1, 2. (a) Obọdẹ enọ vẹ o gwọlọ nọ utu ẹruorote nọ o jọ Jerusalẹm na o rẹ kẹ iyo rai? (b) Eme o fiobọhọ kẹ inievo yena jẹ emamọ iroro?

 IKỌ na avọ ekpako na a kokohọ ubruwou jọ evaọ Jerusalẹm be gba ẹgwae. Obọnana a dhizu bi rri ohwohwo, ẹme nọ a be te jiroro riẹ na yọ okpẹme. Okolo ẹbẹbẹ ẹme oyawo na ọ wha ze no ho. Obọdẹ enọ e rrọ otọ nọ o gwọlọ nọ a rẹ kẹ iyo rai. Kọ o gbahọ nọ Ileleikristi a re koko Uzi Mosis na? Kọ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju a wo ohẹriẹ no erọ erẹwho efa?

² Ikọ na gbe ekpako na a ta ẹme kpahe eware buobu no, wọhọ eruẹaruẹ nọ e rrọ Ikereakere na, gbe iriruo nọ i dhesẹ vevẹ nọ Jihova ọ jẹ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo erẹwho efa rehọ no. Ohwo kpobi nọ ọ rrọ ẹgwae na ọ tẹ jẹ ta oware nọ ọ riẹ kpahe ẹme na no. Eme nọ a ta no na kpobi i te epanọ i re ro fiobọhọ kẹ ae jẹ emamọ iroro. O rrọ vevẹ nọ ẹzi ọfuafo Jihova ọ be kpọ ae na. Kọ ezae nana a ti ru lele epanọ ẹzi ọfuafo na ọ be kpọ ae na?

3. Ẹvẹ iku nọ e rrọ obe Iruẹru Ikọ uzou avọ 15 na e sai ro fiobọhọ kẹ omai?

³ Re ezae nana a sai ru lele epanọ ẹzi ọfuafo na ọ be kpọ ae na, o gwọlọ nọ a re wo ẹrọwọ gbe udu. Isu egagọ ahwo Ju na a sai mukpahe ae vi epaọ anwẹdẹ fiki iroro nọ a be te jẹ na. Yọ inievo jọ nọ e rrọ ukoko na nọ e gwọlọ nọ Ileleikristi a re koko Uzi Mosis na a sai si ikẹ inọ a re ru oware nọ utu ẹruorote na o ta ha. Kọ eme utu ẹruorote na u ti ru na? Joma ruẹ. Ma te ruẹ epanọ ezae nana a ro fi oriruo hotọ nọ Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova a be rọ aro kele nẹnẹ. Oriruo rai ọ sai je fiobọhọ kẹ omai omomọvo re nọ ma te wo ebẹbẹ hayo nọ ma tẹ gwọlọ jẹ iroro jọ.

4, 5. Oria ikere vẹ Jemis ọ wariẹ eme riẹ evaọ ẹgwae na no ze?

⁴ Jemis olele na nọ ọ rrọ oniọvo Jesu o te mu ẹme họ ẹta. a O wọhọ  nọ evaọ ẹgwae nana, ọye ọ jọ ohwo-agbara. Ẹme riẹ na o dhesẹ uzedhe oware nọ a be ta anwẹsiẹ kpobi na. Jemis ọ ta kẹ ezae nọ i kokohọ na nọ: “Simiọn ọ romatotọ gbiku kẹ omai no kpahe orọ ọsosuọ nọ Ọghẹnẹ ọ rọ rẹriẹ ovao rri erẹwho na re ọ jọ udevie rai rehọ ahwo kẹ odẹ riẹ. Yọ eme Eruẹaro na e rọwokugbe onana.”—Iruẹru 15:14, 15.

⁵ O wọhọ nọ ẹme Simiọn na, koyehọ Saemọn Pita, gbe eme nọ Banabas avọ Pọl a ta e kareghẹhọ Jemis eria Ikereakere nọ i fiobọhọ kẹ ae riẹ iroro nọ Jihova ọ gwọlọ nọ a jẹ. (Jọn 14:26) Nọ Jemis ọ ta nọ “eme Eruẹaro na e rọwokugbe onana” no, ọ tẹ ta eme nọ e rrọ Emọs 9:11, 12. Obe Ebaibol yena ọ rrọ usu Ikereakere Hibru nọ a re se “Eruẹaro na.” (Mat. 22:40; Iruẹru 15:16-18) Eme nọ Jemis ọ wariẹ evaọ obe Emọs na e dina wo ohẹriẹ no oghẹrẹ nọ e rrọ nẹnẹ evaọ Ebaibol na. O sae jọ nọ Septuagint na Jemis ọ wariẹ eme na no ze, koyehọ Ikereakere Hibru na nọ a fa fihọ Griki.

