مراجعه به متن

مراجعه به فهرست مطالب

پرسش ۱

حیات چگونه آغاز شد؟‏

حیات چگونه آغاز شد؟‏

شاید شما هم در کودکی این سؤال را از پدر یا مادرتان کرده باشید:‏ «بچه از کجا میاد؟‏» آنان چه جوابی دادند؟‏ احتمالاً بسته به سن‌وسال شما و شخصیت خودشان عمل کردند؛‏ شاید سؤال شما را نشنیده گرفتند،‏ شاید هم با جوابی عجولانه آن را از سر خود باز کردند یا داستانی به هم بافتند که طبعاً بعدها متوجه نادرستی آن شدید.‏ در نهایت هر کس باید برای سن بلوغ و ازدواج آماده شود و از شگفتی تولیدمثل جنسی آگاه شود.‏

همان طور که بسیاری از والدین در جواب به این سؤال که «بچه چطور به وجود می‌آید؟‏» معذّب می‌شوند،‏ به نظر می‌رسد برخی محققان نیز تمایلی به بحث در مورد این سؤال اساسی‌تر ندارند که «حیات از کجا آمده است؟‏» دریافت پاسخی قابل قبول به این سؤال می‌تواند تأثیر عمیقی بر دید شخص به زندگی داشته باشد.‏ پس حیات چگونه آغاز شد؟‏

تخمک بارورشدهٔ انسان با حدود ۸۰۰ برابر بزرگنمایی

بسیاری از محققان چه نظراتی داده‌اند؟‏ بسیاری از کسانی که نظریهٔ تکامل را ترویج می‌دهند معتقدند که میلیاردها سال پیش حیات در اعماق آب اقیانوس یا لبهٔ حوضچه‌ای که در اثر مدِ آب به وجود آمده،‏ آغاز شده است.‏ به عقیدهٔ آنان می‌توان تجسّم کرد که شاید در چنین محیطی مواد شیمیایی ناگهان ساختاری حباب‌مانند تشکیل داده‌اند،‏ مولکول‌های پیچیده را ساخته‌اند و شروع به تکثیر کرده‌اند.‏ آنان بر این باورند که به این شکل سلول‌هایی به اصطلاح ساده تشکیل شده و تمامی انواع حیات بر زمین خودبه‌خود و تصادفی از یکی از این سلول‌ها یا چندین سلول شکل گرفته است.‏

دانشمندانِ بنامِ دیگری نیز هستند که به تکامل معتقدند اما این فرضیه را رد می‌کنند.‏ آنان این احتمال را می‌دهند که اولین سلول‌ها یا حداقل بخش‌های اصلی آن‌ها از فضا به زمین آمده است.‏ چرا چنین می‌گویند؟‏ چون دانشمندان با وجود تلاش‌های بسیار نتوانسته‌اند ثابت کنند که زندگی و حیات می‌تواند از مولکول یا مادهٔ شیمیایی غیرزنده به وجود آید.‏ پروفسور زیست‌شناسی،‏ آلکساندر مِنِژ در سال ۲۰۰۸ این معمای حل‌نشده را برجسته کرد.‏ به گفتهٔ او در ۵۰ سال اخیر «هیچ شواهدی بر مبنای آزمایش و مشاهده از این فرضیه‌ها که حیات بر زمین به صورت تصادفی و فقط از سوپی مولکولی به وجود آمده باشد،‏ پشتیبانی نمی‌کند.‏ همچنین هیچ پیشرفت چشمگیر علمی‌ای نیز با این فرضیه‌ها هم‌سویی ندارد.‏»‏1

شواهد نشانگر چیست؟‏ پاسخ این سؤال که «بچه چطور به وجود می‌آید؟‏» به‌روشنی گزارش شده و هیچ بحثی در این نیست که زندگی و حیات همیشه از زندگی و حیات به وجود می‌آید؛‏ این یک قانون بنیادی است.‏ حال آیا واقعاً ممکن است زمانی،‏ در گذشتهٔ دور این قانون صادق نبوده باشد؟‏ آیا واقعاً این احتمال وجود دارد که حیات و زندگی از ماده‌ای بی‌جان به وجود آمده باشد؟‏ ببینیم.‏

محققان به این نتیجه رسیده‌اند که برای زنده ماندن سلول،‏ حداقل همکاری سه نوع مولکول پیچیده نیاز است،‏ DNA (‏دئوکسی‌ریبونوکلئیک اسید)‏،‏ RNA (‏ریبونوکلئیک اسید)‏ و پروتئین.‏ امروزه کمتر دانشمندی بر این ادعاست که سلولی کامل و زنده ناگهان و تصادفاً از ترکیب مواد شیمیایی بی‌جان به وجود آمده باشد.‏ با این حال در اینجا احتمال این که RNA یا پروتئین تصادفی به وجود آمده باشد را بررسی می‌کنیم.‏ *

