Ibuot 28

Ntak Emi Iban Mîmaha Mi-e?

Mmanam ibuot okpon eyen nne emi. Mma nsian enye kpukpru n̄kpọ mban̄a idemmi​—mme n̄kpọ emi nnyenede, mme ebiet emi nsikade, mme owo emi ndiọn̄ọde. Anaedi enye akam etetie ebet mbụp imọ ufan!

Etie nte isọn̄ akpasasiaha emen mi! Okûdi ufan emi isụk ikwe ke mmaha imọ? Nyomke etie nte nsọsọn̄ ido, edi n̄kpananam didie ntre nneme emi?

 OMOKPON ekem ndinam ufan ye n̄wan. Akpama ndinyene owo emi eyede esinyụn̄ akade ido ukpono mbufo. (1 Corinth 7:​39) Ke ini edem, ama esidomo ndinam ufan ye n̄wan edi ukemeke. Nso ikedi ntak? Ndi ata ndiye n̄kparawa kpọt ke iban ẹyom? Eyenan̄wan kiet emi ekerede Lisa ọdọhọ ete: “Nsima okopidem erenowo.” Edi enyene n̄kpọ en̄wen emi ata ediwak iban ẹyomde. Carrie emi edide isua 18 ọdọhọ ete: “Ndiye n̄kparawa isiwakke ndinyene ido.”

Mme edu ewe ke iban ẹsiyom n̄kparawa ẹnyene? Edieke oyomde ndinen̄ede mmehe ye n̄wan, nso ke ọkpọfiọk? Mme edumbet Bible ewe ke afo ekpeti?

Se Ekpebemde Iso Anam

Mbemiso ebierede ndimehe ye eyenan̄wan, enyene ndusụk n̄kpọ emi anade ọfiọk, ndien emi ayanam emehe ye owo ekededi. Kere ban̄a se itienede mi.

● Nyene ido. Bible ọdọhọ ke ima “inamke ido eke mîdotke.” (1 Corinth 13:5) Ndinyene ido owụt ke omokpono mbon en̄wen onyụn̄ owụt ke afo ke anam n̄kọri ke nte ekpebede mme edu Christ. Edi ndinyene ido itiehe nte ndisịne ediye ọfọn̄ man odụk owo enyịn, edi ekem osion̄o obon ke ini esịmde ufọk. Bụp idemfo ete, ‘Ndi mmesinam n̄kpọ ke usụn̄ oro ọfọnde ye mbonubon mi?’ Edieke mûsunamke, editie nte enyenyịk fi ke ini odomode ndinam n̄kpọ ke usụn̄ oro ọfọnde ye mme owo ke an̄wa. Ti ke eyenan̄wan emi enyenede mbufiọk edida nte afo anamde n̄kpọ ye mbonubon mbufo ọfiọk orụk owo emi afo enen̄erede edi.​—Ephesus 6:​1, 2.

Se iban ẹtịn̄de: “Mmesinen̄ede mma akparawa emi enyenede ido onyụn̄ anamde ekpri n̄kpọ nte ndiberede usụn̄ nnọ mi, m̀mê akamba n̄kpọ nte ndifọn ido ye ami nnyụn̄ n̄kere mban̄a mi ye mbonubon mi.”​—Tina.

 “Ke ini nsobode akparawa ke akpa ini, nsimaha enye obụp mi mme n̄kpọ oro mîkpanaha enye obụp kan̄a, utọ nte ‘Ndi emenyene ufan erenowo?’ ye ‘Nso ke edida uwem fo inam?’ Ido emi ifọnke esinyụn̄ afịna mi!”​—Kathy.

“N̄kere ke akparawa emi esidade iban anam mbubru ikponoke iban inyụn̄ ikereke iban̄a nte esitiede nnyịn ke idem, edi anam nte n̄kpọ eke ẹdọhọde ke enye oyom nditua nnyịn mbọm ye nte ke iyom ebe ke mbrenyịn.”​—Alexis.

