1, 2. (a) Kĩama kĩrĩa gĩatongoragia karine-inĩ ya mbere kĩabataraga gũcokia ciũria irĩkũ cia bata? (b) Ariũ a Ithe witũ acio maamũkĩrire ũteithio ũrĩkũ nĩguo mahote gũkinyĩrĩra itua rĩrĩa rĩagĩrĩire?

 ANDŨ othe nĩ metereire kũigua itua rĩrĩa rĩgũtuwo. Atũmwo na athuri arĩa macemanĩtie nyũmba-inĩ ĩmwe thĩinĩ wa Jerusalemu makarorana, makamenya atĩ nĩ makinya ihinda rĩa bata mũno. Nĩ marabatara gũcokia ciũria cia bata mũno ciĩgiĩ kũrua. Hihi Akristiano marĩ rungu rwa Watho wa Musa? Hihi kũrĩ na ngũrani gatagatĩ ka Akristiano Ayahudi na Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano?

² Athuri arĩa maratongoria nĩ mathuthurĩtie ũira mũingĩ. Nĩ mecirĩtie ũhoro wa Kiugo kĩa Ngai kĩa ũrathi o hamwe na maũndũ meyoneirũo marĩa maronania atĩ Jehova nĩ etĩkĩrĩte Andũ a Ndũrĩrĩ. Nĩ meyarĩtie cara-rũkũ. Kũrĩ na ũira mũingĩ wĩgiĩ ũndũ ũcio ũũ atĩ nĩ kũroneka wega atĩ roho wa Jehova nĩ ũramatongoria. Hihi athuri acio nĩ mekũrũmĩrĩra ũtongoria ũcio?

3. Tũngĩgunĩka atĩa twathuthuria ũhoro ũrĩa ũrĩ thĩinĩ wa Atũmwo mũrango wa 15?

³ Ariũ a Ithe witũ acio nĩ marabatara gũkorũo na wĩtĩkio na ũmĩrĩru nĩguo metĩkĩre ũtongoria wa roho ũhoro-inĩ ũcio. Itua rĩao no rĩtũme atongoria a ndini ya Kĩyahudi mamamene o na makĩria. Na andũ thĩinĩ wa kĩũngano arĩa marerutanĩria gũcokia andũ a Ngai watho-inĩ wa Musa, mahota kũregana na itua rĩao. Hihi kĩama kĩu gĩatongoragia gĩgwĩka atĩa? Reke tuone. Ningĩ nĩ tũkuona ũrĩa arũme acio maaigire kĩonereria  kĩrĩa kĩrũmagĩrĩrũo nĩ Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova ũmũthĩ. O na ithuĩ nĩ tũrabatara kũrũmĩrĩra kĩonereria kĩu tũgĩtua matua na rĩrĩa twacemania na moritũ ũtũũro-inĩ.

4, 5. Jakubu aagwetire maandĩko marĩkũ kuuma Kiugo-inĩ kĩa Ngai kĩa ũrathi?

⁴ Jakubu, ũrĩa warĩ mũrũ wa nyina na Jesu akĩambĩrĩria kwaria. a Kũroneka atĩ ihinda-inĩ rĩu, nĩwe warĩ mũikarĩri gĩtĩ wa mũcemanio ũcio. Ciugo ciake cioonanirie na njĩra nguhĩ itua rĩrĩa rĩakinyĩrĩirũo nĩ kĩama kĩu. Jakubu eerire arũme acio maacemanĩtie ũũ: “Simeoni nĩ ataarĩria biũ ũrĩa Ngai aambĩrĩirie kwerekeria meciria make kũrĩ ndũrĩrĩ nĩguo egĩĩre na andũ kuuma kũrĩ cio metanĩtio na rĩĩtwa rĩake. Na ciugo cia Anabii nĩ itwaranaga na ũndũ ũcio.”—Atũmwo 15:14, 15.

