1, 2. (a) Ovipuka patyi ononkhalamutwe mbovanthu va Huku velipulile? (b) Opo vatale etyi mavalingi, vakwatesilweko natyi?

 PAHE veli nokusoka. Ovatumwa novakulu veliongiya mo Selusalei, veli nokulitala, vasoka okwiipi mavayembe. Ondaka yokupita ekwendye yaeta ovinene. Okuti ovalanduli va Kilisitu vena okulandula Ovitumino vya Mwisesi? Pokati kovalanduli va Kilisitu ova Sundaa naava veheva Sundaa, mapelitipaukwa?

² Ovakulu vakalela vakwavo komutwe, vasoka ovipuka ovinyingi. Vati umwe ovo vei etyi Ondaka ya Huku ipopia, ovo vena onthumbi yokuti Siovaa ukahi nokuveyamba. Ya ovipuka ovio vietyilekesa umwe nawa. Ovipuka viapopiwa, vietyilekesa nawa okuti Siovaa uvekwatesako. Ononkhono mba Huku ankho mbukahi umwe nokuvehongolela. Pahe okuti ovakulu ovo ankho mavalandula mehongolelo liononkhono ombo?

3. Ouwa patyi matupoloko ine tulilongesa umwe nawa ovipuka viapopiwa momukanda Ovilinga okapitulu 15?

³ Opo ovakulu ovo vetavele ehongolelo liononkhono mba Huku, ankho mapesukisa eyumba-nthumbi nokukola omutima. Tyipondola etyi ankho vasoka okulinga matyiyawisa konyengo yononkhalamutwe mbonongeleya mbova Sundaa. Okuti hatyo etyi ankho mavalingi kamatyilikwate neetyi ova Sundaa vahanda, ava vokupopia okuti ovanthu aveho vena okupita ekwendye, vetavele Ovitumino vya Mwisesi. Pahe ononkhalamutwe mbovanthu va Huku potyita tyo tete ankho mavalingi ñgeni? Tutalei etyi tyalingilwe novakulu ovo, tupu tyilingwa hono no Nonkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa. Ya otyipuka valingile, noonthwe tupondola  okutyilinga tyina tuna etyi twahanda okulinga, haunene umwe povitateka.

4, 5. Oityi Tiaku apopile ngwe etyipolo umwe Mondaka ya Huku?

⁴ Tiaku, ondenge ya Sesusi pahe ahimbika okupopia. a Mokutala Tiaku oe ankho ukahi nokuhongolela eliongiyo olio. Ya otyipuka apopile, mokutala atyilikwate umwe neetyi ovakulu aveho ankho veli nokusoka. Tiaku wapopilile aveho ankho veli-po okuti: “Simiyau wapopia atyiho Huku alinga, etyi ahinangela tete kovanthu vovilongo, etyi asoka okupola-mo ovanthu vatyinde enyina liae. Otyo tyayemba umwe kweetyi tyapopia Ovauli.” — Ovil. 15:14, 15.

⁵ Otyipuka tyapopile Simiyau, ou utiwa o Simau Petulu, novipuka viapopile ovo Mbalanambee na Paulu, mokutala viakwatesileko Tiaku, ahinangela etyi Ondaka ya Huku ipopia tyayemba umwe kekwendye. (Swau 14:26) Tiaku apopi ‘etyi tyapopia Ovauli,’ pahe apopi etyi tyivasiwa momukanda wa Amosi 9:11, 12. Omukanda oo uvasiwa Movihonekwa vyo va Hembeleu, vitiwa “Ovauli.” (Mat. 22:40; Ovil. 15:16-18) Ine utala umwe nawa, ovipuka Tiaku apopile vielikalela katutu neevi vili momukanda wa Amosi. Tyipondola etyi Tiaku apopile wetyipolele mo Mbimbiliya Septuaginta, Ombimbiliya Yovihonekwa vyo Hembeleu mo Ngeleku.

6. Oityi tyapopiwa Mombimbiliya tyakwatesileko okutetulula otyitateka tyekwendye?

⁶ Siovaa wapopilile omuuli Amosi okuti mapeya omuvo umwe ngwe mapindula-po “ekaka lya Daviti,” momuhoko ankho mamutundu Ohamba Mesiya. (Isek. 21:26, 27) Okuti pahe no ngootyo vetavelwa na Siovaa ova Sundaa vala? Au. Eulo tupu liapopia okuti ‘ovanthu vovilongo aviho maveliwaneka povanthu vana vatumbulwa enyina lya [Huku.]’ Nkhele tuhinangelei etyi Petulu amwene. Petulu wapopia okuti, Huku “pokati ketu [ovalanduli va Kilisitu ova Sundaa] navo [ovanthu veheva Sundaa vakala ovalongwa va Kilisitu] utupu ava apunga-po, mahi wasukula omitima viavo etyi vetavela.” (Ovil. 15:9) Onondaka ombo mbulekesa okuti mwene ankho wetyihanda o Siovaa tyokuti nova Sundaa naava  veheva Sundaa avapiñgana Ouhamba wa Huku. (Loma 8:17; Efe. 2:17-19) Momaulo aeho avasiwa mo Mbimbiliya, petupu napeke papopia okuti vana veheva Sundaa tete vena okupita ekwendye opo vakale ovalanduli va Kilisitu.

