“Totoo nanggad an ebolusyon kun paanong totoo an init nin saldang,” an marigon na sinabi ni Propesor Richard Dawkins, na prominenteng sientista sa ebolusyon.¹⁶ Siempre, an mga eksperimento asin direktang obserbasyon nagpapatunay na mainit an saldang. Alagad an tokdo daw nin ebolusyon mapapatunayan man nin daing kuestion paagi sa mga eksperimento asin direktang obserbasyon?

Bago simbagon an hapot na iyan, kaipuhan niatong linawon an sarong bagay. Naobserbaran nin dakol na sientista na sa pag-agi nin panahon, an mga naggikan sa mga bagay na may buhay puedeng magbago nin kadikit. Halimbawa, an mga tawo puedeng pumili nin papalahian na mga ayam tanganing pag-abot nin panahon an mga ogbon magkaigwa nin mas haralipot na bitis o mas haralabang barahibo kisa sa mga ginikanan ninda. a Ginagamit nin nagkapirang sientista an terminong “mikroebolusyon” para sa siring na saradit na pagbabago.

Minsan siring, itinotokdo nin mga ebolusyonista na an saradit na pagbabago luway-luway na natipon sa pag-agi nin binilyon na taon asin nagresulta sa darakulang pagbabago na kinaipuhan tanganing an mga sira magin anfibio, arog baga nin talapang, asin an mga linalang na garo kabalang magin tawo. An soboot darakulang pagbabagong ini an sinasabing “makroebolusyon.”

 Halimbawa, itinokdo ni Charles Darwin na an saradit na pagbabago na naheheling niato nagpaparisa na posible man an mas darakulang pagbabago—na dai naheling nin siisay man.¹⁷ Naniwala sia na sa pag-agi nin haralawig na peryodo nin panahon, an nagkapirang orihinal, na simple daang mga klase nin buhay luway-luway na nag-ebolusyon—paagi sa “saraditon na pagbabago”—asin nagin minilyon na laen-laen na klase nin buhay sa daga.¹⁸

Para sa dakol, garo baga rasonable an paniniwalang ini. Nag-iisip-isip sinda, ‘Kun puedeng mangyari an saradit na pagbabago sa sarong species, bako daw na an ebolusyon puede man na magresulta sa darakulang pagbabago sa pag-agi nin haralawig na peryodo nin panahon?’ b Pero sa katunayan, an katokdoan nin ebolusyon nakabasar sa tolong bagay na bakong totoo. Estudyare an minasunod.

Enot na bakong totoo: An mutasyon minaresulta sa mga pagbabagong kaipuhan tanganing makagibo nin bagong mga species. An tokdo nin makroebolusyon nakabasar sa paniniwala na an mga mutasyon—nagkanorongod sanang mga pagbabago sa kodigo henetiko nin mga tinanom asin hayop—puedeng makagibo bako sana nin bagong mga species kundi pati nin biyong bagong mga klase nin tinanom asin hayop.¹⁹

An totoo: An nagdedeterminar sa dakol na karakteristiko nin tinanom o hayop iyo an mga instruksion na yaon sa kodigo henetiko kaiyan, an garo mga plano (blueprint) na nasa nukleo nin lambang selula. c Nadiskobre nin mga parasiyasat na an mga mutasyon puedeng makagibo nin mga pagbabago sa mga naggigikan sa mga tinanom asin hayop. Alagad an mga mutasyon daw talagang nakakagibo nin biyong bagong mga species? Ano an ihinayag nin sarong siglong pagsiyasat dapit sa gene?

