1, 2. (a) Tin ékôane ya ntete mimbu ôsu ja yiane ve biyalane beta minsili mivé? (b) Jé é nga volô bobejañe na be nyoñe mbamba ntyi’an?

 MINLEME mi tyele bobejañe yôp. Minlôman a bemvendé be ne étune nda éziñ e Jérusalem, môt ase a fombô nyi mbok. Ba yiane nyoñe beta ntyi’an. Ajô ntyi’an atyele da te bo na beta minsili mi bômbô. Ye bekristene be ngenane Metiñe me Moïse si? Ye nsela’ane éziñ a yiane bo zañe bekristene be ne bejuif a ba be ne bôte ya meyoñ?

² Bobejañe ba tebele ésaé be faseya abui mam. Ba te fase minkulane mejô ya Kalate Zambe, be fase fe beta nkañete a liti na Yéhôva a nye’e begentil. Môt ase a te bi fane ya kobô aval a yi. Be ntoo ve nyoñe ntyi’an, amu be mbili mame mese ma sili mfa’a ôte. Nsisime Yéhôva ô litiya be zene ba yiane tôñ. Ye ba zu fo’o tôñe zen éte?

3. Aval avé mame bia zu yen e Mame minlôman kabetôlô 15 ma ye bo bia mfi?

³ Bobejañe ba ba yiane bi beta mbunan a ayo’o nlem, asu na be tôñe zene nsisime Yéhôva wo liti be. Ntyi’ane wop wo zu yiane bo na betebe ôsu ya miñyebe be tu’a vini be. Nde fe, e bobejañe ba yi na bebo bisaé be Yéhôva be tôñe Metiñe me Moïse, be ne bo te kañese ntyi’ane tin ékôan. Jé tin ékôane ja zu bo? Bia zu de yen. Bia zu fe yen aval avé bobejañe bete be ne mbamba éve’ela asu bobejañe ya Tin ékôane ya melu ma. Bia fe bia yiane jeñe na bi tôñ éve’ela jap éyoñe bi bili mintyi’ane ya nyoñ a éyoñe mame méziñe ma kui bia ényiñ.

4, 5. Jacques a nga ba’alane mejô mevé ya minkulane mejô?

⁴ Jacques, monyañe Yésus nnye a nga taté na a kobô. a Éko éziñe nnye a mbe a tebele’e ésulan éte. A nga yiane bo mvese ya mame mese me nga jôban. A nga jô nsamba bôte na: “Syméôn a nga kañete bia avale Zambe a nga simesane bôte ya meyoñe mefe a na, zañe jap a nga taté tobe bôt asu éyôlé jé. Mejô mete ma kôme lu’an a mejô bekulu mejô be nga tili.”​—Mame mi. 15:14, 15.

 ⁵ Jacques a nga vô’ôlô Syméôn, nnye fe be mbe be loone na Simon Pierre, a vô’ôlô fe minkañete mi Barnabas ba Paul. Mame mete mese me nga yiane bo na, a simesane bifuse biziñe bi nga volô bobejañe na be tu’a wôk ôsimesane Yéhôva. (Jean 14:26) Éyoñe Jacques a nga jô na “mejô mete ma kôme lu’an a mejô bekulu mejô be nga tili,” a mbe a ba’ala’ane mejô bia koone me kalate Amos 9:11, 12. Kalate ate a mbe ngabe ya bekalate ya nkobô Hébreu be mbe be loone na, “mejô bekulu mejô.” (Matt. 22:40; Mame mi. 15:16-18) Wo ye yene na Jacques a nji belane bifia bia koone bie kalate Amos den. A nga yiane ba’alane bifia bi ne kalate ba loone na la Septante, a ne nkôñelane Grec ya mejô me Zambe me ne nkobô Hébreu.

6. Aval avé mejô me Zambe me nga volô bobejañe na be yeme nkômbane Zambe?

⁶ A zene ya nkulu mejô Amos, Yéhôva a nga jô na a ye bete “tabernacle ya David,” nnye ate a ne mvoñe bejô bôte ja ke suan Éjôé Messie. (Ézé. 21:26, 27) Ye nalé a mbe a tina’ane na, Yéhôva a ye beta taté na a bo mame fo’o ve a ayoñ Israël ya minsôn? Momo. Nkulan ajô wo kô’ôlane na, “bôte ya meyoñe mese” mbe ba ye bo “bôte ba looban a éyôlé [Zambe].” Nde fe, Pierre a mbe a ndeme jô na Zambe “a nji liti nsela’ane éziñe zañe bia [bekristene be ne bejuif] be be [bôte ya meyoñe be nga buni], ve a nga fubu minleme miap a zene ya mbunan.” (Mame mi. 15:9) Bi ne ñhe jô na, nkômbane Zambe ô mbe na, bejuif a begentil be bo bejôô ya Éjôé Zambe. (Rom. 8:17; Éphé. 2:17-19) Minkulane mejô ya Bible mi nji liti môs éziñe na bôte ya meyoñe ba yiane tyi’ibane metyel, nge taté bo beprosélyte asu na be bo bejôô ya Éjôé Zambe.

