Bai na kontenido

Bai na kontenido

Mito i Realidat di Evolushon

Mito i Realidat di Evolushon

“Evolushon ta un realidat ku nos no por nenga. E ta mes real ku solo i e kalor ku e ta manda,” esei ta palabranan di Profèser Richard Dawkins, un prominente sientífiko evolushonista.16 No tin duda ku solo ta kayente. Tantu opservashonnan direkto komo eksperimentonan ta komprobá esei. Pero tin opservashonnan direkto i eksperimentonan ku ta duna prueba ku e siñansa di evolushon tambe ta un realidat innegabel?

Promé ku nos kontestá e pregunta ei, nos mester aklará algu. Hopi sientífiko a nota ku atraves di tempu kambionan chikitu por tuma lugá den kosnan bibu. Por ehèmpel, hende por rasa kachó pa e yunan sali ku pia mas kòrtiku òf pa nan haña lana mas largu ku nan antepasadonan. * Algun sientífiko ta yama e kambionan chikitu ei “mikro-evolushon.”

Sinembargo, evolushonistanan ta siña hende ku e kambionan chikitu akí a akumulá pokopoko atraves di míles di miónes di aña i a produsí e kambionan grandi nesesario pa un piská bira un anfibio i un kriatura ku parse makaku bira hende. E supuesto kambionan grandi akí nan ta yama “makro-evolushon.”

Charles Darwin i su buki Origin of Species

Charles Darwin a siña hende, por ehèmpel, ku e kambionan chikitu ku nos ta mira ta indiká ku kambionan hopi mas grandi—ku ningun hende no a mira—tambe ta posibel.17 Segun Darwin, via “kambionan masha chikitu mes” algun bida originalmente “simpel” a evolushoná pokopoko atraves di periodonan largu di tempu den miónes di diferente forma di bida riba tera.18

Hopi hende ta haña ku loke el a bisa ta zona lógiko. Nan ta rasoná ku ‘si kambionan chikitu por tuma lugá den un espesie, dikon no ta posibel ku evolushon por produsí kambionan grandi atraves di periodonan largu di tempu?’ * Pero en realidat e siñansa di evolushon ta basá riba tres mito. Laga nos ban wak.

Mito 1. Mutashon ta perkurá materia prima pa krea espesie nobo. E siñansa di makro-evolushon ta basá riba e idea ku mutashon, esta, kambionan ku ta tuma lugá pa kasualidat den e kódigo genétiko di mata i bestia, por produsí no solamente espesienan nobo, sino tambe famianan di mata i bestia kompletamente nobo.19

Mutashon por introdusí kambio den mata—manera den kaso di e mutante akí ku flor grandi—pero denter di sierto límite

Realidat. E instrukshonnan ku tin den un mata òf bestia su kódigo genétiko, e mapa ku tin den núkleo di kada sèl, ta determiná hopi di su karakterístikanan. * Investigadónan a deskubrí ku mutashon por produsí modifikashonnan den e desendientenan di mata i bestia. Pero mutashon realmente ta produsí espesienan kompletamente nobo? Kiko un siglo di estudio riba e tereno di genétika a revelá?

Na fin di e dékada di 1930, sientífikonan a aseptá un idea nobo ku entusiasmo. For di promé nan tabata pensa ku selekshon natural (e proseso den kua e organismo ku ta adaptá mas mihó na su medio ambiente tin mas chèns di sobrebibí i produsí yu) por produsí espesienan nobo di mata mediante mutashon pa kasualidat. P’esei, nan a asumí ku selekshon artifisial, bou di guia di hende, lo mester por produsí espesienan nobo di mata mediante mutashon, pero di un manera mas efisiente. Wolf-Ekkehard Lönnig, un sientífiko di e Instituto Max Planck pa Kultivashon di Mata na Alemania a bisa: “A lanta un euforia entre mayoria di biólogo i eksperto riba tereno di siensia genétiko i partikularmente bou di kriadónan di bestia i kultivadónan di mata.” * Ta kiko a kousa e euforia akí? Lönnig, kende pa 30 aña a studia mutashon genétiko di mata, a bisa: “E investigadónan akí a pensa ku ta tempu pa trese kambio drástiko den métodonan tradishonal di kultivá mata i kria bestia. Nan a pensa ku si nan stimulá mutashon i selektá esnan mas mihó, nan lo por produsí mihó mata i bestia nobo.”20 Tin di nan a karga speransa ku nan lo por produsí espesienan kompletamente nobo.