7, 8. (a) Oityi Tiaku apopile? (b) Oñgeni tuna okunoñgonoka onondaka mbae?

⁷ Etyi pahe Tiaku amona umwe nawa etyi Ondaka ya Huku ipopia, novipuka eiva ku vakwavo, pahe apopi umwe okuti: “Pahe ame nasoka twahahukaise ovanthu vomihoko omikwavo veli nokuya ku Huku, mahi vahonekelwe omukanda, veliyunge kovipuka viasiliswa novilolo, no kouhayo wokulihanda, no kweevi viakamwa, no kohonde. Mokonda nkhele tya kohale, Mwisesi una ovanthu vemupopia momapunda-umbo nomapunda-umbo, ovityasapalo viatyo aviho utangelwa umwe peulu monondywo mbokufendela.” — Ovil. 15:19-21.

⁸ Okuti etyi Tiaku apopia okuti “pahe ame nasoka okuti,” ankho uli nokulipaka-ko mokonda oe ukahi nokuhongolela eliongiyo tupu kasokele kweetyi vakwavo ankho vasoka? Au hatyoko! Onondaka mbokwati “ame nasoka okuti” tupu mbupondola okupopia okuti “etyi netyitala” ine “ondaka yange oyei.” Otyo hakuti ankho Tiaku uli nokulipaka-ko. Mwene ankho uli vala nokupopia etyi asoka tyayemba kokupita ekwendye, mokwatalela kweetyi Ombimbiliya ipopia neetyi vakwavo vapopia-popia.

9. Oviwa patyi ankho mavituku kokulinga etyi Tiaku apopia?

⁹ Okuti etyi tyapopia Tiaku ankho tyikahi nawa? Ankho tyili umwe nawa, mokonda konyima ngaatyo umwe ovakulu novatumwa valinga. Ouwa patyi watundililileko? Onondaka apopia okuti “twahahukaise ovanthu vovilongo,” ankho ongatyina ekahi nokupopia okuti twehevekuluminyei vali okulandula Ovitumino vya Mwisesi. (Ovil. 15:19) Tupu onondaka mbae ankho mambukwatesako ova Sundaa  vaya ekwendye, vetyiliya-le okwiva “Ovitumino vya Mwisesi tyina vitangwa mo tyasapalo.” b (Ovil. 15:21) Etyi Tiaku apopia ankho matyikwatesako ovalanduli va Sesusi ova Sundaa na vana veheva Sundaa okulikwata-po. Tyihe-otyo vala, ankho matyihambukiswa Siovaa mokonda mwene ankho otyo umwe ahanda. Oyo onkhalelo imwe ikahi nawa yokutetulula otyitateka ankho tyipondola okunyona ombembwa yovanthu va Huku! Otyo tyalingilwe, noonthwe otyo tupondola okulinga hono.

10. Oityi hono Onkhalamutwe mbo Nombangi valinga tyelifwa neetyi ankho tyilinga ononkhalamutwe mbovanthu va Huku potyita tyo tete?

¹⁰ Ngeetyi twamona-le mokapitulu kokwalamba, etyi tyalingile Ononkhalamutwe mbovanthu va Huku potyita tyo tete, otyo umwe tyilinga Ononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa hono. Tyina vena tyimwe vahanda okulinga, vaovola ehongolelo lya Siovaa, Omukulami Wouye Auho, no lya Sesusi Kilisitu, Omutwe wewaneno. c (1 Kol. 11:3) Pahe oñgeni vetyilinga? Omukulu Albert D. Schroeder, wali umwe Pononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa okuhimbikila mo 1974 atee amanuhula ovilinga pano pohi mohanyi ya Tyitalale yo 2006, wapopile okuti: “Ononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa, onosimanu mbatyo ambuho Mutatu veliongiya. Pokuhimbika velikwambela, vaite ononkhono mba Siovaa. Valinga umwe ononkhono opo ovipuka vahanda okulinga vilikwate neetyi Ondaka ya Huku ipopia.” Tupu omukulu Milton G. Henschel, nae wali umwe Pononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa mokweenda kwomanima omanyingi atee amanuhula ovilinga viae pano pohi mohanyi ya Tyitalale yo 2003, kumbi wapulile ovalongwa vosikola yo Gileade 101, okuti: “Okuti pano pohi pena umwe ovanthu vokwakalela komutwe omaongano amwe, vati umwe tyina pena etyi vahanda okulinga, tete vatala etyi Ombimbiliya ipopia?” Ekumbululo noonthwe tulii umwe nawa.

