Icipandwa 10

Mulandu Nshi Ningile Ukubikila Amano ku Bumi Bwandi?

Pali ifi fili pe samba, congapo ✔ ico wingatemwa ukubombelapo.

□ Ukukanasakamikwa sana

□ Ukukanafulwa bwangu

□ Ukuicetekela sana

□ Ukubika amano ku fintu

□ Ukukwata sana amaka

□ Ukuwamyako imimonekele

□ Ukondako

KWALIBA fimo ifyo ushingaisalila—te kuti usale abengaba abafyashi bobe, bamunonko, uko wikala, e lyo ne fintu fimbi. Lelo nga ulefwaya ubumi bobe bube bwino, kuti wacitapo fimo. Nangu ca kuti  insandensande sha mfyalo na sho shilasangwilako ku bumi busuma, lelo ilingi line ifyo uisunga e fingalenga waba no bumi ubusuma. *

Lelo limbi kuti uletontonkanya ati, ‘Ndi mwaice sana teti ndesakamikwa pa fya kusunga ubumi bwandi.’ Bushe e fyo utontonkanya? Belenga pali filya waciconga pe bula 71 ukuti e fyo wingafwaya ukubombelapo. Ni finga wacicongapo? Ukukweba fye icishinka, nga ulefwaya ukubombela pali ifi fyonse icacindama sana kuba no bumi busuma.

Nalimo utontonkanya nga Amber uuli ne myaka 17 uwalandile ati, “Te kuti nkumemo ukuleka ukulya ifyo natemwa no kulalya fye ifyo batila e fisuma ku bumi!” Ifi nga e fyo utontonkanya, wisakamana. Tatuletila ulingile ukuleka ukulya ifyalowa no kutendeka ukulatukusha fye umubili umo shacela. Lelo finono fye ifyo wingaleka ukulya nelyo ukucita pa kuti ulemoneka bwino, uleba na maka, no kulabomba bwino incito. Leka tulande pa fyo abaice banobe bamo bacita.

Ulelya Bwino pa Kuti Ulemoneka Bwino!

Baibolo itufunda ukuti tatulingile ukucishamo ilyo tulecita ifintu. Amapinda 23:20 yatila: “Wilafunukila ifya kulya.” (Baibolo ya Contemporary English Version) Uku kufunda te lyonse kwayanguka ukukonka.

Andrew uuli ne myaka 15 atile: “Lyonse ndomfwa insala nge fyo abaice banandi abengi bomfwa. Abafyashi bandi banjeba ati nine katubi!”

Danielle uuli ne myaka 19 atile: “Pa mulandu wa kuti ino nshita nshishiba ifyo ifya kulya fimo fyonaula ubumi bwandi, imona fye kwati fyonse fisuma.”

 Bushe ulefwaya ukulalinga mu miliile yobe? Umfwa ifyo abaice banobe bamo balanda ukuti e fibafwa.

Nga waikuta wilakonkanyapo ukulya. Julia uuli ne myaka 19 atile: “Nalelya sana kale, lelo pali ino nshita nga naikuta ndaleka.”

Wilalya ifya kulya ifishalinga. Peter uuli ne myaka 21 atile: “Nalilekele ukunwa ifyalowa ica kuti nalyondele mu mweshi fye umo!”

Wilaliisha. Erin uuli ne myaka 19 atile: “Ndya fye ifyalinga.”

 Icingakwafwa: Wilaleka ukulya pa kuti fye onde! Nga ulecilawila, ukalaumfwa sana insala kabili ukalaliisha.

Ukalaba na Maka nga Uletukusha Umubili!

Baibolo itila: ‘Ukutukusha umubili kulafwa.’ (1 Timote 4:8) Lelo, abaice abengi tabafwaya sana ukutukusha umubili.

Richard uuli ne myaka 21 atile: “Ilyo nali pa sukulu abaice abengi tabatemenwe ukutukusha umubili. Na kuba, ukutukusha umubili takwali ukwayafya!”

Ruth uuli ne myaka 22 atile: “Bamo batila, ‘Cinshi ningalaicushisha ukulabutauka mu kasuba? Cawamapo no kwikala fye mu ng’anda ndeteya icangalo ca pa kompyuta.’”

Nga tawatemwa ukutukusha umubili, uleibukisha ukuti ukutukusha umubili kulafwa. Leka tulande pa busuma butatu ubwabamo.

Namba 1. Kulalenga wilalwalilila. Rachel uuli ne myaka 19 atile: “Batata lyonse banjeba ati, ‘Nga tauletukusha umubili ninshi wishibe fye ukuti wakulalwalilila.’”

 Namba 2. Kulalenga wilasakamana sana. Emily uuli ne myaka 16 atile: “Nga ninsakamikwa sana, ukubutukako kulalenga naumfwako bwino. Umubili ulanguka kabili ndasansamuka.”