6. Ẹvẹ Ikereakere na i ro fiobọhọ kẹ inievo na riẹ oware nọ Ọghẹnẹ ọ gwọlọ nọ a ru?

⁶ Jihova ọ rọ Emọs ọruẹaro na ta nọ oke o be tha nọ ọ te kpare “uwou-owhre Devidi,” koyehọ uyẹ nọ Mesaya Ovie na o ti no ze. (Izik. 21:26, 27) Kọ orẹwho Izrẹl ọvo Jihova o ti dhesẹ aruoriwo kẹ wọhọ epanọ o jọ vẹre? Ijo. Eruẹaruẹ na e ta re nọ a ti koko ahwo “erẹwho kpobi nọ a rọ odẹ [Ọghẹnẹ] se” họ. Kareghẹhọ nọ Pita ọ ta no vẹre nọ Ọghẹnẹ “o rri [Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju] inọ a wo ohẹriẹ no [Ileleikristi nọ e rrọ ahwo orẹwho ofa ha], rekọ o ru udu rai fo fiki ẹrọwọ rai.” (Iruẹru 15:9) Fikiere, oreva Ọghẹnẹ họ re ahwo Ju gbe ahwo erẹwho efa a jọ ereuku Uvie na. (Rom 8:17; Ẹf. 2:17-19) Eruẹaruẹ Ebaibol na e ta vievie he inọ ahwo erẹwho efa a rẹ yawo hrọ hayo kurẹriẹ ruọ egagọ ahwo Ju taure a tẹ te jọ ereuku Uvie na.

7, 8. (a) Eme Jemis ọ ta? (b) Ẹvẹ u fo nọ ma re wo otoriẹ ẹme riẹ na?

⁷ Nọ Jemis ọ ruẹ oware nọ Ikereakere na e ta vevẹ no, je yo ẹme Pita, Banabas, avọ Pọl no, ọ tẹ ta ẹme nana nọ aikpobi a re roro kpahe, inọ: “Fikiere iroro mẹ họ, wha joma rọ uye bẹ ahwo erẹwho na ha, enọ i bi kurẹriẹ bru Ọghẹnẹ ze na, rekọ joma kere se ai re a siomano eware nọ i wobọ kugbe ẹdhọgọ, siomano ọfariẹ-ogbe, erao nọ a kpe nọ a bru uriohọ họ, je no azẹ. Keme no anwae ze, Mosis o wo ahwo nọ a bi whowho eme riẹ evaọ ikpewho sa-sa, keme a be hae jọ isinagọgo se eme riẹ do via evaọ ẹdijala kpobi.”—Iruẹru 15:19-21.

⁸ Nọ orọnọ Jemis ọ ta nọ “fikiere iroro mẹ họ,” yọ ọye ọ jọ ohwo-agbara na, kọ ọ jẹ rọ ẹme riẹ na dhesẹ nọ o wo udu nọ ọ rẹ rọ vuẹ inievo na oware nọ a re ru? Ere vievie he! Ẹme nọ Jemis ọ ta inọ “iroro mẹ họ” na, u dhesẹ nọ ọ jẹ ta oware nọ o riẹe eva re ogbẹgwae  na soso a kugbe rọ jiroro nọ orọnọ a yo mi inievo efa jẹ ruẹ oware nọ Ikereakere na e ta no na.

9. Irere vẹ i no ẹme nọ Jemis ọ ta na ze?

⁹ Kọ emamọ ẹme Jemis ọ ta na? Ma sae ta nọ emamọ ẹme keme ikọ na gbe ekpako na a rọwo fihọ iẹe uwhremu na. Kọ irere vẹ i no rie ze? Erere jọ họ, nọ orọnọ a be gba Ileleikristi nọ e rrọ ahwo erẹwho efa họ koko Uzi Mosis hi na, a te rọ uye bẹ ae hayo ru eware ga kẹ ae he. (Iruẹru 15:19) Erere ọfa họ, iroro nọ a jẹ na i dhesẹ nọ a roro kẹ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju re, enọ e be hai yo eme ‘Mosis nọ a be hae jọ isinagọgo se do via evaọ ẹdijala kpobi’ na. b (Iruẹru 15:21) O rrọ vevẹ nọ iroro nọ a jẹ na i ti fiobọhọ kẹ Ileleikristi nọ e rrọ ahwo Ju gbe enọ e rrọ ahwo Ju hu wo okugbe ziezi. Maero na, u ti ru eva were Jihova Ọghẹnẹ keme iroro na e rọwokugbe oreva riẹ. Oghẹrẹ nọ a ro ku ẹme na họ u woma kẹhẹ, keme o jẹ te wha ohẹriẹ fihọ ukoko na! Emamọ oriruo inievo na a fihotọ kẹ ukoko Ileleikristi na nẹnẹ na!