11. Oñgeni etyi tyasokele ovakulu tyapopililwe omawaneno?

¹¹ Etyi ononkhalamutwe mbovanthu va Huku ko Selusalei veliongiya vapopie tyokupita ekwendye, pahe avelitavela umwe. Pahe opo ovanthu aveho vafenda Huku vetavele etyi ovakulu ovo vasoka, ankho tyina umwe okupopiwa nawa. Mahi ankho mavetyipopi ñgeni? Ombimbiliya ipopia okuti: “Pahe ovatumwa aveho novakulu vatyo, aveho vokuwanena oko, avetavela vakoye ovalume vevetume ko Andiokiya, vende no vo Paulu na Mbalanambee; avatumu-ko Sunda ou vati o Mbalasambasi na Sila, ankho vena-le otyilinga tyokululika vakwavo.” Pahe avahoneka omukanda umwe avewaavela ovalume ovo vekeutangele omawaneno aeho oko Andiokiya noko Silia noko Silisa. — Ovil. 15:22-26.

12, 13. (a) Omokonda yatyi ovakulu vatuminine ovo Sunda na Sila? (b) Oityi vahonekelele omukanda?

¹² Mokonda ovo Sunda na Sila ankho vena otyilinga “tyokululika vakwavo,” ankho ovo umwe vatamo vakapopile ovanthu etyi ononkhalamutwe vasoka. Pokwenda ko Andiokiya vaile vekwana. Ankho tyati o Sunda o Sila o Paulu o Mbalanambee. Mokwaya vekwana, ankho opala okulekesa okuti ondaka veya nokutwala, hekumbululo vala, mahi otyetyi tyasoka ononkhalamutwe mbovanthu va Huku. Mokonda kwatuminwe ovo Sunda na Sila, otyo ankho matyikwatesako ovalanduli va Kilisitu Sundaa okulikwatapo naava veheva Sundaa momawaneno aeho. Otyipuka vasokele okulinga ankho tyikahi umwe nawa, ya tyakwatesileko umwe ovanthu va Huku okukala nombembwa.

¹³ Omukanda wokwahonekelwe, kawapopile vala ekwendye, mahi tupu wapopile etyi vana veheva Sundaa vesukisa okulinga opo vapandwe na Siovaa. Otyipuka otyinene vali omukanda una ankho upopia, otyetyi: “Mwene komphepo ikola tyaviuka, no kwoonthwe tyaviuka okwehemupe vali omutyindo walema, ovipuka viesukisa vala ovievi: liyungei apeho kovipuka viapakulilwa ovilolo, no kohonde, no ku evi viakamwa, no kouhayo wokulihanda. Ine muliyunga umwe nawa kovipuka ovio, opo mwaputuka. Twemukukunya-po!” — Ovil. 15:28, 29.

14. Oityi Onombangi mba Siovaa velikwatela-po mouye uno muna ovanthu velitipauka?

¹⁴ Hono, Onombangi mba Siovaa valamba po 8.000.000, ya  veli momawaneno alamba po 100.000. Mahi nongootyo velikwata-po, velihole ya valongeswa vala otyipuka tyike. Oñgeni ngwe vekelikwata-po ngootyo, tyina tyiti ovanthu mouye veliyele, oku velitipauka? Velikwata-po tupu, omokonda ovipuka Sesusi Kilisitu, Omutwe wewaneno apopia, pokati ‘komupika omukwatyili walunguka’ ava tuti Ononkhalamutwe mbo Nombangi, viapotoyoka umwe nawa. (Mat. 24:45-47) Ya otyikwavo tyivelingisa okulikwata-po, omokonda Onombangi mba Siovaa mouye auho vetavela umwe etyi vapopilwa no Nonkhalamutwe.

15, 16. Etyi ovanthu momawaneno veiva etyi tyapopia ovakulu tyayemba kekwendye, vakalele ñgeni?