Maske mutantenan di mèlèmèlè (lebelebe) ta deformá, nan ta keda mèlèmèlè

Danki na aporte finansiero, sientífikonan na Merka, Asia i Europa a kuminsá ku programanan di investigashon usando métodonan ku nan a pensa ku lo aselerá evolushon den mata i bestia. Despues di mas ku 40 aña di investigashon profundo, kiko tabata e resultado? Investigadó Peter von Sengbusch a bisa: “Apesar di gastunan astronómiko, tòg e intento pa kultivá variedatnan kada bes mas produktivo mediante radiashon [pa kousa mutashon] a frakasá.”21 I Lönnig a bisa: “Na komienso di e dékada di 1980, e speransa i euforia entre sientífikonan a terminá den un frakaso mundial. Paisnan oksidental a stòp ku investigashon di selekshon artifisial mediante mutashon komo un ramo separá. Kasi tur e mutantenan . . . a muri òf tabata mas suak ku e variedatnan natural.” *

E informashon ku sientífikonan tin di mas o ménos 100 aña di investigashon tokante mutashon en general i 70 aña di prinsipalmente selekshon mediante mutashon ta yuda nan saka konklushon tokante e kapasidat ku mutashon tin pa produsí espesie nobo. Despues di analisá e evidensia, Lönnig a konkluí: “Mutashon no por kambia un espesie original [di mata òf bestia] den un espesie kompletamente nobo. E konklushon akí ta kuadra ku tur e resultadonan di investigashonnan i eksperimentonan tokante mutashon di siglo 20 i tambe ku e lei di probabilidat.”

Pues, ta posibel pa mutashon kambia un espesie den un espesie totalmente nobo? Evidensia ta mustra klaramente ku e kontesta ta nò! Lönnig su investigashon a yud’é konkluí ku “espesienan ku ta genétikamente diferente for di otro espesienan tin límitenan ku mutashonnan pa kasualidat no por eliminá ni traspasá.”22

Pensa un ratu ta kiko esei ta nifiká. Si sientífikonan bon eduká no por produsí espesie nobo mediante mutashon artifisial i selektá, ta lógiko pa kere ku un proseso ku no tin inteligensia su tras por hasi un mihó trabou? Si investigashonnan ta indiká ku mutashon no por kambia un espesie original den un espesie totalmente nobo, ta kon eksaktamente anto makro-evolushon lo a tuma lugá?

Mito 2. Selekshon natural ta hiba na kreashon di espesie nobo. Darwin a kere ku loke el a yama selekshon natural lo preservá formanan di bida ku a adaptá mas mihó na nan ambiente, i ku formanan di bida ku no por adaptá dje bon ei finalmente lo muri. Segun evolushonistanan moderno, ora espesienan a plama i a keda isolá, selekshon natural a preservá esnan ku pa motibu di mutashon genétiko por a adaptá na e ambiente nobo. Nan ta spekulá ku komo resultado gruponan isolá finalmente a desaroyá i bira espesienan totalmente nobo.

Realidat. Manera investigashon a mustra klaramente kaba, mutashon no por produsí un sorto di mata òf bestia kompletamente nobo. Pero ki prueba evolushonistanan ta trese padilanti pa sostené nan ponensia ku selekshon natural ta skohe mutashon benefisioso pa produsí espesie nobo? Un foyeto ku e Akademia Nashonal Merikano di Siensia (NAS) a publiká na 1999 ta referí na “e 13 espesienan di mòfi ku Darwin a studia (awor konosí komo e mòfinan di Darwin) riba e Islanan Galápagos.”23

