʼak sbaik li epal krixchanoetik ta jteklume; jlome laj yakʼ sbaik ta stojolal judaetik, pe li jlome laj yakʼ sbaik ta stojolal jtakboletik» (Ech. 14:2-4). Jaʼtik jech chkʼot ta pasel li avi eke, bateltik li lekil aʼyeje ta stsobvan, pe bateltik xtoke ta xchʼakvan-o (Mat. 10:34-36). ¿Mi chopol chil junantik avutsʼ avalal ti chachʼunbe smantal li Jeovae? Mi jaʼ jeche, teuk me ta ajol ti kʼu yuʼun jech tspasike, bateltike jaʼ ta skoj ti chchʼunik li kʼusi chalik ta jtojolaltik ti mu meleluke o ti tsjutik jmultike. Pe mi lek chapas atalelale, ta me xakʼik venta ti mu meleluk li kʼusi chalike xchiʼuk xuʼ me xjel stalelalik ta jelavel (1 Ped. 2:12; 3:1, 2).

8. ¿Kʼu yuʼun lokʼik batel ta Ikonio li Pablo xchiʼuk Bernabee, xchiʼuk kʼusi chakʼ jchantik ti jech la spasike?

 ⁸ Kʼalal echʼ kʼuk sjalile, li jnaklejetik ta Ikonio ti kontra chilik li Pablo xchiʼuk Bernabee la snop tsmilik ta ton. Pe kʼalal kʼot ta xchikinike, kʼot ta nopel yuʼunik ti jaʼ mas lek xbat xcholik mantal ta yan jteklume (Ech. 14:5-7). Jaʼ jech chkichʼ jpʼijiltik li ta cholmantal eke. Mi oy buchʼu tstsakutik ta kʼope, muʼyuk chijxiʼ ta jpakbetik skʼoplal li kʼusi jchʼunojtike (Filip. 1:7; 1 Ped. 3:13-15). Pe mi laj kakʼtik venta ti tskʼan xa chmajvanike, chijlokʼ noʼox batel sventa mu xkakʼ ta vokol li jkuxlejaltike o ti xkakʼtik ta vokol xkuxlejal li ermanoetike (Prov. 22:3).

9, 10. ¿Bu xkom li Listrae, xchiʼuk kʼu yelan stalelalik li jnaklejetike?

⁹ Laje, te kʼotik ta Listra ti jaʼ jun jteklum ta yosilal Romae, te van 30 kilometrouk snamal xil li Ikonioe. Li jnaklejetik ta Listrae lek tajek xil sbaik xchiʼuk li jnaklejetik ta Antiokia ta Pisidiae, pe muʼyuk ep judaetik ti te nakalik ta Listrae. Li jnaklejetik tee chkʼopojik van ta griego, pe li sbatsʼikʼopike jaʼ likaonia. Ta skoj ti chʼabal van junuk nail tsobobbaile, li Pablo xchiʼuk Bernabee lik xcholik mantal ti bu oy ep krixchanoetike. Jech xtok, li Pabloe te la xpoxta jun vinik ti koxo xa onoʼox vokʼeme, taje jaʼtik jech la spas li Pedro ta Jerusalene (Ech. 14:8-10). Kʼalal la spas skʼelobil juʼelal li Pedroe, ep buchʼutik och ta jchʼunolajel. Pe kʼalal la spas skʼelobil juʼelal li Pabloe, jelel kʼusi kʼot ta pasel (Ech. 3:1-10).

¹⁰ Li jnaklejetik ta Listrae chichʼik ta mukʼ yan diosetik. Jech oxal, kʼalal laj yilik xpʼitluj to likel li jun vinike, la snopik ti jaʼ diosetik li Pablo xchiʼuk Bernabee. La snopik ti jaʼ dios Seus li Bernabee, li mukʼta dios yuʼun jgresiaetike xchiʼuk ti jaʼ la dios Ermes li Pabloe, li xnichʼon  Seus ti jaʼ yajkʼopojel li diosetike (kʼelo li rekuadro « Li ta Listrae chichʼik ta mukʼ dios Seus xchiʼuk dios Ermes»). Pe li Pablo xchiʼuk Bernabee jpʼel ta yoʼonton chalbeik jnaklejetik ti maʼuk diosetike, ti jaʼ akʼbat yabtelik yuʼun Jeova ti jaʼ li melel Diose xchiʼuk ti jaʼ akʼbat sjuʼelik sventa spasik li skʼelobil juʼelale (Ech. 14:11-14).

