1, 2. (a) Juu li bakena ntôñ li bi timbhe mambe mambadga i hiai hi bisu? (b) Mambe mam ma bi hôla lôk kéé i bana nogna ilam?

 BÔT bobasôna ba yé nwee, ba mbem i makidik ma ga yôña. Mu tuñ het baôma ni mimañ ba kôdi i Yérusalem, bobasôna ba mbéñgna, ba nôgdaga le ba nlama yoñ makidik ma ma yé nseñ. Jam li likwee li bi lona ngandak pééna. Bahogi ba badbaga le baa bikristen bi nlama ki nôgôl mbén Môsi? Baa maselna ma nlama ba ipôla bikristen bi bi yé bon ba Lôk Yuda ni bikristen bi bi nlôl i matén mape?

² Bilôk bikéé bi bi bé kena likoda, bi bi wan i jam li. Ba bééna Lipôdôl li Djob, ba ban-ga mbôgi i i bé éba le Yéhôva a bi bôdôl ôt bôt ba matén mape i ntôñ wé. Bobasôna ba bi kal i yom i bé bo i mahoñol. I ngéda ba bi kot i mam ma momasôna, ba léba le mbuu u Yéhôva u bi éga bo. Ndi baa i lôk kéé ini i bé bebee i neebe bitelbene bi mondo bi?

3. Umbe nseñ d’a ôt mu kii di mba di nigil kaat Minson mi baôma pes 15?

³ I bé béda juu li bakena ntôñ hémle ni ñem ngui ha ngéda i inyu neebe i bitelbene bi mondo bi. Baéga base ba bé le ba kônde oo bo inyu makidik ba bé le ba yoñ. Yak ikété likoda, ngandak lôk kéé i bé le i nai ndik ni litehge jap li mam inyu mbén Môsi. Kii juu li bakena ntôñ li bé lama ni boñ? Di béñge jam li. Di ga tehe lelaa i lôk kéé i, i bi yigle Juu li bakena ntoñ li Mbôgi Yéhôva li len loñge ndémbél. I ndémbél i, yon yak bés di nlama noñ i ngéda di gwé ngim makidik i yoñ, tole ngim ndutu, mu niñ yés i bikristen.

4, 5. Imbe ndoñi i mbañ i bapôdôl Yakôbô a bi ti mu kiki lôk kéé i bé kwel?

⁴ Yakôbô, nu a bé manyañ Yésu, a yoñ hop. a I mpôna le i kel i, nyen a bé kena likoda. Nkwel wé u bi hôla lôk kéé i neebe i nogna ilam ba bi  bana. A bi bôdôl nkwel wé ni bini bibuk le: “Siméôn a ntibil toñol lelaa inyu ngélé bisu Nyambe a bi yoñ ngéda i biloñ bipe le a pémés bôt ikété yap inyu jôl jé. Hala a nkiha ni bibañga bi Bapôdôl.”​—Minson mi baôma 15:14, 15.

⁵ Nkwel u Siméôn, hala wee Simôn Pétrô, ni ñañ Barnabas bo Paul ba bi añal, u bi hôla Yakôbô i bigda ngim minlôñ mi Bibel mi mi bé nit i jam li. (Yôhanes 14:26) I ngéda a bi mal kal le, “hala a nkiha ni bibañga bi Bapôdôl,” Yakôbô a bi sima mbañ i kaat Amôs 9:11, 12. I kaat i, i yé ikété Bitilna bi Lôk Héber, mu bikaat ba bé sébél le “Bapôdôl.” (Matéô 22:40; Minson mi baôma 15:16-18) Di nyimbe le bibañga bi Yakôbô bi yé ndék maselna ni bi di nléba i kaat Amôs. Bebek Yakôbô a bi gwélél bibañga bi bi mpémél i Bibel ini le, Septante, ngobol ni hop Grikia i Bitilna bi hop Lôk Héber.

6. Lelaa Bitilna bi bi tibil toñol sômbôl i Djob?

⁶ Yéhôva a bi gwélél mpôdôl Amôs inyu kal le kel yada, a ga tiimba téé “lap i David,” hala wee ndaye i bikiñe i i bé lama kena yak Mésia. (Ézékiel 21:26, 27) Baa Lôk Yuda yotama yon i bé lama ke ni bisu i gwélél Yéhôva? To. I mbañ i, i bé kal le “bôt ba biloñ bipe” ba bé lama kodba, inyu yila “bôt ba ba nsébla ni jôl [li Djob].” Di bigda le, Pétrô a bi tip bok mbôgi le Djob “a bi boñ bé mbagla yo ki yo ipôla bés [bikristen bi bi bé bon ba Lôk Yuda] ni bo [bikristen bi bi bé lôl i matén mape], ndi a bi pubus miñem nwap ni njel hémle.” (Minson mi baôma 15:9) A bi pot hala inyu éba le sômbôl i Djob i bé le Lôk Yuda ni bôt ba matén mape ba yila bakôdôlbum ba Nyambe. (Rôma 8:17; Éfésô 2:17-19) I mbañ i yosô, i bé éba bé homa to wada le bikristen bi bi nlôl i matén mape, bi bé lama ndugi kweeba, tole bi bé lama ndugi jôp i base i Lôk Yuda.