⁵ No kũhoteke mĩario ya Simeoni, kana Simoni Petero, na ũira ũrĩa waheanirũo nĩ Baranaba na Paulo nĩ waririkanirie Jakubu maandĩko marĩa maamateithirie gũtaũkĩrũo nĩ ũtongoria wa Jehova. (Joh. 14:26) Thutha wa kuuga atĩ “ciugo cia Anabii nĩ itwaranaga na ũndũ ũcio,” Jakubu nĩ aagwetire ciugo cia Amosi 9:11, 12. Ibuku rĩu rĩarĩ gĩcunjĩ kĩa Maandĩko ma Kĩhibirania marĩa meetagwo “ciugo cia Anabii.” (Mat. 22:40; Atũm. 15:16-18) Nĩ ũkuona atĩ ciugo iria ciagwetirũo nĩ Jakubu nĩ ngũrani hanini na ciugo iria tũthomaga thĩinĩ wa ibuku rĩa Amosi ũmũthĩ. No kũhoteke atĩ Jakubu aarutire ciugo ciake thĩinĩ wa Septuagint, Maandĩko ma Kĩhibirania marĩa maataũrĩtwo na Kĩngiriki.

6. Maandĩko maateithĩrĩirie atĩa harĩ ndeereti ĩrĩa yarĩ ho?

⁶ Kũgerera mũnabii Amosi, Jehova nĩ aarathĩte atĩ ihinda nĩ rĩngĩgooka rĩrĩa aangĩarahũrire “gĩthũnũ kĩa Daudi,” ũguo nĩ kuuga, rũciaro rwa ũthamaki rũrĩa rũngĩarehire Ũthamaki wa Kĩĩmesia. (Ezek. 21:26, 27) Hihi Jehova nĩ angĩathuurire rĩngĩ Ayahudi a kĩĩmwĩrĩ matuĩke rũrĩrĩ rwa mwanya? Aca. Ũrathi ũcio ũcokete ũkoiga atĩ “andũ a ndũrĩrĩ ciothe” nĩ mangĩgaacokanĩrĩrio hamwe marĩ andũ “metanĩtio na rĩĩtwa [rĩa Ngai].” Ririkana atĩ Petero aakoretwo aruta ũira wa atĩ Ngai “ndeekĩrire  ũtiganu gatagatĩ gaitũ [Akristiano Ayahudi] nao [Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano], ĩndĩ aatheririe ngoro ciao kũgerera wĩtĩkio.” (Atũm. 15:9) Na njĩra ĩngĩ, warĩ wendi wa Ngai atĩ Ayahudi o hamwe na Andũ a Ndũrĩrĩ makorũo marĩ agai thĩinĩ wa Ũthamaki. (Rom. 8:17; Ef. 2:17-19) Gũtirĩ handũ morathi marĩa maatongoretio nĩ roho maaugĩte atĩ no mũhaka Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano mambe marue kana magarũrũke matuĩke Ayahudi.

7, 8. (a) Jakubu aaheanire mawoni marĩkũ? (b) Twagĩrĩirũo gũtaũkĩrũo atĩa nĩ ciugo cia Jakubu?

⁷ Nĩ ũndũ wa kũhutio ngoro nĩ ũira ũcio wa Kĩĩmandĩko na maũndũ macio aaiguĩte meeyoneirũo, Jakubu aaugire ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, itua rĩakwa ti gũthĩnia arĩa moimĩte thĩinĩ wa ndũrĩrĩ makagarũrũkĩra Ngai, ĩndĩ nĩ kũmaandĩkĩra methemage indo iria ithahĩtio nĩ mĩhianano, ngomanio itagĩrĩire, nyamũ cia gũitwo, na thakame. Tondũ kuuma mahinda ma tene ũhoro ũrĩa waandĩkirũo nĩ Musa nĩ ũhunjagio itũũra-inĩ rĩmwe nginya rĩrĩa rĩngĩ, nĩ gũkorũo nĩ ũthomagwo na kayũ thunagogi-inĩ thabatũ ciothe.”—Atũm. 15:19-21.