7, 8. (a) Melebe mevé Jacques a nga ve? (b) Aval avé bia yiane wô’ô jam a nga jô?

⁷ Minkulane mejô a minkañete mi Barnabas ba Paul mi nga tindi Jacques na a jô na: “Nde ma simesane na é nji bo mvo’é ya ndeñele bôte ya meyoñe ba zu kañe Zambe, ve bi tili be na be tyi jôm ése ba te ve bengulemelan, mvite mame ya bisôk, jôm é ne teke ntyi’ane tyiñ a metyi. Amu aso melu mvus azukui den, Moïse a bili bôte ba kañete mejô mé bitisone bise, amu Sabbat ase ba lañe bekalate bé besynagogue na bôte bese be wôk.”​—Mame mi. 15:19-21.

⁸ Jacques, nnye ate a mbe a yiane bo ntebele ya ékôan éte a nga jô na: “Nde ma simesane na.” Ye a mbe a kômbô’ô liti na, nnye a bili ngule ya kate bobejañe bevo’o ntyi’ane ba yiane nyoñ? Momo! Éfia Grec be nga kôñelane na, “ma simesane na,” é ne fe tinane na, “ma tyik ajô” nge na “ma ve ôsimesane wom.” Jacques a nji nyoñe ntyi’an asu nsamba bobejañ ôse. A mbe a lebe’e be na be fase mame mese be nga wôk, a mame mejô me Zambe ma jô asu na be nyoñe mbamba ntyi’an.

9. Bibotane bivé bobejañe be nga bi amu be nga tôñe melebe me Jacques?

 ⁹ Ye melebe me Jacques me mbe mvo’é? Bi ne jô na ôwé, amu minlôman a bemvendé be nga kañese me. Bibotane bivé be nga bi? Ébotane jia é mbe na, ntyi’ane Jacques a nga lebe be na be nyoñ ô nga bo na, be “bo te bôôé jôme ya kolé ôbak” ôsu bôte ya meyoñe nge “ndeñele” be, amu ba yemete be na be tôñe Metiñe me Moïse. (Mame mi. 15:19; Mfefé nkôñelan) Ébotan éfe é mbe na, a zen éte, be nga liti na ba semé bejuif be ne bekristen, mbe bete be mbe be wô’ô nlañane Moïse “Sabbat ase . . . besynagogue.” b (Mame mi. 15:21) Teke bisô, ntyi’an ôte ô nga yemete élat é mbe zañe bobejañe be mbe bejuif a ba ya meyoñ. Ve jame da dañ é ne na, ô nga ve Yéhôva nlem avak amu ô mbe ô lu’an a nsôñane wé. Ngo’o avale mbamba zene ya kôm ajô é mbe ve ndaman élat a mvo’é zañe bebo bisaé be Yéhôva! Ngo’o avale mbamba éve’ela asu ékôane bekristene ya melu ma!

10. Aval avé Tin ékôane ya melu ma ja vu éve’ela ya tin ékôane ya ntete mimbu ôsu?

¹⁰ Avale bi nga yene kabetôlô ya mvus, melu ma, bobejañe ya Tin ékôane Bengaa be Yéhôva, ba tôñ éve’ela bobejañe ya tin ékôane ya ntete mimbu ôsu. Asu na be kôme mejô méziñ, ba tabe ndi a Yéhôva, nnye ate a ne Njôô ya si a yôp, a Yésus Krist, nnye ate a ne Nlô ya ékôane bekristen. c (1 Cor. 11:3) Aval avé ba bo de? Albert D. Schroeder, ébu’a ya Tin ékôan ataté mbu 1974 akekui a nga man ényiñe jé si va Ngone lale ya mbu 2006 a nga jô na: “Bobejañe ya Tin ékôane ba bo ékôane môse nté wua. Ba taté ékôan a meye’elan a sili nsisime Yéhôva. Ba ve ngule na nlô ajô ôse ba sañetan a ntyi’an ôse ba nyoñ, bi lu’an a mejô me Zambe.” Nde fe, Milton G. Henschel, ébu’a ya Tin ékôan akekui a nga wu Ngone lale ya mbu 2003, a nga sili bongô be sikôlô ya aba 101 e sikôlô ya Galaad na: “Ye mia yem ékôane bôt éfe si va ja vune Kalate Zambe ôsusua na ja nyoñe beta mintyi’an?” Éyalane ya nsili ôte ja yené ne fômelé.

