Ibuot 6

N̄kpanam Didie Ndu ke Emem ye Nditọeka Mi?

Ọkpọdọhọ ke itie ebuana fo ye nditọeka fo etie didie? Sịn idiọn̄ọ emi ✔ ke ekebe oro emekde.

□ Idi ata nti ufan

□ Iyọyọ kiet eken

□ Isitọhọ kpukpru ini

NDUSỤK nditọeka ẹsikpere kiet eken etieti. Ke uwụtn̄kpọ, Felicia emi edide isua 19 ọdọhọ ete: “Irena, eyeneka mi emi edide isua 16, edi kiet ke otu ata akpan ufan mi.” Carly emi edide isua 17 etịn̄ n̄ko aban̄a Eric eyeneka esie emi edide isua 20 ete: “Idi itai ye aban̄. Akananam nnyịn in̄wanake.”

Edi ediwak nditọeka ẹtie nte Lauren ye Marla. Lauren ọdọhọ ete: “Isitọhọ ke kpukpru n̄kpọ, inamke n̄kpọ m̀mê  n̄kpọ oro ekpri adan̄a didie.” Mîdịghe, ekeme ndidi afo ye eyenuka ẹnyụn̄ ẹtie nte Alice emi edide isua 12 ye Dennis eyeneka esie emi edide isua 14. Alice ọdọhọ ete: “Dennis esiwak ndinam se iyatde mi esịt! Enye esidụk ubet mi nte amama emen n̄kpọ, iben̄eke-ben̄e. Enye esinam n̄kpọ nte ata eyenọwọn̄!”

Ndi emenyene eyeneka emi esimade ndiyat fi esịt? Edi akpanikọ ke edi mbiomo ete ye eka fo ndikụt ẹte ke kpukpru owo ke ufọk mbufo ẹdu ke emem. Edi ebebịghi awawara, oyoyom ekpep nte ekemede ndidu ke emem ye mbon en̄wen. Emekeme ndikpep oro idahaemi odude mi ke ufọk.

Kere ise ban̄a mme mfịna oro esinyenede ye eyenuka. Nso isinam mbufo ẹtọhọ? Se mme n̄kpọ oro ẹsiakde ke idak emi nyụn̄ sịn idiọn̄ọ emi ✔ ke ekebe oro odude ekpere se isinamde esịt ayat fi!

□ Inyene mi. Eyeneka mi esima ndimen n̄kpọ mi, iben̄eke-ben̄e.

□ Edu uwem. Eyeneka mi edi ibụk, esinam n̄kpọ ikereke-kere, onyụn̄ oyom nnam kpukpru n̄kpọ nsịn ke inemesịt esie.

 □ Usọn̄enyịn. Eyeneka mi esidụk ubet mi ikọn̄ke usụn̄, esikot etop mi ke Intanet m̀mê ke telefon mi inyụn̄ ikpaha-kpa ndibụp mi.

□ N̄kpọ en̄wen ․․․․․

Edieke eyenuka esinamde esịt ayat fi—esiyomde anam kpukpru n̄kpọ esịn ke inemesịt imọ m̀mê oyomde ndifiọk kpukpru se anamde—emi ekeme ndinam esịn enye ke esịt. Edi n̄ke kiet ke Bible ọdọhọ ete: “[Ndifịk] ibuo anam iyịp ọwọrọ, iyatesịt onyụn̄ ada utọk edi.” (Mme N̄ke 30:33) Ukem nte ndifịk ibuo fo ekemede ndinam iyịp ọwọrọ, ndisịn eyenuka ke esịt ayanam obụmede ayat esịt usen kiet ye enye. Ndien emi edikam ababiat n̄kpọ. (Mme N̄ke 26:21) Nso ke akpanam mbak ekpri iyatesịt edida akamba mfịna edi? Akpa n̄kpọ edi ndifiọk se isidade mfịna idi.