⁸ Jakubu, ũrĩa hihi aarĩ mũikarĩri gĩtĩ wa mũcemanio ũcio, aaugire ũũ: “Nĩ ũndũ ũcio-rĩ, itua rĩakwa . . . nĩ.” Hihi eendaga kuonania atĩ arĩ na ũnene wa kwĩra ariũ a Ithe witũ acio angĩ itua rĩrĩa magĩrĩirũo gũtua? Aca! Kiugo gĩa Kĩngiriki kĩrĩa gĩtaũrĩtwo “itua rĩakwa,” ningĩ no kiuge “mawoni makwa.” Jakubu ti gũtuĩra aatuagĩra kĩama kĩu matua, ĩndĩ aarutaga mawoni make megiĩ ũrĩa kũngĩekirũo, kũringana na ũira ũrĩa warutĩtwo, na ũrĩa Maandĩko maaugaga igũrũ rĩgiĩ ũndũ ũcio.

9. Mawoni ma Jakubu maarĩ na moguni marĩkũ?

⁹ Hihi mawoni ma Jakubu maarĩ mega? Maarĩ mega tondũ thutha-inĩ nĩ maahũthĩrirũo nĩ atũmwo na athuri. Ũndũ ũcio  warĩ na moguni marĩkũ? Ũndũ ũmwe nĩ atĩ ũndũ ũcio ‘ndũngĩathĩnirie’ kana ‘ũritũhĩrie ũhoro’ Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano na njĩra ya kũmahatĩrĩria marũmĩrĩre Watho wa Musa. (Atũm. 15:19; Holy Bible in Gĩkũyũ) Ũndũ ũngĩ nĩ atĩ itua rĩu nĩ rĩngĩatĩire thamiri cia Akristiano Ayahudi, arĩa kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ maaiguĩte maandĩko ma Musa “[magĩthomwo] na kayũ thunagogi-inĩ thabatũ ciothe.” b (Atũm. 15:21) Ningĩ ũndũ ũcio nĩ ũngĩekĩrire hinya ũrũmwe gatagatĩ ka Akristiano Ayahudi na Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano. Makĩria ma ũguo, ũndũ ũcio nĩ ũngĩakenirie Jehova Ngai tondũ itua rĩu rĩaringaine na muoroto wake. Ĩyo yarĩ njĩra njega mũno ya kũniina thĩna ũrĩa ũngĩatũmire kĩũngano gĩothe kĩa andũ a Ngai kĩage thayũ na ũrũmwe! Na kĩu nĩ kĩonereria kĩega mũno harĩ kĩũngano gĩa Gĩkristiano ũmũthĩ.

10. Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia ũmũthĩ kĩĩgerekanagia atĩa na kĩama kĩrĩa gĩatongoragia karine-inĩ ya mbere?

¹⁰ Gĩcunjĩ kĩrĩa kĩhĩtũku nĩ kĩonanirie atĩ o ta kĩama kĩrĩa gĩatongoragia karine-inĩ ya mbere, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova ũmũthĩ kĩĩhoka ũtongoria wa Jehova, Mwathani Mũnene wa Igũrũ na Thĩ, na Jesu Kristo, Mũtwe wa kĩũngano. c (1 Kor. 11:3) Gĩkaga ũguo atĩa? Albert D. Schroeder, ũrĩa watungatire Kĩama-inĩ Kĩrĩa Gĩtongoragia kuuma mwaka wa 1974 nginya rĩrĩa aarĩkirie ũtũũro wake wa gũkũ thĩ mweri wa Machi 2006, aaugire ũũ: “Athuri a Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia macemanagia Njumatano, makambĩrĩria mũcemanio wao na mahoya, makoria Jehova amatongorie na roho mũtheru. Nĩ merutanagĩria mũno gũtigĩrĩra atĩ ũndũ o wothe warĩrĩrio na itua o rĩothe rĩatuo nĩ rĩraringana na Kiugo kĩa Ngai, Bibilia.” Nake Milton G. Henschel ũrĩa watungatire Kĩama-inĩ Kĩrĩa Gĩtongoragia kwa ihinda iraihu na akĩrĩkia ũtũũro wake wa gũkũ thĩ mweri wa Machi 2003, ooririe arutwo a kĩrathi kĩa 101 gĩa Cukuru ya Bibilia ya Gileadi kĩũria  kĩa bata mũno. Aamoririe ũũ: “Hihi nĩ kũrĩ ithondeka rĩngĩ thĩinĩ wa thĩ rĩrĩa arĩa marĩtongoragia mathuthuragia Kiugo kĩa Ngai, Bibilia, matanatua matua ma bata?” Hatarĩ nganja gũtirĩ.

