Zer esaten dute zientzialari askok? Bizia duela milioika urte marea arteko putzu baten ertzean edo ozeano sakonean hasi zela esango dizute batzuek. Horrelako lekuren batean konposatu kimikoak halabeharrez bata bestearekin akoplatu eta burbuilen antzeko estrukturak eratu zituztela, molekula konplexuak sortu zituztela eta ugaltzen hasi zirela uste dute. Beraien tesiaren arabera, lurreko bizi-mota guztiak, ustekabean, jatorrizko zelula «sinple» hauetako batetik edo gehiagotik sortu ziren.

Eboluzioaren alde dauden goi-mailako beste zientzialari batzuk ez daude honekin ados. Jatorrizko zelulak edo horien osagai nagusiak behintzat, espaziotik etorri zirela espekulatzen dute. Zergatik? Zientzialariek ezin izan dutelako frogatu bizia molekula bizigabeetatik agertu daitekeenik. 2008⁠an Alexandre Meinesz Biologiako irakasleak zailtasun hori azpimarratu zuen. Honen arabera, «azkenengo 50 urteetan  zopa molekular sinple batetik lurrean bizia ustekabean agertu zen hipotesia frogatzen duen ebidentzia enpirikorik ez dago. Eta ez dago ondorio horretara zuzentzen gaituen zientzia-ezagueran egindako aurrerapenik».¹

Zer erakusten dute frogek? Haurrak nondik datozen galderaren erantzuna ongi dokumentatuta dago eta ez du eztabaidarik sortzen. Bizia aurretik existitzen den bizitik dator beti. Hala ere, posible ote da antzina-antzina oinarrizko lege hau hautsi izana? Posible izan ote zen bizia ustekabean materia bizigabetik agertzea? Zer probabilitate dago horrelakorik gertatzeko?

Zelula batek bizirauteko, elkarrekin lan egiten duten hiru molekula konplexu behar dira gutxienez: DNA (azido desoxirribonukleikoa), RNA (azido erribonukleikoa) eta proteinak. Gaur egun, zientzialari gutxik onartuko lukete zelula bizi oso bat bizirik ez duen konposatu kimikoen nahasketa batetik ustekabean agertu izana. Baina zein da RNA edo proteinak ustekabean sortzeko probabilitatea? *

1953⁠an egindako esperimentu baten ondorioz, zientzialari askok bizia ustekabean agertu zela uste dute. Urte horretan, Stanley L. Millerrek aminoazidoak, hau da, proteinen oinarrizko blokeak, lortu zituen. Nola? Lurreko atmosfera primitiboa simulatzen zuen gasen nahasketa batean elektrizitatea deskargatuz. Beranduago, meteorito batean ere aminoazidoak aurkitu ziren. Esan nahi al dute aurkikuntza hauek biziaren osagai nagusiak erraz sortu zirela halabeharrrez?

Robert Shapirok, New York-eko Unibertsitateko Kimika irakasle emerituak, honakoa dio: «Idazle batzuek biziaren osagai guztiak meteoritoetan daudela eta Millerren esperimentuaren antzekoen bidez erraz eratu daitezkeela uste izan dute. Baina hori ez da hala».² *

Azter dezagun RNA molekula. Nukleotido izeneko molekula txikiagoz osatuta dago. Nukleotidoak eta aminoazidoak ez dira berdinak. Lehenengoak zertxobait konplexuagoak dira. Shapiroren arabera, «inoiz ez da nukleotidorik aurkitu deskarga elektrikoen esperimentuen produktuen artean, ezta meteoritoen ikerketetan ere».³ Gainera, bere kabuz ugaltzeko gaitasuna duen RNAren molekula bat bloke kimikoen putzu batean halabeharrez elkartzeko probabilitatea oso txikia dela dio. «Hain da txikia, non ikusi daitekeen unibertsoko edozein lekutan behin gertatuko balitz ere, aparteko zoria izango litzateke».⁴

Azter ditzagun orain proteina molekulak. Aminoazidoak (50⁠etik hainbat milara) ordena oso zehatz batean elkartuz osatzen dira hauek. Zelula «sinple» baten batez besteko proteina funtzionalak 200 aminoazido ditu eta zelula horietan ere milaka proteina mota desberdin daude. Noizbait  lurrean halabeharrez 100 aminoazido besterik ez dituen proteina bat sortzeko probabilitatea mila bilioietan (10¹⁵) batekoa izango litzateke.

