Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

KITANGO 14

“Twaitabunzhanya Atweba Bonse”

“Twaitabunzhanya Atweba Bonse”

Jibumba jitangijila byo jachibile mambo ne byo jalengejile bipwilo byonse kukwatankena pamo

Lufunjisho lwaimena pa Byubilo 15:13-35

1, 2. (a)  Ñanyi mepuzho anema atalañene na jibumba jitangijila ja kipwilo kya bena Kilishitu kya mu myaka kitota kitanshi? (b) Balongo batambwijile ñanyi bukwasho pa kuba’mba bachibe ano mambo bulongo?

 BANTU bonse bapembelejilenga’mba bayuke mambo byo afwainwe kuchibiwa. Batumwa ne bakulumpe mu kipwilo bajinga mu kino kibamba mu Yelusalema, belabwile kumwesha’mba bafika pa kapopo ka mambo. Ano mambo a mukanda alengejile bantu kushikisha mepuzho anema bingi. Nanchi bena Kilishitu balondejilenga Mizhilo ya Mosesa nyi? Abya pafwainwe kwikala lupusano pakachi ka Bayudea ne bena Kilishitu ba mu bisaka bikwabo nyi?

2 Banabalume batangijilenga bapitulukile mu bishinka byavula bingi. Bayukile bungauzhi bwa mu Mambo a Lesa kabiji bemwenejile abo bene biyukilo bya kuba’mba Yehoba wibapesheshenga. Baambile bintu byonse byo bayukile pa ano mambo. Bishinka byo bataine pa ano mambo byavujile bingi kabiji kino kyamwesheshe patoka’mba mupashi wa Yehoba wibatangijilenga. Nanchi bano banabalume balondejile luno lutangijilo nyi?

3. Twakonsha kumwenamo byepi mu kutanga jishimikila jiji mu Byubilo kitango 15?

3 Kyakebewenga bano banabalume kwikala na lwitabilo lwa kine ne kuchinchika pa kuba’mba baswe lutangijilo lwa mupashi pa ano mambo. Kwibapata ko bebapachile ku bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea kwakonsheshe kubayilako. Kabiji bebakatezhenga ku banabalume ba mu kipwilo bakebelengatu kutangijila bantu ba Lesa kulondela Mizhilo ya Mosesa. Jibumba jitangijila jaubilepo ka? Twayai tumone byo jaubile. Byo tusakupituluka mu jino jishimikila, tusakumona bano banabalume byo bashile jishinda jilondela Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba lelo jino. Ne atweba jo jishinda jo twafwainwa kulondela pa kufuukulapo bintu bimo ne kimye kyo tupita mu makatazho byo tuji bena Kilishitu.

“Kino Kyaswañana na Byambo Byaawile Bangauzhi” (Byu. 15:13-21)

4, 5. Ñanyi byambo bya bungauzhi bwa Lesa Yakoba byo aambilepo mu mwisambo?

4 Mwana wa bwanga nkasanji Yesu, aye Yakoba waambile. a Kyamweka pa kuno kusambakana, ye wajinga wakumupando. Kabiji kyamweka byambo byanji byalumbulwilengatu kishinka kyaswañene jibumba. Yakoba waambile ku banabalume bakonkene amba: “Shimeona walumbulula bingi bulongo Lesa byo aalulukila ku bisaka bya bantu pa kimye kitanshi ne kupatulamo bantu ba jizhina janji. Kino kyaswañana na byambo byaawile Bangauzhi.”​—Byu. 15:14, 15.

5 Byambo byaambile Shimeona nangwa’mba Shimona ne biyukilo Banabasa ne Paulo byo baambile, byafwainwa byalengejile Yakoba kuvuluka binembelo byaambile pa mutwe ye besambilengapo. (Yoa. 14:26) Panyuma ya kwamba’mba “kino kyaswañana na byambo byaawile Bangauzhi,” Yakoba waambile byambo byaambiwapo mu Amosi 9:11, 12. Uno buku bamutanchikile pamo na mabuku akwabo a mu Binembelo bya Kihebelu atelwanga’mba “Bangauzhi.” (Mat. 22:40; Byu. 15:16-18) Musakumona amba byambo byaambile Yakoba byamweka nobe byapusana na byobya bitanwa mu buku wa Amosi lelo jino. Kyamweka Yakoba waambile byambo kufuma mu buku wa Septuagint, Baibolo wa Kingiliki watuntulwilwe kufuma mu Binembelo bya Kihebelu.

