Icipandwa 19

Bushe Ningile Ukuleka Isukulu?

Bushe ufwaya ukafike mu gredi shani? ․․․․․

Nga abafyashi bobe bafwaya ukafike mu gredi shani? ․․․․․

BUSHE gredi ufwaya ukufikamo eyo na bafyashi bobe bafwaya? Lelo nangu cibe ifyo, kulabako ilyo wingafwaya ukulekela isukulu pa kati. Bushe ifilenga kuti fyaba ni fi ifyalandile aba abana be sukulu banobe?

Rachel atile, “Inshita shimo ndanaka sana ica kuti nshifwaya no kubuuka. Ntontonkanya ukuti, ‘Cinshi ningalaila ku sukulu no kulasambilila ifintu ifyo nshakabomfye?’”

John na o atile, “Nalitendwa ukuya ku sukulu ica kuti mfwaya fye ukuleka no kwingila incito. Imona kwati tapali ifyo ncita  ku sukulu, kuti cawama fye ukwingila incito pa kuti ndefola indalama ukucila ukulaonaula fye inshita.”

Ryan atile, “Naile mu kusambilila kwi sukulu ilyali mupepi no musumba ukalamba kabili calingafishe ukusanga ifibusa. Ukusambilila kwena nalesambilila fye bwino, lelo abana be sukulu banandi tabalemfwaya kabili naleba fye neka. Nangu fye ni balya abashakwete abanabo nabo bene tabalelanda na ine! Nalefwaya fye ukuleka isukulu.”

Cindy na o atile, “Cila bushiku calensendela ama-awala 4 ukucita ifyo bakafundisha baletupeela ukucitila ku ng’anda! Ifya kulemba, ifya kubelenga, na mashindano fyalemfulila sana ica kuti nalemona ukuti teti nkumemo kabili nalefwaya fye ukuleka isukulu.”

Rose ena atile, “Ilingi line baletutiinya ati pa sukulu nabateyapo ibomba, kabili kwali no muntu uwayipeye, e lyo batatu balefwaya ukuipaya, kabili pali nabaleuma abanabo. Inshita shimo nalefwaya fye no kuleka isukulu!”

Bushe na iwe walikwatapo amafya ya musango yu? Finshi fyalengele ukuti ufwaye ukuleka isukulu?

․․․․․

Napamo ino nshita ulefwaya sana ukuleka isukulu. Bushe ni co nautendwa? Pa kwasuka ici cipusho, natumone nga cisuma ukulekela isukulu pa kati.

Ni Lilali Ulingile Ukuleka Isukulu?

Bushe kuti walondolola shani ubupusano bwaba pa kupwisha isukulu no kuleka isukulu?

․․․․․

Bushe walishiba ukuti mu fyalo fimo abana be sukulu basambilila fye imyaka 5 nelyo 8? Mu fyalo fimbi mwena basambilila pa myaka 10. Kanshi takwaba imyaka iyo batila e yo bonse balingile ukuba pa sukulu.

 E lyo kabili, mu fyalo fimo kuti basuminisha umwana we sukulu ukulasambilila pa ng’anda ukwabula ukulaya ku sukulu. Abana be sukulu abasambilila pa ng’anda, te kutila ninshi balileka isukulu.

Lelo nga ulefwaya ukulekela isukulu pa kati, nampo nga ulaya ku sukulu nelyo usambilila pa ng’anda, ulingile ukutontonkanya pa fipusho fyakonkapo:

Bushe ifunde lya calo wikalamo lyatila umwana we sukulu afwile ukupelela mu gredi shani? Nga filya fine tulandilepo gredi iyo umwana we sukulu afwile ukupelelapo ilapusanapusana ukulingana ne calo. Bushe mu calo wikala batila umwana we sukulu afwile ukufika mu gredi shani? Bushe walifika muli iyo gredi? Nga taulafika mu gredi ubuteko bwaimika e lyo walekela isukulu pa kati, ninshi wasuula ifyo Baibolo ilanda ukuti ‘tulenakila ubuteko.’—Abena Roma 13:1.

Bushe nalifikilisha ifyo nalefwaya? Cinshi wila ku sukulu? Bushe tawaishiba ico wilako? Ulingile ukwishiba! Nga tawishibe, ninshi ukaba kwati muntu uuninine mwi shitima nelyo muli basi lelo uushishibe uko alefwaya ukuya. Kanshi landa na bafyashi bobe pa kuti mulembele pamo ifyebo fili pa ka mutwe kaleti, “Ico Njila ku Sukulu,” akali pe bula 139. Nga wacita ifi, cikakwafwa ukubika amano ku masambililo.—Amapinda 21:5.

Bakafundisha bobe na bantu bambi ukwabula no kutwishika bakalakweba apo wingafika mu kusambilila. Lelo kwena abakwata amaka ya kupingula bafyashi bobe. (Amapinda 1:8; Abena Kolose 3:20) Nga ca kuti waleka isukulu ilyo ushilafikilisha ifyo waumfwana na bafyashi bobe ukuti e fyo ufwaya ukucita, ninshi walekela isukulu pa kati.