7, 8. (a) Mambe mahoñol Yakôbô a bi ti? (b) Baa Yakôbô a bé nyégsa lôk kéé i neebe mahoñol mé? Toñol.

⁷ I mam Yakôbô a bi añ ikété Bitilna, ni mbôgi a bi nok, bi bi kwés nye nkaa, kayéle a tinde lôk kéé i ôt mahoñol, a kal bo le: “Jon makidik mem ma yé le di tééñga bañ bôt ba matén ba ba nhielba inyu gwélél Nyambe, ndi di tilna bo le ba tjél i gwom bisat bi nhoo mahindi, ni malal ma nyega, ni minidik mi binuga, ni matjél. Inyule ibôdôl i ngéda kwañ, Môsi a gwé bôt ba ñañal bibañga gwé tison i mbus tison; inyule hiki Sabat, ba ñañ bibañga gwé makeñi ikété mandap ma bibégés.”​—Minson mi baôma 15:19-21.

⁸ I ngéda Yakôbô a bi kal le “makidik mem ma yé le,” baa a bé nyégsa lôk kéé i neebe makidik mé inyule nyen a bé kena mam i kel i? To, hala bé! I bibañga bi hop Lôk Grikia bini le “makidik mem ma yé le” bi nla ki kobla le “me nhégda le,” tole “mahoñol mem ma yé le.” Ilole a nyégsa lôk kéé i neebe makidik mé, Yakôbô a bé ti mahoñol mé, inoñnaga ni mbôgi a bi nok, ni kii Bitilna bi bé kal mu jam li.

9. Mahoñol Yakôbô a bi ti ma bé lama lona umbe nseñ?

 ⁹ Baa mahoñol ma Yakôbô ma bé malam? Ñ, inyule baôma ni mimañ ba bi neebe i jam li. Kii makidik ma, ma bé lama lona? Pog, ma bé lama bé “tééñga” bôt ba matén, tole ma lédés mam inyu yap. (Minson mi baôma 15:19) Iba, makidik ma, ma bé lama bé to tééñga kiññem i bikristen bi bi bé bon ba Lôk Yuda, ba ba bi emble mbén Môsi, nwii ndi nwii, inyule “hiki Sabat,” bôt ba bé “añ bibañga gwé makeñi ikété mandap ma bibégés.” b (Minson mi baôma 15:21) Makidik ma, ma bé lama lédés maada ipôla bikristen bi bi bé bon ba Lôk Yuda ni bikristen bi bi bé lôl i matén mape. Ndi téntén, ma bé lama lémél Yéhôva Nyambe inyule ma bé kiha ni sômbôl yé. Kinje bitelbene bilam inyu sañgal ngim ndañ i i bé le i lona mbagla ikété likoda. Hala a yé loñge ndémbél inyu bikristen i len ini!

10. Kii i ñéba bés le lôk kéé i Juu li bakena ntôñ i noñ ndémbél i bikristen bi hiai hi bisu?

¹⁰ Mu pes 13 i kaat ini, di ntehe le nlélém kiki i hiai hi bisu, i len ini, i ngéda ba gwé ngôñ ni maéba, lôk kéé i Juu li bakena ntôñ i nyéñ mahoñol ma Yéhôva nu a yé Ñane ngiinda yosôna, ni mahoñol ma Yésu nu a yé Ñane likoda. c (1 Korintô 11:3) Lelaa ba mboñ ni? Mankéé Albert Schroeder, nu a bi ba i Juu li bakena ntôñ ibôdôl i nwii 1974 ikepam i sôñ Matumb, nwii 2006, a bi toñol le: “Juu li bakena ntôñ li nkodba hiki ngwa ngéé; likoda li mbôdôl ni masoohe inyu bat Yéhôva le a éga bo ni njel mbuu wé mu makidik ba nlama yoñ. Juu li bakena ntôñ li mboñ biliya i yoñ makidik inoñnaga ni Bañga i Djob, le Bibel.” Yak mankéé Milton Henschel, nu a bi ba i Juu li bakena ntôñ ntandaa ngéda, letee ni sôñ Matumb, nwii 2003, a bi bat baudu i mapam ma suklu i Giléad, nomba 101, ini mbadga le: “Baa ntôñ umpe u yé munu nkoñ ’isi u u nwan  ndugi Bibel nwaa le u nyoñ makidik inyu hiki jam li nlôôha nseñ?” Di nyi ndimbhe.

