KAPITULO 18

Kasano a Madaerak ti Stress iti Eskuelaan?

“Nagkaro ti stress a mapaspasarak iti eskuelaan isu a masansan a kayatko ti agsangit ken agikkis.”​—Sharon.

“Adda latta nga adda ti stress iti eskuelaan uray no tumataengankan​—dagiti laeng makagapu iti dayta ti agbalbaliw.”​—James.

 PANAGRIKNAM kadi ket kasla saan a maawatan dagiti dadakkelmo no kasano kakaro ti stress a mapaspasaram iti eskuelaan? Nalabit ibagada nga awan met ti tintinnagam a balay, awan ti bibiagem a pamilia, wenno awan ti amo a pagserserbiam. Ngem mabalin nga iti panagriknam, ti stress a mapaspasaram iti eskuelaan ket kas met laeng iti mapaspasaran dagiti dadakkelmo​—wenno nakarkaro pay.

Makabannog uray ti panagbiahe laeng nga agpapan agawid iti eskuelaan. “Iti school bus, masansan nga adda agaapa nga estudiante,” kuna ni Tara, nga agnanaed iti Estados Unidos. “Isardeng ti drayber ti bus ket padissaagennakami amin isu a maladawkami iti kagudua nga oras wenno nasursurok pay.”

Sumardeng kadin ti stress apaman a makasangpetka iti eskuelaan? Saan! Nalabit mapasaram dagiti sumaganad:

● Stress maigapu kadagiti mannursuro.

“Kayat dagiti mannursuro nga igaedko ti agadal tapno siak ti makaala iti kangatuan a grado, isu nga ikagkagumaak nga aramiden ti amin tapno mapagustuak ida.”​—Sandra.

“Dagiti mannursuro idagdagadagda kadagiti estudiante nga igaedda ti agadal tapno agbalinda a nalaing iti klase, nangruna no nasirib ti estudiante.”​—April.

“Uray no nasayaat dagiti kalatmo iti biag, iparikna ti dadduma a mannursuro nga awan ti pagmamaayam no awan ti arapaapmo a mangala iti nangato a kurso nga iti panagkunada ket maiparbeng a ragpatem.” *​—Naomi.

Ania ti epektona kenka ti stress maigapu kadagiti mannursuro?

․․․․․

● Stress maigapu kadagiti kaeskuelaan.

“Nawaywaya ken natangtangken ti ulo dagiti estudiante iti haiskul. Saandaka a kayat a kadua no dimo tuladen ida.”​—Kevin.

“Inaldaw nga adda mangguyguyugoy kaniak nga uminum  ken makiseks. No dadduma, kasla kayatkon a pagustuan ida.”​—Aaron.

“Ti stress a mapaspasarak ita ta agtawenakon iti 12 ket ti panangpilitda kaniak a makideyt. Sangkadamag ti amin a kaeskuelaak, ‘Apay nga awan pay nobiom?’”​—Alexandria.

“Dinurogandak a makideyt iti maysa a lalaki. Idi nagkedkedak, kunada ketdin a tomboyak. Agtawenak laeng idi iti sangapulo!”​—Christa.

Ania ti epektona kenka ti stress maigapu kadagiti kaeskuelaam?

․․․․․

● Dadduma pay a makagapu iti stress. Markaam iti ✔ ti abay dagiti sumaganad a mabalin a makaapektar unay kenka​—wenno mangisuratka iti sabali.

□ Eksaminasion

□ Homework

□ Nangato nga ekspektasion dagiti nagannak

□ Panangragpat kadagiti nangato nga ambision

□ Panangasing wenno panangbastos dagiti kaeskuelaan

□ Dadduma pay ․․․․․

Uppat nga Addang a Mangkissay iti Stress

Kinapudnona, gagangay laeng a makapasarka iti stress iti eskuelaan. Pudno a makapaupay no nakaro unay dagita. Insurat ni masirib nga Ari Solomon: “Ti panangirurumen laeng mapagtignayna a simamauyong ti masirib.” (Eclesiastes 7:7) Ngem dimo ipalubos a mapasamak dayta kenka. Ti tulbek ket ammuem no kasanom a tamingen a sieepektibo ti stress.

Ti panangtaming iti stress ket mayarig iti panagbagkat iti barbel.  Tapno naballigi ti agbagbagkat iti barbel, nasken ti umiso a panagsagana. Saanna a bagkaten ti nadagdagsen ngem iti kabaelanna, ken umiso ti panangbagkatna kadagita. No aramidenna dayta, tumibker dagiti maselna, a saan a madangran ti bagina. Iti sabali a bangir, no saan nga umiso ti panagbagkatna, madangran dagiti maselna wenno mablo pay ketdi.

Umasping iti dayta, kabaelam a tamingen dagiti stress a pakaipasanguam ken mairingpasmo a sibaballigi ti trabaho a nasken nga aramidem iti pamay-an a saan a madangran ti bagim. Kasano? Aramidem dagiti sumaganad nga addang:

1. Ammuem dagiti makagapu. “Makita ti manakem ti dumteng a riribuk ket liklikanna,” kuna ti nainsiriban a proverbio. (Proverbio 22:3, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia) Ngem saanmo a maliklikan ti stress no saanmo nga ammo ti makagapu iti dayta. Gapuna, kitaem manen ti minarkaam itay iti ✔. Ania kadagita a pakaigapuan iti stress ti kangrunaan a mangap-apektar kenka ita?