11. Aval avé bikôane bekristene bi nga yeme ntyi’an tin ékôan é nga nyoñ?

¹¹ Tin ékôane ya Jérusalem é nga nyoñe ntyi’an a lat a ajô ntyi’an atyel. Ve asu na bikôane bekristene bi bo nlatan, be mbe be yiane kate bobejañe bese ntyi’an ôte, avale da ye wô’é be melo ne sañesañ a avale da ye ve be ngule nyul. Aval avé be nga kui na be bo de? Nkañete wo jô na: “Minlôman a bemvendé a ékôane bekristen ése be nga tyi’i na ba lôme bôte béziñe ya be be Antioche, a Paul ba Barnabas; be nga lôme Judas, nnye fe be mbe be lo’one na Barsabas, be nga lôme fe Silas mbe bete be mbe be wulu’u bobejañ.” Be nga kômesane fe kalate a lôme nye a bôte bete na, be ke ba lañe nye bikôane bekristene bise ya Antioche, Syrie a Cilicie.​—Mame mi. 15:22-26.

12, 13. Mbamba jame mbé a nga boban amu be nga lôme (a) Judas ba Silas? (b) kalate a so tin ékôan?

¹² Mbôle Judas ba Silas mbe be mbe “be wulu’u bobejañ,” be nga too ngule ya bo éjian asu bobejañe ya tin ékôan. Bôte benyine ba be mbe be yeme’e na, foé ba kee je le é nji bo fo’o ve éyalane ya ajô ntyi’an atyel, ve é ne fe mfefé ngume fatane mboone mam a so tin ékôan. Ntobane “bôte béziñ” ô nga volô bekristene be mbe bôte ya meyoñ, na be bo nlatan a ba ya Jérusalem be mbe bejuif. E lôme bôte bete a mbe fo’o ntyi’an ô ne fek a njalan a nye’an! Teke bisô, ô nga volô na mvo’é a élate bi bo zañe bebo bisaé be Zambe.

¹³ Kalate a nji be a kate’e bôte ya meyoñe fo’o ve avale ba yiane yen ajô ntyi’an atyel, ve a mbe fe a kate’e be mame ba yiane bo asu na Yéhôva a yene be mvaé a botane be. Beta ngabe ya kalate a mbe a jô’ô na: “Mfufube nsisim a biabebiene bia te yene mvaé na bi bo te kô’ôlane mia mbe’e ôfe, ane ô vaa ve mame me ne mfi ma: mi ke ôsu a tyi jôm ése ba te ve bengulemelan, metyi a jôm é ne teke ntyi’ane tyiñ, mvite mame ya bisôk. Nge mi kele ôsu a tube mame mete, mia ye bo mvo’é. Mi taba’ane mvo’é!”​—Mame mi. 15:28, 29.

14. Amu jé a ne jame ya kam éyoñe bia yen ane bebo bisaé be Zambe ba saé nsamba be too nlatan émo é ne nkandane mengame mengame ji?

¹⁴ Melu ma, nya elate a ne zañe Bengaa be Yéhôva. Be bili avale miñye’elane da a ba bo ésaé jia, akusa bo ba lôte bôte 8 000 000 e bikôane bekristene 100 000 a mvuk e si ése. Aval élat éte é ne boban aya, éyoñe bia yen aval émo é ne ne zameta zametan a nkandane mengame mengam? Élat éte ja dañe yené amu Yésus Krist, Nlô ya ékôane bekristen a wulu je a zene ya “ôlo ô ne mewôk a fek,” ñwô ôte ô ne Tin ékôan. (Matt. 24:45-47) Bi ne fe nlatan amu bobejañe ya si ése ba saé a Tin ékôan a nlem ôse.

15, 16. Aval avé bobejañe be nga nyoñe kalate a mbe a so’o tin ékôan a amu jé?

¹⁵ Nkañete ya Mame minlôman wo ke ôsu a kate bia na, éyoñe bobejañe be mbe be so’o Jérusalem be nga suan Antioche, “be nga sulan a nsamba ôse a ve be kalate.” Aval avé bobejañe be nga nyoñe kalate ate? “Éyoñe be nga mane lañ, be nga vak, amu kalate ate a nga ve be ngule nyul.” (Mame mi. 15:30, 31) Nde fe Judas ba Silas be nga “bo minkañete na be volô bobejañ a ve be ngule nyul.” Be nga yôlé be na “bekulu mejô” ane Barnabas, Paul a bôte bevok, amu be mbe be kobô’ô ajô Zambe a ye’ele bôte nkômbane wé.​—Mame mi. 13:1; 15:32; Nkôl. 7:1, 2.