11. Ciũngano ciamenyithirio atĩa itua rĩa kĩama kĩrĩa gĩatongoragia?

¹¹ Kĩama kĩrĩa gĩatongoragia kĩrĩa kĩarĩ Jerusalemu, nĩ gĩatuire itua kĩiguithanĩrie ũhoro-inĩ wĩgiĩ kũrua. O na kũrĩ ũguo, nĩguo aarĩ na ariũ a Ithe witũ makorũo na ũrũmwe ciũngano-inĩ, maabataraga gũkinyĩrio itua rĩu na njĩra megũtaũkĩrũo wega na mekĩrũo ngoro. Hihi mangĩekire ũguo atĩa? Bibilia yugaga ũũ: “Atũmwo na athuri, o hamwe na kĩũngano gĩothe, magĩtua itua rĩa gũthuura arũme gatagatĩ-inĩ kao mamatũme Antiokia, marĩ hamwe na Paulo na Baranaba; magĩgĩtũma Judasi ũrĩa wetagwo Barasaba, na Sila, arũme arĩa maatongoragia gatagatĩ-inĩ ka ariũ a Ithe witũ.” Makĩria ma ũguo, nĩ kwahaarĩiro marũa na makĩnengerũo arũme acio nĩguo mathomwo kũrĩ ciũngano ciothe thĩinĩ wa Antiokia, Siria, na Kilikia.—Atũm. 15:22-26.

12, 13. Nĩ ũndũ ũrĩkũ mwega wahingirio nĩ (a) gũtũma Judasi na Sila? (b) marũa kuuma kũrĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia?

¹² Tondũ Judasi na Sila maarĩ “arũme arĩa maatongoragia gatagatĩ-inĩ ka ariũ a Ithe witũ,” nĩ maagĩrĩire biũ kũrũgamĩrĩra kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. Arũme acio ana maatũmĩtwo nĩ maangĩathathaũrire wega atĩ ndũmĩrĩri ĩrĩa maatwarire ciũngano-inĩ ndĩarĩ o macokio ma kĩũria kĩgiĩ kũrua, ĩndĩ warĩ ũtongoria mwerũ kuuma kũrĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia. ‘Arũme acio maathuurĩtwo’ nĩ mangĩateithirie Akristiano Ayahudi a Jerusalemu magĩe ũrũmwe na Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano. Gũtũma arũme acio rĩarĩ itua rĩa ũũgĩ na rĩa wendo! Hatarĩ nganja ũndũ ũcio nĩ watũmire kũgĩe na thayũ na ũrũmwe gatagatĩ-inĩ ka andũ a Ngai.

¹³ Marũa macio nĩ maaheire Andũ a Ndũrĩrĩ arĩa maatuĩkĩte Akristiano ũtongoria, to wĩgiĩ ũhoro wa kũrua, no nĩ nginya ũrĩa maagĩrĩirũo nĩ gwĩka nĩguo metĩkĩrĩke nĩ Jehova na maamũkĩre irathimo ciake. Ũndũ ũrĩa mũnene marũa-inĩ macio woigĩte: “Roho mũtheru o hamwe na ithuĩ nĩ tuonete arĩ wega  tũtikamuongerere mũrigo ũngĩ o tiga maũndũ maya ma o mũhaka: mwĩthemage indo iria irutĩtwo magongona kũrĩ mĩhianano, thakame, nyamũ cia gũitwo, na ngomanio itagĩrĩire. Mũngĩĩthema biũ maũndũ macio-rĩ, nĩ mũkũgaacĩra. Tigwoi ũhoro!”—Atũm. 15:28, 29.