2. Agsukimatka. Kas pagarigan, no mais-stress-ka gapu ta nagabsuonanka iti homework, kitaem dagiti singasing iti Kapitulo 13 ti Tomo 2 daytoy a libro. No adda kaklasem a mangpilpilit kenka a makiraman iti nalulok a seksual nga aramid, makatulong met kenka ti balakad iti   daytoy a libro. No adda kaklasem a mangpilpilit kenka a makiraman iti nalulok a seksual nga aramid, makatulong met kenka ti balakad iti   daytoy a libro. No adda kaklasem a mangpilpilit kenka a makiraman iti nalulok a seksual nga aramid, makatulong met kenka ti balakad iti Kapitulo 2, 5, ken 15 iti dayta a tomo.

3. Saanka nga agitungtungkua. Manmano a marisut dagiti problema no baybay-am lattan dagita. Imbes ketdi, kumaro dagita isu nga ad-addanton a ma-stress-ka. Apaman a maikeddengmo no kasanom a tamingen ti pakaigapuan ti stress-mo,  aramidem a dagus dayta. Saanmon nga itungtungkua. Kas pagarigan, no maysaka a Saksi ni Jehova ket ikagkagumaam a salimetmetan dagiti moral a pagalagadan iti Biblia, iti damo pay laeng ket iyam-ammomon a maysaka a Saksi. Saanka unay a ma-stress no aramidem dayta. Kuna ni Marchet, nga agtawen iti 20: “Apaman a manglukat ti klase iti tunggal tawen, mangibangonak iti topiko nga ammok a mangted kaniak iti gundaway a mangilawlawag kadagiti sursurotek a pagalagadan a naibatay iti Biblia. Napaneknekak a narigrigatkonton nga iyam-ammo ti bagik kas maysa a Saksi no itungtungkuak nga aramiden dayta. Talaga a nakatulong kaniak ti panangipakaammok kadagiti patpatiek ken ti panagbiagko maitunos kadagita iti intero a tawen.”

4. Agpatulongka. Uray ti kapipigsaan nga agbagbagkat iti barbel ket adda limitasionna. Kastaka met. Ngem saan a kasapulan nga agmaymaysaka a mangbagkat iti  awitmo. (Galacia 6:2) Mabalinmo ti makisarita kadagiti dadakkelmo wenno iti sabali pay a nataengan ti panagpampanunotna a Kristiano. Ipakitam kadakuada dagiti sungbat nga insuratmo iti daytoy a kapitulo sa damagem no ania ti maisingasingda.

Adda Pagsayaatan ti Stress?

Nalabit saanmo a patien ngem adda pagsayaatanna no makariknaka iti stress. Apay? Ipasimudaag dayta a naanepka ken agan-andar ti konsiensiam. Imutektekam no kasano a dineskribir ti Biblia dagiti indibidual a kasla saan a makarikrikna iti stress: “Kasano ti kabayag ti panagidda ti sadut? Kaanonto ti ibabangonna? Kunana, ‘Maturogak lat’ bassit, agdalikepkepak ket aginanaak iti mabiit.’ Ngem bayat ti pannaturogna, dumteng ti kinapanglaw a mangdarup kenkuana, a kas iti mannanakaw nga adda armasna.”​—Proverbio 6:9-11, Ti Baro a Naimbag a Damag Biblia.

Ni Heidi nga agtawen iti 16 ket nagsayaat ti komentona iti daytoy. Kinunana: “Ti eskuelaan ket mabalin a kasla saan a nasayaat a lugar, ngem dagiti stress a mapasaram sadiay ket umaspingto met laeng iti mapasaram inton makastrekkan iti trabaho.” Pudno a saan a nalaka a daeran ti stress. Ngem awan ti pakaan-anuam no tamingem a naimbag dayta. Kinapudnona, pagbalinennaka dayta a natibtibker.

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

Ti kadi panagsardeng nga ageskuela ti solusion dagiti parikutmo?

[Footnote]

NAPAPATEG A TEKSTO

“Iyallatiwyo [iti Dios] ti isuamin a pakaringgoranyo, agsipud ta isu maseknan kadakayo.”​—1 Pedro 5:7.

BALAKAD

Bingayem iti dua a kategoria dagiti problema a pakaigapuan ti stress-mo​—dagidiay adda maaramidam ken dagidiay saanmo a makontrol. Ibirokam iti solusion dagiti problema a kabaelam a risuten. Nasaysayaat no usarem ti tiempo ken pigsam a mangrisut kadagiti problema a kabaelam a solbaren imbes a kadagiti parikut nga awanen ti maaramidam.

AMMOM KADI . . . ?

Ti umdas a turog iti tunggal rabii​—di kumurang a walo nga oras​—ket saan laeng a tumulong kenka a mangkontrol iti stress no di ket patademenna pay ti memoriam.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno maksayan ti stress a marikriknak, ikagumaak ti maturog iti kastoy nga oras ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a kumaro laeng ti stress-mo no perpeksionistaka?

● Siasino ti mabalinmo a kasarita no nakaron ti stress a marikriknam?

[Blurb iti panid 132]

Inaldaw nga ikarkararagannak ni Tatang sakbay nga itulodnak idiay eskuelaan isu a kanayon a natalged ti riknak.’’​—Liz

[Ladawan iti panid 131]

No kasano a ti umiso a panagbagkat iti barbel pagbalinennaka a napigsa iti pisikal, tumibker met ti emosionmo no umiso ti panangtamingmo iti stress