6. Binembelo byaambilepo byepi pa uno mwisambo?

6 Kupichila mwi ngauzhi Amosi, Yehoba waambijile jimo amba kukeya kimye kyo akashimika “nzubo ya kwa Davida,” ko kuba’mba ndonda ya bamfumu mwaishijile Bufumu bwa Bumesiasa. (Ezi. 21:26, 27) Nanchi Yehoba wafwainwe kwingila jikwabo na kisaka kya Bayudea ba ku mubiji bonkatu nyi? Ine. Bungauzhi bwanungilepo amba “bantu ba mu bisaka bya bantu” bakebakonkanya pamo kwikala “bantu batelwa na jizhina [ja Lesa].” Vulukai amba Petelo wafuminetu na kwamba’mba Lesa “kechi wibapusenye abo [bantu ba mu bisaka bikwabo baitabijile] ne atweba [Bayudea bena Kilishitu] ne, bino wibatokeshe michima yabo na mambo a lwitabilo lwabo.” (Byu. 15:9) Kino kimwesha’mba, kyaswa muchima wa Lesa kyajinga kya kuba’mba Bayudea ne bantu ba mu bisaka bya bantu bafwainwe kwibaleta mu Bufumu kwikala banswanyi. (Loma 8:17; Efi. 2:17-19) Bungauzhi bwanembelwe na lutangijilo lwa mupashi wazhila kechi bwaawilepo amba bantu ba mu bisaka bikwabo patanshi bafwainwe kukiya ku mukanda nangwa kwaluka ke Bayudea ne.

7, 8. (a) Ñanyi byambo byaambile Yakoba pa kuba’mba bakwabo balangulukepo? (b) Twakonsha kumvwina byepi byambo byaambile Yakoba?

7 Na mambo a biyukilo bya mu Binembelo ne bishinka bikwabo byo eumvwijile, Yakoba waambile bino byambo amba bakwabo balangulukepo. Waambile amba: “Onkao mambo, amiwa nafuukula namba kechi twafwainwa kukatazha boba ba mu bisaka bya bantu babena kwalulukila kwi Lesa ne, bino twibanembele’mba bakanenga bintu byo batapishisha bankishi, bulalelale, ne nyama ya kubula kukingya, ne mashi. Mambo kufumatu ne kala, kwajinga bantu batanganga mabuku a kwa Mosesa mu mizhi yonse, mambo pa juba jonse ja sabado beatanga mu mashinagoga.”​—Byu. 15:19-21.

8 Yakoba byo aambile amba, “onkao mambo, amiwa nafuukula namba,” nanchi wakanjikizhenga bakwabo balongo amba balondele byo alangulukilenga ne kufuukula kyafwainwe kubiwa byo ajinga wakumupando po kokwa kusambakana nyi? Ine. Byambo bya mu Kingiliki kwafuma byambo bya kuba’mba “amiwa nafuukula namba,” byakonsha ne kulumbulula’mba “Amiwa nachiba namba” nangwa “Mulanguluko wami ke wa kuba’mba.” Yakoba kechi wafuukwijilengako jibumba jonse ne, bino aye wakebelenga bakwabo kuba’mba bambepo kwesakana na bishinka byo baumvwine ne Binembelo byo byaambilepo pa mambo o besambilengapo.

9. Ñanyi bintu byawama byafumine mu byambo byaambile Yakoba kuba’mba bakwabo balangulukepo?

9 Byambo byaambile Yakoba kuba’mba bakwabo balangulukepo nanchi byawamine nyi? Ee byawamine, mambo batumwa ne bakulumpe mu kipwilo palutwe kacheche bebingijishe. Ñanyi bintu byawama byafuminemo? Bintu byo bafuukwilepo kechi ‘byakatezhe’ nangwa “kuleta bufinda” ku bena Kilishitu ba mu bisaka bikwabo kupichila mu kwibakanjikizha kulondela bikebewa bya mu Mizhilo ya Mosesa ne. (Byu. 15:19; New International Version) Kunungapo, bino bintu byo bafuukwilepo byanemekele jiwi ja mu muchima ja bena Kilishitu Bayudea baumvwine pa myaka yavula ‘mabuku a kwa Mosesa . . . pa juba jonse ja sabado byo atangiwanga mu mashinagoga.’ b (Byu. 15:21) Bino bintu byo bafuukwilepo byakoseshe bingi bulunda pakachi ka Bayudea ne bena Kilishitu ba mu bisaka bikwabo. Kyakijile pa byonse, bino bintu byatokeshe Yehoba Lesa ku muchima mambo bafuukwijile monka mwayijile nkebelo yanji. Jino ke jishinda jawama kulondela pa kupwisha makatazho akonsha konauna mutende ne kukwatankana kwa kipwilo kyonse kya bantu ba Lesa. Kabiji bino byo byafwainwa kulondela kipwilo kya bena Kilishitu lelo jino.