11. Lelaa makidik ma juu li bakena ntôñ ma bi bol ikété makoda?

¹¹ Juu li bakena ntôñ li Yérusalem li bi yoñ makidik inyu jam li likwee. Ndi inyu boñ le lôk kéé i nôgôl makidik ma, i bé béda le ba legel bo mo i nya i nôôga loñge, i tinak makénd. Imbe njel ba bé lama ni gwélél? Ñañ u nkal le: “Baôma ni mimañ lôñni likoda jolisôna ba kit le ba pohol bôt ikété yap, ba ep bo i Antiôkia lôñni Paul ni Barnabas; ba ep Yuda nu ba nsébél ki le Barsabas lôñni Silas, ba bé mbiñ bôt ipôla lôk kéé.” Ba bi tila ki kaat, ba ti yo i bilôk bikéé bi, inyu boñ le i éña ikété makoda ma Antiôkia, ma Siria, ni ma Kilikia.​—Minson mi baôma 15:22-26.

12, 13. Umbe nseñ lôk kéé i bi kôhna (a) i ngéda ba bi tehe Yuda bo Silas? (b) ni kaat i juu li bakena ntôñ?

¹² Kiki Yuda bo Silas “ba bé mbiñ bôt ipôla lôk kéé,” juu li bakena ntôñ li bé li kôli ep bo i añle makoda makidik li bi yoñ. I ngéda lôk kéé i bi tehe mbiñ bôt ina i nlo i yuuga makoda map, ba bi nôgda le lôk kéé i nlo ndik bé i ti ndimbhe i mbadga yap inyu likwee, ndi le ba nlo inyu yis bo biniigana bi mondo bi juu li bakena ntôñ. Libak le ba bi ep Yuda bo Silas, ‘mimpohlak mi bôt,’ li bi boñ le adna i kônde ba ipôla bikristen bi Lôk Yuda bi bi bé i Yérusalem ni bikristen bi bi bé lôl i matén mape. Kinje bitelbene bilam! Nsañ ni adna bi bi kônde ba ikété ntôñ u Djob.

¹³ I kaat ba bi ep, i bé ti ndik bé biniigana inyu jam li likwee, ndi yak inyu mam bikristen bi bi bé lôl i matén mape bi bé lama boñ inyu lémél Yéhôva. I kaat i, i bé kal téntén le: “Mbuu mpubi ni bésbomede di ntehe loñge le di kônde bañ bé mbegee ipe handugi mana mam ma yé nseñ: le ni kee ni bisu i tjél bisesema ba nsémél bisat, ni matjél, ni minidik mi binuga, ni malal ma nyega. Ibale ni ntibil keñgle i mam mana, mam m’a ke loñge inyu nan. Yéna mbôô!”​—Minson mi baôma 15:28, 29.

14. Kii i mboñ le adna i ba ikété ntôñ u Mbôgi Yéhôva ki le nkoñ ’isi wonsôna u niñ ikété mbagla?

¹⁴ I len ini, Mbôgi Yéhôva i nloo 8 000 000 ikété iloo 100 000 i makoda tjamak ni nkoñ ’isi wonsôna, ndi ba édi ikété hémle ni maboñok. Kii i nhôla bo i bana adna, ki le i bôt ba niñ ipañ yap ba nai ni njôô ni mbagla matén? Jam li bisu li yé, biniigana Yésu a nti bo ni njel “nkol u maliga ni u pék,” hala wee Juu li bakena ntôñ, gwon bi mboñ le ba bana adna. (Matéô 24:45-47) Jam lipe li yé ki le, ikété nkoñ ’isi wonsôna, bilôk bikéé bi yé maséé i nit bitelbene bi Juu li bakena ntôñ.

15, 16. Jam li likwee li bi sôk lelaa, inyuki mam ma bi tagbe hala?