Mfịna M̀mê Se Isidade Mfịna Idi

Utọk nditọeka etie nte ọ̀bọ̀n̄. Ọ̀bọ̀n̄ esinam iso owo edehe, edi udọn̄ọ oro odude owo ke esịtidem esinam ọ̀bọ̀n̄ ọwọn̄ọ owo. Ukem ntre, nditọeka nditọhọ esiwụt ke enyene n̄kpọ oro esịnede mmọ ke esịt.

Afo emekeme ndikere ke ndifịk ọ̀bọ̀n̄ nsio ayanam enye okụre. Edi eke iso oro kpọt ke edifịk osio, ndien emi ekeme ndinịm fi mbọn mîdịghe anam enye etetịm okpon. Nnennen n̄kpọ oro akpakam anamde ekpedi ndiyom usụn̄ nsọbọ udọn̄ọ oro esision̄ode fi ọ̀bọ̀n̄. Ukem oro ke edi ye utọk nditọeka. Domo ndifiọk se isidade mfịna idi, ndien  emi ayanam ọkọk mfịna oro. Emi ayan̄wam fi anam item emi enyene-ọniọn̄ Edidem Solomon ọkọnọde mi ete: “Ikike owo iyakke enye ọsọp iyatesịt.”—Mme N̄ke 19:11.

Ke uwụtn̄kpọ, Alice oro iketịn̄de iban̄a ọkọdọhọ ke Dennis eyeneka imọ ‘esidụk ubet imọ nte amama emen n̄kpọ, iben̄eke-ben̄e.’ Se ikafịnade enye edi oro. Edi afo ekere ke nso inen̄ede idi ntak mfịna oro? Etie nte unana ukpono. Alice ekeme ndise mban̄a mfịna oro ke ndidọhọ Dennis okûdedei odụk ubet imọ okûnyụn̄ otụk n̄kpọ imọ aba. Oro ekeme ndinam etie nte mfịna oro etre, edi oro ekeme ndidemede mfịna en̄wen. Nte ededi, edieke Alice anamde Dennis okụt ke ifọnke enye esidụk ubet imọ ekemen n̄kpọ ke ini enye mîben̄eke imọ, anaedi oro ayanam mmọ ẹdu ke emem.

Kpep Ndibiere M̀mê Ndifep Mfịna

Nte ededi, ndifiọk se isinamde enyene mfịna ye eyenuka edi n̄kpọ kiet kpọt ke otu mme n̄kpọ oro ẹkemede ndinam ẹbiere mfịna mbufo. Nso ke ekeme ndinam man mbufo ẹbiere mfịna ẹnyụn̄ ẹfep mfịna en̄wen ke ini iso? Domo ndinam n̄kpọ itiokiet oro ẹtienede mi.

1. Ẹbọp n̄kpri ibet oro mbufo mbiba ẹnyịmede ndinịm. Fiak kese se ọkọdọhọde ke enye esida mfịna edi ke ufọt mbufo. Ẹse m̀mê ẹmekeme ndibọp n̄kpri ibet emi ẹdin̄wamde mbufo ẹfep se isidade mfịna oro idi. Ke uwụtn̄kpọ, edieke ẹsinyenede mfịna ke ntak inyene mbufo, mbufo mbiba ẹmekeme ndibiere ẹte: “Ana isidọhọ owo ke imọn̄ imen n̄kpọ esie mbemiso imende.” Ẹmekeme ndibiere n̄ko ẹte: “Edieke andinyene n̄kpọ ọdọhọde ‘Kûmen n̄kpọ oro,’ sion̄o idem kpọn̄.” Ke ini ẹbọpde mme  ibet emi, ẹti ẹwụhọ Jesus emi: “Mmọdo, kpukpru n̄kpọ eke mbufo ẹyomde mme owo ẹnam ye mbufo, ana mbufo n̄ko ẹnam kpasụk ntre ye mmọ.” (Matthew 7:12) Edieke ẹnamde ntem, ẹyekeme ndibọp n̄kpri ibet emi mbufo mbiba ẹdikemede ndinịm. Ẹneme n̄kpọ emi ye ete ye eka mbufo man ẹfiọk m̀mê mmọ ẹnyịme ye se ẹbierede.—Ephesus 6:1.