11-13. 1) ¿Kʼusi albatik yuʼun jnaklejetik ta Listra li Pablo xchiʼuk Bernabee? 2) ¿Kʼusi chakʼ jchantik li kʼusi laj yalik Pablo xchiʼuk Bernabee?

¹¹ Akʼo mi jech la spasik, li Pablo xchiʼuk Bernabee la sabeik smelolal kʼuxi xuʼ xkʼot ta yoʼontonik mantal li jnaklejetike. Xi laj yalike: «‹Viniketik, ¿kʼu yuʼun ti jech chapasike? Li voʼonkutike krixchanounkutik noʼox ek ti chkil jvokolkutik jech kʼuchaʼal voʼoxuke. Yuʼun tal jcholkutik lekil aʼyejetik ta atojolalik sventa xaviktaik li kʼusitik muʼyuk sbalil yoʼ xasutik tal ta stojolal li kuxul Diose, jaʼ li buchʼu la spas li vinajele, li balumile, li nabe xchiʼuk skotol li kʼusitik oy tee. Li ta voʼnee, laj yakʼ akʼo stam batel sbeik li jujun lume. Akʼo mi jech, akʼbat onoʼox yilik li kʼusitik lek spasoje, yuʼun akʼbatik talel voʼ ta vinajel xchiʼuk lek laj yakʼ sat li kʼusitik tstsʼunike, akʼbat lek sveʼelik xchiʼuk xkuxet tajek yoʼontonik›» (Ech. 14:15-17). Li kʼusi la stsʼiba Lukase chakʼ kiltik ti kʼu yelan skʼan jcholbetik mantal li buchʼutik maʼuk jchʼunolajeletike.

¹² ¿Kʼusi chakʼ jchantik? Li Pablo xchiʼuk Bernabee muʼyuk laj yakʼik ta ilel ti mas xa mukʼ skʼoplalike, moʼoj, bikʼit laj yakʼ sbaik, yuʼun jamal laj yalik ti naka noʼox krixchanoetik eke xchiʼuk ti oy noʼox spajeb li kʼusitik spas yuʼunike. Melel onoʼox ti yiktaojik xa li jecheʼ chanubtaseletike, ti yichʼojik xa li chʼul espiritue xchiʼuk ti xchʼunojik ti jmoj ch-ajvalilajik xchiʼuk Kristo ta  vinajele, pe snaʼojik ti xuʼ jech staik matanal li jnaklejetik ta Listra mi chchʼunbeik smantal Kristoe.

¹³ Li voʼotik une, ¿kʼu yelan chkiltik li buchʼutik ta jcholbetik mantale? ¿Mi jaʼ jech xijkoʼolaj chkiltik kʼuchaʼal li stukike? Mi chlik xa smuyubtautik li buchʼu chkakʼbetik chanubtasel ta Vivliae, ¿mi ta van jpajtsantik jech kʼuchaʼal la spasik li Pablo xchiʼuk Bernabee? Oy kʼusi lek chakʼ jchantik li ermano Charles Russell ti la sbeiltas abtelal li ta slajebtik sjabilal 1800 xchiʼuk li ta slikebtik 1900. Akʼo mi xtojob lek ta chanubtasvanej, xi la stsʼiba jun veltae: «Mu jkʼankutik ti xkichʼkutik ichʼel ta mukʼe, mi jaʼuk ta skoj li kʼusi ta jtsʼibakutike. Mu jkʼankutik ti ‹pale o rabi› xkichʼkutik albele». Bikʼit laj yakʼ sba jech kʼuchaʼal li Pablo xchiʼuk Bernabee. Kʼalal ta jcholtik mantal eke, muʼyuk ta jkʼantik ichʼel ta mukʼ, jaʼ noʼox ta jkʼan ta jkoltatik li krixchanoetik sventa sutik ta stojolal li kuxul Diose.