Eboluzioan sinesten duen Hubert P. Yockey ikerlaria harago doa. Honakoa dio: «Ezinezkoa da bizia “proteinak lehenengo” eredua jarraituz sortu izana».⁵ Proteinak sortzeko, RNA beharrezkoa da. Baina RNA sortzeko proteinak ere behar dira. Demagun proteina eta RNA molekulak denbora eta leku berean halabeharrez agertu zirela, nahiz eta hau oso aukera txikia izan. Zer probabilitate dago bere kabuz ugaltzeko eta bizitzeko gaitasuna duen bizi-mota bat sortzeko elkarlanean aritu izana? «Hau halabeharrez gertatzeko probabilitateak (RNA eta proteinen ausazko konbinaketa ematea) zeharo txikia dirudi», dio Carol Cleland doktoreak *, NASAko Astrobiologia Institutuko kideak. «Hala ere», gehitzen du, «jatorrizko baldintza naturaletan proteinen eta RNAren produkzio independentea ulertuko balitz, dirudienez ikerlarien gehiengoak elkarlanaren enigma nolabait bere kabuz konponduko litzatekela onartuko luke». Biziaren oinarrizko bloke hauen halabeharrezko jatorriari buruzko egungo teoriei buruz honakoa dio: «Teoria horietako batek ere ez digu hori nola gertatu zen adierazten duen azalpen sinesgarririk eman».⁶

Zergatik dira garrantzitsuak gauza hauek? Pentsa ezazu zer erronka duten bizia ustekabean agertu zela sinesten duten ikertzaileek. Zelula bizietan ere agertzen diren aminoazido batzuk aurkitu dituzte meteorito batean. Beraien laborategietan, kontu handiz pentsatutako eta zuzendutako esperimentuen bidez, molekula konplexuagoak sintetizatu dituzte. Eta epe luzera, zelula «sinple» bat eratzeko behar diren elementuak ekoizteko itxaropena dute. Beraien egoera robot bat egiten duen ingeniari batenarekin konparatu dezakegu. Lehenengo, naturako elementuak altzairu, plastiko, silikona eta kable bihurtzen ditu. Gero, robota egiten du. Azkenik, robota bere buruaren kopiak egiteko programatzen du. Zer frogatuko du hau guztia eginez? Gehienez ere, izate adimentsu batek makina harrigarri bat sortzeko gaitasuna duela.

Era berean, zientzialariek egunen batean zelula bat eratuko balute, lorpen txundigarria  izango litzateke. Baina frogatuko al lukete zelula hori halabeharrez agertu litekeela? Ez al lukete kontrakoa frogatuko?

Zer uste duzu? Orain arteko froga zientifiko guztien arabera, bizia existitzen den bizitik dator. Bizia duen zelula «sinple» bat halabeharrez bizirik ez duten konposatu kimikoetatik agertu zela sinesteak fede itsua eskatzen du.

Froga hauek guztiak ikusi ondoren, fede itsu hori erakusteko prest al zaude? Galdera hori erantzun aurretik, azter ezazu sakonago zelularen egitura. Honek, zientzialari batzuek biziaren jatorriari buruz esaten dituzten teoriek oinarri sendoa duten edo, guraso batzuek haurrak nondik datozen azaltzeko esaten dituzten ipuinak bezala, fantasiazkoak diren ikusten lagunduko dizu.