Icipandwa 3

Kuti Nacita Shani pa Kuti Nkwatilepo Ubuntungwa?

“Kuti natemwa sana abafyashi bandi nga balensuminishako ukuya mu kwangala mu ncende shimo neka.”—E fyasosele Sarah, uuli ne myaka 18.

“Lyonse ndepusha abafyashi bandi umulandu bantwishikila nga natila ndefwaya ukuya na banandi mu kwangala. Ilingi, banjeba ati: ‘Iwe twalikucetekela. Nomba abanobe e bo tushacetekela.’”—E fyasosele Christine, uuli ne myaka 18.

 BUSHE na iwe ulafwaya ukukwatilapo ubuntungwa nga Sarah na Christine? Pa kutila ukwate ubu buntungwa, ufwile ukulenga abafyashi bobe ukukucetekela. Na kuba pa kuti bakucetekele ufwile ukubombesha nga filya fine abantu babombesha pa kusanga indalama. Nangu ca kutila calyafya ukusanga indalama, calyanguka sana ukushonaula, e lyo kabili nangu ukwate ishingi shani, tashimoneka ukufula. Iliana uuli ne myaka 16 atile: “Lyonse ilyo ndefwaya ukuya mu kwangala, abafyashi bandi balanjipusha amepusho ayengi pa cifulo ndefwaya ukuyako, pa bo ndeya nabo, pa fyo ndeya mukucita, ne nshita ndefumako. Nalishiba ukuti bafyashi bandi, lelo nshumfwa bwino ukunjipushisha!”

Kuti wacita shani pa kuti abafyashi bakucetekele sana no kukupeela ubuntungwa ufwaya? Ilyo tushila-asuka ici cipusho, natutale tulande ico abafyashi abengi cibakosela ukucetekela abana imisepela.

Ifyo Ciba Ilyo Uleya Ulekula

Baibolo itila, “umwaume [akasha] wishi na nyina.” (Ukutendeka 2:24) Kwena, nangu ca kuti ilanda pa mwaume, umwanakashi na o alasha bawishi na banyina. Nampo nga uli mwaume nelyo uli mwanakashi, iyi myaka ucili umusepela yalicindama nga nshi pantu e nshita ya kuipekanyamo ilyo taulafika pa bukalamba—lintu ukapingulapo ukuikalila napamo no kukwata ulupwa lobe. *

Lelo, ukufika pa bukalamba kwaba nga ukunina amastepsi. Ufwile ukulanina panono panono ukufikila waba umukalamba. Inshita shimo ukalayumfwa kwati naukula lelo abafyashi bobe bakalatila taulakula. Maria, uumona kwati abafyashi bakwe tabamucetekela pa mulandu no musango wa fibusa asala, atile: “Ndi ne myaka  20, kabili na nomba abafyashi bandi bamona kwati ndi mwaice! Bamona kwati kuti ndecita ifyabipa. Ndabeba ati nshificita, lelo balifilwa ukuncetekela!”

Ukulingana ne fyasosele Maria, ili lyashi kuti lyalenga imisepela na bafyashi ukukangana. Bushe na iwe abafyashi bobe tabakucetekela sana? Nga e fyo caba, kuti wacita shani pa kutila bakucetekele sana? Kabili nga walicitilepo fimo ifyalengele ukuti baleke ukukucetekela, kuti wacita shani pa kuti bakucetekele na kabili?

Ulecita Ifingalenga Bakucetekela

Umutumwa Paulo alembeele Abena Kristu banankwe ukuti: “Muleilinga mwe bene.” (2 Abena Korinti 13:5) Nangu ca kutila Paulo ale-eba abakalamba, ifyo alandile kuti fyabomba na ku misepela. Ubuntungwa bengakupeela ilingi line bulingana ne fyo ucita. Lelo tatuletila te kuti ulufyanye. Pantu  na kuba takwaba umuntu uushilufyanya. (Lukala Milandu 7:20) Na lyo line, bushe ifyo ucita filalenga abafyashi bobe ukukanakucetekela?

