Kasano nga Agpatingga ti Nakaro a Kinalidayko?

I-PLAY

KAPITULO 13

Kasano nga Agpatingga ti Nakaro a Kinalidayko?

“No adda nakaro a problema dagiti gagayyemko, tultulongak ida tapno lumag-an ti riknada. Ngem saanda nga ammo a no addaakon iti kuartok, agsangsangitak.”—Kellie.

“No malmaldayak, kayatko ti agmaymaysa. No adda mangawis kaniak, agpambarak. Nalaingak a mangilemmeng iti pamiliak iti liday a marikriknak isu a ti ammoda, awan ti problemak.”—Rick.

NARIKNAM kadin ti narikna ni Kellie wenno ni Rick? No wen, saanmo nga ipapan nga adda problema kenka. Kinapudnona, amintayo ket makarikna iti liday no dadduma. Uray dagiti matalek a lallaki ken babbai iti Biblia nakariknada met iti kasta.—1 Samuel 1:6-8; Salmo 35:14.

No dadduma, mabalin nga ammom no apay a nalidayka, ngem adda met tiempo a saanmo nga ammo no apay. “Mabalin a nalidayka uray no awan ti nadagsen a problemam,” kuna ni Anna nga agtawen iti 19. “Mabalin a sumken latta daytan iti aniaman a kanito uray awan met ti makagapu. Nagrigat nga ilawlawag ngem kasta ti mapaspasamak!”

Aniaman ti makagapu—wenno uray kasla awan ti makagapu—ania ti mabalinmo nga aramiden no umapay kenka ni liday? Padasem dagiti sumaganad:

1. Ibagam iti sabali. Kinuna ni Job idi nagkaro ti saem a marikriknana: “Agsaoakto iti kinapait ti kararuak!”—Job 10:1.

Kellie: “Talaga a nabang-aranak idi imbagak dayta iti sabali. Adda met laengen ti makaammo iti problemak ken mangaon kaniak iti liday a marikriknak!”

Singasing: Isuratmo iti baba ti nagan ti nasinged a gayyem a mabalinmo a pangibagaan iti nakaro a liday a marikriknam.

․․․․․

2. Isuratmo. No ti liday apektaranna ti panangmatmatmo iti biag, padasem nga isurat ti mapampanunotmo. Pasaray inyebkas ni David ti nakaro a kinalidayna kadagiti insuratna a salmo nga impaltiing ti Dios. (Salmo 6:6) Ti panangisurat iti marikriknam ket makatulong kenka a ‘mangsaluad iti praktikal a kinasirib ken iti pannakabaelmo nga agpanunot.’—Proverbio 3:21.

Heather: “No nalidayak, agkakanat ti mapampanunotko isu nga isursuratko amin dagita. Makatulong daytoy tapno maawatak ti marikriknak. Maksayan ti lidayko no aramidek daytoy.”

Singasing: Usarem ti tsart iti panid 93 tapno ammom no ania ti nasayaat nga aramidem no adda problemam. Makatulong daytoy tapno saanka unay nga agliday.

3. Ikararagmo. Kuna ti Biblia a no ikararagmo dagiti pakaseknam, ‘ti talna ti Dios a mangringbaw iti isuamin a panunot saluadannanto ti pusom ken dagiti pannakabalin ti isipmo.’—Filipos 4:6, 7.

Esther: “Diak maawatan no apay a malmaldayak. Inkararagko ken Jehova a tulongannak nga agbalin a naragsak. Naumaakon a malmalday nga awan gapgapuna. Imbag laengen ta naparmekkon ti kinalidayko. Saanmo a tagtagibassiten ti bileg ti kararag!”

Singasing: Usarem ti Salmo 139:23, 24 kas padron no agkararagka ken Jehova. Ibukbokmo ken Jehova ti linaon ti pusom ket kiddawem a tulongannaka a mangammo no apay a malmaldayka.

Malaksid kadagita a singasing, adda nagpateg a tulong manipud iti Sao ti Dios, ti Biblia. No punnuem ti isipmo kadagiti makaparegta a bambanag manipud kadagiti salaysay iti Biblia, sumayaat ti rikriknam. (Salmo 1:1-3) Makitam dagiti singasing para iti makagunggona a panagbasa iti Biblia no usigem dagiti panid nga ayan ti “Nasayaat nga Ulidan” iti dua a tomo daytoy a libro. Iti panid 227 iti Tomo 2, maammuam pay ketdi no kasano a napagballigian ni apostol Pablo dagiti negatibo a rikrikna a sagsagabaenna no dadduma gapu iti kinaimperpektona.