Cinshi ndefwaila ukulekela isukulu? Ulingile ukucenjela, epali waibepa. (Yeremia 17:9) Fwe bantu nga tulefwaya ukucita ifya kuisekesha ilingi line tulailungamika.—Yakobo 1:22.

 Lemba imilandu iisuma iyo limbi wingafwaila ukulekela isukulu.

․․․․․

Lemba imilandu iishawama iya kulekela isukulu.

․․․․․

Milandu nshi iisuma iyo wacilemba? Napamo ifyo wingafwaila ukulekela isukulu mulandu wa kufwaya ukula-afwa balupwa nelyo ukwafwa bambi ukwishiba Lesa. Imilandu iishawama kuti yaba kutiina ukulemba amashindano nelyo ukutiina imilimo iyo bakafundisha bakupeela ukuyalembela ku ng’anda. Nalimo kuti cakukosela ukwishiba icingalenga ufwaye ukuleka isukulu. Bushe ulefwaya ukulekela isukulu pa milandu iisuma nelyo pa milandu iishawama?

Lolesha na kabili pa milandu ulembele iyo ulefwaila ukulekela isukulu, kabili tantika imilandu ukutampila pali 1 ukufika ku 5. (1 ileimininako iishacindama sana, 5 ileimininako iyacindama sana). Nga waleka isukulu pa mulandu wa mafya ukwete, ifintu tafyakawame.

Cinshi Cabipila Ukulekela Isukulu pa Kati?

Ukulekela isukulu pa kati kwaba kwati kutoloka mwi shitima nelyo muli basi ilyo ushilafika uko uleya. Nalimo te kuti wende bwino mwi shitima nga ca kuti abo ule-enda nabo tabalekusansamukila. Nomba nga watolokamo, te kuti ufike uko uleya no kuicena kuti waicena. E fyo cingaba nga walekela isukulu pa kati, te kuti ucite ifyo walefwaya ukucita nga walisambilile, kabili kuti wakwata amafya pali ino nshita e lyo na ku  ntanshi. Amafya yamo ayo wingakwata ni aya:

Amafya wingakwata: Kuti wacula pa kusanga incito, kabili nga waisanga ninshi kuti ulefola fye indalama ishinono. Pa kuti uleisakamana mu mikalile, kuti watampa ukubomba ama-awala ayengi, e lyo kuti watampa no kubombela mu ncende ishabipa sana ica kuti na pa sukulu ulefwaya ukufuma pawamapo.

Amafya wingesakwata: Casangwa ukuti abengi abalekela isukulu pa kati ilingi line balalwalalwala, balabakaka mu fifungo, kabili bashintilila pa tubungwe utwafwilisha abapiina.

Kanshi cinshi wingafwaila ukulekela isukulu pa kati no kuibika muli aya amafya? Lelo tatuletila nga wapwisha isukulu ninshi tawakakwatepo aya mafya.

Ubusuma bwa Kupwishisha Isukulu

Nga wapona amashindano nelyo nga ku sukulu takulewama, kuti wafwaya ukuleka pantu amafya ulekwata kuti yamoneka kwati nayabipisha ukucila ayo ukakwata ku ntanshi. Lelo ilyo ushilaleka isukulu, kuti cawama watala waumfwa ubusuma ubo abanobe twacilandapo pa kutampa kwa cino cipandwa basanga mu kupwisha isukulu.

Rachel atile, “Nalisambilila ukushipikisha, nalishipa mu  matontonkanyo. Kabili nalisambilila ukuti nga ulefwaya ukuba ne nsansa mu fyo ulecita, ufwile ukukosapo fye we mwine. Pa mulandu wa kuba pa sukulu, nalisuka naishibilako ifya kulengalenga, kabili e fyo nkalacita nga napwisha isukulu.”

John na o atile, “Nomba nalishiba ukuti nga nabombesha, kuti nacita ifyo mfwaya ukucita. Pa sukulu naba ndesambilila incito ya fya kulungisha iikangafwa ukusanga incito mfwaisha iya kulungisha fimashini fya kupulintila ifitabo.”

Ryan ena alandile ati, “Pa mulandu wa kuti nalitwalilile ukulaya ku sukulu, nalisambilila ukubelenga no kulemba. Kabili  nalisambililako ifingi ku fyo balenengulula e lyo ne fya kulanda ukwabula umwenso no kulanda ifyaumfwika, kabili ifyo nasambilila ku sukulu fyalingafwa mu mulimo wa Bwina Kristu.”

Cindy atile, “Isukulu lyalingafwa ukwishiba ifya kupwisha amafya ya mu kalasi na mafya yambi. Ukwishiba ifya kucita nga nakwata amafya mu fya ku sukulu, ifya kumfwana na bambi, e lyo na mafya yambi, kwalingafwa ukukula mu mano.”