10. Oghẹrẹ vẹ Utu Ẹruorote oke nana o be rọ rehọ aro kele utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ?

¹⁰ Wọhọ epanọ ma ta evaọ uzoẹme nọ o vrẹ na, Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova nẹnẹ o be rọ aro kele utu ẹruorote ikpe-udhusoi ọsosuọ na. Nọ a tẹ gwọlọ jẹ iroro jọ kpobi, a re fievahọ Jihova Osu Ehrugbakpọ na gbe Jesu Kristi, ọnọ O Wuzou ukoko na re a kpọ ae. c (1 Kọr. 11:3) Ẹvẹ a be hai ro ru onana? Brọda Albert D. Schroeder nọ ọ jọ omọvo Utu Ẹruorote na no ukpe 1974 rite Asa 2006 nọ uzuazọ riẹ evaọ otọakpọ u ro kuhọ, ọ ta nọ: “Utu Ẹruorote na u re kokohọ gba ẹgwae Edesa-Oka kpobi, yọ a rẹ rọ olẹ muhọ re ẹzi ọfuafo Jihova o sae kpọ ae. A rẹ daoma ruẹ nọ ẹme kpobi nọ a be ta gbe iroro kpobi nọ a jẹ e rọwokugbe Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na.” Epọvo na re, Brọda Milton G. Henschel nọ ọ jọ Utu Ẹruorote na oke lelehie rite Asa 2003 nọ uzuazọ riẹ evaọ otọakpọ u ro kuhọ,  ọ nọ inievo nọ i je nwrotọ no eklase avọ 101 ọrọ Isukulu Giliad onọ jọ nọ u wuzou gaga. Ọ nọ rai nọ, “Kọ u wo ukoko ofa jọ evaọ otọakpọ na nọ Utu Ẹruorote riẹ o rẹ kiẹ Ẹme Ọghẹnẹ, Ebaibol na taure o tẹ te jẹ iroro nọ i wuzou?” Ukoko ofa o riẹ hẹ.

11. Ẹvẹ utu ẹruorote na o rọ vuẹ ikoko na iroro nọ a jẹ?

¹¹ Utu ẹruorote na soso nọ o jọ Jerusalẹm na o jiroro oware nọ a re ru evaọ ẹme oyawo na no. Re inievo nọ e rrọ ikoko na kpobi a sai ru lele iroro nọ a jẹ na, o gwọlọ nọ a rẹ vuẹ ae evaọ oghẹrẹ nọ o rẹ rọ jọ vevẹ, u ve je te ai udu. Edhere vẹ o mai woma nọ a sai ro ru onana? Ebaibol na ọ ta nọ: “Ikọ na avọ ekpako na gbe ukoko na soso a tẹ jiroro nọ a re vi ahwo nọ a salọ evaọ udevie rai lele Pọl avọ Banabas kpobọ Antiọk; ahwo nọ a vi họ Judas ọnọ a re se Basabas gbe Saelas, ezae nọ e jẹ kobaro evaọ udevie inievo na.” U te no ere no, a kere ileta nọ a rọ kẹ ezae nọ a vi na re a sei evaọ ikoko nọ e jọ Antiọk, Siria, gbe Silisia.—Iruẹru 15:22-26.

12, 13. Fikieme u ro woma inọ a vi (a) Judas avọ Saelas? (b) ileta nọ utu ẹruorote na u kere?

¹² Judas avọ Saelas a jọ “ezae nọ e jẹ kobaro evaọ udevie inievo na,” fikiere a te epanọ a re ro dikihẹ kẹ utu ẹruorote na. Nọ orọnọ ezae ene a vi na, u ti ru ei vẹ kẹ inievo na nọ orọnikọ ẹme oyawo na ọvo utu ẹruorote na o gwọlọ kpahe fihọ họ, rekọ a gwọlọ vuẹ ae eware ekpokpọ nọ utu ẹruorote na o jiroro rai. “Ahwo nọ a salọ” nọ a vi na a ti fiobọhọ kẹ Ileleikristi ahwo erẹwho efa nọ e jọ ikoko na avọ Ileleikristi ahwo Ju nọ e jọ Jerusalẹm wo okugbe. U woma gaga inọ a vi ezae nana, keme o wha riẹ ze nọ udhedhẹ gbe okugbe o rọ jọ udevie ahwo Ọghẹnẹ.