No Nalidayka Latta

Kinuna ni Ryan: “No dadduma, kaykayatko lattan ti agid-idda ta awanto met laeng ti magangganabko iti agmalem.” Adda clinical depression ni Ryan, ket saan laeng nga isu ti makapaspasar iti kasta. Ipakita dagiti panagadal a 1 iti kada 4 nga agtutubo ti agsagsagaba iti maysa a kita ti depresion sakbay nga agbalinda nga adulto.

Kasanom a maammuan no addaanka iti depresion? Ti sumagmamano a sintomana ket: panagputputong, kaawan iti interes iti dandani amin nga aktibidad, nakaro a pannakakonsiensia wenno pannakarikna iti kinaawan serserbi, ken ti nakadkadlaw a panagbalbaliw iti rikrikna, tigtignay, pannangan ken pannaturog.

Siempre, dandani amintayo ket pasaray makarikna iti maysa wenno ad-adu pay kadagita a sintoma. Ngem no agpaut dagita a sintoma iti nasurok a dua a lawas, nasayaat no makisaritaka kadagiti dadakkelmo tapno ipadoktordaka. Matulongannaka ti doktor tapno maammuam no adda sakitmo a pakaigapuan ti kinalidaymo. *

No addaanka iti clinical depression, awan ti rumbeng a pagbainam. Adu nga agsagsagaba iti kasta ti nagpaagas ket simmayaat ti riknada—nalabit nabayagen a saanda a nakarikna iti kasta! No ti kinalidaymo ket maigapu man iti depresion wenno saan, laglagipem daytoy a makaliwliwa a sasao iti Salmo 34:18: “Ni Jehova asideg kadagidiay nadunor ti pusoda; ket dagidiay a naidagel iti espiritu isalakanna.”

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

No ngay saanmo latta a masbaalan ti kinalidaymo ket panunotemon a gibusan ti biagmo?

[Footnote]

^ Adda dagiti agtutubo a kayatdan ti agpakamatay no napauten ti marikriknada a liday. No kastaka met, makisaritaka a dagus iti mapagtalkam nga adulto.—Para iti kanayonan nga impormasion, kitaem ti Kapitulo 14 daytoy a libro.

NAPAPATEG A TEKSTO

“Ni Jehova asideg kadagidiay nadunor ti pusoda; ket dagidiay a naidagel iti espiritu isalakanna.”—Salmo 34:18.

BALAKAD

Isuratmo ti marikriknam no nalidayka ken no ania ti ipagarupmo a makagapu. Kalpasan ti makabulan, basaem ti insuratmo. Nagbalbaliw kadin ti marikriknam? No wen, isuratmo no ania ti nakatulong kenka.

AMMOM KADI . . . ?

Saan a dakes ti agsangit uray no lalakika. Uray ni Ari David, naikunana met idi: “Iti rinabii a panagsangsangitko maslep ti iddak, mabasbasa ti punganko kadagiti luluak.”—Salmo 6:6, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno mailiwliwagko ti kinalidayko, makiramanak kadagitoy nga aktibidad: ․․․․․

Mailiwliwagko ti kinalidayko no makilangenak kadagitoy a gagayyem: ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Adda kadi pagsayaatanna ti panagsangit?

● Kasano a makatulong dagiti sabsabali tapno maparmekmo ti liday?

[Blurb iti panid 96]

No malmaldayak, liklikak ti agmaymaysa. Wen, mabalin nga adda tiempo a kasapulak ti agmaymaysa tapno makapagpanunotak a naimbag ken maipapasko ti agsangit. Ngem kalpasan dayta, ammok a masapul a makipulapolak tapno mailiwliwagko ti aniaman a mangpalpaliday kaniak.’’—Christine

[Tsart/Dagiti Ladawan iti panid 93]

Worksheet

Tapno Saanka Unay a Naliday

Suratam ti tsart

Pasamak

Iparparikna ti maysa a mannursuro nga awan serserbik