Paulo alembele ati: “Tufwaya ukuba aba cishinka muli fyonse.” (AbaHebere 13:18) Nomba ipushe ati, ‘Bushe ndeba abafyashi bandi icishinka uko nja ne fyo ncita?’ Tontonkanya pa fyalandile imisepela imo imo iyaishileiluka ubusuma bwa kulanda icishinka. Nga wapwisha ukubelenga ifyo balandile, asuka amepusho yali pe samba.

Lori atile: “Naletumina umulumendo natemenwe amakalata pa kompyuta mu bumfisolo. Ilyo abafyashi bandi baishibe ukuti e fyo nalecita balinkenye. Nabebele ukuti naleka, lelo nshalekele. Nalikonkenyepo ukumutumina pa mwaka umo. Nga namutumina, abafyashi baleishiba, kabili nalelomba ubwelelo no kubeba ati naleka, lelo nshaleleka. Basukile baleka ukuncetekela muli fyonse!”

Ukulingana ne fyo waumfwa, cinshi calengele abafyashi ba kwa Lori ukuleka ukumucetekela? ․․․․․

Nga ni we wali umufyashi wa kwa Lori, nga wacitile shani, kabili mulandu nshi wa-asukila ifyo? ․․․․․

Ilyo abafyashi ba kwa Lori balandile nankwe pa bwafya bamwene, finshi aali no kucita pa kutila batwalilile ukumucetekela? ․․․․․

Beverly atile: “Abafyashi bandi tabatemenwe ifyo nalecita  nga ndi na balumendo, nomba pali lelo e lyo njishibe umulandu bashancetekele. Nalikwete icibeleshi ku baume maka maka ku balumendo babili abancilileko imyaka ibili. Kabili nalelanda nabo inshita iikalamba pa foni, na lintu kwaleba ukukumana pamo ne fibusa e bo nalelanda fye nabo. Abafyashi bandi basukile bampoka foni pa mweshi umo, kabili balindeseshe no kuya mu kwangala ukwalesangwa aba balumendo.”

Nga ni we wali umufyashi wa kwa Beverly, nga wacitile shani, kabili mulandu nshi wa-asukila ifyo? ․․․․․

Bushe ulemona ukuti filya abafyashi ba kwa Beverly bacitile balimufyengele? Nga balimufyengele, mulandu nshi wasosela ifyo? ․․․․․

Finshi Beverly aali no kucita pa kutila abafyashi bakwe bamucetekele na kabili? ․․․․․

Ifya Kucita pa Kuti Bakucetekele na Kabili

Nga ca kuti ifyo ucita nafipalana ne fyalecita iyi misepela, kuti wacita shani pa kutila abafyashi bobe bakucetekele na kabili? Ufwile ukulacita ifingalenga bakucetekele na kabili. Nomba finshi ifyo fine?

Ukwabula no kutwishika abafyashi bobe bakakucetekela sana no kukupeela ubuntungwa ufwaya nga watwalilila ukucita ifya mano. Mu kupita kwa nshita Annette asukile ailuka ici cishinka. Atile: “Nga uli umwaice, takuba ukwishiba  umulandu cacindamina ukuti abafyashi bakucetekele. Nomba pali ino nshita nalishiba ukuti mfwile ukulacita ifingalenga abafyashi ukuncetekela na kabili.” Cinshi wasambililako? Ukucila ukulailishanya ukuti abafyashi bobe tabakucetekela, bika amano pa kucita ifingalenga bakucetekela. Nga wacita ifyo bakakupeela ubuntungwa ufwaya.

Ku ca kumwenako, bushe ulacita ifi fili pe samba ukwabula ubwafya? Congapo ✔ ifyo ulemona ukuti e fyo ulekabila ukubombelapo.