● Sana idem. Ndisana idem owụt ke omokpono idemfo onyụn̄ okpono mbon en̄wen. (Matthew 7:​12) Edieke okponode idemfo, mbon en̄wen ẹyekpono fi n̄ko. Edi edieke mûsanake idem, emekeme ndinam eyenan̄wan emi akpamade fi etre ndima fi.

 Se iban ẹtịn̄de: “Enyene akparawa kiet emi akamade mi, edi enye ama enyene ufịk inua. N̄kekemeke ndiyọ.”​—Kelly.

● Kpep nte esinemede nneme. Nneme edi ata akpan n̄kpọ emi esinamde mme owo ẹka iso ẹdi ufan. Kûneme se ibehede fi kpọt, edi neme se ibehede ufan fo n̄ko. (Philippi 2:​3, 4) Ana enen̄ede akpan̄ utọn̄ okop se ufan fo etịn̄de onyụn̄ ada se enye etịn̄de ke akpan n̄kpọ.

Se iban ẹtịn̄de: “Mmesinen̄ede mma akparawa eneme nneme ye ami nte eneme ye ufan esie​—eti mme n̄kpọ oro n̄kasiande enye onyụn̄ obụp mbụme emi edinamde nneme nnyịn aka iso.”​—Christine.

“N̄kere ke n̄kparawa ẹsima se mmọ ẹkụtde, edi iban ẹsima se mmọ ẹkopde.”​—Laura.

“Ọfọn ndinọ n̄wan enọ. Edi edieke akparawa ekemede ndisụhọde ntie nneme nneme ye afo, ndọn̄ fi esịt nnyụn̄ nsịn udọn̄ nnọ fi . . . Nte fi, inyeneke se inemde ntre!”​—Amy.

“Mmọfiọk akparawa kiet emi enyenede ido, emi mîsinyụn̄ ibreke ndisịme mbre. Imesinyene inem inem nneme kpa ye oro enye mîsitịn̄ke utọ ikọ nte, ‘Emeye akan se inua etịn̄de,’ m̀mê ‘Nso ke enenịn̄e ntem?’ Enye esinen̄ede akpan̄ utọn̄ okop se ntịn̄de, ndien idụhe n̄wan emi mîkpamaha oro.”​—Beth.

“N̄kpama ndinam ufan ye akparawa emi esinamde mbubru, edi emi onyụn̄ ekemede nditịn̄ akpan n̄kpọ isịnke mbubru.”​—Kelly.

 ● Nyịme ndibiom mbiomo. Bible ọdọhọ ete: “Owo kiet kiet enyene ndibiom mbiomo idem esie.” (Galatia 6:​5, Edisana Ŋwed Abasi Ibom) Iban isimaha akparawa emi mîdaha utom esie ke akpan n̄kpọ ke ntak emi enye ofude ifu m̀mê esibrede mbre akaha.

Se iban ẹtịn̄de: “Ọkpọfọn n̄kparawa ẹnyịme ndibiom mbiomo mmọ. Mmaha akparawa emi mîmaha ndibiom mbiomo esie. Utọ ido oro ifọnke.”​—Carrie.

“Ndusụk n̄kparawa isifiọkke se ẹkpedade uwem mmọ ẹnam. Ke ini ndusụk mmọ ẹmade n̄kaiferi ẹnyụn̄ ẹdide ẹdifiọk se enye edidade uwem esie inam, mmọ ẹsidọhọ ẹte, ‘Se nnyụn̄ nyomde ndinam edi oro,’ edi se mmọ ẹnamde iwụtke ke mmọ ẹyom ndinam n̄kpọ oro.”​—Beth.

Nte ẹtịn̄de ke enyọn̄ emi, ndibiom mbiomo ayanam enyene nti ufan. Edi edieke ekerede ke omokpon ekem onyụn̄ okụtde eyenan̄wan emi akpamade ndidọ, nso ke akpanam?

