ဒ်သိး ယဟိဝၤယွၤအတၢ်တိာ်ပာ် ကလၢထီၣ်ပှဲၤထီၣ်အဂီၢ် ခရံာ်ဖိတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်လၢအစးထီၣ်အသးသီသီအံၤ အိၣ်ဒီးမူဒါလၢအရ့ဒိၣ်န့ၣ်လီၤ. ဘၣ်ဆၣ်တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်စးထီၣ်အသး တယံာ်ဒံးဘၣ်ဒီးခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ တၢယၤဖှိၣ်အစိၤန့ၣ် ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ်ဝဲတၢ်ထီဒုၣ်ထီဒါန့ၣ်လီၤ. ဖဲအဝဲသ့ၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲာ်ဘၣ် တၢ်မၤနးမၤဖှီၣ်လၢ အဟဲလၢတၢ်ချၢ ဒီးတၢ်ဘၣ်ယိၣ်ဘၣ်ဘှီအဂၤလၢ အဟဲလၢတၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ပူၤအခါ မ့ၢ်အဝဲသ့ၣ်ကတီဒီးယွၤသပှၢ်တၢၢ်ဧါ. လံာ်စီဆှံလၢကြံးကျိာ်တကတြူၢ်န့ၣ် ပၣ်ဃုာ်ဒီးလံာ်ပရၢ ၂၁ ဘ့ၣ်လီၤ. လံာ်ပရၢတဖၣ်အံၤဟ့ၣ်ကူၣ်ဟ့ၣ်ဖးတၢ် ဒီးဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါဝဲ ခရံာ်ဖိလၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ.

စးထီၣ်လၢလံာ်ရိမ့ၤတုၤလၢ လံာ်ဧ့ၤဘြံၤန့ၣ် လံာ်ပရၢ အိၣ်ဝဲတဆံလွံၢ်ဘ့ၣ်လၢ စီၤပီလူးကွဲးဝဲန့ၣ်လီၤ. လံာ်ပရၢတဘ့ၣ်စုာ်စုာ်အမံၤန့ၣ် ဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢ ပှၤအမံၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲလံာ်ပရၢ မ့တမ့ၢ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အမံၤလၢအဒိးန့ၢ်ဘၣ်ဝဲလံာ်ပရၢအံၤန့ၣ်လီၤ. ဆိကမိၣ်ကွၢ်တၢ်ဂ့ၢ်တနီၤလၢ အပၣ်ဃုာ်လၢစီၤပီလူးအလံာ်ပရၢတဖၣ် အပူၤတက့ၢ်.

တၢ်ဟ့ၣ်ပလီၢ်လၢဘၣ်ဃးဒီး လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပဝးတကပၤ. ပှၤမၤကမၣ်မုၣ်ကမၣ်ခွါ, ပှၤလၢအအဲၣ်ဘၢမါအဲၣ်ဘၢဝၤ, ဒီးပှၤလၢအမၤတၢ်ကမၣ်အဒိၣ်အယိာ်လၢ အဂၤတဖၣ်န့ၣ် “တန့ၢ်ဘၣ်သါ ယွၤအဘီအမုၢ်ဘၣ်.” (ကလၤတံ ၅:၁၉-၂၁; ၁ ကရံၣ်သူး ၆:၉-၁၁) ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယွၤန့ၣ် အဝဲသ့ၣ်အကလုာ်မ့ၢ်လီၤဆီလိာ်သးသနာ်က့ ကဘၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ဃူတၢ်ဖိးလီၤ. (ရိမ့ၤ ၂:၁၁; အ့းဖ့းစူး ၄:၁-၆) အဝဲသ့ၣ်ကြၢးဟ့ၣ်လီၤအသးလၢ တၢ်သူၣ်အိၣ်သးအိၣ်လၢကမၤစၢၤ ပှၤစူၢ်က့ၤနာ်က့ၤတၢ်ကဒဲကဒဲ လၢအလိၣ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤန့ၣ်လီၤ. (၂ ကရံၣ်သူး ၉:၇) စီၤပီလူးစံးဝဲလၢ “ဘါထုကဖၣ်တၢ် တထံၣ်ဃီတက့ၢ်.” မ့ၢ်လီၤ, ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်သဆၣ်ထီၣ်အဝဲသ့ၣ်ဒ်သိး ကဃ့ဘါထုကဖၣ်ဆူ ယဟိဝၤယွၤအအိၣ်လၢသးဒီဖျၢၣ်လၢ တၢ်သူၣ်ဆူၣ်သးဆူၣ်အပူၤန့ၣ်လီၤ. (၁ သ့းစၤလနံ ၅:၁၇; ၂ သ့းစၤလနံ ၃:၁; ဖံလံးပံၤ ၄:၆, ၇) ဒ်သိးကစၢ်ယွၤကဒိကနၣ် ပတၢ်ထုကဖၣ်အဂီၢ် ပကဘၣ်ဃ့ဘါထုကဖၣ် လၢတၢ်နာ်အပူၤလီၤ.—ဧ့ၤဘြံၤ ၁၁:၆.