Namba 3. Kulalenga uleumfwa bwino. Ruth uuli ne myaka 22 atile: “Ukwendaukako, ukuya mu kowa, no kucofa incinga filanenga ukumfwa bwino.”

Icingakwafwa: Uletukusha umubili pa mamineti 20 imiku itatu cila mulungu kabili ulecita ifyo watemwisha.

Ukalabomba Bwino Incito nga Ulelaala Bwangu!

Baibolo itila: “Ukutuusha panono kwawama ukucila ukucishamo ukubombesha no kuuma fye umwela.” (Lukala Milandu 4:6) Nga taulelaala sana, tawakalekwata amaka ya kubomba incito!

Rachel uuli ne myaka 19 atile: “Nga nshalele bwangu, ndafilwa ukubika amano ku fyo ndecita!”

Kristine uuli ne myaka 19 na o atile: “Ndanaka sana ica kuti 14:00hrs nga yalila ni cikanga fye mpone mu tulo uku ninshi tulelanda na bantu bambi!”

 Bushe ulefwaya ulelaala sana? Ifi e ficita abanobe bamo.

Ulelaala bwangu. Catherine uuli ne myaka 18 atile: “Ndesha na maka ukulaala bwangu.”

Uleputula ilyashi na banobe. Richard uuli ne myaka 21 atile: “Inshita shimo abanandi balantumina foni nelyo ukunembela amameseji ubushiku sana, lelo nalishiba ifya kuputula ilyashi no kuya mu kulaala.”

Ulelaala pa nshita imo ine. Jennifer uuli ne myaka 20 atile: “Pali nomba nde-esha na maka ukuya mu kulaala inshita imo ine no kubuuka pa nshita imo ine.”

Icingakwafwa: Ulelaala ama-awala mupepi na 8 cila bushiku.

Nga ulesakamana ubumi bobe kuti wanonkelamo sana. Uleibukisha ukuti, nga uli no bumi busuma ukalamoneka bwino, ukalaba na maka, kabili ukalabomba bwino incito. Kwaba ifintu fimo ifyo ushingalula, lelo ubumi bobe bwena kuti wacitapo fimo pa kuti bube bwino. Erin uuli ne myaka 19 atile: “Ni we wingalenga ubumi bobe ukuwaminako, te muntu umbi.”

IFYO TUKALANDAPO MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Bushe ifya kufwala watemwa, abafyashi bobe tabafitemwa? Belenga ifyo wingacita pa kuti ulefwala ifyo bengatemwa!

[Futunoti]

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

‘Ukutukusha umubili kulafwa.’—1 Timote 4:8.

IFYO WINGACITA

Ilyo uletukusha umubili, fwayako umunobe pa kuti mulekoseleshanya. Wilaba weka.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Ukutukusha umubili kulalenga bongobongo ukufumya amakemiko (endorphins) ayalenga ubukali ukucepako no kulenga umubili obe ukuba bwino.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Ifi e fyo ndefwaya ukulalya ․․․․․

Ifi e fyo ndefwaya ndetukusha umubili ․․․․․

Ndefwaya nkalelaala ama-awala cila bushiku uyu mweshi uleisa. ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Bushe ukubika amano ku bumi bobe kuti kwalenga shani uleicetekela ukucita ifintu bwino?

● Cinshi cacindama sana ukucila na pa kubika amano ku bumi bobe?—1 Timote 4:8.

[Amashiwi pe bula 74]

Ndomfwa bwino sana nga nafuma mu kutukusha umubili. Kabili nga natendeka ukumoneka bwino pa mulandu wa kutukusha umubili, cilalenga ndecita ifintu bwino!’’—E fyalandile Emily

[Akabokoshi pe bula 73]

“Nalikoselepo”

Catherine uuli ne myaka 18 atile: “Nshalefwaya ukwina lelo nalinine sana. Nshatemenwe ifyo nalemoneka ne fyo naleyumfwa! Cila nshita, nalelya ifya kulya ifyaibela pa kuti ng’ondeko, lelo nshaleonda. E co ilyo nali ne myaka 15, napingwilepo fye ukuti kano fye ng’onde. Nasalilepo inshila iyangwamine pa kuti ng’onde. Nashitile ibuuku ililanda pa fya kulya fyalinga ukulya ne fya kutukusha umubili nga ulefwaya ukonda, kabili natendeke ukukonka ifyo nalebelenga. Nangu ca kutila limo caleafya, nalikoselepo ukukonka fyonse ifyo nalebelenga. Pashipita fye umwaka umo, nasangile ukuti nimbweshako amakilogramu 27. Napapita imyaka ibili kabili naba fye cimo cine. Nshaletontonkanya ukuti kuti na ondako! Icikalamba icalengele ni co nalikoselepo.”

[Icikope pe bula 74]

Kuti twalinganya ubumi bobe kuli motoka—nga tauleisunga bwino kuti yaonaika