2. Kûbiat n̄kpri ibet oro ẹkebọpde. Apostle Paul ekewet ete: “Afo emi ekpepde owo efen, nte emekpep idemfo? Afo emi ọkwọrọde ete, ‘Kûyịp inọ,’ nte afo emeyịp inọ?” (Rome 2:21) Didie ke ekeme ndida edumbet oro nsịn ke edinam? Ke uwụtn̄kpọ, edieke mûyomke eyenuka esidụk ubet fo nte amama, ọwọrọ oyom afo n̄ko esikọn̄ usụn̄ ubet esie mbemiso odụkde m̀mê eben̄e enye mbemiso okotde etop esie ke Intanet m̀mê ke telefon.

3. Kûsọp ndiyat esịt. Ntak ọfọnde anam item emi? Sia n̄ke kiet ke Bible ọdọhọ “[okûyak] esịt awara ndiyat fi, koro iyatesịt atakde ke ikpanesịt mbon ndisịme.” (Ecclesiastes 7:9) Edieke esisọpde ayat esịt, udukopke inem uwem. Idụhe nte nditọuka mîdinamke n̄kpọ m̀mê nditịn̄ se iyatde fi esịt. Edi bụp idemfo ete: ‘Ndi akanam mmanam mmọ ukem n̄kpọ oro? (Matthew 7:1-5) Jenny ọdọhọ ete: “Ke ini n̄kedide isua 13, n̄kesikere ke akpana kpukpru owo ẹma mi, n̄kesinyụn̄ n̄kere ke ekikere mi ọfọn akan, ndien ke ana ẹnam se ntịn̄de. Se ekpri eyeneka mi  onyụn̄ ekerede idahaemi aban̄a idemesie edi oro. Ntre nsiyakke se enye etịn̄de ayat mi esịt.”

4. Fen nọ nyụn̄ fre ban̄a. Ẹsiyom ẹneme ẹnyụn̄ ẹbiere ikpọ mfịna. Ndi emi ọwọrọ ke ana okot eyenuka etịn̄ ikọ kpukpru ini oro enye eduede anam fi n̄kpọ? Jehovah esinem esịt ke ini enyịmede “ndifen ndudue” owo en̄wen. (Mme N̄ke 19:11) Alison emi edide isua 19 ọdọhọ ete: “Ami ye Rachel eyeneka mi imesibiere mfịna nnyịn. Imesisọp ikpe kiet eken ubọk inyụn̄ itịn̄ se ikanamde inam n̄kpọ ntre. Ndusụk ini, mmesibet kan̄a nnyụn̄ n̄kere mban̄a se n̄kpanamde. Ke edem usen, esiwak nditie nte n̄kpọ eke ẹsọhide ndudue oro ẹfep ke esịt mi, ndien nsitin̄ke n̄kpọ mban̄a enye aba.”

 5. Kot ete ye eka fo sịn. Edieke mûkemeke ndibiere mfịna oro enyenede ye eyenuka, dọhọ ete ye eka mbufo ẹn̄wam mbufo. (Rome 14:19) Edi ti ke edieke mûkotke ete ye eka fo usịn ke mfịna oro enyenede ye eyenuka, edi etiede ye enye ẹbiere mfịna emi, oro ediwụt ke afo anam n̄kpọ nte akwa owo.

6. Wụt ke amama nti edu nditọuka. Ekeme ndidi nditọuka ẹnyene edu emi amade. Wet edu kiet oro amade mi.

Enyịn̄ Edu oro mmade

․․․․․ ․․․․․

Utu ke ndisụk n̄kere mban̄a idiọk oro nditọuka ẹsinamde fi, ntak mûyomke usụn̄ usian mmọ se esimade ke uwem mmọ?—Psalm 130:3; Mme N̄ke 15:23.