Kan huring mga taon kan dekada nin 1930, entusiastikong inako nin mga sientista an sarong bagong ideya. Naniniwala na sinda na an natural na proseso nin pagpili—an paagi na an organismo na bagay na gayo sa lugar kaiyan posibleng marhay na mabuhay asin magdakol—puedeng makagibo nin bagong mga species nin mga tinanom paagi sa nagkanorongod sanang mga mutasyon. Kun siring, hinohona ninda ngonyan na an mga mutasyon na pinipili sa artipisyal na paagi, o gibo nin tawo, seguradong makakagibo man kaiyan alagad mas episiente. “Nagin maogmahon an kadaklan na biologo asin partikularmente an mga nag-espesyalisar sa gene saka nagpapalahi nin mga hayop asin tinanom,” an sabi ni Wolf-Ekkehard Lönnig, sarong sientista sa Max Planck Institute for Plant Breeding Research sa Alemania. d Taano ta maogmahon  sinda? Si Lönnig, na mga 30 taon nang nag-aadal dapit sa mutasyon nin gene sa mga tinanom, nagsabi: “An mga parasiyasat na ini naniniwala na panahon na tanganing biyong liwaton an tradisyonal na paagi nin pagpalahi nin mga hayop asin tinanom. Naniniwala sinda na paagi sa pagpangyari asin pagpili nin paborableng mga mutasyon, sinda puedeng makagibo nin bago asin mas marahay na klase nin mga tinanom asin hayop.”²⁰ Sa katunayan, nag-aasa an nagkapira na makagibo nin biyong bagong mga species.

An mga sientista sa Estados Unidos, Asia, asin Europa naglansar nin mga programa sa pagsiyasat, na may dakulang pondo, na naggagamit nin mga paagi na pinaniniwalaan na maparikas sa pag-ebolusyon. Pakalihis nin labing 40 taon na sigidong pagsiyasat, ano an nagin mga resulta? “Sa ibong nin dakulaon na gastos,” an sabi kan parasiyasat na si Peter von Sengbusch, “an pagprobar na magpadakol nin mas produktibong mga klase nin tinanom o hayop paagi sa radyasyon [tanganing magresulta sa mga mutasyon], dai nagin mapanggana sa pangkagabsan.”²¹ Asin si Lönnig nagsabi: “Kan dekada nin 1980, nasudya an mga inaasahan asin kaogmahan kan mga sientista sa bilog na kinaban. An pagpalahi paagi sa mutasyon bilang ibang linya nin pagsiyasat ipinondo na sa mga nasyon sa Solnopan. Haros gabos na nagibo paagi sa mutasyon . . . nagadan o mas maluya kisa sa natural na mga klase.” e

Dawa siring, an mga impormasyon ngonyan na natipon gikan sa mga 100 na taon nin pangkagabsan na pagsiyasat dapit sa mutasyon, asin partikularmente sa 70 taon na pagpalahi paagi sa mutasyon, nakatabang sa mga sientista na magkongklusyon mapadapit sa kun baga kaya nin mga mutasyon na makagibo nin bagong mga species. Pagkatapos na siyasaton an ebidensia, si Lönnig nagkongklusyon: “Dai kayang liwaton nin mga mutasyon na magin biyong bagong species an orihinal [na tinanom o hayop]. An kongklusyon na ini kaoyon kan gabos na pinagsararong naeksperyensiahan asin resulta nin pagsiyasat dapit sa mutasyon sa ika-20 siglo saka kan mga ley nin probabilidad.”

Kaya, magigibo daw nin mga mutasyon na an sarong species mag-ebolusyon asin magin biyong bagong klase nin linalang? An ebidensia minasimbag na dai! Huli sa pagsiyasat ni Lönnig, sia nakapagkongklusyon na “an mga species na napapalaen nanggad sa iba igwa talaga nin mga limite na dai puedeng mahale o maliwat paagi sa nagkanorongod sanang mga mutasyon.”²²

Isip-isipa an kahulogan kan mga katunayan na nasambitan sa enotan. Kun an sinanay na marhay na mga sientista dai kayang gumibo nin bagong mga species paagi sa artipisyal na pagpangyari asin pagpili nin paborableng mga mutasyon, posible daw na mas magibo iyan nin sarong proseso na daing intelihensia? Kun ipinapaheling nin pagsiyasat na dai kayang liwaton nin mga mutasyon an orihinal na species na magin biyong bagong species, kun siring, paano man nanggad soboot nangyari an makroebolusyon?