استنلی میلر،‏ سال ۱۹۵۳

بسیاری از دانشمندان بنا بر آزمایشی که اولین بار استنلی میلر در سال ۱۹۵۳ انجام داد،‏ بر این باورند که حیات می‌تواند تصادفی به وجود آمده باشد.‏ او در این سال به ترکیبی از گازها که گمان می‌رود گازهای تشکیل دهندهٔ جو اولیهٔ زمین بوده است،‏ جرقهٔ الکتریکی وارد کرد.‏ با این آزمایش توانست آمینواسیدهایی یعنی واحدهای سازندهٔ پروتئین را به وجود آورد.‏ ضمناً بعدها در شهاب‌سنگی نیز آمینواسیدهایی یافت شد.‏ اما آیا این یافته‌ها به این معنی است که تمامی واحدهای سازندهٔ حیات می‌تواند تصادفی به وجود آید؟‏

رابرت شاپیرو پروفسور شیمی دانشگاه نیویورک می‌گوید:‏ «برخی گزارش‌دهندگان گمان کرده‌اند که تمامی واحدهای ضروری برای حیات را می‌توان به‌راحتی با آزمایشی مشابه آزمایش میلر به وجود آورد و تمامی آن‌ها در شهاب‌سنگ‌ها نیز موجود بوده‌اند.‏ اما این درست نیست.‏»‏2 *

مولکول RNA را در نظر بگیرید.‏ این مولکول از مولکول‌های کوچک‌تری به نام نوکلئوتیدها تشکیل شده است.‏ نوکلئوتید با مولکول آمینواسید متفاوت و کمی از آن پیچیده‌تر است.‏ شاپیرو می‌گوید:‏ «هیچ گزارشی نشان نمی‌دهد که نوعی از نوکلئوتید با آزمایش جرقهٔ الکتریکی تولید شده باشد.‏ همچنین هیچ تحقیقی نیز نشان نداده که نوکلئوتیدی در شهاب‌سنگ‌ها یافت شده باشد.‏»‏3 او در ادامه می‌گوید،‏ احتمال این که در حوضچه‌ای از مواد شیمیایی واحدهای سازندهٔ مولکول RNA به هم بپیوندند و یک مولکول RNA به وجود آورند،‏ طوری که توانایی تکثیر کردن از خود را نیز داشته باشد،‏ «چنان اندک است که وقوع حتی یک بار آن در عالمِ قابل رؤیت را باید خوش‌شانسی خارج از تصوّر شمرد.‏»‏4

‏(‏۱)‏ RNA برای ساخت ‏(‏۲)‏ پروتئین نیاز است،‏ در عین حال پروتئین در تولید RNA دخیل است.‏ این که یکی از آن‌ها تصادفی به وجود آمده باشد بسیار غیرمحتمل است،‏ چه رسد به هر دو.‏ ‏(‏۳)‏ ریبوزوم در بخش ۲ بررسی می‌شود.‏

در مورد مولکول‌های پروتئین چه می‌توان گفت؟‏ پروتئین‌ها از پیوستن ۵۰ تا چندین هزار آمینواسید به توالی و ترتیبی کاملاً مشخص به وجود می‌آیند.‏ پروتئین‌ها عملکردهای مختلفی دارند.‏ در سلولی که ساده قلمداد می‌شود،‏ هزاران نوعِ مختلف پروتئین وجود دارد و هر پروتئین به طور متوسط از ۲۰۰ آمینواسید تشکیل شده است.‏ محاسبات نشان می‌دهد احتمال این که تنها یک پروتئین که فقط از ۱۰۰ آمینواسید تشکیل‌شده تصادفی بر زمین به وجود آید،‏ یک بر میلیون‌میلیارد است.‏

برای تولید مولکول‌های پیچیده در آزمایشگاه نیاز به دانشمندی خلاق است.‏ پس آیا ممکن است مولکول‌های بسیار پیچیده‌ترِ سلول خودبه‌خود به وجود آیند؟‏

محققی به نام هوبرت یاکی که به تکامل معتقد است،‏ حتی این احتمال را نیز نمی‌دهد و می‌گوید:‏ «غیرممکن است که منشأ حیات در ابتدا از پروتئین آغاز شده باشد.‏»‏5 برای ساخت پروتئین نیاز به RNA است و در عین حال پروتئین در تولید RNA دخیل است.‏ حال اگر به فرض محال،‏ مولکول پروتئین و RNA تصادفی،‏ همزمان و در یکجا به وجود آمده باشند،‏ چطور؟‏ احتمال همکاری این دو مولکول و تشکیل نوعی از حیات که بتواند به بقا ادامه دهد و توانایی داشته باشد از خود نیز تکثیر کند،‏ چیست؟‏ دکتر کرول کِلیلند * عضو مؤسسهٔ اخترزیست‌شناسی ناسا می‌گوید:‏ «احتمال چنین رویدادی (‏با فرض این که ترکیبی تصادفی از پروتئین و RNA به وجود آمده باشد)‏ به حد نجومی غیرمحتمل به نظر می‌رسد.‏ با وجود این ظاهراً اغلب محققان گمان می‌کنند،‏ اگر بتوان توضیحی برای تولید پروتئین و مستقل از آن،‏ تولید RNA در شرایط طبیعی آغازین یافت،‏ همکاری آن‌ها بدیهی است.‏» او به این نکتهٔ مهم اشاره می‌کند که هیچ یک از تئوری‌های کنونی در مورد تولید تصادفی این واحدهای حیات «توضیحی قانع‌کننده برای چگونگی همکاری آن‌ها ارائه نمی‌دهد.‏»‏6