□ Ukubwela bwangu pa ng’anda

□ Ukufikilisha ifyo nalaya

□ Ukubomfya bwino indalama

□ Ukusunga inshita

□ Ukupwisha imilimo ya pa ng’anda

□ Ukubuuka bwangu

□ Ukusunga uko ndaala ukwa busaka

□ Ukulanda icine

□ Ukubomfya bwino foni nelyo kompyuta

□ Ukusumina ifilubo no kulomba ubwelelo

□ Fimbi

Ukubombesha ukucita ifi waconga pa kutila bakakucetekele. Ulekonka ukufunda kwa mu Baibolo ukutila: ‘Fuula ubuntu  bwa kale ubwalingana ne mibele yobe iya kale.’ (Abena Efese 4:22) ‘Leka Ee obe abe Ee.’ (Yakobo 5:12) ‘Ulelanda icine.’ (Abena Efese 4:25) ‘Uleumfwila abafyashi bobe muli fyonse.’ (Abena Kolose 3:20) Nga ulecita ifi, abantu bakamona ukulunduluka kobe, ukusanshako na bafyashi bobe.—1 Timote 4:15.

Nomba kuti wacita shani nga wamona ukuti abafyashi bobe tabalekupeela ubuntungwa te mulandu ne fyo ulebombesha? Kuti cawama walanshanya nabo. Ukucila ukulailishanya ukuti bafwile fye ukuncetekela, bepushe mucinshi mucinshi ifyo baletontonkanya ukuti e fyo ulingile ukucita pa kuti bakucetekele. Kabili balondolwele bwino ifyo ulefwaya ukucita.

Lelo wienekela abafyashi bobe ukukusuminisha apo pene. Limbi kuti balefwaya bashininkishe ukuti taulebabepa. Bomfya iyi nshita ukubalanga ukutila kuti bakucetekela. Umuye nshiku, bakakucetekela no kukupeela ubuntungwa ufwaya. E fyo na Beverly, uo tulandilepo acitile. Atile: “Pa kutila fye abafyashi bakucetekele na kabili kano wabombesha,” alundilepo no kuti, “pali ino nshita balitampa ukuncetekela, ne co cilandetela insansa!”

BELENGELAPO NA FIMBI MU CIPANDWA 22 MWI BUUKU 2

IFYO TUKALANDAPO MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Bushe abafyashi bobe balilekana? Kuti wacita shani nga ca kuti uleumfwa ukubipilwa pantu abafyashi bobe balekana?

[Futunoti]

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

‘Wilabomfya ubuntungwa bobe nga kabepekesho ka kucitilamo ifyabipa.’—1 Petro 2:16.

IFYO WINGACITA

Ukucila ukulalinganya ubuntungwa umukalamba obe akwata ku buntungwa ukwete, ulelinganya ubuntungwa ukwete pali lelo ku buntungwa wakwete ilyo wali umwaice.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Abafyashi nga bapeela umwana ubuntungwa bonse ninshi tabamutemwa.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Ifi e fyo ndepanga ukucita pa kuti bakancetekele sana: ․․․․․

Nga ca kuti abafyashi bandi baleka ukuncetekela nka ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Cinshi abafyashi bobe bengakokwela ukukupeelelapo ubuntungwa na lintu wacita ifyo balefwaya?

● Nga ulelanshanya bwino na bafyashi kuti cabafwa shani ukukupeelelapo ubuntungwa?

[Amashiwi pe bula 24]

“Ilyo ndelanda na bafyashi bandi, nshibafisa amafya nkwete kabili ndabeba ne filensakamika. Ici e cilenga ukuti bancetekele.”—E fyasosele Dianna

[Ifikope pe bula 23]

Ukukula pa kuti ube umukalamba uwacetekelwa kwaba nga ukunina amastepsi

[Icikope]

(Nga mulefwaya ukumona bwino icikope, moneni mu citabo)

KU BUKALAMBA

ILYO ULI UMUSEPELA

KU BWAICE