Ba Albert Schroeder saka bamba pa Kukonkana kwa byalo mu 1998

10. Jibumba Jitangijila lelo jino, jilondela byepi byaubanga jibumba jitangijila ja mu myaka kitota kitanshi?

10 Byonka byo kyaambiwapo mu kitango kyafumako, lelo jino Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba najo jitala kwi Yehoba Nkambo Walengele Bintu Byonse ne Yesu Kilishitu, Mutwe wa kipwilo, kwijikwasha mu bintu byonse, byonka byaubanga jibumba jitangijila ja mu myaka kitota kitanshi. c (1 Ko. 11:3) Akino kyubiwa byepi? Ba Albert D. Schroeder, baingijile mu Jibumba Jitangijila kufuma mu 1974 kufika ne byo bapwishishe bwikalo bwabo bwa pano pa ntanda mu March 2006 balumbulwile amba: “Jibumba Jitangijila jisambakana kimye kyonse pa Kisatu, kabiji umvwe bapwila pamo na kwisamba batendeka na lulombelo kabiji ne kulomba lutangijilo lwa mupashi wa Yehoba. Jibikishako bingi kumona’mba bintu byonse bibena kwambiwapo kabiji ne byafuukulwa byakwatankana na byaamba Mambo a Lesa Baibolo.” Kabiji ba Milton G. Henschel baingijile pa myaka yavula mu Jibumba Jitangijila kabiji bapwishishe bwikalo bwabo bwa pano pa ntanda mu March 2003, bashikishe bwipuzho bwanema ku boba bapwishishe Sukulu wa Baibolo wa Gileada wa Watchtower wa nambala 101. Bashikishe amba, “Nanchi kujipo jibumba jikwabo pano pa ntanda jiji na Jibumba Jitangijila jilondela Mambo a Lesa, Baibolo saka jikyangye kufuukula bintu byanema nyi?” Kafwako ne.

“Kutuma . . . Banabalume bo Basajile” (Byu. 15:22-29)

11. HBintu byafuukwilepo Jibumba Jitangijila byafikile byepi ku bipwilo?

11 Jibumba jitangijila mu Yelusalema jayijile mumo pa kuchiba mambo a kuya ku mukanda. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba balongo mu bipwilo bekale bakwatankana, bebabujile bino bintu byo bafuukwilepo mu jishinda jawama kabiji jitundaika. Mu ñanyi jishinda jawama mo baubijile kino? Jishimikila jalumbulula’mba: “Batumwa ne bakulumpe mu kipwilo, ne kipwilo kyonse bafuukwilepo kutuma ku Antioka banabalume bo basajile mukachi kabo kuyila pamo na Paulo ne Banabasa; batumine Yudasa watelwanga’mba Basabasa ne Silasa, batangijilanga balongo.” Kunungapo, banembele nkalata ne kupa bano banabalume kuba’mba bakeitange mu bipwilo byonse byajinga mu Antioka, Silya ne Kilikya.​—Byu. 15:22-26.

12, 13. Ñanyi bintu byawama byafuminemo mu kutuma (a) Yudasa ne Silasa? (b) nkalata yafumine ku jibumba jitangijila?

12 Byo “batangijilanga balongo,” Yudasa ne Silasa bafikijilemo kwimenako jibumba jitangijila. Jibumba ja banabalume bana balumbulwile bulongo amba byambo byo baletele kechi byajingatu mukumbu wa bwipuzho wa kukumbula mambo a mukanda ne, bino byajinga lutangijilo lwa katataka kufuma ku jibumba jitangijila. Kwikalako kwa “banabalume bo basajile” kwakoseshe bulunda pakachi ka Bayudea bena Kilishitu bajinga mu Yelusalema ne bantu ba mu bisaka bikwabo bajinga mu mapunzha akwabo. Kutuma bano banabalume kwajinga kintu kyawama kabiji kya butemwe. Kino kyalengejile bantu ba Lesa kukwatankana ne kwikala mu mutende.