N̄kpọ En̄wen Oro Akpanamde

● Ka bịne enye. Edieke ekerede ke ikpama ndidọ eyenan̄wan emi emehede, ka kọdọhọ enye ke ikpama ndinam ufan ye enye. Tịn̄ se isịnede fi ke esịt in̄wan̄-in̄wan̄. Edi akpanikọ ke idem ekeme ndinyek fi, omonyụn̄ ekeme ndikere ke enye idinyịmeke. Edi afo ndika mbịne enye owụt ke udịghe aba eyenọwọn̄. Edi fiọk ete ke ubụpke enye ndọ kan̄a. Mmọdo nyene mbufiọk. Ndidọdọn̄ idem mbịne eyenan̄wan ekeme ndinam idem enyek enye utu ke ndinam enye ama fi.

Se iban ẹtịn̄de: “Esịt ifiọkke se esịt ekerede. Ntre edieke owo oyomde ndinam ufan ye  ami, ọkpọfọn enye edi ebịne mi ke idemesie edisio se isịnede enye ke esịt etịn̄, ọkpọn̄ ndimia mben ibịt.”​—Nina.

“Ekeme ndisọn̄ ndidọhọ owo oro emehede ke iyom ndinam ufan ye enye. Edi n̄kpama akparawa edi ebịne mi ke idemesie edidọhọ ke ikpama ndinam ufan ye ami.”​—Helen.

● Kûyịre eyenan̄wan ute enyịme fi. Nso ke akpanam edieke eyenan̄wan oro emehede mînyịmeke ndinam ufan ye afo? Kûda se enye etịn̄de ke mbubru; nịm ke enye ọfiọk se enye anamde. Ndinam emi oyowụt ke omokpono enye. Edieke eyịrede enye ete enyịme fi ufan, ọwọrọ unamke n̄kpọ nte akwa owo. Edieke osụk eyịrede enye okposụkedi emi enye asiande fi in̄wan̄-in̄wan̄ ke imọ inyịmeke fi​—onyụn̄ akam ayatde esịt ke emi enye mîmaha ndinyịme fi​—ndi oro okpowụt ke enen̄ede oyom ufọn esie m̀mê oyom okwo?​—1 Corinth 13:11.

Se iban ẹtịn̄de: “Esiyat mi edieke ndọhọde akparawa ke nyomke ndinam ufan ye enye, edi enye ke eyeyịre mi.”​—Colleen.

“Mma ndọhọ akparawa kiet ke mmaha enye, edi enye okosụk eyeyịre ete nnọ imọ nọmba telefon mi. N̄koyomke etie nte nsọsọn̄ ido. Mmọfiọk ke ikememke utom inọ enye ndisio se isịnede enye ke esịt ntịn̄. Edi mma ndikụt ke ana nnam enye ọfiọk ke ndikpụhọke ekikere.”​—Sarah.

Se Mûkpanamke

Ndusụk n̄kparawa ẹdọhọ ke isisọn̄ke mmimọ ndinam eyenan̄wan ama mmimọ. Mmọ ẹkam ẹkeme ndimia ata ye uke mmọ ẹte ise owo emi iban ẹdimade ikan. Nte ededi, utọ n̄kpọ emi ọkpọwọrọ ndinam iban ibak, okponyụn̄ anam ọwọrọ idiọk etop. (Mme N̄ke 20:11) Man oro okûtịbe, nam item oro ẹnọde mi.

● Kûnyene mfụmmfụm ima. Owo emi enyenede mfụmmfụm ima esitịn̄ ikọ nneminua onyụn̄ anam n̄kpọ emi ekemede ndidemede owo udọn̄ idan̄. Enye isinamke emi ke  ntak oro enye oyomde ndidọ owo oro. Owo oro anamde utọ n̄kpọ emi inamke item oro Bible ọnọde ete ẹnam n̄kpọ ye “nditọeka iban ke ata edisana ido.” (1 Timothy 5:2) Owo oro enyenede mfụmmfụm ima esiwak ndinyene mfịna ye mme ufan esie, isinyụn̄ idịghe eti nsan̄a ndọ. Mme n̄kaiferi emi ẹnyenede eti ibuot ẹfiọk oro.

