KAPITULO 19

Isardengko Kadin ti Ageskuela?

Panagkunam, agingga iti ania a tukad ti rumbeng a maturposmo?․․․․․

Agingga iti ania a tukad ti kayat dagiti dadakkelmo a maturposmo? ․․․․․

AGPADA kadi dagiti sungbatmo iti ngato? Uray no agpada dagita ken ages-eskuelaka pay laeng, nalabit adda tiempo a kayatmon ti agsardeng. Napampanunotmo met kadin ti kas kadagitoy?

“No dadduma mabambannogak unay nga uray la diak kayaten ti bumangon iti iddak. Pampanunotek no apay pay laeng nga adalek dagiti banag a saankonto met la a mausar.”​—Rachel.

“Masansan a maumaak nga ages-eskuelan ken kayatko pay ketdin ti agsardeng tapno agtrabahoak laengen. Panagkunak,  awan ti magangganabko iti eskuelaan isu a kaykayatko laengen ti agtrabaho tapno adda kuartak.”​—John.

“Nageskuelaak iti haiskul iti maysa a siudad a ti kaaduan nga estudiante ket nakurapay. Awan ti problemak kadagiti aktibidad iti eskuelaan, ngem awan ti mayat a makigayyem kaniak isu a masansan nga agmaymaysaak. Uray dagiti padak nga awan ti mayat a makigayyem kadakuada, saandak met a kayat a kasarita isu a kayatkon ti agsardeng.”​—Ryan.

“Rinabii nga uppat nga oras nga agaramidak iti homework-ko! Nagabsuonanak kadagiti asaynment, proyekto, ken eksamen​—aggigiddanda pay met! Diak kabaelanen isu a makasarsardengakon.”​—Cindy.

“Adda idi ti pangta a mabomba ti eskuelaanmi, tallo ti naggandat nga agpakamatay, maysa ti natuloyan a nagpakamatay, ken aglalaban dagiti miembro ti gang. No dadduma, kasla diak maibturanen ti kasasaad isu a kayatkon ti agsardeng!”​—Rose.

Napasaram met kadin ti kasta? No wen, ania ti makagapu a kayatmon ti agsardeng?

․․․․․

Nalabit talaga a kayatmon ti agsardeng. Ngem kasano a maammuam no apay a kayatmon ti agsardeng? Gapu kadi ta mariknam nga umdasen ti naragpatmo nga adal wenno gapu ta nauma ken karurodmon ti ageskuela? Tapno masungbatan dayta, ammuentayo pay nga umuna no ania ti kayat a sawen ti panagsardeng nga ageskuela.

Saanen nga Agadal iti Eskuelaan Wenno Agsardengen?

Kasanom a deskribiren ti nagdumaan ti saanen a panagadal iti eskuelaan (leaving) ken ti panagsardeng (quitting)?

․․․․․

Ammom kadi nga iti dadduma a pagilian, lima agingga iti walo a tawen laeng ti maikalikagum a panageskuela? Iti met dadduma a pagilian ket di kumurang a 10 a tawen. Isu nga iti  intero a lubong, saan nga agpapada ti kaadu ti tawen ti panageskuela dagiti agtutubo.

Malaksid iti dayta, adda dagiti pagilian wenno estado a mapalubosan ti estudiante nga ageskuela iti pagtaengan no la ket ta ipalubos ken suportaran dagiti dadakkelna. Maaw-awagan dayta iti homeschooling. Kayatna a sawen, uray saanen a mapan ti estudiante iti eskuelaan tapno agadal. Dagiti estudiante nga ages-eskuela iti pagtaengan ket saan a makuna a nagsardeng.

Ngem no kayatmon ti agsardeng sakbay nga agturposka​—iti man eskuelaan wenno iti pagtaengan​—nasken nga usigem dagiti sumaganad a saludsod:

Ania ti ikalikagum ti linteg? Kas nadakamaten, agduduma ti linteg dagiti pagilian no maipapan iti kapaut ti panageskuela. Agingga iti ania a tukad ti rumbeng a maturposmo sigun iti linteg ti pagilianyo? Nalpasmo kadin dayta? No saanmo a suroten ti balakad ti Biblia nga ‘agpaiturayka kadagiti nangatngato nga autoridad’ ken saanmo a turposen dayta a tukad, maikuna a nagsardengka.​—Roma 13:1.

Naragpatko kadin dagiti kalatko iti panageskuelak? Ania dagiti panggepmo nga ageskuela? Saanmo nga ammo? Masapul nga ammom ta no saan, kaska la naglugan iti tren a dimo ammo no sadino ti papanam. Gapuna, makisaritaka kadagiti dadakkelmo ket sungbatanyo dagiti saludsod iti kahon a  “Dagiti Panggepko nga Ageskuela,” iti panid 139. Iti kasta, makapagpanunot ken makapagplanokayo a naimbag no kasano kapaut ti rumbeng a panageskuelam.​—Proverbio 21:5.