13 Ino nkalata yapaine lutangijilo lwawama ku bantu ba mu bisaka bikwabo kechi pa mambotu a mukanda ne, bino ne pa bintu bikwabo byo bafwainwe kuba pa kuba’mba batalwe bulongo kwi Yehoba ne kwibobila bibusa. Byambo bimo byanema byajinga mu nkalata byajinga bya kuba’mba: “Mupashi wazhila ne atweba pamo twafuukulapo kuba’mba kechi twimunungikilepo bintu bikwabo ne, poso kuba bino bintu byanema: kukana bintu byo batapishisha bankishi, mashi, ne nyama ya kubula kukingya, ne bulalelale. Umvwe saka mukana bino bintu, mukoba bulongo. Mwikale mutende!”​—Byu. 15:28, 29.

14. Ñanyi kintu kilengela bantu ba Yehoba kwikala bakwatankana mu ino ntanda muji bantu baabenamo?

14 Lelo jino, Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila pa 8,000,000 baji mu bipwilo kukila pa 100,000, bakwatankana bingi mu bintu byo baitabilamo kabiji bekala mu mutende. Nga buno kukwatankana kwakonsha kwikalako byepi byo kiji kuba’mba lelo jino pano pa ntanda bantu bavula baabenamo bingi? Kintu kikatampe kitulengela kukwatankana ke lutangijilo lwawama Yesu Kilishitu aye Mutwe wa kipwilo lo apana kupichila mu “kalume wakishinka kabiji wa maana,” ko kuba’mba Jibumba Jitangijila. (Mat. 24:45-47) Kabiji kuno kukwatankana kwikalako na mambo a kuba’mba balongo ne banyenga kuzhokoloka ntanda yonse balondela na muchima yense bintu byamba Jibumba Jitangijila.

“Basekejile Bingi pa Luno Lutundaiko” (Byu. 15:30-35)

15, 16. Ñanyi bintu byafuminemo mu mambo a mukanda, kabiji ki ka kyalengejile bino?

15 Jishimikila jiji mu buku wa Byubilo jatwajijila kwitubula amba jibumba ja balongo kufuma ku Yelusalema byo jafikile mu Antioka, “bakonkenye pamo jibumba jonse ne kwibapa nkalata.” Balongo baubilepo byepi pa lutangijilo lwafumine ku jibumba jitangijila? “Byo bapwishishe kwiitanga [nkalata], basekejile bingi pa luno lutundaiko.” (Byu. 15:30, 31) Kunungapo, Yudasa ne Silasa “batundaikilenga balongo na majashi avula ne kwibakosesha.” Mu jino jishinda, bano banabalume bajinga “bangauzhi,” byonka byajinga Banabasa, Paulo ne bakwabo bo batelanga amba bangauzhi​—kyambo kyo baingijishanga ku boba baambanga nangwa kuyukanyikisha kyaswa muchima wa Lesa.​—Byu. 13:1; 15:32; Lupu. 7:1, 2.

16 Kyamwekeshetu patoka amba mapesho a Yehoba ajinga pa luno lunengezho kabiji ano mambo beapwishishe mu jishinda jawama. Ñanyi kintu kyalengejile amba mufume bintu byawama? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kyalengejile ke lutangijilo lwawama lwafumine ku jibumba jitangijila lwaimenejile pa Mambo a Lesa ne lutangijilo lwa mupashi wazhila. Kabiji kikwabo kyalengejile ke jishinda ja butemwe jo babujilemo bipwilo bintu byo bafuukwilepo.