14. Andũ a Jehova mahotaga atĩa kũrutithania wĩra marĩ na ũrũmwe thĩinĩ wa thĩ ĩgayũkanĩte?

¹⁴ Ũmũthĩ, Aira a Jehova makoragwo marĩ makĩria ma 8,000,000 thĩinĩ wa ciũngano makĩria ma 100,000 thĩinĩ wa thĩ, no makoragwo na wĩtĩkio o ũmwe, na ũrũmwe. Hihi ũrũmwe ta ũcio ũhotekaga atĩa thĩinĩ wa thĩ ĩiyũire ngũĩ na ngayũkano? Ũndũ ũrĩa mũnene ũtũmaga tũkorũo na ũrũmwe nĩ ũtongoria mwega ũrĩa Jesu Kristo, Mũtwe wa kĩũngano, aheanaga kũgerera “ngombo ĩrĩa njĩhokeku na njũgĩ,” na nĩyo Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia. (Mat. 24:45-47) Ningĩ ũrũmwe witũ nĩ uumanaga na ũrĩa aarĩ na ariũ a Ithe witũ a thĩ yothe marũmagĩrĩra meyendeire ũtongoria wa Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia.

15, 16. Maumĩrĩra ma macokio ma kĩũria kĩgiĩ kũrua maarĩ marĩkũ, na nĩ kĩĩ gĩatũmire gũkorũo na maumĩrĩra ta macio?

¹⁵ Ibuku rĩa Atũmwo rĩtwĩraga atĩ rĩrĩa ariũ a Ithe witũ acio maatũmĩtwo kuuma Jerusalemu maakinyire Antiokia, “[maacokanĩrĩirie] gĩkundi gĩothe kĩa arutwo magĩkĩnengera marũa  macio.” Hihi ariũ a Ithe witũ acio a kũu maaiyũkirie atĩa ũtongoria wa kĩama kĩrĩa gĩatongoragia? ‘Thutha wa gũthoma marũa macio, magĩkena mũno nĩ ũndũ wa gwĩkĩrũo ngoro.’ (Atũm. 15:30, 31) Nao Judasi na Sila “magĩĩkĩra ariũ a Ithe witũ ngoro na njĩra ya kũheana mĩario mĩingĩ na makĩmekĩra hinya.” Na njĩra ĩyo, arũme acio eerĩ maarĩ “anabii” o ta ũrĩa Baranaba, Paulo, na angĩ meetagwo anabii—kiugo kĩrĩa kĩahũthagĩrũo kũrũgamĩrĩra arĩa maahunjagia kana makamenyithania wendi wa Ngai.—Atũm. 13:1; 15:32; Tham. 7:1, 2.

¹⁶ Hatarĩ nganja, Jehova nĩ aarathimire mũbango ũcio wothe, na ũndũ ũcio ũgĩtũma kĩũria kĩgiĩ kũrua gĩcokio na njĩra njega. Nĩ kĩĩ gĩateithirie gũkorũo na moimĩrĩro mega ũguo? Nĩ ũtongoria wataũkĩkaga wega na wa ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire, ũrĩa waheanĩtwo nĩ kĩama kĩrĩa gĩatongoragia, wĩhocetie harĩ Kiugo kĩa Ngai na ũtongoria wa roho mũtheru. Makĩria ma ũguo, matua macio maakinyĩirio ciũngano na njĩra ya wendo na ya ũcayanĩri.

17. Arori a mũthiũrũrũko megerekanagia atĩa na Paulo, Baranaba, Judasi, na Sila?

¹⁷ O na ũmũthĩ, Kĩama Kĩrĩa Gĩtongoragia kĩa Aira a Jehova kĩrũmagĩrĩra kĩonereria kĩu na njĩra ya kũheana ũtongoria wa ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire kũrĩ aarĩ na ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa thĩ yothe. Rĩrĩa matua maatuwo, mamenyithagio ciũngano na njĩra ĩrataũkĩka wega na ya ĩmwe kwa ĩmwe. Njĩra ĩmwe nĩ kũgerera arori a mũthiũrũrũko. Ariũ a Ithe witũ acio arĩa meimaga mũno, mathiaga kuuma kĩũngano kĩmwe nginya kĩrĩa kĩngĩ, makĩheanaga ũtongoria ũrataũkĩka wega na magekĩra ciũngano ngoro. O ta Paulo na Baranaba, mahũthagĩra mahinda maingĩ ũtungata-inĩ, “makĩrutanaga na makĩhunjagia ũhoro ũrĩa mwega wa kiugo kĩa Jehova.” (Atũm. 15:35) O ta Judasi na Sila nĩ ‘mekagĩra ariũ a Ithe witũ ngoro na njĩra ya kũheana mĩario mĩingĩ na kũmekĩra hinya.’