Ikaduwang bakong totoo: Huli sa natural na proseso nin pagpili, nagibo an bagong mga species. Naniwala si Darwin na an inapod nia na natural na proseso nin pagpili magigin paborable sa mga klase nin buhay na bagay na gayo sa lugar kaiyan, mantang magagadan pag-abot nin panahon an mga klase nin buhay na bako gayong bagay dian. Itinotokdo nin mga ebolusyonista sa presenteng panahon na mantang an mga species naglalakop asin napapasuhay, pinipili kan natural na prosesong ini an mga may mutasyon sa gene na nagpangyari sa sainda na mabuhay sa saindang bagong lugar. Bilang resulta, hinohona nin mga ebolusyonista na an napapasuhay na mga grupong ini nagin biyong bagong mga species pag-abot nin panahon.

An totoo: Arog kan nasambitan sa enotan, an ebidensia basado sa pagsiyasat makosog na nagpapaheling na dai kaya nin mga mutasyon na makagibo nin biyong bagong mga klase nin tinanom o hayop. Minsan siring, ano an prueba  kan mga ebolusyonista tanganing patunayan na pinipili daa kan natural na prosesong ini an kapakipakinabang na mga mutasyon tanganing makagibo nin bagong mga species? An sarong brosyur na ipinublikar kan 1999 kan National Academy of Sciences (NAS) sa Estados Unidos may sinabing “13 species nin gamgam na finch na inadalan ni Darwin sa Galapagos Islands, na ngonyan inaapod na Darwin’s finches.”²³

Kan dekada nin 1970, an sarong grupo sa pagsiyasat na pinangenotan ni Peter R. asin B. Rosemary Grant kan Princeton University nagpoon na adalan an mga finch na ini asin nadiskobre na pakalihis nin sarong taon na tigmara sa mga islang iyan, an mga finch na medyo dakula an tuka mas nabubuhay kisa sa mga mas sadit an tuka. Huling an pag-obserbar sa kadakulaan asin korte kan tuka saro sa pangenot na mga paagi na mamidbid an 13 species nin finch, an mga nadiskobreng ini ipinamugtak na mahalaga. “Tinantsar kan mag-agom na Grant,” an sabi pa kan brosyur na NAS, “na kun magtitigmara nin sarong beses kada 10 taon sa mga islang iyan, tibaad magkaigwa nin sarong bagong species nin finch sa laog sana nin mga 200 na taon.”²⁴

Minsan siring, dai sinabi kan brosyur na NAS na sa nagsurunod na taon pagkatapos kan tigmara, nagin mas dakol giraray an mga finch na mas sadit an tuka. Nadiskobre kan mga parasiyasat na mantang nagbabago an klima sa isla, sa sarong taon mas dakol an mga finch na mas halaba an tuka, alagad paghaloyhaloy nagigin mas dakol an mga mas sadit an tuka. Nariparo man ninda na an nagkapira sa laen na “species” nin finch nagraralahian asin nagkakaigwa nin mga ogbon na mas nabubuhay kisa sa mga magurang kaiyan. Nagkongklusyon sinda na kun mapadagos an pagralahian, an duwang “species” puedeng magin saro na sana.²⁵

Kaya, an natural daw na proseso nin pagpili nakakagibo talaga nin biyong bagong species? Kan nakaaging mga dekada, nagpoon na magkuestion an ebolusyonistang biologo na si George Christopher Williams kun baga igwa nin siring na kakayahan an natural na proseso nin pagpili.²⁶ Kan 1999, an teorista sa ebolusyon na si Jeffrey H. Schwartz nagsurat na an natural na proseso nin pagpili puedeng nakakatabang sa mga species na makaadaptar sa nagbabagong mga kamugtakan, alagad dai nakakagibo nin ano man na bagong species.²⁷

Tunay nanggad, an Darwin’s finches dai nagigin “ano man na bagong species.” Iyan mga finch pa man giraray. Asin an katunayan na nagraralahian iyan nagigin dahelan na kuestionon an mga paagi na ginagamit nin nagkapirang ebolusyonista sa pagklasipikar sa sarong  species. Apuera kaini, an impormasyon manongod sa mga gamgam na ini naghahayag kan katunayan na dawa an midbid na mga akademya sa siensia puedeng may kinakampihan sa pagpresentar nin ebidensia.

