Kapitulo 10

Nganong Angay Nakong Atimanon ang Akong Panglawas?

Butangig ✔ ang matag tumong nga gusto nimong makab-ot.

□ Mamenosan ang tensiyon

□ Makontrolar ang kasuko

□ Mas masaligon sa kaugalingon

□ Mahimong mas alisto

□ Magpalagsik

□ Magpahamis sa kutis

□ Magpaniwang

INGONG batan-on, dunay mga butang sa kinabuhi nga dili ka makapili—dili ka makapilig ginikanan, mga igsoon, kon asa ka magpuyo, ug uban pa. Apan kon bahin sa panglawas, lahi na  kana nga estorya. Bisan tuod ang kaliwat makaapektar sa kahimsog, ang imong panglawas sagad nagdepende sa imong gipiling paagi sa pagkinabuhi. *

Tingali moingon ka, ‘bata pa kaayo ko para problemahon nako na!’ Tinuod kaha? Tan-awa ang listahan sa panid 71. Pilay imong gitsekan? Motuo kag dili, ang maayong panglawas hinungdanon aron makab-ot nimo kining mga tumonga.

Tingali sama kag gibati sa 17-anyos nga si Amber, kinsa miingon, “Dili pwede kon whole wheat, low-fat, ug sugar free na lang ang akong kaonon!” Kon mao, ayawg kabalaka—dili kinahanglang mohunong kag kaon ug tam-is o mag-jogging ug layo matag semana. Ang tinuod, simple lang ang imong himoon aron momaayo ang imong panagway, mogaan ang imong pamati, ug maayo kag agi sa trabaho. Atong tan-awon kon unsay gihimo sa ubang batan-on.

Hustong Pagkaon—Makaayo sa Panagway!

Ang Bibliya nagsugo nga magmakasaranganon kita sa atong mga batasan. Ang Proverbio 23:20 nag-ingon: “Ayaw . . . pagpalabig kaon.” (Contemporary English Version) Lisod usahay sundon kining tambaga.

“Sama sa kadaghanang tin-edyer, pirme kong gutmon. Ang akong ginikanan miingon nga mora konog buslot ang akong tinai!”—Andrew, 15.

“Wala ra man ko maunsa bisag unsa pay akong gikaon, busa nganong magbantay man ko sa akong ginakaon.”—Danielle, 19.

Nagkinahanglan ka ba ug pagpugong sa kaugalingon kon bahin sa pagkaon? Aniay giingon sa pipila ka mga batan-on.

 Hunong nag kaon kon busog ka na. “Kaniadto ginaihap nako ang kaloriya sa pagkaon,” miingon ang 19-anyos nga si Julia, “apan karon moundang kog kaon kon busog na ko.”

Likayi ang pagkaong dili makahimsog. “Sa miundang na kog inom ug soft drinks,” miingon ang 21-anyos nga si Peter, “nakuhaag singko kilos ang akong timbang sa usa lang ka bulan!”

Usba ang dili maayong batasan sa pagkaon. “Kon unsay naa sa akong plato mao ra pod nay akong hutdon, dili na ko mokuhag dugang,” miingon ang 19-anyos nga si Erin.

 Sekreto sa Kalamposan: Ayaw pagpaltag kaon! Kon mopalta ka, gutmon kag maayo ug daghan hinuon kag makaon.

Ehersisyo—Makapagaan sa Pamati!

Ang Bibliya nag-ingon: ‘Ang lawasnong pagbansay may kapuslanan.’ (1 Timoteo 4:8) Apan daghang batan-on dili ganahang mag-ehersisyo.

“Dili katuohan nga daghang batan-on wala makapasar sa P.E. sa hayskul pa ko, nga kinasayonan man unta kadto!”—Richard, 21.

“Ang uban moingon, ‘Nganong magkapoy-kapoy man kog dagan sa init hangtod magkadusingot nga pwede mang magdulag video game nga mora kog nag-ehersisyo?’”—Ruth, 22.

Kapoyon ka ba sa paghunahuna pa lang sa pulong “ehersisyo”? Kon mao, aniay tulo ka benepisyo kon regular kang mag-ehersisyo.

Benepisyo #1. Ang ehersisyo makalig-on sa resistensiya. “Si Papa kanunayng moingon, ‘Kon dili ka mogahin ug panahon sa pag-ehersisyo, magsakit gyod ka,’” miingon ang 19-anyos nga si Rachel.

 Benepisyo #2. Ang pag-ehersisyo mopagawas ug mga kemikal sa utok nga makapakalma. “Ang pagdagan makapakalma nako kon daghan kog gihunahuna,” matod pa sa 16-anyos nga si Emily. “Hayahay ug gaan ang akong pamati.”

Benepisyo #3. Ang pag-ehersisyo makalingaw. “Ganahan kong anaa lang ko pirme sa gawas,” miingon ang 22-anyos nga si Ruth, “busa apil sa akong ehersisyo ang pag-hike, paglangoy, pag-snowboarding, ug pagbisikleta.”