ဟံၣ်ဖိဃီဖိတဖၣ် ကအိၣ်ဒီးဟံၣ်မုာ်ဃီပၢၤအဂီၢ် တၢ်မနုၤကမၤစၢၤ အဝဲသ့ၣ်လဲၣ်. ဝၤတဖၣ်န့ၣ်ကြၢးအဲၣ်အမါဒ်အအဲၣ်လီၤအသးအသိးန့ၣ်လီၤ. မ့မ့ၢ်မါန့ၣ်ကြၢးပာ်ကဲအဝၤလီၤ. ဖိသ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ်ကြၢးဒိကနၣ် မိၢ်ပၢ်အကလုၢ်လီၤ. မ့ၢ်လၢကစၢ်ယွၤဘၣ်အသးလၢ အဝဲသ့ၣ်ကမၤဝဲဒ်အံၤအဃိလီၤ. မိၢ်ပၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်သူဝဲလံာ်စီဆှံအတၢ်သိၣ်တၢ်သီဒီး သိၣ်လိအဖိတဖၣ်လၢ တၢ်အဲၣ်တၢ်ကွံအပူၤန့ၣ်လီၤ.—အ့းဖ့းစူး ၅:၂၂-၆:၄; ကလီးစဲ ၃:၁၈-၂၁.

တၢ်နၢ်ပၢၢ်ထီၣ် ယွၤအတၢ်တိာ်ပာ်. စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ် ဒီသဒၢဝဲပှၤအံၣ်စရ့လးဖိတဖၣ်ဒီးနဲၣ်လိအဝဲသ့ၣ် တုၤလၢခရံာ်ဟဲဝဲတစုန့ၣ်လီၤ. (ကလၤတံ ၃:၂၄) ဘၣ်ဆၣ် ခရံာ်ဖိတဖၣ်လၢ အဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ဝဲ ကစၢ်ယွၤန့ၣ် တလိၣ်လၢအဝဲသ့ၣ်မၤထွဲ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤလၢၤဘၣ်. ဖဲစီၤပီလူးကွဲးဝဲလံာ်ပရၢဆူ ဧ့ၤဘြံၤခရံာ်ဖိ (အဝဲသ့ၣ်မ့ၢ် ပှၤယူဒၤဖိလၢအကဲထီၣ်ခရံာ်ဖိတဖၣ်) အအိၣ်န့ၣ် အဝဲဒုးနၢ်ပၢၢ်အဝဲသ့ၣ်လၢ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအခီပညီအဂ့ၢ်ဒီး ယွၤအတၢ်တိာ်ပာ်ဟဲလၢပှဲၤထီၣ်ခီဖျိလၢ ယ့ၣ်ၡူးခရံာ်အဂ့ၢ်န့ၣ်လီၤ. စီၤပီလူးတဲဝဲလၢ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အသနၢၣ်အါမးန့ၣ် လီၤပလိာ် လိာ်အသးဒီးဝံအတၢ်စံးပာ်န့ၣ်လီၤ. အဒိ တၢ်လုၢ်ထီၣ်ဆၣ်ဖိကီၢ်ဖိန့ၣ် ပာ်ဖျါထီၣ်ဆိဝဲယ့ၣ်ၡူးအတၢ်လုၢ်ထီၣ်အသးသမူလီၤ. တၢ်အံၤဒုးအိၣ်ထီၣ်ဝဲ တၢ်ပျၢ်ကွံာ်တၢ်ဒဲးဘးသ့နီၢ်နီၢ်န့ၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၁-၄) ခီဖျိလၢယ့ၣ်ၡူးအတၢ်သံအဃိ ကစၢ်ယွၤသုးကွံာ်ဝဲ စီၤမိၤၡ့အတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်လၢတၢ်အံၤ တလိၣ်လ့ၤတက့ၤလၢၤဘၣ် အဃိလီၤ.—ကလီးစဲ ၂:၁၃-၁၇; ဧ့ၤဘြံၤ ၈:၁၃.