Bible enyịme ke ndusụk ufan ẹkeme ndidiana owo n̄kan eyeneka. (Mme N̄ke 18:24) Edi afo eyenen̄ede adiana nditọuka edieke ‘akade iso ọyọ kiet eken’ idem ke ini enyenede “ntak nditọhọ.” (Colossae 3:13) Ama anam oro, ekeme ndidi nditọuka idiwakke ndinam esịt ayat fi. Ndien ekeme ndidi afo n̄ko udunyụn̄ unamke esịt ayat mmọ!

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Akpanam didie ọfiọk m̀mê omokpon ekem ndikpọn̄ ufọk?

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Ẹyak kpukpru owo ẹkụt eti ibuot mbufo.”—Philippi 4:5.

ITEM

Edieke edide emenyene eyeneka emi afo ye enye esiwakde ndinyene mfịna, kûse enye nte idiọk eyeneka—enye ke anam fi ekpep mme edu emi ẹdinyenede ufọn ọnọ fi nte ini akade!

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Ama ọkpọn̄ ufọk, oyosobo mbon emi ẹdinamde esịt ayat fi—mme nsan̄autom fo ye mbon eken oro ẹkemede ndisọn̄ ido, emi mîsikereke iban̄a mbon en̄wen ẹnyụn̄ ẹdide ibụk. Ọfọn ọtọn̄ọ ke ufọk ekpep nte edidude uwem emem emem ye utọ mbon oro.

SE NDINAMDE

N̄kpri ibet oro ami ye eyeneka mi ikemede ndibọp mbak nnyịn idinyene mfịna ẹdi ․․․․․

Ndinamke se iyatde eyeneka mi esịt edieke ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ntak emi ọfọnde ndifiọk ukpụhọde oro odude ke ufọt mfịna ye se ikakam idade mfịna idi?

● Afo ekere ke nso idi ufọn edinyene nditọeka?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 46]

“Edieke mmekpenyeneke nditọeka, n̄kpenyeneke mme n̄kpọ emi edide mma nti esịt enem mi. Ndọhọ mbon oro ẹnyenede nditọeka nte: ‘Ẹkûda nditọeka mbufo ẹbre mbre!’”—Marilyn

 [Ekebe ke page 42]

Utomufọk

Diọn̄ọ Se Inen̄erede Idi Ntak Mfịna

Ndi omoyom ndinen̄ede ndiọn̄ọ se isinamde nditọeka ẹnyene mfịna? Ke edide ntre, kot n̄ke Jesus oro aban̄ade eyen emi akatan̄de udeme inyene esie akatahade ke anyan idụt. (Luke 15:11-32) Tịm fiọk nte akpaneka esie akanamde n̄kpọ ke ini enye ọkọnyọn̄de edi. Ekem, bọrọ mme mbụme emi ẹtienede mi.

Ewe n̄kpọntịbe ikanam akpaneka esie ayat esịt? ․․․․․

Afo ekere ke nso ikenen̄ede idi ntak iyatesịt esie? ․․․․․

Didie ke ete mmọ okodomo ndibiere mfịna oro? ․․․․․

Nso ke akana akpaneka esie anam man ebiere mfịna oro? ․․․․․

Idahaemi kere ban̄a akpatre ini oro ọkọtọhọde ye eyenuka. Ekem bọrọ mme mbụme emi ẹtienede mi. ․․․․․

Nso iketịbe emi akanamde mbufo ẹtọhọ? ․․․․․

Afo ekere ke nso ikenen̄ede idi ntak iyatesịt fo? ․․․․․

N̄kpri ibet ewe ke mbufo ẹkeme ndibọp man ẹbiere mfịna oro, mbak enye edifiak etịbe? ․․․․․

[Ndise ke page 43]

Mfịna nditọeka etie nte ọ̀bọ̀n̄—man ọ̀bọ̀n̄ okûwọn̄ọ fi, ana ọkọk udọn̄ọ oro esision̄ode enye ke esịtidem, idịghe ndifịk eke iso kpọt nsion̄o