KAPITULO 3

Kasano a Maaddaanak iti Ad-adu a Wayawaya?

“Ikkandak koma met dagiti dadakkelko iti bassit a wayawaya.”​—Sarah, 18.

“Kanayon a salsaludsodek kadagiti dadakkelko no apay nga awan ti panagtalekda kaniak no rummuarak a kadua dagiti gagayyemko. Masansan nga ibagada: ‘Agtalekkami kenka. Ngem awan panagtalekmi kadagiti gagayyemmo.’”​—Christine, 18.

 KAS kada Sarah ken Christine, tartarigagayam met kadi ti maaddaan iti ad-adu a wayawaya? No wen, nasken a maalam ti panagtalek dagiti dadakkelmo. Ngem ti panagtalek ket mayarig iti kuarta. Narigat nga urnongen ngem naglaka a gastuen, ken uray no kasano kaadu ti kuartam, kasla kurang latta a kanayon. “Tunggal adda papanak,” kuna ni Iliana nga agtawen iti 16, “saludsoden dagiti dadakkelko no sadino ti papanak, siasino ti kakaduak, ania ti aramidenmi, ken no ania nga oras a makaawidak. Ammok a tatang ken nanangko ida ngem marurodak no saludsodda a saludsod!”

Ania ti mabalinmo nga aramiden tapno maalam ti panagtalek dagiti dadakkelmo ken ikkandaka iti ad-adu a wayawaya? Sakbay a sungbatam dayta a saludsod, usigem pay nga umuna ti nabara nga isyu iti nagbaetan dagiti nagannak ken annak.

Problema Bayat ti Kinaagtutubo

Kuna ti Biblia a “ti maysa a lalaki panawannanto ti amana ken ti inana.” (Genesis 2:24) Agaplikar met dayta iti babai. Maysaka man a lalaki wenno babai, ti kinaagtutubo ti mangisagana kenka iti kinaadulto, inton pumanawkan iti pagtaenganyo ken nalabit inton agpamiliakan. *

Nupay kasta, ti panagbalin nga adulto ket saan a kas iti maysa a ruangan a mabalinmo lattan a serken inton addakan iti husto nga edad. Imbes ketdi, mayarig dayta iti agdan, a tinukantukad nga uliem bayat ti kinaagtutubom. Ngem mabalin nga agduma ti kapanunotam ken ti kapanunotan dagiti dadakkelmo. Nalabit, iti panagriknam ket maysakan nga adulto ngem para kadagiti dadakkelmo ket ubingka pay. “Agtawenakon iti 20 ngem awan pay laeng ti panagtalekda kaniak,” kuna ni Maria, a mangipagarup a saan a talken dagiti dadakkelna no iti panagpilina kadagiti gagayyem.  “Ipagarup dagiti dadakkelko a diak kabaelan ti lumiklik iti dakes. Imbagak kadakuada a naaramidko met idin, ngem awan latta ti panagtalekda kaniak!”

Kas ipakita ti komento ni Maria, ti isyu maipapan iti panagtalek ti dakkel a problema iti nagbaetan dagiti nagannak ken annak. Kasta kadi met ti mapaspasaram? No kasta, kasanom a maala ti panagtalek dagiti dadakkelmo? Ken no nadadaelmo ti panagtalekda gapu iti saan a nainsiriban nga inaramidmo, ania ti mabalinmo nga aramiden tapno mapasublim ti panagtalekda?

Paneknekam a Mapagtalkanka

Insurat ni apostol Pablo kadagiti Kristiano idi umuna a siglo: “Itultuloyyo a paneknekan no aniakayo.” (2 Corinto 13:5) Pudno a saan a dagiti agtutubo ti kangrunaan a nakaiturongan daytoy. Ngem agaplikar ti prinsipiona kadagiti agtutubo. Ti wayawaya a maited kenka ket  masansan nga agdepende iti panangipaneknekmo a mapagtalkanka. Saan met a kasapulan nga agbalinka a perpekto, ngamin agkamalitayo amin. (Eclesiastes 7:20) Ngem saan ngata a ti kababalinmo ti makagapu no apay a saan nga agtalek kenka dagiti dadakkelmo?