တၢ်နဲၣ်လိလၢ တၢ်ကရၢကရိထီၣ် တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ကသ့ဂ့ၤဂ့ၤအဂီၢ်. ပိာ်ခွါလၢ အသးအိၣ်ဟံးန့ၢ်မူဒါလၢ တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်အပူၤန့ၣ် ကဘၣ်မ့ၢ်ပှၤလၢ လုၢ်လၢ်သကဲာ်ပဝးဂ့ၤ ဒီးကဘၣ်တုၤထီၣ်ထီၣ်ဘးဒီးတၢ်ဂ့ၤတၢ်ဝါတဖၣ်လၢလံာ်စီဆှံပာ်ဖျါထီၣ်ဝဲန့ၣ်လီၤ. (၁ တံၤမသ့း ၃:၁-၁၀, ၁၂, ၁၃; တံတူး ၁:၅-၉) ပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ် ယဟိဝၤယွၤန့ၣ် ကြၢးအိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်ဘၣ်ဆၢဘၣ်ကတီၢ် ဒ်သိးအဝဲသ့ၣ် ကဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါလိာ်အသး တဂၤဒီးတဂၤအဂီၢ်န့ၣ်လီၤ. (ဧ့ၤဘြံၤ ၁၀:၂၄, ၂၅) တၢ်အိၣ်ဖှိၣ်ရိဖှိၣ်လၢ တၢ်ဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်အဂီၢ်န့ၣ် ကြၢးမ့ၢ်တၢ်လၢ အဟ့ၣ်ဂံၢ်ဟ့ၣ်ဘါပှၤ ဒီးကဲထီၣ်တၢ်ဘျုးတၢ်ဖှိၣ်လၢပဂီၢ်န့ၣ်လီၤ.—၁ ကရံၣ်သူး ၁၄:၂၆, ၃၁.

ဖဲစီၤပီလူးအိၣ်လၢ ဝ့ၢ်ရိမ့ၤအဃိာ်ပူၤဒီး ခိးဝဲလၢတၢ်ကစံၣ်ညီၣ်အီၤအဆၢကတီၢ်န့ၣ် အဝဲကွဲးလံာ်ပရၢ ခံဘ့ၣ်တဘ့ၣ်လၢ စီၤတံၤမသ့းအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. ပှၤအသးဒူလၢ လဲၤဟးအိၣ်သကိးအီၤန့ၣ် အိၣ်ထဲစှၤဂၤလီၤ. စီၤပီလူးသ့ၣ်ညါဝဲလၢ တၢ်ဆၢကတီၢ်တအိၣ်တ့ၢ် အါအါလၢအဂီၢ်လၢၤဘၣ်. လၢတၢ်န့ၣ်အဃိအဝဲစံးဝဲလၢ “တၢ်ဒုးလၢအဂ့ၤန့ၣ်, ယဒုးလံ, တၢ်ဃ့ၢ်န့ၣ်ယဃ့ၢ်လံ, ယပၢၤဃာ်တၢ်နာ်န့ၣ်လံ.” (၂ တံၤမသ့း ၄:၇) တယံာ်ဘၣ်ဒီး လီၤဂာ်လၢစီၤပီလူးန့ၣ် ဘၣ်တၢ်မၤသံအီၤလၢ အတၢ်စူၢ်တၢ်နာ်အဃိလီၤ. ဘၣ်ဆၣ် အလံာ်ပရၢတဖၣ်န့ၣ် နဲၣ်လိပှၤလၢအဘူၣ်ထီၣ်ဘါထီၣ်ယွၤ တုၤလၢမုၢ်မဆါတနံၤအံၤန့ၣ်လီၤ.

—ဘၣ်တၢ်ဒိးသန့ၤထီၣ်အီၤလၢ ရိၤမ့ၤ; ၁ ကရံၣ်သူး; ၂ ကရံၣ်သူး; ကလၤတံ; အ့းဖ့းစူး; ဖံလံးပံၤ; ကလီးစဲ; ၁ သ့းစၤလနံ; ၂ သ့းစၤလနံ; ၁ တံၤမသ့း; ၂ တံၤမသ့း; တံတူး; ဖံၤလ့မိၣ်; ဧ့ၤဘြံၤ န့ၣ်လီၤ.