14-16. ¿Kʼusitik to yan chakʼ jchantik li kʼusi laj yalik Pablo xchiʼuk Bernabe ta Listrae?

¹⁴ Jkʼeltik li xchaʼtosal kʼusi chakʼ jchantike. Li Pablo xchiʼuk Bernabee la stsakik ta venta kʼusi xchʼunojik li jnaklejetike. Li judaetik xchiʼuk li achʼ jchʼunolajeletik ta Ikonioe xojtikinik lek li Tsʼibetike xchiʼuk ti kʼu yelan xil sbaik xchiʼuk Dios li jteklum Israele. Pe jaʼuk li jnaklejetik ta Listrae mi jsetʼuk snaʼik taje, pe jaʼ snaʼojbeik lek skʼoplal li tsʼunolajele. Li slumalike lek noʼox sba xkʼixnal xchiʼuk lek noʼox xchʼi kʼusitik tey. Jaʼ yuʼun, kʼalal ep tstsobbeik sat li kʼusitik stsʼunojike, jaʼ te xuʼ xakʼik venta kʼu yelan stalelaltak li Diose. Jech oxal, li Pablo xchiʼuk Bernabee jaʼ laj yalbeik skʼoplal kʼalal la xcholbeik mantal li jnaklejetike (Rom. 1:19, 20).

¹⁵ Li voʼotik ek une, ¿mi ta jtsaktik ta venta li kʼusi xchanojik li buchʼutik ta jcholbetik mantale? Manchuk mi jmoj kʼusi tstsʼun batel ta jaysepuk osil li jun jtsʼunolajele, mu koʼoluk ti kʼu yelan chabtelan jujusep osile, yuʼun sepantike lek xa kʼun li slumale, pe mu jechuk skotol. Jaʼtik jech chkʼot ta pasel li ta cholmantal eke, jmoj li kʼusi ta jtsʼuntik batele, jaʼ xkaltik, li lekil aʼyej ta sventa Ajvalilal ti te oy ta Skʼop Diose. Pe jech kʼuchaʼal la spasik Pablo xchiʼuk Bernabee, ta jtsaktik ta venta li kʼusitik yakal tsnuptanike xchiʼuk li kʼusitik xchʼunojike. Vaʼun, jaʼ ta jtʼabbetik ta alel kʼalal ta jcholbetik mantale (Luk. 8:11, 15).

¹⁶ Li yoxtosal kʼusi chakʼ jchantike jaʼ ti skʼan mu xijchibaj ta anil mi mu xchʼamik mantal li krixchanoetike. ¿Kʼu yuʼun? Yuʼun akʼo mi chkakʼ kipaltik, xuʼ me te xpʼaj ta tontikaltik li sbekʼ tsʼunobile o xuʼ van oy buchʼu sbul lokʼel (Mat. 13:18-21). Ta mas tsʼakale, li jtakbol Pabloe xi la stsʼibabe batel li yajtsʼaklomtak Kristo ta Romae: «Ta jujuntal chchapanutik Dios ti kʼu yelan ta jpastike». Taje te me tsakal skʼoplal li buchʼutik ta jcholbetik mantale (Rom. 14:12).

17. ¿Bu batik li Pablo xchiʼuk Bernabe kʼalal lokʼik batel ta Derbee, xchiʼuk kʼu yuʼun te batik?

¹⁷ Jech kʼuchaʼal la jchantik xa tale, li krixchanoetik ta Listrae la stʼajbeik ton  li Pabloe. Chamem xa laj yilik, la xjochik lokʼel ta spat jteklum xchiʼuk te la sjipik komel. ¿Kʼusi kʼot ta pasel ta tsʼakal? Li jchankʼopetike ay skʼelik li Pabloe, vaʼun lik xchiʼuk och sutel ta jteklum sventa te x-echʼ yuʼun akʼobal. Li ta yokʼomale, li Pablo xchiʼuk Bernabee batik ta Derbe ti te van sien kilometro snamal xkome. Akʼo mi kʼuxik to sbekʼtal lokʼ batel, pe kʼotik onoʼox ta vokol. Kʼalal te xa ox oyik ta Derbee, la spasik ta jchʼunolajel epal krixchanoetik. Laje, kʼalal sutik batele, maʼuk ti tukʼ xa batik ta Antiokia ta Siriae, yuʼun chaʼsutik «batel ta Listra, ta Ikonio xchiʼuk ta Antiokia» ta Pisidia. ¿Kʼu yuʼun sutik batel li ta jteklumetik taje? Jaʼ sventa stsatsubtasbeik yoʼonton li jchankʼopetike xchiʼuk ti spatbeik yoʼonton yoʼ tsotsuk-o li xchʼunel yoʼontonike (Ech. 14:20-22). Toj lek ta chanbel stalelalik, yuʼun jaʼ baʼyel laj yakʼ ta yoʼontonik skoltael li tsobobbaile maʼuk li kʼusi tskʼan stukike. Li avi eke, ep misioneroetik xchiʼuk jkʼelvanejetik ta sirkuito ti jech spasojik tale.