Ikatolong bakong totoo: An fossil record ebidensia nin mga pagbabago na resulta nin makroebolusyon. An brosyur na NAS na nasambitan sa enotan nagtatao nin impresyon sa nagbabasa na an mga fossil na nakua kan mga sientista igo nang ebidensia nin makroebolusyon. Iyan nagsasabi: “Kadakol kan klase na nadiskobre na an itsura kombinasyon nin sira asin anfibio, nin anfibio asin reptil, nin reptil asin mamal, saka kombinasyon nin mga naggikan sa mga hayop na arog nin kabalang kaya sa parate depisil sabihon nin espesipiko kun kasuarin nangyari an pagbabago gikan sa sarong klase pasiring sa sarong partikular na species.”²⁸

An totoo: Nakakabiglang gayo an may kompiansang sinabi kan brosyur na NAS. Taano? Si Niles Eldredge, sarong seradong ebolusyonista, nagsabi na an ipinapaheling kan fossil record, bako na luway-luway na natipon an pagbabago, kundi na sa haralawig na peryodo nin panahon, “dikit o mayo nin natipon na pagbabago na resulta nin ebolusyon sa kadaklan na species.” f²⁹

Sa presente, an mga sientista sa bilog na kinaban nakakotkot asin nakagibo na nin lista nin mga 200 milyones na darakulang fossil asin binilyon na saradit na fossil. Minaoyon an dakol na parasiyasat na ipinapaheling kan dakolon an laog asin detalyadong rekord na ini na an gabos na pangenot na grupo nin mga hayop bigla na sanang naglataw saka nagdanay na haros dai nagbago, asin dakol na species an nawara nin bigla na arog kan paglataw ninda.

Taano ta ipinipirit nin dakol na prominenteng ebolusyonista na totoo an makroebolusyon? An maimpluwensiang ebolusyonista na si Richard Lewontin prangkang nagsurat na dakol na sientista an andam na maniwala sa dai napatunayan na mga sinasabi nin mga sientista huling sinda “may dati nang pinaninindogan, an paninindogan sa materyalismo.” g Dakol na sientista an habo pa nganing isipon an posibilidad na may intelihenteng Kagdisenyo huli ta, sabi ni Lewontin, “dai niamo puedeng akoon na may Dios.”³⁰

Mapadapit digdi, an sosyologong si Rodney Stark kinotar kan Scientific American na nagsabi: “Pinalakop sa nakaaging 200 na taon an ideya na tanganing magin sientipiko an kaisipan mo, dai ka dapat magpaimpluwensia sa relihion.” Sinabi pa nia na sa mga unibersidad sa pagsiyasat, “an mga tawong relihioso tikom na lang an ngoso.”³¹

Kun maniniwala ka na totoo an tokdo nin makroebolusyon, dapat kang maniwala na an mga sientistang agnostiko o ateista dai matogot na an saindang personal na mga paniniwala makaimpluwensia sa mga interpretasyon ninda sa mga nadidiskobre sa siensia. Dapat kang maniwala na an gabos na komplikadong klase nin buhay resulta nin mga mutasyon asin natural na proseso nin pagpili, sa ibong nin sarong siglong pagsiyasat na nagpapaheling na dai naliwat nin mga mutasyon na magin biyong bagong species an sarong species na napapalaen nanggad sa iba. Dapat kang maniwala na an gabos na linalang luway-luway na nag-ebolusyon gikan sa sasarong apoon, minsan ngani may fossil record na malinaw na nagpapaheling na an pangenot na mga klase nin tinanom asin hayop bigla na sanang naglataw asin dai nag-ebolusyon na magin ibang mga klase, dawa sa pag-agi nin halawigon na panahon. Masasabi daw na an klaseng iyan nin paniniwala nakabasar sa kun ano an totoo o bakong totoo? Tunay nanggad, an paniniwala sa ebolusyon sarong akto nin “pagtubod.”