Den e dékada di 1970, un grupo di investigadó a kuminsá studia e mòfinan akí bou di guia di Peter R. i B. Rosemary Grant di e Universidat di Princeton i nan a deskubrí ku despues di un aña di sekura riba e islanan, e mòfinan ku tabatin un pik un tiki mas grandi a sobrebibí mas fásil ku esnan ku tabatin un pik mas chikitu. Debí ku opservashon di e tamaño i e forma di e pik ta un di e maneranan prinsipal pa distinguí e 13 espesienan di mòfi, nan a konsiderá e resultadonan akí importante. E foyeto di NAS ta sigui bisa: “Grantnan ta kalkulá ku si kada 10 aña tin sekura riba e islanan, despues di 200 aña un espesie nobo di mòfi lo por aparesé.”24

Sinembargo, loke e foyeto di NAS no a menshoná ta ku añanan despues di e sekura e poblashon di mòfi ku pik chikitu a bira mas tantu ku e poblashon di mòfi pik grandi. E investigadónan Grant a ripará ku segun ku e klima riba e isla tabata kambia, bo tabata haña ku un aña e poblashon di e mòfinan ku pik largu tabata mas hopi i despues esnan ku pik chikitu tabata bira mas hopi atrobe. Nan a nota tambe ku algun di e supuesto espesienan di mòfi ku tabata diferente for di otro tabata krusa ku otro i ku e yunan tabata mas fuerte ku e mayornan. Nan a konkluí ku si e krusamentu ei sigui tuma lugá, esaki por pone ku dos “espesie” ta bira ún.25

E úniko kos ku e mòfinan di Darwin ta mustra ta ku un espesie por adaptá na kambio di klima

Pues, selekshon natural realmente ta krea un espesie totalmente nobo? Algun dékada pasá, biólogo evolushonista George Christopher William a kuminsá kuestioná si selekshon natural en bèrdat por a logra hasi esei.26 Na 1999, teóriko di evolushon Jeffrey H. Schwartz a skirbi ku selekshon natural por yuda espesienan adaptá na e sirkunstansianan ku ta kambia, pero selekshon natural no ta krea nada nobo.27

En bèrdat, Darwin su mòfinan no a kambia den “nada nobo.” Nan ta keda mòfi. I e echo ku nan ta krusa ku otro ta lanta duda enkuanto e kriterio ku algun evolushonista ta usa pa definí un espesie. Ademas, e informashon tokante e paranan akí ta revelá ku asta akademianan sientífiko renombrá ta laga nan opinion personal influensiá nan investigashonnan.

Mito 3. Fosilnan ta duna prueba di kambionan di makro-evolushon. E foyeto ya menshoná di NAS ta duna e lektor e impreshon ku e fosilnan ku sientífikonan a deskubrí ta duna sufisiente evidensia pa sostené makro-evolushon. E foyeto ta bisa: “A deskubrí asina hopi forma entremedio entre piská i anfibio, entre anfibio i rèptil, entre rèptil i mamífero, i den e liña di desendensia di un grupo di mamífero hopi desaroyá, ku ta masha difísil pa bisa eksaktamente ki ora un espesie ta kambia pa bira un otro.”28

Realidat. E deklarashon ei ku tin den e foyeto di NAS ta bastante sorprendente. Dikon? Niles Eldredge, un evolushonista del alma, a bisa ku e fosilnan no ta mustra ku gradualmente kambionan a akumulá, sino ku durante periodonan largu “tabatin poko òf ningun kambio di evolushon serka mayoria di espesie.” *29

E fosilnan ta indiká ku tur e gruponan prinsipal di bestia a aparesé diripiente i ku nan no a kambia kasi nada

Te ku awor sientífikonan rònt mundu a koba saka i katalogá mas o ménos 200 mion fosil grandi i míles di miónes di fosil chikitu. Hopi investigadó ta di akuerdo ku e archivo inmenso i detayá akí ta mustra ku tur e gruponan prinsipal di bestia a aparesé diripiente i ku nan no a kambia kasi nada, i ku hopi espesie a disparsé mes lihé ku nan a aparesé.

