Kapitulo 22

Pannakibagay iti Dua a Kultura​—Ania ti Aramidek?

Imigrante kadi ni tatang wenno ni nanangmo?

□ Wen □ Saan

Agduma kadi ti pagsasao wenno kultura iti eskuelaanyo ken iti pagtaenganyo?

□ Wen □ Saan

 “Italiano ti pamiliami, ket gagangay kadagiti Italiano ti sipapanayag a panangyebkas iti panagayatda. Agnanaedkami itan ditoy Britain. Kasla disiplinado ken nakadaydayaw dagiti umili ditoy. Iti panagriknak saanak a maibagay kadagitoy dua a kultura​—saanko a bagay ti agbalin a Briton ken saanko met a bagay ti agbalin nga Italiano.”​—Giosuè, England.

“Iti eskuelaan, kuna ti maestrok a kumitaak kenkuana no agsasao. Ngem no kitaek met ni tatangko bayat nga agsasao, ibagana nga awan daydayawko. Marigatanak a makibagay iti dua a kultura.”​—Patrick, nayanak idiay France ngem imigrante a taga-Algeria dagiti dadakkelna.

IDI immakar dagiti nagannak kenka, naipasangoda kadagiti dadakkel a karit. Nalikmutda kadagiti tattao a sabali ti pagsasao, kultura, ken panagkawkawesda isu a madlaw ti nakaidumaanda. Gapuna, masansan a mauy-uyaw ken maidaddadumada.

Kasta met kadi ti mapaspasaram? Dagiti nadakamat iti baba ket sumagmamano kadagiti karit a nakaipasanguan dagiti dadduma nga agtutubo nga adda iti kasta a situasion. Markaam iti ✔ ti karirigatan a karit para kenka.

□ Pannakauyaw. Ubing pay ni Noor idi immakar ti pamiliada iti North America manipud Jordan. Kinunana: “Naiduma dagiti kawesmi, isu a katkatawaandakami dagiti tattao. Ken saanmi a maawatan dagiti angaw dagiti Amerikano.”

□ Dimo masinunuo ti kinasiasinom. “Nayanakak idiay Germany,” kuna ti agtutubo nga agnagan iti Nadia. “Yantangay Italiano dagiti dadakkelko, Italiano ti ayugko no agsaoak iti Aleman isu nga aw-awagandak idiay eskuelaanmi iti ‘maag a ganggannaet.’ Ngem idi napanak idiay Italy, nadlawko nga Aleman ti ayugko no agsaoak iti Italiano isu a diak ammo no ania a talaga ti pulik. Sadinoman ti papanak, maysaak a ganggannaet.”

□ Nagduduma a kultura iti pagtaengan. Walo ti tawen ni Ana idi immakarda a sangapamiliaan idiay England.  “Saankami a narigatan ken adingko a nakibagay iti kultura ti London,” kinunana. “Ngem narigatan dagiti dadakkelmi, ta nabayagda a nagnaed idiay Madeira a bassit nga isla iti Portugal.”

Tallo ti tawen ni Voeun idi immakar idiay Australia dagiti dadakkelna a taga-Cambodia. Kinunana: “Narigatan dagiti dadakkelko a nakibagay iti baro a kultura. Kinapudnona, masansan a mariribukan ken makapungtot ni tatangko gapu ta diak matarusan ti kababalin ken panagpampanunotna.”

□ Nagduduma a lenguahe iti pagtaengan. Ni Ian ket agtawen iti walo idi immakarda a sangapamiliaan iti New York manipud Ecuador. “Gapu ta innem a tawenen nga addakami iti Estados Unidos, nalalaingakon nga agsao iti Ingles ngem iti Espaniol,” kinunana. “Iti eskuelaan, Ingles ti pagsasao dagiti mannursuro ken dagiti gagayyemko, ken Ingles ti us-usarek a makisarita ken adingko. Ingles latta ti sumsumrek iti panunotko isu a maliplipatakon ti Espaniol.”

Nayanak ni Lee idiay Australia nupay taga-Cambodia dagiti dadakkelna. Kinunana: “No makisaritaak kadagiti dadakkelko ken no adda kayatko nga ilawlawag a naimbag kadakuada, marigatanak a mangibaga iti dayta iti pagsasaoda.”

Kastoy ti kuna ni Noor a nadakamat itay: “Ipapilit ni tatangko nga Arabic ti usarenmi iti pagtaengan ngem saanmi a kayat. Para kadakami, parparigatenmi laeng ti bagbagimi no agsursurokami pay iti Arabic. Ingles ti pagsasao dagiti gagayyemmi. Ingles ti amin a programa iti TV. Apay koma nga agsursurokami pay laeng iti Arabic?”