17. Lelo jino, bakalama ba mwanzo balondela byepi byaubiwanga kala?

17 Pa kulondela jino jishinda, Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba lelo jino, jipana lutangijilo lwa pa kimye kyafwainwa ku balongo ne banyenga kuzhokoloka ntanda yonse. Umvwe bafuukulapo bya kuba, babula bulongo bipwilo bintu byo bafuukulapo mu jishinda jawama. Boba kino kupichila mu bakalama ba mwanzo. Bano balongo bepana na muchima yense, bafwakesha kipwilo kimo kimo saka bapana lutangijilo ne lutundaiko. Byonka byajinga Paulo ne Banabasa, bengila kimye kyabaya mu mwingilo, “saka bafunjisha ne kusapwila mambo awama a Yehoba pamo na bantu bakwabo bavula.” (Byu. 15:35) Kabiji byonka byajinga Yudasa ne Silasa, nabo batundaika “balongo na majashi avula ne kwibakosesha.”

18. Ñanyi kintu kyakonsha kukwasha bantu ba Lesa kutwajijila kutambula mapesho kufuma kwi Yehoba?

18 Nga mu bipwilo kiji byepi? Ñanyi kintu kikakwasha bipwilo kuzhokoloka ntanda yonse kutwajijila kwikala mu mutende ne kukwatankana mu ino ntanda muji bantu baabenamo? Vulukai amba mwana wa bwanga Yakoba palutwe kacheche wanembele amba: “Maana afuma mwiulu patanshi o awama, a mutende, abula kuminatu pa kintu kyo akeba, a lukookelo . . . Kabiji bantu bakeba mutende babyala bipangwa bya bololoke mu kimye kya mutende.” (Yako. 3:17, 18) Kechi twayuka umvwe Yakoba walangulukilenga pa kokwa kusambakana ko bajinga nako mu Yelusalema nangwa ne. Bino kwesakana na byo twisamba pa bintu byamwekele byanembwa mu kitango 15 kya buku wa Byubilo, kyamwekeshatu patoka amba mapesho a Yehoba akonsha kwikalakotu umvwe paji mutende ne kukwatankana.

19, 20. (a) Mutende ne kukwatankana byamwekele byepi mu kipwilo kya mu Antioka? (b) Paulo ne Banabasa batele muchima pa ka?

19 Mutende ne kukwatankana kwajinga mu kipwilo kya mu Antioka kwamwekele. Mu kifulo kya kwipachika na balongo bafumine ku Yelusalema, balongo mu Antioka batemenwe bingi pa kwibafwakesha kwi Yudasa ne Silasa. Jishimikila jitubula kuba’mba: “Byo baikeleko moba amo, bashajikilepo balongo ne kubwela ku bebatumine,” ko kuba’mba ku Yelusalema. d (Byu. 15:33) Twaketekela kuba’mba balongo mu Yelusalema nabo basangalele bingi byo baumvwine bintu bibabujile bano banabalume babiji pa mambo a lwendo lwabo. Na mambo a lusa lwa Yehoba baingijile mwingilo wabo bulongo.

20 Paulo ne Banabasa bashajile mu Antioka, batele muchima pa kutangijila mwingilo wa kusapwila byonka byuba bakalama ba mwanzo lelo jino kimye kyo bafwakesha bipwilo byo bebapa. (Byu. 13:2, 3) Ano ke mapesho bingi pa bantu ba Yehoba. Yehoba watwajijile byepi kwingijisha ne kupesha bano basapwishi babiji ba mukoyo? Tukesamba pa kino mu kitango kyalondelapo.

Bena Kilishitu ba mu ano moba bamwenemo bingi mu bintu bya ku mupashi binengezha Jibumba Jitangijila ne bejimenako

a Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Yakoba​—‘Mulongo wa Nkambo,’ ” pa jipa 112.

b Yakoba watongwele mabuku a kwa Mosesa avwangilemo Mizhilo ne bintu byaubanga Lesa ne bintutu bikwabo byamwesheshenga kyaswa muchima wanji Mizhilo saka ikyangye kunembwa. Nabiji, mweno ya Lesa pa mambo a mashi, bukende ne kupopwela bankishi, iji mu Ntendekelo. (Nte. 9:3, 4; 20:2-9; 35:2, 4) Onkao mambo, Yehoba wasolwele mafunde akwashishe bantu bonse, Bayudea nangwa bantu mu bisaka bikwabo.

c Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Jibumba Jitangijila byo Jiji Lelo Jino,” pa jipa 110.”

d Mu ma Baibolo amo, byambo biji mu kyepelo 34 bimwesha’mba Silasa wafuukwilepo kushala mu Antioka. (Buku wa Lesa) Nangwa byonkabyo, bino byambo byanungilwekotu.