Sigurado nga adda maibalakad kenka dagiti mannursuro ken dagiti dadduma no ania a kurso ti alaem. Ngem dagiti dadakkelmo ti addaan iti karbengan a mangaramid iti pinal a desision. (Proverbio 1:8; Colosas 3:20) No saankan nga ageskuela idinto ta saanmo pay a naragpat dagiti kalat a napagnunumuanyo kadagiti dadakkelmo, maikuna a nagsardengka.

 Ania ti motibok nga agsardeng? Saanmo nga allilawen ta bagim. (Jeremias 17:9) Adda pagannayasan ti tao a mangikalintegan kadagiti managimbubukodan a tarigagayna.​—Santiago 1:22.

Isuratmo dagiti nainkalintegan a rasonmo nga agsardeng sakbay a makaturposka.

․․․․․

Isuratmo dagiti managimbubukodan a rasonmo nga agsardeng.

․․․․․

Ania dagiti nainkalintegan a rason nga insuratmo? Mabalin a ti dua kadagita ket tapno matulongam ti pamiliam iti pinansial wenno tapno matulongam dagiti sabsabali a mangam-ammo iti Dios. Dagiti managimbubukodan a rason ket mabalin met a tapno maliklikam dagiti eksamen wenno homework. Panunotem ngarud a naimbag ti kangrunaan a rasonmo nga agsardeng​—nainkalintegan wenno managimbubukodan?

Kitaem manen dagiti insuratmo iti ngato, ken markaam iti 1 agingga iti 5 dagiti rasonmo nga agsardeng (ti kaibatogan ti 1 ket saan a napateg, ti 5 ket nakapatpateg). No agsardengka gapu laeng ta kayatmo a liklikan dagiti problema, maklaatkanto iti mabalin a mapasamak.

Ania ti Pagdaksan ti Panagsardeng?

Ti panagsardeng nga ageskuela ket mayarig iti itatapuak iti tren sakbay a makadanonka iti papanam. Mabalin a saan a komportable ti tren ken suplado dagiti pasahero. Ngem no tumapuakka iti tren, saanka a makadanon iti  papanam ken mabalin a madangranka. Umasping iti dayta, no agsardengka nga ageskuela, mabalin a saanmo a maragpat dagiti kalatmo ken maaddaankanto laeng iti problema a kas kadagiti sumaganad:

Problema: Mabalin a marigatankanto a makastrek iti trabaho. Ket no makastrekka man, mabalin a nababbaba ti sueldom no idilig iti sueldom koma no nakaturposka. Tapno maaddaanka kadagiti kangrunaan a kasapulam, mabalin a nasken nga agtrabahoka iti napaut iti lugar a narigrigat pay ti kasasaadna ngem iti eskuelaanyo.

Nadagdagsen a problema: Ipakita dagiti panagsukimat a dagidiay nagsardeng nga ageskuela ket dakdakkel ti posibilidadna a maaddaan iti nakapkapuy a salun-at, maibalud, ken agpannuray iti tulong ti gobierno.

Siempre uray no nakaturposka, dina kayat a sawen a maliklikamon a naan-anay dagitoy a problema. Ngem apay koma a parigatem ti bagim kadagiti problema a kabaelam met a liklikan no itultuloymo ti ageskuela?

Dagiti Pagsayaatan ti Saan a Panagsardeng

No saanka a nakapasa iti eksamen wenno marigatanka iti eskuelaan, nalabit kayatmon ti sumardeng. Ngamin, ti panagriknam ket awanen ti parikut a nakarkaro ngem iti mapaspasaram iti agdama. Ngem sakbay nga  aramidem ti pagarupmo a panglakaam, usigem ti kinuna dagiti estudiante a nadakamat iti rugrugi daytoy a kapitulo maipapan iti pagimbagan ti saanda a panagsardeng.

“Nasursurok ti aganus ken naasa ti utekko. Nasursurok pay a no kayatko a naragsakak a mangaramid iti maysa a banag, nasken a balbaliwak ti kababalinko. Babaen ti panageskuelak, naparang-ayko dagiti paglaingak a mausarkonto inton makaturposak.”​—Rachel.

“Ammok itan a maragpatko dagiti kalatko no agreggetak. Idi haiskulak, pinilik ti maysa a paset ti kurikulummi a no maiturposko ket makastrekakto iti trabaho kas press mechanic.”​—John.

 “Limmaingak nga agbasa ken agsurat gapu ta intultuloyko ti nageskuela. Iti eskuelaan, nasursurok no kasano a makatulong kaniak dagiti kritisismo ken no kasanok nga iyebkas dagiti kayatko nga ibaga iti nalawag ken lohikal a pamay-an. Mausarko dagitoy a paglaingan iti ministeriok kas Kristiano.”​—Ryan.