Ania ti Maaramidam?

Kas ipakita dagiti nadakamat a komento, saan laeng a sika ti makapaspasar kadagitoy a narigat a karit. Imbes a tamingem dagita, mabalin a kaykayatmo laengen a lipaten a naan-anay  ti nariingam a kultura ket makibagayka lattan iti kultura ti pagilian a pagnanaedanyo itan. Ngem no kasta ti aramidem, mabalin a masaktam dagiti dadakkelmo ken maupayka laeng. Gapuna, apay a dimo sursuruen a pakibagayan ti kasasaad ken aprobetsarem a naimbag ti situasionmo? Usigem dagiti sumaganad a singasing:

No kasano a matmatan ti pannakauyaw. Aniaman ti aramidem, saanmo a maay-ayo ti amin. Dagiti tattao a nauyaw kanayon nga adda rasonda nga aguyaw. (Proverbio 18:24) Saysayangem laeng ti kataymo no makirinnasonka kadagiti mangidumduma a tattao. Kuna ni masirib nga Ari Solomon a “ti managumsi dina pagayatan ti matubngar.” (Proverbio 15:12, Ti Biblia) Dagiti sasao ti managuyaw ipakpakitana laeng ti kinaignorantena, saan ket a daydiay ibagbagana a kamali ti uy-uyawenna.

No kasano a mapagballigiam ti rikna a saanmo a masinunuo ti kinasiasinom. Gagangay laeng a tarigagayam a maibilangka iti maysa a grupo, kas iti maysa a pamilia wenno kultura. Ngem saan nga umiso a panunotem a ti pategmo ket nakadepende iti kultura wenno pamilia a dimmakkelam. Mabalin a dayta ti kitkitaen dagiti tattao kenka, ngem saan a napateg dayta iti Dios. “Ti Dios saan a mangidumduma,” kuna ni apostol Pedro. “Iti tunggal nasion anamonganna ti tao nga agbuteng kenkuana ken agaramid iti kinalinteg.” (Aramid 10:34, 35) No aramidem ti amin a kabaelam tapno maay-ayom ni Jehova a Dios, ibilangnaka a paset ti pamiliana. (Isaias 43:10; Marcos 10:29, 30) Dayta ti kasayaatan a pakabigbigan!

 No kasano a daeran ti nagduduma a kultura iti pagtaengan. Nagduma ti kapanunotan dagiti nagannak ken annak iti dandani amin a pamilia. Mabalin a nakarkaro pay ti kasasaadyo​—kayat dagiti dadakkelmo a surotem ti kaugalian ti nagtaudanyo a pagilian, ngem kayatmo a suroten ti kaugalian iti pagilian a pagnanaedanyo itan. Uray no kasta, no kayatmo a nasayaat ti pagbanagam, masapul a “dayawem ni amam ken ni inam.”​—Efeso 6:2, 3.

Imbes a laksidem lattan ti kaugalian dagiti dadakkelmo gapu ta saanmo a kayat dayta, ikagumaam a tarusan no apay nga ipatpategda dagita. (Proverbio 2:10, 11) Isaludsodmo iti bagim: ‘Maisalungasing kadi kadagiti prinsipio iti Biblia dagitoy a kaugalian? No saan, ania ngarud ti saanko a kayat iti dayta a kaugalian? Kasano a mayebkasko a siraraem ti rikriknak kadagiti dadakkelko?’ (Aramid 5:29) Siempre, nalaklakam a dayawen dagiti nagannak kenka​—a matarusam ti panagpampanunotda ken mayebkasmo ti rikriknam​—no nalaingka nga agsao iti lenguaheda.

No kasano a mapagballigian ti nagduduma a lenguahe iti pagtaengan. Natakuatan ti dadduma a pamilia a no usarenda ti bukodda a lenguahe no addada iti pagtaenganda, makasursuro a naimbag dagiti annakda iti dua a lenguahe. Apay a dimo padasen dayta iti pagtaenganyo? Mabalinmo met ti agpaisuro kadagiti dadakkelmo tapno makapagsuratka iti lenguaheda. Ni Stelios a dimmakkel idiay Germany ngem Griego ti nariinganna a lenguahe, kinunana: “Inaldaw a makisarsarita kaniak dagiti dadakkelko maipapan iti maysa a teksto iti Biblia. Isuratko dayta bayat a basbasaenda iti napigsa. Ita, makabasa ken makapagsuratakon iti Griego ken Aleman.”