Se iban ẹtịn̄de: “Mmaha akparawa emi etịn̄de ikọ oro etiede nte imama fi, ke ini edide ọmọfiọk ke enye ama etetịn̄ ukem ikọ oro ye ufan fo ke ọfiọn̄ oro osụk ebede.”​—Helen.

“Enyene ediye akparawa emi akanamde nte imama mi isan̄ kiet, edi enye okosụk etịn̄ n̄kpọ aban̄a idemesie. Ke ini eyenan̄wan en̄wen eketienede editie ye nnyịn, enye ama anam nte imama enye n̄ko. Ekem ọyọhọ owo ita edi, enye onyụn̄ anam kpa ntre. Ama ọdiọk ebe nde!”​—Tina.

● Kûda n̄wan unam mbubru. Kûkere ke ndinam ufan ye n̄wan etie nte ndinam ufan ye erenowo nte afo. Ntak emi mûkpukereke ntre? Kere ise: Edieke ọkpọdọhọde akparawa  nte afo ke obufa ọfọn̄ esie enen̄ede odot enye, mîdịghe edieke esiwakde ndineme nneme ye enye onyụn̄ etịn̄de nte etiede fi ke idem ọnọ enye, enye idikereke ke oyom ndidọdọ imọ. Edi edieke ọkpọdọhọde n̄kaiferi ke enye eye, mîdịghe edieke esiwakde ndineme nneme ye enye onyụn̄ etịn̄de nte etiede fi ke idem ọnọ enye, enye ekeme ndikere ke emenyene udọn̄ ke idem imọ, ke omonyụn̄ ekeme ndibụp imọ ndọ.

Se iban ẹtịn̄de: “N̄kere ke n̄kparawa ifiọkke ke mmimọ ikemeke ndinam n̄kpọ ye iban nte inamde ye ekemmọ n̄kparawa.”​—Sheryl.

“Akparawa ọbọ mi nọmba telefon, ndien etise enye ọnọ mi etop. Bet kan̄a ise, . . . Okûdi enyene se ufan emi aduakde? Ndusụk ini, emekeme ndida telefon nnọ owo etop tutu mbufo ẹnen̄ede ẹma kiet eken, edi ikọ ifan̄ ke owo ekeme ndiwet ke telefon?”​—Mallory.

“N̄kereke ke n̄kparawa ẹfiọk nte iban ẹkemede ndisọp nyak esịt mmọ nnọ erenowo, akpan akpan edieke owo oro ọfọnde ido onyụn̄ edide owo oro ẹkemede ndisan̄a n̄kpere. Idịghe nte ke iban ẹyom ebe ke mbrenyịn. N̄kere ke ata ediwak iban ẹyom ndinyene erenowo emi odotde ye mmọ.”​—Alison.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A SE INEMEDE EMI KE IBUOT 3 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Didie ke ata ima okpụhọde ye ndisịme ima?

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Ẹmen obufa owo ẹsịne emi ẹkebotde ekekem ye uduak Abasi ke ata edinen ido ye akpanikọ.”​—Ephesus 4:24.

ITEM

Dọhọ ikpọ owo ifan̄ emi ẹnyenede mbufiọk ẹsian fi akpan edu oro akpanade akparawa enyene, ẹnyụn̄ ẹsian fi m̀mê emenyene edu emi.

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Nti edu ọfọn akan uyai

SE NDINAMDE

Usụn̄ kiet emi ndiwụtde ke mmenyene ido edi ․․․․․

Man nsineme nneme ọfọn, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Didie ke okpowụt ke omokpono idemfo?

● Didie ke okpowụt ke omokpono eyenan̄wan?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 198]

“N̄kparawa ẹkere ke enyene nte ikpesịnede ọfọn̄ inyụn̄ ikamade idem man iban ẹma mmimọ. Okposụkedi emi edide akpanikọ ke ndusụk udomo, n̄kere ke ediwak iban ẹsikam ẹma n̄kparawa emi ẹnyenede nti edu.”​—Kate

[Ndise ke page 197]

Ndinyene ido itiehe nte ndisịne ediye ọfọn̄ man odụk owo enyịn, edi ekem osion̄o obon ke ini esịmde ufọk