¹³ A jọ ileta na kere kpahe ẹme oyawo na, a tẹ jẹ jariẹ kere kpahe eware nọ o gba inievo na họ nọ a re ru re a sai wo aruoriwo Jihova gbe eghale riẹ. Abọ nọ ọ mai wuzou evaọ ileta na ọ ta nọ: “Ẹzi ọfuafo na gbe omai omamai ma gba riẹ mu no inọ ma re fi ewha efa ba kẹ owhai hi, ajokpaọ eware nana nọ e roja na: Inọ wha hai siomano eware nọ a ro dhe idhe kẹ emedhọ, no azẹ, no erao nọ a kpe nọ a bru uriohọ họ, je no ọfariẹ-ogbe. Wha tẹ romatotọ siomano eware nana, u ti woma kẹ owhai. Jọ wha wo omokpokpọ!”—Iruẹru 15:28, 29.

14. Ẹvẹ ahwo Jihova a be sai ro wo okugbe evaọ akpọ nana nọ ohẹriẹ o vọ na?

¹⁴ Nẹnẹ, mai Isẹri Jihova nọ i bu vi ima eree (8,000,000) evaọ ikoko nọ e vrẹ idu udhusoi (100,000) evaọ akpọ na soso, eware evona ma rọwo, ma te je bi ru oghẹrẹ iruo ọvona. Ẹvẹ ma sai ro wo okugbe nana evaọ akpọ nana nọ ohẹriẹ gbe ozighi ọ vọ na? Oware nọ o mae  lẹliẹ omai wo okugbe nẹnẹ na họ ehrẹ ivevẹ nọ Jesu Kristi nọ o Wuzou ukoko na ọ be rọ “ọrigbo nọ a re fievahọ nọ o wo areghẹ na,” koyehọ, Utu Ẹruorote na kẹ omai. (Mat. 24:45-47) Ma wo okugbe re fikinọ inievo nọ e rrọ akpọ na soso a bi lele oware nọ Utu Ẹruorote na o ta ababọ ọgbahọ.

15, 16. Eme inievo na a ru okenọ a vuẹ ae oghẹrẹ nọ utu ẹruorote na u ro ku ẹme oyawo na họ, kọ fikieme o sae rọ jọ ere?

¹⁵ Obe Iruẹru Ikọ na o te je dhesẹ nọ okenọ ezae nọ a vi no Jerusalẹm ze na a te Antiọk, a “koko inievo na kpobi họ a tẹ kẹ ae ileta na.” Eme inievo na a ru nọ a yo ẹme nọ utu ẹruorote na ọ ta? “Nọ a [se ileta na no], a tẹ ghọghọ fiki uduotahawọ na.” (Iruẹru 15:30, 31) U te no ere no, Judas avọ Saelas “a kẹ evuẹ buobu rọ tuduhọ inievo na awọ jẹ bọ ae ga.” A se ezae ivẹ nana “eruẹaro” wọhọ epanọ a se Banabas, Pọl, gbe amọfa eruẹaro re na keme, a je whowho oreva Ọghẹnẹ kẹ ahwo.—Iruẹru 13:1; 15:32; Ọny. 7:1, 2.

¹⁶ Jihova ọ ghale iroro nọ utu ẹruorote na o jẹ na, yọ onana o wha riẹ ze nọ evawere e rọ jọ ikoko na kpobi. Kọ eme ma sae ginẹ ta nọ o wha evawere nana ze na? O jọ ere fikinọ utu ẹruorote na o ta oware nọ u fo nọ a re ru evaọ ẹruoke, yọ evaọ Ebaibol na oware nọ a ta u no ze, ẹzi ọfuafo na o te je fiobọhọ kẹ ae. U te no ere no, utu ẹruorote na u vi inievo jọ se ikoko na re a rehọ edhere oyoyou avọ ororokẹ vuẹ ae eware nọ a jiroro rai na.

17. Ẹvẹ esẹro okogho nẹnẹ a rọ wọhọ Pọl, Banabas, Judas, gbe Saelas?