Sekreto sa Kalamposan: Paggahin ug bisan 20 minutos lang tulo ka beses sa usa ka semana sa ehersisyo nga ganahan ka.

Saktong Tulog—Maayo Kag Agi sa Trabaho!

Ang Bibliya nag-ingon: ‘Mas maayo pa ang usa ka hakop nga pahulay kay sa duha ka hakop nga paghago ug paggukod sa hangin.’ (Ecclesiastes 4:6) Kon kulang kag tulog, menos kag mahimo!

“Kon kulang kog tulog, dili ko makahunahunag maayo. Kulang kog konsentrasyon!”—Rachel, 19.

“Sa mga alas 2:00 sa hapon, kapoy na kaayo ko nga halos makatulog ko samtang makig-estorya!”—Kristine, 19.

 Kulang ka bag tulog? Aniay gihimo sa ubang batan-on.

Ayaw pagpulaw. “Matulog gyod kog sayo,” miingon ang 18-anyos nga si Catherine.

Ayaw nag pakig-estorya kon gabii nang dako. “Usahay teksan o tawgan ko sa akong mga higala bisag gabii nang dako,” miingon ang 21-anyos nga si Richard, “pero karon dili na ko makig-estoryag dugay aron makatulog kog sayo.”

Sunda ang imong eskedyul. Ang 20-anyos nga si Jennifer, miingon: “Maningkamot kong matulog ug momata sa samang oras matag adlaw.”

Sekreto sa Kalamposan: Paningkamot nga makatulog kag mga walo ka oras matag gabii.

Daghan kag benepisyong makuha kon imong himoon ang pipila ka simpleng paagi sa pag-atiman sa imong kaugalingon. Hinumdomi, kon maayo ang imong panglawas, momaayo ang imong panagway, mogaan ang imong pamati, ug maayo kag agi sa trabaho. Dunay mga butang sa kinabuhi nga wala kay mahimo, apan duna kay mahimo sa imong panglawas. Ang 19-anyos nga si Erin miingon, “Ang imong kahimsog nagdepende nimo.”

SA SUNOD NGA KAPITULO

Maglalis ba mo sa imong ginikanan bahin sa sinina? Susiha kon unsay imong mahimo aron dili mo maglalis!

[Footnote]

TEKSTO

‘Ang lawasnong pagbansay may kapuslanan.’—1 Timoteo 4:8.

SUGYOT

Pangitag ikauban sa pag-ehersisyo. Kini makaaghat nimo kay dili ka gustong mahigawad siya.

NAHIBALO KA BA . . . ?

Ang pag-ehersisyo makapagawas ug mga endorphin—mga kemikal sa utok nga makahupay sa sakit ug makapaayo sa imong pamati.

ANG AKONG PLANONG HIMOON!

Kini ang praktikal nga tumong nga akong himoon bahin sa akong diyeta: ․․․․․

Kini ang praktikal nga tumong nga akong himoon bahin sa akong ehersisyo: ․․․․․

Maningkamot ko nga makatulog ug ka oras matag gabii sa sunod bulan. ․․․․․

Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․

UNSAY IMONG HUNAHUNA?

● Sa unsang paagi ang pag-atiman sa imong panglawas makaapektar sa imong pagsalig sa kaugalingon?

● Unsay mas importante kay sa pag-atiman sa imong panglawas?—1 Timoteo 4:8.

[Blurb sa panid 74]

“Gaan ang akong pamati kon makaehersisyo ko. Ug kon momaayo ang akong panagway tungod niini, modako ang akong pagsalig sa kaugalingon!”—Emily

[Kahon sa panid 73]

“Gibag-o Ko ang Akong Pagkinabuhi”

“Sa tin-edyer pa ko, wala ko ganahi sa akong kaugalingon kay tambok ko. Naguol kaayo ko sa akong hitsura! Makadaghan kong misulay sa pagpaniwang pinaagig pagdiyeta, pero mobalik ra pod kog katambok. Busa sa nag-edad kog 15, nakaingon ko nga kinahanglang magbag-o ko sa akong pagkinabuhi. Gusto kong magpaniwang sa hustong paagi—usa ka paagi nga akong masunod sa tibuok nakong kinabuhi. Mipalit kog libro nga naghisgot bahin sa pagkaon ug ehersisyo, ug akong gisunod ang akong nabasa. Determinado ko nga bisag usahay dili ko kini masunod o mawad-an kog gana, dili gyod ko mosurender. Ug unsay nahitabo? Kini miepekto! Paglabayg usa ka tuig, nakuhaag mga 27 kilos ang akong timbang. Namentinar nako ang hustong timbang sulod sa duha ka tuig. Wala gyod ko magdahom nga moniwang ko! Sa akong tan-aw, nahimo nako kana dili tungod lang sa akong pagdiyeta—gibag-o ko ang akong pagkinabuhi.”—Catherine, 18.

[Hulagway sa panid 74]

Ang imong panglawas samag sakyanan—kon dili nimo kini atimanon, kini madaot