¹⁵ Omukanda Ovilinga upopia okuti etyi ovo Sunda na Sila vehika mo Andiokiya, “avaongiya otyikumba atyiho, avevepe omukanda.” Pahe etyi vatanga omukanda oo watunda kononkhalamutwe vakalele-vo ñgeni? Ombimbiliya yati: “Vati vala tangee [omukanda], avahambukwa mokonda etyi tyapopiwamo tyevepameka.” (Ovil. 15:30, 31) Tupu ovo Sunda na Sila “avalongomona, avape ondundo aveho vewaneno olio, avevepameka.” Ovalume ovo vevali ankho “ovauli” ngeetyi ovo Paulu na Mbalanambee no vakwavo vali ankho vatiwa ovauli. Ondaka omuuli ipopia omunthu upopila vakwavo etyi Huku ahanda. — Ovil. 13:1; 15:32; Oku. 7:1, 2.

 ¹⁶ Omu otyitateka tyekwendye tyatetululilwe, tyalekesile umwe nawa okuti Siovaa wevekwatesileko tupu ankho uvehongolela. Mahi oityi tyevekwatesileko okutetulula nawa otyitateka tyina? Tyevekwatesileko onondongwa ononkhalamutwe mbovanthu va Huku vapola Mondaka yae, nononkhono mba Huku. Otyikwavo, pokwapopila omawaneno etyi vasoka, vetyipopile nolwembia.

17. Ovipuka patyi vialingilwe novo Paulu, hono vilingwa novatalelipo vomawaneno?

¹⁷ Na hono, Ononkhalamutwe mbo Nombangi mba Siovaa, tyina vati pokupopila otyipuka tyimwe ovanthu va Huku mouye auho, vetyipotoyola umwe nawa. Ovanthu momawaneno vapopilwa umwe nawa-nawa etyi vena okulinga. Ovipuka vimwe vena okulinga, pamwe vevipopilwa novatalelipo vomawaneno. Ovakulu ovo vati avaende mewaneno eli avaende vali mekwavo, otyo vapameka vakwavo. Ngeetyi ankho tyilinga ovo Paulu na Mbalanambee, ovakulu ovo “vapopia oviwa ovipe viondaka ya Siovaa” movilinga viokwivisa. (Ovil. 15:35) Tupu valinga ngeetyi ankho tyilinga ovo Sunda na Sila, okulinga omalongomona otyo vapameka vakwavo.

18. Oityi ovanthu va Siovaa vesukisa okulinga opo Siovaa eveyambe?

¹⁸ Ya pahe oityi hono tyikwatesako ovanthu va Huku momawaneno mouye auho okukala nombembwa avelikwate-po, namphila ovanthu mouye uno velitipauka? Okuhinangela vala etyi Tiaku ahonekele. Wapopile okuti: “Ounongo wo keulu, oo mwene-mwene wasukuka, ngwe o wombembwa, wapepuka omutima, utavela umwe vala . . . Ngwe tupu, otyinyango tyoundingaviwa tyikunwa apa pena ombembwa, tyikuninwa ava vaeta ombembwa.” (Tia. 3:17, 18) Katutyii ine etyi Tiaku ahoneka onondaka ombo ankho uli nokusoka keliongiyo valingile ko Selusalei. Mahi etyi twamona okuti ovipuka twelilongesa momukanda Ovilinga okapitulu 15, vilekesa okuti tyina ovanthu va Huku velikwata-po, vaundapela kumwe opo Siovaa eveyambe.

19, 20. (a) Oityi tyilekesa umwe nawa okuti ovanthu va Huku mo Andiokiya ankho velikwata-po, vena ombembwa? (b) Ovo Paulu na Mbalanambee vasalele nokulinga-tyi?

¹⁹ Pahe ankho tyimoneka umwe nawa okuti ovanthu va Huku mo Andiokiya velikwata-po umwe. Ovalanduli va Sesusi voko Andiokiya kavatañgunisile ovo Sunda na Sila, mahi vahambukilwe unene etyi vevetalelapo. Etyi ovo Sunda na Sila vakalako “ononthiki mbumwe, avevekondola nombembwa ko Selusalei  kovakulu vokwevetumine. d (Ovil. 15:33) Novakulu vomo Selusalei vahambukilwe unene etyi ovo Sunda na Sila vevepopila oñgeni vasa vakwavo ko Andiokiya. Siovaa wakwatesileko ovo Sunda na Sila avetyivili umwe okulinga nawa otyilinga tyavo!

²⁰ Ovo Paulu na Mbalanambee vesalele mo Andiokiya, ya otyo atyivekwatesako okutwalako notyilinga tyavo tyokwivisa, ngetyi hono tyilinga ovakulu vokutalelapo omawaneno. (Ovil. 13:2, 3) Otyipuka otyo tyikwatesako unene ovanthu va Huku! Mahi ovilinga patyi ovikwavo Siovaa avelele ovo Paulu na Mbalanambee, ankho vata ombili ovilinga viokwivisa? Otyo matulilongesa mokapitulu makalandulako.