18. ¿Kʼu yelan chichʼ biiltasel li moletik ta tsobobbaile?

¹⁸ Li Pablo xchiʼuk Bernabee maʼuk noʼox la stsatsubtasbeik yoʼonton li jchankʼopetike, yuʼun «la svaʼanik moletik li ta jujun tsobobbaile». Manchuk mi takbilik batel yuʼun chʼul espiritu, «la spasik orasion xchiʼuk ayuno kʼalal ‹laj yakʼbeik ta yok skʼob Jeova li moletik taje›» (Ech. 13:1-4; 14:23). Jaʼtik jech chichʼ pasel li avi kʼakʼal eke, kʼalal muʼyuk to chichʼ vaʼanel junuk ermanoe, li moletik ta tsobobbaile baʼyel tspasik orasion xchiʼuk tskʼelbeik skʼoplal mi yakal xa chakʼ ta xkuxlejal li kʼusi chal Vivliae (1 Tim. 3:1-10, 12, 13; Tito 1:5-9; Sant. 3:17, 18; 1 Ped. 5:2, 3). Maʼuk tsots kʼoplal ti kʼu xa sjalil ochem ta mantale. Sventa xichʼ naʼel mi yakal chbeiltasat yuʼun chʼul espiritu li jun ermanoe, chichʼ kʼelel kʼu yelan skʼopojel, stalelal xchiʼuk ti kʼu yelan skʼoplal ta stojolal yantike. Mi jech xa yakal tspas une, chapal xa me sventa xchabibe xchijtak li Jeovae (Gal. 5:22, 23). Li jkʼelvanej ta sirkuitoe jaʼ oy ta sba sbiiltasel li ermanoetik taje (koʼoltaso xchiʼuk 1 Timoteo 5:22).

19. ¿Kʼusi snaʼojik lek li moletik ta tsobobbaile, xchiʼuk kʼuxi chchanbeik stalelal Pablo xchiʼuk Bernabe?

¹⁹ Li moletik ta tsobobbaile snaʼojik ti ta xichʼik chapanel yuʼun Dios ti kʼu yelan chchabiik li ermanoetike (Ebr. 13:17). Jech kʼuchaʼal li Pablo xchiʼuk Bernabee, baxbolik ta cholmantal, tstsatsubtasik li ermanoetik ta skʼopojelike xchiʼuk chakʼ ta yoʼontonik skoltael li tsobobbaile maʼuk li kʼusi tskʼan stukike (Filip. 2:3, 4).

20. ¿Kʼusi tstij koʼontontik spasel kʼalal chkaʼitik li kʼusitik tspas kermanotaktik avi kʼakʼale?

²⁰ Kʼalal kʼotik ta Antiokia ta Siria li Pablo xchiʼuk Bernabee, «laj yalik li kʼusitik ep la spas Dios ta stojolalike xchiʼuk ti laj xa sjam Dios li tiʼ na sventa xchʼunel oʼontonal ta sventa li jyanlumetike» (Ech. 14:27). Li avi eke, kʼalal chkaʼitik kʼu yelan tspas yabtelik li kermanotaktike xchiʼuk ti ch-akʼbatik bendision yuʼun Jeovae, ¿mi mu jechuk ti tskoltautik sventa tsotsuk koʼonton jpastik batel li kabteltik yakʼoj Jeovae?