Kas pagarigan, insurat ni Pablo: “Kayatmi ti agbiag a mapagtalkan iti amin a bambanag.” (Hebreo 13:18) Isaludsodmo iti bagim, ‘Kanayon kadi a pudno ti ibagbagak kadagiti dadakkelko, no sadino ti pappapanak ken no ania dagiti ar-aramidek?’ Usigem ti kinuna ti sumagmamano nga agtutubo kalpasan nga inusigda daytoy a banag. Inton mabasam dagiti komentoda, sungbatam dagiti saludsod iti baba.

Lori: “Sililimed a patpatulodak iti e-mail ti lalaki a kursonadak. Naammuan daytoy dagiti dadakkelko ket kinunada nga isardengkon dayta. Inkarik nga isardengkon ngem diak pinaypayso. Makatawen a kasta ti inar-aramidko. Pinatpatulodak latta iti e-mail ket naduktalan manen dagiti dadakkelko. Nagpadispensarak sa inkarik nga isardengkon, ngem intultuloyko latta agingga a saandak la ket ngarud a pagtalkanen iti amin a banag!”

Iti panagkunam, apay a ni Lori ket saan a pagtalkan dagiti dadakkelna? ․․․․․

No sika ti nagannak ni Lori, ania ti aramidem, ken apay? ․․․․․

Ania koma ti inaramid ni Lori idi damo pay laeng a binagbagaan dagiti dadakkelna? ․․․․․

 Beverly: “Saandak a pagtalkan dagiti dadakkelko no maipapan kadagiti lallaki, ngem maawatak itan no apay. Nadekketak ngamin unay idi iti dua a lallaki nga in-inauna ngem siak iti dua a tawen. Nagbayag pay a makisarsaritaak kadakuada iti telepono, ken kadagiti pasken, dandani isuda laeng ti kasarsaritak. Makabulan nga indulin dagiti dadakkelko ti selponko ken saandak a pinalubosan a mapan kadagiti lugar a mabalin a papanan met dagidiay a lallaki.”

No sika ti nagannak ni Beverly, ania ti aramidem, ken apay? ․․․․․

Iti panagkunam, saan kadi a nainkalintegan a ni Beverly ket istriktuan dagiti dadakkelna? Apay? ․․․․․

Ania ti mabalin nga aramiden ni Beverly tapno mapasublina ti panagtalek dagiti dadakkelna? ․․․․․

No Kasano a Mapasubli ti Panagtalek

Kas kadagiti agtutubo a nadakamat iti ngato, kasano no sika met laeng ti makagapu no apay a saandaka a talken dagiti dadakkelmo? Uray pay no kasta, mapasublim ti panagtalekda. Kasano?

Mabalin a dumakkel ti panagtalek kenka dagiti dadakkelmo no ipakitam a responsableka. Napaneknekan dayta ni Annette. Kinunana: “No ubingka pay, saanmo a maawatan ti kinapateg ti panagbalin a mapagtalkan. Ad-adda a mapagtalkanak itan, ket ikagkagumaak a taginayonen ti panagtalek kaniak dagiti dadakkelko.” Ania ti masursurom iti daytoy?  Imbes nga agreklamoka no saandaka a pagtalkan dagiti dadakkelmo, ikagumaam ketdi a paneknekan a mapagtalkanka. Iti kasta, mabalin nga ikkandaka iti ad-adu a wayawaya.

Kas pagarigan, mapagtalkanka kadi kadagiti banag a nailista iti baba? Markaam iti ✔ ti abay dagiti kababalin a nasken a pasayaatem.