Rose ena asosele ati, “Isukulu lyalingafwa ukwishiba ifyo nkalacita nga nakwata amafya ilyo nkengila incito. Na kabili, kwali ifingi ifyalencitikila ifyalengele ntontonkanye pa filenga ndepepa Lesa, kanshi isukulu lyalilengele ukuti nkose sana mu fyo nasuminamo.”

Imfumu ya mano Solomone yalembele ukuti: “Impela ya mulandu yawama ukucila ukutendeka kwa uko. Uwatekanya awama ukucila uwa matutumuko.” (Lukala Milandu 7:8) E ico ukucila ukulekela isukulu pa kati, mu mutekatima uleishiba ifya kucita ilyo wakwata amafya pa sukulu. Nga ulecita ifi, ukasanga ukuti ifintu fikakuwamina sana ku ntanshi.

IFYO TUKALANDAPO MU CIPANDWA CIKONKELEPO

Nga ico ulefwaila ukulekela isukulu mulandu wa kuti taumfwana na kafundisha bobe, kuti wacita shani?

ILEMBO ILIKWETE ICISHINKA CIKALAMBA

“Onse uususwa ukucita ifintu alola ku kubulwa.”—Amapinda 21:5.

IFYO WINGACITA

Nga cilekwafya ukupoosa imyaka iingi pa sukulu, nalimo kuti wafwayako isukulu apo abangufyanya ukusambilisha pa kuti bapwisha bwangu isukulu.

BUSHE WALISHIBA UKUTI . . . ?

Abaice abatemwa ukulofwa ku sukulu ilingi line balasuka baleka isukulu.

IFYO NDEFWAYA UKUBOMBELAPO!

Nga ca kuti icisambililo cimo e cilenkosela, nshakaleke isukulu, nkacita ifi ․․․․․

Nga ca kuti ndefwaya ukuleka isukulu pa mulandu wa kunaka, nkacita ifi ․․․․․

Ifyo ningatemwa ukwipusha abafyashi pali ili lyashi ni fi ․․․․․

AMEPUSHO YA KUTONTONKANYAPO

● Mulandu nshi cacindamina ukwishiba insamushi, ukubelenga no kulemba?

● Bushe ukusambilila imilimo iingakunonsha pali ino nshita kuti kwakwafwa shani ukupoosa amano ku masambililo?

● Mulandu nshi cacindamina ukwishibako fimo pa ncito ulefwaya ukese mu kubomba nga wapwisha isukulu?

[Amashiwi pe bula 140]

“Amafya nga yaisa te kwesha ukuyabutaka. Isukulu kuti lya kusambilisha ifya kucita nga wakwata amafya, kabili nangu ni lintu ukengila incito nelyo kumbi fye ukalaishiba fya kupwisha amafya.”—E fyalandile Ramona

 [Akabokoshi pe bula 139]

Ico Njila ku Sukulu

Umulandu ukalamba wila ku sukulu wa kuti nga wakula ukasange incito ya kubomba iikakwafwa mu mikalile yobe no kusunga bwino ulupwa lobe ulo wingakwata ku ntanshi. (2 Abena Tesalonika 3:10, 12) Bushe walisalila libela incito ufwaya ukubomba ne fyo inshita upoosa ku sukulu ingakwafwa ukuipekanya ukwisabomba iyo ncito? Pa kuti wishibe nga ca kuti amasambililo yobe yalekwafwa mu fyo ufwaya ukucita, asuka aya mepusho: ․․․․․

Finshi nacenjelamo sana? (Ku ca kumwenako, bushe ulomfwana bwino na bantu bambi? Bushe walitemwa ukupanga ifintu nangu ukulungisha ifyonaike? Bushe nga wakwata ubwafya ulesha ukwishiba icilengele pa kuti ubupwishe bwino bwino?) ․․․․․

Ni ncito nshi ningabomba ukulingana ne fyo nacenjelamo sana? ․․․․․

Ni ncito nshi ishaseeka ku ncende ku mwesu? ․․․․․

Masambililo nshi ndesambilila ayengangafwa ukusanga incito? ․․․․․

Masambililo nshi yambi ayo nsambilila ayengangafwa ukusanga incito mfwaya ukubomba? ․․․․․

Uleibukisha ukuti isukulu lyabelako ukukwafwa pa kuti ukabomfye amasambililo yobe ku ntanshi. Kanshi taulingile ukuya fye ulesambilila ukwabula ukupwisha isukulu pa mulandu wa kuti uletiina imilimo ya kusunga ulupwa. Kuti waba kwati ni ulya uuninine mwi shitima nelyo muli basi uushilefwaya ukwikila. * ․․․․․

[Futunoti]

[Icikope pe bula 138, 139]

Ukulekela isukulu pa kati kwaba kwati kutoloka mwi shitima ilyo ushilafika uko uleya