¹⁶ Teke bisô, Yéhôva a nga botane ntyi’ane tin ékôan, a bikôane bekristene bi nga bi ngule nyul. Amu jé mbamba jam ate a nga kui? A ne amu tin ékôan é nga nyoñe ntyi’an ôte mbamba éyoñ. Bobejañe ya tin ékôane be nga liti na ba tôñe zene mfufube nsisim a liti be; ntyi’ane wop ô mbe ô lu’an a mejô me Zambe. Be nga yeme fe kate bikôane bekristene ntyi’ane be nga nyoñ. Be nga bo de nye’an été, be liti’i na ba mvamane bobenyañe bap.

17. Aval avé bejome bikôane bekristene ba vu Paul ba Barnabas a Judas ba Silas?

¹⁷ Melu ma, Tin ékôane ja bo avale da, ja nyoñe mintyi’ane mbamba éyoñ asu bobejañe ya si ése. Éyoñe bobejañe ya Tin ékôane ba nyoñe mintyi’an, ba kate mie bikôane bekristene bise. Biyoñe biziñ, Tin ékôan é wô’ô belane bejome bikôane bekristene mfa’a ôte. Bobejañe bete ba ke bikôane bikôan, be kele’e ba ve bobejañe ngule nyul a kate be mintyi’ane mi Tin ékôan. Aval ane Paul ba Barnabas, ba lôt abui éyoñ ésaé nkañete, “be ye’ele’e a kate mbamba foé ya ajô Yéhôva.” (Mame mi. 15:35) Aval ane Judas ba Silas, ba “bo minkañete na be volô bobejañ a ve be ngule nyul.”

18. Jé bebo bisaé be Yéhôva ba yiane bo asu na Yéhôva a ke ôsu a botane be?

¹⁸ Jé bi ne jô a lat a bikôane bekristene ki? Jé ja ve bikôane bekristene ngule ya ke ôsu a nyiñe nlatan a e mvo’é été, émo é ne nkandane mengame mengame ji? Ba’ale’e na ñyé’é Jacques a nga su’ulane tili na: “Ve fe’e ja so yôp ja taté bo mfuban, mvo’é, ja kañese ôsimesane bôte bevok, tyi’ibi ya bo mewôk . . . Nalé fe, ébuma ya zôsô ja béban e mvo’é été asu ba ba bo na mvo’é é bo e zañe jap.” (Jacq. 3:17, 18) Bi nji yeme nge Jacques a mbe a simesa’an ékôan é nga bobane Jérusalem éyoñ a nga tili bifia bite. Ve éyoñe bia fase mame me nga boban e Mame minlôman kabetôlô 15, bi ne jô na teke bisô, Yéhôva a botane bôte ba saé fufulu, be nyiñi’i fe e mvo’é été.

19, 20. (a) Jé ja liti na bobejañe ya Antioche be nga nyiñ e mvo’é été be too nlatan éyoñe be nga mane lañe kalate ya tin ékôan? (b) Jé Paul ba Barnabas be mbe be ntoo ngule ya bo?

 ¹⁹ Mvuse ya valé bobejañe ya Antioche be nga nyiñ e mvo’é été be too nlatan. Be nji wosane bobejañe be mbe be so’o Jérusalem, ve be nga ve Judas ba Silas angôndô ya akiba. Nkañete wo jô na: “Éyoñe be nga lôt ôbe nté valé, bobejañe be nga suu be na be bulane be bobejañe be nga lôme be mvo’é.” Nalé a tinane na be nga bulane Jérusalem. d (Mame mi. 15:33) Bi ne tabe ndi na bobejañe ya Jérusalem fe be nga vak, éyoñe be nga wô’ô mame bôte ba bebaé be nga kañete be. A mvame Yéhôva, be nga mane ésaé jap mvo’é!

²⁰ Éyoñ ajô ntyi’an atyel é nga man, Paul ba Barnabas be nga li’i Antioche. Be mbe be ntoo ngule ya wulu ésaé nkañete a ngule jap ése teke éndeñela’a éziñ. Den, bejome bikôane bekristene ba bo avale da éyoñe ba jome bikôane bekristen. (Mame mi. 13:2, 3) Be ne fo’o beta ébotan a so bia be Yéhôva! Nde, aval avé Yéhôva a nga belan a botane bekañete mbamba foé bebaé ba, mbe bete be mbe ayôñe mfa’a ya nsisim? Bia ye yene de e kabetôlô a zu.