برای ساخت و برنامه‌نویسی روباتی بی‌جان به وجودی هوشمند نیاز است.‏ حال برای به وجود آمدن فقط یک سلول زنده چطور؟‏ یک انسان چطور؟‏

چرا این مطالب اهمیت دارد؟‏ به چالش‌های محققانی فکر کنید که معتقدند حیات تصادفی به وجود آمده است.‏ آنان آمینواسیدهایی پیدا کرده‌اند که در سلول‌های زنده نیز یافت می‌شود.‏ در آزمایشگاه با طراحیِ دقیق و جهت دادن به آزمایش‌ها توانسته‌اند مولکول‌های پیچیده‌تر دیگری نیز بسازند.‏ در نهایت امیدوارند روزی تمامی اجزای لازم برای ساختن یک سلول به اصطلاح ساده را بسازند.‏ موقعیت آنان به موقعیت دانشمندی شبیه است که از عناصر موجود در طبیعت پلاستیک،‏ استیل،‏ سیلیکون و سیم تولید می‌کند و روباتی می‌سازد.‏ سپس روبات را به گونه‌ای برنامه‌ریزی می‌کند که بتواند کپی‌ای از خود تولید کند.‏ به این ترتیب این دانشمند چه چیز را ثابت کرده است؟‏ در واقع صرفاً ثابت کرده که فقط موجودی هوشمند می‌تواند دستگاهی فوق‌العاده بسازد.‏

مشابهاً اگر روزی دانشمندان بتوانند سلولی بسازند،‏ بی‌شک به دستاوردی بسیار تحسین‌برانگیز رسیده‌اند.‏ اما آیا از این طریق ثابت می‌شود که سلول خودبه‌خود به وجود آمده است؟‏ در واقع تنها عکس این امر ثابت می‌شود،‏ نظر شما چیست؟‏

شما چه فکر می‌کنید؟‏ تا به امروز تمامی شواهدِ علمی گویای این مطلب است که زندگی و حیات،‏ تنها می‌تواند از زندگی و حیات به وجود آید.‏ در اینجا باید گفت قبول این که حتی یک سلول به اصطلاح ساده،‏ از ماده‌ای بی‌جان تصادفی به وجود آمده باشد،‏ بر پایهٔ اعتقاد و باور است نه تئوری‌ای ثابت‌شده.‏

حال با توجه به مطالبی که در این بخش گفته شد،‏ آیا شما می‌توانید این اعتقاد و باور را بپذیرید؟‏ پیش از پاسخ به این سؤال،‏ نظری دقیق‌تر به ساختمان سلول بیندازید.‏ این کار دید شما را به تئوری‌هایی که برخی دانشمندان در مورد منشأ حیات ارائه می‌دهند،‏ باز می‌کند.‏ آیا این تئوری‌ها منطقی است یا عملاً در سطح داستان‌هایی است که برخی پدرمادرها در جواب این پرسش که «بچه چطور به وجود می‌آید؟‏» به فرزندشان می‌دهند.‏

^ بند 8 احتمال این که DNA تصادفی به وجود آمده باشد در بخش ۳ بررسی می‌شود،‏ تحت عنوان:‏ «‏دستورالعمل‌ها از کجا آمده‌اند؟‏‏»‏

^ بند 10 پروفسور شاپیرو به آفرینش حیات معتقد نیست.‏ او بر این اعتقاد است که حیات تصادفی به نحوی که هنوز کاملاً روشن نیست به وجود آمده است.‏ در سال ۲۰۰۹ محققانی در انگلستان از دانشگاه منچستر گزارش کردند که نوکلئوتیدهایی در آزمایشگاه ساخته‌اند.‏ با این حال شاپیرو می‌گوید که شیوهٔ عمل آنان «به هیچ وجه با معیار و ضوابطی که من از راهیابی به دنیای RNA می‌شناسم همخوانی ندارد.‏»‏

^ بند 13 دکتر کِلیلند به گزارش کتاب مقدّس در مورد آفرینش معتقد نیست.‏ او معتقد است حیات تصادفی به شکلی که هنوز کاملاً روشن نیست به وجود آمده است.‏