“Gapu iti panageskuelak, nasursurok a risuten dagiti problema, iti man uneg ti klase wenno iti sabali pay a lugar. Nagmataenganak gapu ta nasursurok no kasanok a pakilangenan dagiti tattao, ken no kasanok a sanguen dagiti problema iti eskuelaan, ken ti dadduma pay a problema iti biag.”​—Cindy.

“Ti panageskuela ti nangisagana kaniak a mangsango kadagiti pakarigatan iti pagtrabahuan. Naipasangoak met kadagiti situasion a nangtignay kaniak nga agsukimat tapno maikalintegak dagiti patpatiek isu nga ad-adda a timmibker ti pammatik.”​—Rose.

Insurat ni masirib nga Ari Solomon: “Nasaysayaat ti tungpal kalpasanna ti maysa a banag ngem iti punganayna. Nasaysayaat daydiay naanus ngem daydiay natangsit iti espiritu.” (Eclesiastes 7:8) Isu nga imbes nga agsardengka, siaanus a sanguem dagiti problemam iti eskuelaan. No aramidem dayta, makitamto a nasaysayaat nga amang ti pagbanagam.

ITI SUMAGANAD A KAPITULO

No ngay ti rason a karurodmo ti ageskuela ket gapu ta saanmo a makatunosan ti mannursuro?

NAPAPATEG A TEKSTO

“Tunggal maysa a nadarasudos sigurado nga agturong iti panagkasapulan.”​—Proverbio 21:5.

BALAKAD

No marigrigatanka a makibagay iti kasasaad iti eskuelaan, kitaem no mabalinmo ti mangala kadagiti accelerated program tapno nasapsapaka a makaturpos.

AMMOM KADI . . . ?

Dagiti agtutubo a managlangan kadagiti klaseda ket dakdakkel ti posibilidadna nga agsardeng nga ageskuela.

DAGITI ARAMIDEK!

Imbes nga agsardengak no marigatanak iti maysa nga asignatura, ti aramidek ket ․․․․․

No kayatkon ti agsardeng gapu ta matentesionak iti eskuelaan, ti aramidek ket ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Apay a napateg a sursuruem ti agbasa, agsurat, ken agkuenta?

● Kasano a ti panangala iti ababa a kurso tulongannaka a mangusar a naimbag iti panawenmo iti eskuelaan?

● Apay a napateg nga ammom no ania ti kayatmo a trabaho inton makaturposka?

[Blurb iti panid 140]

Saanmo a maitarayan dagiti problemam. Masursurom iti eskuelaan no kasanom nga idepensa ti bagim. Maysa dayta a paglaingan a kasapulam inton makastrekkan iti trabaho wenno no mapanka iti sabali a lugar.’’​—Ramona

 [Kahon iti panid 139]

 Worksheet

Dagiti Panggepko nga Ageskuela

Ti kangrunaan a panggep ti panageskuela ket tapno nalaklakaka a makastrek iti trabaho a pangsuportam iti bagim ken iti bukodmonto a pamilia. (2 Tesalonica 3:10, 12) Napanunotmo kadin no ania ti kayatmo a trabaho ken no kasano a makatulong ti panageskuelam tapno makapagsaganaka iti dayta a trabaho? Tapno makitam no ti panageskuelam ket iturturongnaka iti umiso a direksion, sungbatam dagiti sumaganad:

Ania dagiti paglaingak? (Kas pagarigan, nalaingka kadi a makilangen kadagiti tattao? Nalaingka kadi kadagiti manomano a trabaho wenno iti panagaramid wenno panagtarimaan kadagiti bambanag? Nalaingka kadi a manganalisar ken mangsolbar kadagiti bambanag?) ․․․․․

Ania dagiti trabaho a mabalinko a pangipakatan kadagiti paglaingak? ․․․․․

Ania dagiti trabaho a mabalinko a serkan iti lugarmi? ․․․․․

Ania dagiti ad-adalek ita a makatulong kaniak nga agbirok iti trabaho? ․․․․․

Ania dagiti mabalinko a sursuruen nga ad-adda a makatulong kaniak a mangragpat kadagiti kalatko? ․․․․․

Laglagipem a ti kalatmo ket mangiturpos iti kurso a mausarmo. Saan a mabalin nga ageskuelaka lattan iti agnanayon​—a kas man la saanmon a kayat ti “dumsaag iti tren” tapno maliklikam dagiti responsabilidad ti maysa nga adulto. *

[Footnote]

[Ladawan iti panid 138, 139]

Ti panagsardeng nga ageskuela ket mayarig iti itatapuak iti tren sakbay a makadanonka iti papanam