¹⁷ Epọvo na Utu Ẹruorote Iruẹru Isẹri Jihova a bi ru nẹnẹ re, a rẹ ta oware nọ o gwọlọ nọ inievo nọ e rrọ akpọ na soso a re ru kẹ ae evaọ ẹruoke. Nọ a tẹ jiroro no, a re kere iroro nọ a jẹ na vevẹ vi se ikoko na. Evaọ ẹsejọ, esẹro okogho a rẹ rọ vuẹ ikoko na iroro nọ a jẹ na. Esẹro okogho na a re no ikoko ruọ ikoko, a vẹ vuẹ inievo na oware nọ u fo nọ a re ru jẹ tuduhọ ae awọ. Wọhọ Pọl avọ Banabas, a rẹ rehọ oke rai “wuhrẹ ahwo je . . . whowho usi uwoma ẹme Jihova” ziezi. (Iruẹru 15:35) Yọ wọhọ Judas avọ Saelas, a rẹ “kẹ evuẹ buobu rọ tuduhọ inievo na awọ jẹ bọ ae ga.”

18. Eme ahwo Jihova a re ru hrọ re Jihova ọ sae gbẹ ghale ae?

¹⁸ Kọ ẹvẹ kpahe ikoko na? Eme o ti fiobọhọ kẹ ikoko nọ e rrọ akpọ na soso gbe wo udhedhẹ gbe okugbe ghelọ ohẹriẹ nọ o da akpọ na fia na? Kareghẹhọ nọ Jemis olele na họ ohwo nọ o kere uwhremu na nọ: “Enẹ areghẹ nọ o no obọ ehru ze ọ rẹ jọ, orọ ọsosuọ kpobi, ọ rẹ jọ fuafo, ọ rẹ jẹ rria dhedhẹ kugbe amọfa, o re dhesẹ nọ o wo iroro,  rọ unevaze yoẹme . . . Ofariẹ, a rẹ kọ ubi ẹrẹreokie evaọ uyero udhedhẹ rọkẹ enọ i bi ru udhedhẹ.” (Jem. 3:17, 18) Ma riẹ hẹ sọ Jemis o je roro kpahe ẹgwae nọ a gba evaọ Jerusalẹm na evaọ okenọ o je kere eme yena. Oghẹrẹ kpobi nọ o rrọ kẹhẹ, ma jọ obe Iruẹru Ikọ uzou avọ 15 na wuhrẹ nọ, nọ ma te wo okugbe je bi yoẹme kẹ enọ e be kobaro na, ẹsiẹe Jihova ọ sae rọ ghale omai.

19, 20. (a) Eme u dhesẹ nọ ukoko Antiọk na u wo udhedhẹ gbe okugbe nọ a yo ẹme nọ utu ẹruorote na o ta no? (b) Eme Pọl avọ Banabas a sai ru uwhremu na?

¹⁹ Nọ inievo ukoko Antiọk na a yo oware nọ utu ẹruorote na o ta no, a te wo udhedhẹ gbe okugbe. Ofariẹ, inievo ukoko Antiọk na a lele inievo nọ a vi no obọ Jerusalẹm ze na si ikẹ hẹ, ukpoye, eva e were rai inọ a vi Judas avọ Saelas se ai. Ebaibol na ọ ta nọ: “Nọ a jọ etẹe omoke jọ no, inievo na a tẹ ta kẹ ae nọ a nya tou nọ a bi zihe bru inievo nọ i vi rai ze na,” koyehọ nọ a bi zihe kpobọ Jerusalẹm na. d (Iruẹru 15:33) Ma riẹ nọ eva e were inievo nọ e jọ obọ Jerusalẹm re okenọ ezae ivẹ na a gbiku epanọ a nyate kẹ ae. Jihova o fiobọhọ kẹ ae nọ a rọ nya uwou nọ a vi rai na gba!

²⁰ Nọ ẹme oyawo na o kuhọ no, Pọl avọ Banabas a daji Antiọk. Fikiere, a te sae romakẹ iruo usi uwoma ota na je fiobọhọ kẹ amọfa ru epọvo na re. Ere ọvona esẹro okogho a bi ru nẹnẹ re nọ a tẹ nyai rri ikoko. (Iruẹru 13:2, 3) Wọhọ Pọl avọ Banabas, Jihova ọ rọ esẹro okogho ghale ahwo riẹ nẹnẹ. Rekọ iruo efa vẹ Jihova ọ rọ ezae ivẹ nana nọ i wo ajọwha usi uwoma ota na ru, kọ ẹvẹ ọ rọ ghale ae? Ma ti wuhrẹ kpahe onana evaọ uzoẹme nọ o kẹle onana.