Ania pay ti pagimbagan dayta? Kinuna ni Giosuè, a nadakamat itay: “Nagsursuroak iti lenguahe dagiti dadakkelko gapu ta  kayatko a sumingedak kadakuada iti emosional ken nangnangruna iti naespirituan. Idi nasursurok ti lenguaheda, maawatakon ti rikriknada. Nakatulong met dayta tapno maawatandak.”

Tulong, Saan a Lapped

Ibilangmo kadi ti dimmakkelam a kultura kas lapped iti pannakilangenmo kadagiti sabsabali wenno makatulong iti pannakikaduam kadakuada? Naamiris ti adu nga agtutubo a Kristiano nga adda sabali pay a rason a makibagayda iti dua a kultura. Kayatda nga iranud kadagiti dadduma nga imigrante ti naimbag a damag maipapan iti Pagarian ti Dios. (Mateo 24:14; 28:19, 20) “Nagsayaat no mailawlawagmo ti Kasuratan iti dua a lenguahe!” kuna ni Salomão nga immakar idiay London idi lima pay laeng ti tawenna. “Dandani nalipatakon ti nakayanakak a lenguahe, ngem ita ta naikamengak iti  Portuguese a kongregasion, nalaingakon nga agsao iti Ingles ken Portuguese.”

Ni Noor a nadakamat itay, nakitana a dakkel ti panagkasapulan kadagiti ebanghelisador a makapagsao iti Arabic. Kinunana: “Adda klase a pagad-adalak ita iti Arabic tapno sursuruek manen dagiti nalipatak. Nagbalbaliwen ti kababalinko. Kayatko itan ti agpaisuro no kasano nga ibalikas dagiti sasao iti Arabic. Kayatko ti makasursuro.”

Talaga a dakkel ti pagimbaganna no pamiliarka iti dua a kultura ken makapagsaoka iti dua wenno ad-adu pay a lenguahe. Makatulong dayta tapno matarusam ti rikrikna dagiti tattao ken nalalaingka a mangsungbat kadagiti saludsodda maipapan iti Dios. (Proverbio 15:23) Kinuna ni Preeti, a nayanak idiay England ngem taga-India dagiti dadakkelna, “Gapu ta maawatak ti dua a kultura, ad-adda a komportableak iti ministerio. Maawatak dagiti tattao nga agduma ti wagas ti panagbiagda​—no maipapan iti patpatienda ken iti kababalinda.”

Makitam kadi met nga adda pagimbaganna ti kasasaadmo saan ket a dadagsen? Laglagipem nga ay-ayatennaka ni Jehova gapu iti kinasiasinom, saan a gapu iti pagilian a nagtaudam wenno nagtaudan ti pamiliam. Kas kadagiti agtutubo a nadakamat ditoy, mabalinmo met kadi nga usaren ti pannakaammom ken kapadasam a tumulong kadagiti kapadam iti kultura tapno maam-ammoda ti di mangidumduma ken naayat a Diostayo a ni Jehova? Makariknaka iti napaypayso a ragsak no aramidem daytoy!​—Aramid 20:35.

NAPAPATEG A TEKSTO

“Ti Dios saan a mangidumduma.”​—Aramid 10:34.

BALAKAD

No pagkakatawaandaka dagiti kakaduam gapu iti pulim, bay-am laeng ida ken makipagkatawaka ketdi. No kasta ti aramidem, maumadanto met laeng a mangsursuron kenka.

AMMOM KADI . . . ?

No nalaingka nga agsao iti dua a lenguahe, dakdakkel ti gundaway a makastrekka iti trabaho.

DAGITI ARAMIDEK!

Tapno lumaingak a mangtarus iti lenguahe dagiti dadakkelko, masapul nga ․․․․․

Ti kayatko a saludsoden kadagiti dadakkelko maipapan iti daytoy a banag ket ․․․․․

ANIA TI MAKUNAM?

● Kasano a ti pannakaammom maipapan iti kultura dagiti dadakkelmo ket makatulong tapno ad-adda a matarusam ti bagim?

● Ania dagiti pagsayaatan ti kasasaadmo no idilig kadagiti agtutubo a saan a dimmakkel iti agduma a kultura?

[Blurb iti panid 160]

Maragragsakanak no adda dagiti matultulongak. Kabaelak nga ilawlawag ti Biblia kadagiti tattao a Russian, French, wenno Moldovan ti pagsasaona.’’​—Oleg

[Ladawan iti panid 161]

Mabalinmo nga ibilang ti kultura a nagtaudam kas tulong iti pannakilangenmo kadagiti sabsabali