Un hende mester di “fe” pa e kere den evolushon

Dikon hopi evolushonista prominente ta insistí ku makro-evolushon realmente a tuma lugá? Richard Lewontin, un evolushonista ku hopi influensia, onestamente a skirbi ku hopi sientífiko ta dispuesto pa aseptá afirmashonnan sientífiko ku no a ser komprobá pasobra nan “a hasi un kompromiso kaba, un kompromiso ku materialismo.” * Hopi sientífiko no ta dispuesto pa ni sikiera konsiderá e posibilidat ku tin un Diseñador inteligente pasobra, manera Lewontin a skirbi, “siensia no por tolerá ni e mínimo posibilidat di eksistensia di un ser Divino.”30

En konekshon ku esaki, sosiólogo Rodney Stark a bisa lo siguiente den e revista Scientific American: “Pa 200 aña kaba a promové e idea ku si bo ke ta un sientífiko bo no mester laga religion influensiá bo.” El a remarká tambe ku na universidatnan kaminda nan ta hasi investigashon “e hendenan religioso ta keda ketu.”31

Si bo ta aseptá ku e siñansa di makro-evolushon ta bèrdat, bo mester kere ku sientífikonan agnóstiko i ateista lo no laga nan konvikshonnan personal influensiá nan interpretashonnan i hayasgonan sientífiko. Bo mester kere ku mutashon i selekshon natural a produsí tur e formanan di bida kompliká, apesar di e echo ku un siglo di investigashon a mustra ku mutashon no a kambia ni ún espesie original den algu totalmente nobo. Bo mester kere ku tur kriatura gradualmente a evolushoná di ún antepasado, apesar ku e fosilnan ta indiká bon kla ku e espesienan di mata i bestia prinsipal a aparesé diripiente i ku nan no a evolushoná den un otro sorto, ni durante miónes di aña. Kon tur esei ta zona den bo orea? E ta basá riba realidat òf mito? Pues, un hende mester tin hopi “fe” pa e kere den evolushon.

^ par. 3 E kambionan ku rasadó di kachó por logra hopi bes ta debí na genenan ku no ta funshoná optimalmente. Por ehèmpel, un defekto den kresementu di e wesu moli di un tèkel ta pone ku e ta keda enano.

^ par. 6 Maske ta usa e palabra “espesie” frekuentemente den e artíkulo akí, tene kuenta ku bo no ta haña e palabra akí den e buki bíbliko di Génesis. Nos ta haña e palabra “sorto” den e buki akí, ku tin un nifikashon muchu mas amplio. Hopi bes, loke sientífikonan a yama evolushon di un espesie nobo ta simplemente un variashon den un “sorto.”

^ par. 8 Investigashon ta indiká ku sitoplasma, membran i otro partinan di sèl tambe ta influensiá e forma i funshon di un organismo.

^ par. 9 Lönnig ta kere den kreashon. Su komentarionan den e publikashon akí ta di dje i no ta opinion di Instituto Max Planck pa Kultivashon di Mata.

^ par. 10 Eksperimentonan ku nan a hasi tokante mutashon a mustra ku kontinuamente e kantidat di mutantenan nobo tabata mengua pero e mesun tipo di mutashon tabata aparesé bes tras bes. Ademas, tabata selektá ménos ku 1 porshento di mutante di mata pa hasi mas eksperimento, i nan a haña ménos ku 1 porshento di e grupo akí apto pa uso komersial. Sinembargo, nan no a logra di krea ni ún espesie kompletamente nobo. I e resultado di selekshon mediante mutashon di bestia tabata mas pió ainda ku esun di mata, i p’esei nan no a sigui ku e método.

^ par. 21 Asta e tiki fosilnan ku investigadónan a usa pa apoyá evolushon ta kuestionabel. Wak página 22 pa 29 di e foyeto, E Orígen di Bida—Sinku Pregunta Ku Ta Bale la Pena pa Hasi (na spañó), publiká pa Testigunan di Yehova.

^ par. 24 Den e kaso akí “materialismo” ta referí na e teoria ku tur kos den universo, inkluso tur bida, a aparesé sin intervenshon sobrenatural.