□ Agawidak iti oras nga

□ Tungpalek dagiti karik inkeddeng dagiti dadakkelko

□ Saanak nga agitungtungkua

□ Saanak a gasto a gasto

□ Iwakasko dagiti trabahok

□ Bumangonak a nasapa ken saankon nga urayen a riingendak

□ Kanayon a dalusak ti kuartok

□ Saanak nga agulbod

□ Kalkalainganna laeng ti panagusarko iti telepono wenno kompiuter

□ Aminek ti kamalik ken agpadispensarak

□ Dadduma pay ․․․․․

Apay a dimo ikagumaan a paneknekan a mapagtalkanka kadagiti banag a minarkaam? Surotem ti balakad ti Biblia: “Ikkatenyo koma ti daan a personalidad a mayannurot iti  sigud a dana ti kababalinyo.” (Efeso 4:22) “Ti koma Wenyo kaipapananna ti Wen.” (Santiago 5:12) “Sawenyo ti kinapudno tunggal maysa kadakayo iti padana a tao.” (Efeso 4:25) “Agtulnogkayo kadagiti nagannakyo iti amin a banag.” (Colosas 3:20) Inton agangay, ti panagrang-aymo ket makitanto ti amin, agraman dagiti dadakkelmo.​—1 Timoteo 4:15.

Ngem kasano no saandaka latta nga ikkan dagiti dadakkelmo iti wayawaya uray no ar-aramidem metten ti amin a kabaelam? Nasayaat no makisaritaka kadakuada. Imbes nga ipapilitmo a nasken nga agtalekda kenka, siraraem a saludsodem no ania pay ti masapul nga aramidem tapno agtalekda kenka. Ilawlawagmo a naimbag dagiti panggepmo nga aramiden tapno maalam ti panagtalekda.

Saanmo a namnamaen a pagtalkandaka a dagus dagiti dadakkelmo. Awan duadua a kayatda a siguraduen no talaga a tungpalem dagiti karim. Usarem daytoy a gundaway a mangipaneknek a mapagtalkanka. Inton agangay, pagtalkandakanto dagiti dadakkelmo ken ikkandaka iti ad-adu a wayawaya. Kasta ti napasamak ken Beverly, a nadakamat itay. Kinunana: “Narigrigat nga amang ti pananggun-od iti panagtalek ngem ti pannakapukaw iti dayta. Maragsakanak ta nagun-odkon ti panagtalek dagiti dadakkelko!”

ADU PAY TI MABASAM MAIPAPAN ITI DAYTOY A TOPIKO ITI TOMO 2, KAPITULO 22

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Nagsina dagiti dadakkelmo? Ania ti aramidem tapno madaeram dayta?

[Footnote]

NAPAPATEG A TEKSTO

“Diyo aramaten ti wayawayayo a pangkalub iti aniaman a dakes.”​—1 Pedro 2:16, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

BALAKAD

Saanmo nga idilig ti kasasaadmo iti wayawaya a tagtagiragsaken dagiti in-inauna a kakabsatmo. Imbes ketdi idiligmo ti wayawayam ita iti kasasaadmo idi ub-ubingka pay.

AMMOM KADI . . . ?

No palubosandaka dagiti dadakkelmo a mangaramid iti kaykayatmo, dina kayat a sawen nga ay-ayatendaka no di ket saanda a maseknan kenka.

DAGITI ARAMIDEK!

Agbalinak nga ad-adda a mapagtalkan kadagiti sumaganad a banag: ․․․․․

No madadaelko ti panagtalek dagiti dadakkelko, ti aramidek ket ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a mabalin nga agkedked dagiti dadakkelmo a mangipaay kenka iti ad-adu a wayawaya uray no ikagkagumaam a paneknekan a mapagtalkanka?

● Kasano a ti wagas a pannakisaritam kadagiti dadakkelmo apektaranna ti panangtedda kenka iti ad-adu a wayawaya?

[Blurb iti panid 24]

No makisarsaritaak kadagiti dadakkelko, ibagbagak dagiti problema ken pakaburiborak. Siguro dayta ti makagapu nga agtaltalekda kaniak.’’​—Dianna

[Diagram/Ladawan iti panid 23]

Ti panagbalin a mapagtalkan nga adulto ket mayarig iti agdan a tinukantukad nga uliem bayat ti kinaagtutubom

[Diagram]

(Para iti aktual a pannakaurnosna, kitaem ti publikasion)

ADULTO

AGTUTUBO

UBING