¹⁵ Kaat Minson mi baôma i ñéba le, i ngéda lôk kéé ba bi om i Antiôkia i bi bol nyoo, ba bi “kot banigil bobasôna, ba ti bo kaat.” Lelaa banigil ba bi leege biniigana bi juu li bakena ntôñ bi? “Kiki ba ñañ [kaat], ba kon maséé inyu makénd ba bi kôhna.” (Minson mi baôma 15:30, 31) Yak Yuda bo Silas “ba ti lôk kéé makénd ni njel ngandak minkwel, ba lédés ki bo.” Inyu hala nyen Bibel i nkal le i bôt iba ba, ba bé “bapôdôl.” Ba bi sébél yak Barnabas, Paul, ni bôt bape le bapôdôl inyule ba bé añle bôt sômbôl i Djob​—Minson mi baôma 13:1; 15:32; Manyodi 7:1, 2.

¹⁶ Yéhôva a bi sayap bitelbene bi bi yôña, bi kônha ki bôt bobasôna maséé. Kii i bi ti makoda makénd? Biniigana juu li bakena ntôñ li bi ti. Biniigana bi, bi bé nôôga loñge, bi bi tina ki i loñge ngéda; bi bé bi umne i ngii Lipôdôl li Djob, i bak ki le mbuu mpubi won u bi éga mam. Ni ki le juu li bakena ntôñ li bi ep lôk kéé i yis banigil bitelbene bi, ni ngandak gwéha, lôñni ñem ngôô.

17. Lelaa mayuuga ma bagwélél ba makiiña, i len ini, ma noñ ndémbél i lôk kéé i i bi yuuga likoda li Antiôkia?

¹⁷ I len ini, Juu li bakena ntôñ li noñ nlélém ndémbél inyu ti bilôk bikéé bi nkoñ ’isi wonsôna biniigana i loñge ngéda. I ngéda i juu li li nyoñ makidik, li nyis mo makoda i nya i nôôga loñge. Kiki hihéga, ba ñep bagwélél ba makiiña ikété makoda momasôna inyu yis lôk kéé bitelbene bi bi nyôña, ni inyu ti makoda makénd. Kiki Paul bo Barnabas, i lôk kéé i, i ntégbaha ngandak ngéda i likalô, ba “niiga, ba añlak ki ñañ nlam u bañga i Yéhôva.” (Minson mi baôma 15:35) Kiki Yuda bo Silas, bagwélél ba makiiña ba nti “lôk kéé makénd ni njel ngandak minkwel,” ba nlédés ki bo.

18. Djob a ga ke ni bisu i sayap bagwélél bé i ngéda ba mboñ kii?

¹⁸ Kii di nla kal inyu makoda més? Kii i mboñ le adna ni nsañ bi ba ikété makoda més to hala kiki nkoñ ’isi u yé mbaglak? Yakôbô nyen a bi tila i mbus ngéda le: “Pék i nlôl i ngii i yé ndugi pubi, i mbus i nlona nsañ, i nai bé ni litehge jé li mam, i yé bebee i nôgôl. . . Handugi hala, litam li telepsép li mbéla ikété nsañ inyu bôt ba nkôp nsañ.” (Yakôbô 3:17, 18) Di nla bé yi too a bé sômbôl pôdôl likoda li Yérusalem i ngéda a bé tila bibañga bini. Ndi i ngéda di nwan kaat i Minson mi baôma pes 15, di nléba le inyu boñ le Djob a sayap bagwélél bé, ba nlama sal ntôñ, ikété adna.

19, 20. (a) Kii i ñunda le likoda li Antiôkia li bééna adna ni nsañ? (b) I mbus, kii Paul bo Barnabas ba bi boñ?

¹⁹ Likoda li Antiôkia li bi tiimba bana adna ni nsañ. Iloole ba nomol  ni lôk kéé i Yérusalem, lôk kéé i Antiôkia i bi leege mayuuga ma Yuda bo Silas. Ñañ u nkal bés le: “Kiki ba ntégbaha jôga li ngéda ha, lôk kéé i tjôla bo ni nsañ le ba témb yak bôt ba bi om bo,” hala wee i Yérusalem. d (Minson mi baôma 15:33) Ibabé pééna, lôk kéé i Yérusalem i bi ba maséé i ngéda Yuda bo Silas ba bi ti bo ñañga u liké jap. Ni mahôla ma Yéhôva, i lôk kéé ini i bi tibil gwel nson wap!

²⁰ Paul bo Barnabas bo, ba bi yégle i Antiôkia; ha nyen ba bé le ba kônde ti lôk kéé makénd i nson wap. I jam li jon yak bagwélél ba makiiña ba mboñ ikété makoda i len ini. (Minson mi baôma 13:2, 3) Kinje bisai inyu litén li Djob! Lelaa Yéhôva a bi kônde sayap Paul bo Barnabas? I jam li, jon di ga tehe i pes i noñ.