18. Nĩ kĩĩ kĩngĩteithia andũ a Ngai gũthiĩ na mbere kwamũkĩra irathimo cia Jehova?

¹⁸ Ĩ nacio ciũngano? Nĩ kĩĩ kĩrĩteithagia ciũngano thĩinĩ wa thĩ yothe gũthiĩ na mbere gũkenera thayũ na ũrũmwe thĩinĩ wa thĩ ĩno ĩgayũkanĩte? Ririkana atĩ Jakubu aandĩkire ũũ thutha-inĩ: “Ũũgĩ ũrĩa uumaga igũrũ o mbere nĩ mũtheru, ningĩ nĩ ũrĩ thayũ, nĩ ũrĩ ũigananĩru, ũkoragwo wĩhaarĩirie gwathĩka . . . Makĩria ma ũguo, maciaro ma ũthingu mahandagwo  handũ harĩ na thayũ nĩ ũndũ wa arĩa macaragia thayũ.” (Jak. 3:17, 18) Tũtingĩmenya wega kana Jakubu eeciragia ũhoro wa mũcemanio ũcio warĩ Jerusalemu akiuga ciugo icio. No maũndũ macio twarĩrĩria marĩ thĩinĩ wa Atũmwo mũrango wa 15, nĩ monania wega atĩ no tũkorirũo na ũrũmwe na wathĩki nĩguo tũgĩe na irathimo cia Jehova.

19, 20. (a) Nĩ kĩĩ kĩonanagia atĩ kĩũngano kĩa Antiokia nĩ kĩagĩire na thayũ na ũrũmwe? (b) Paulo na Baranaba meerekeirie meciria mao harĩ wĩra ũrĩkũ?

¹⁹ Nĩ kuoonekaga wega atĩ kĩũngano kĩa Antiokia nĩ kĩagĩĩte na thayũ na ũrũmwe. Handũ ha gũkararania na ariũ a Ithe witũ acio mooimĩte Jerusalemu, ariũ a Ithe witũ a Antiokia nĩ maakeneire mũno iceera rĩa Judasi na Sila. Bibilia yugaga ũũ: “Thutha wa gũikara kũu kwa ihinda, makiugĩrũo ũhoro nĩ ariũ a Ithe witũ macoke na thayũ kũrĩ arĩa maamatũmĩte,” na ũguo nĩ kuuga macoke Jerusalemu. d (Atũm. 15:33) No tũkorũo na ma atĩ ariũ a Ithe witũ thĩinĩ wa Jerusalemu o nao nĩ maakenire rĩrĩa maaiguire maũndũ marĩa arũme acio erĩ maameerire megiĩ rũgendo rwao. Kũgerera ũtugi mũnene wa Jehova, nĩ maahotire kũhingia wĩra ũrĩa maaheetwo!

²⁰ Paulo na Baranaba, arĩa maatigirũo Antiokia, rĩu nĩ maangĩaigire meciria mao harĩ gũtongoria wĩra-inĩ wa kũhunjia, o ta ũrĩa arori a mũthiũrũrũko mekaga ũmũthĩ rĩrĩa maceerera ciũngano. (Atũm. 13:2, 3) Kĩu nĩ kĩrathimo kĩnene harĩ andũ a Jehova! O na kũrĩ ũguo-rĩ, Jehova aathiire na mbere atĩa kũhũthĩra na kũrathima ahunjia acio erĩ maarĩ na kĩyo? Nĩ tũkuona ũndũ ũcio gĩcunjĩ-inĩ kĩrĩa kĩrũmĩrĩire.