Ibuot 29

N̄kpanam Didie Mfiọk M̀mê Edi Ata Ima?

Bọrọ mme mbụme emi:

1. Afo ọkpọdọhọ ke nso idi “ata ima”? ․․․․․

2. Afo ọkpọdọhọ ke nso idi “ndisịme ima”? ․․․․․

3. Didie ke “ata ima” okpụhọde ye “ndisịme ima”? ․․․․․

ANAEDI ikọsọn̄ke fi ndibọrọ mme mbụme emi. Isisọn̄ke ndifiọk nte ata ima okpụhọrede ye ndisịme ima ke ini ima mîdụkke owo ibuot.

Edi isidịghe ntre ke ndondo oro okụtde owo emi akpamade ndidọ. Esitie nte ẹberi fi ekọt, idụhe n̄kpọ en̄wen oro ekerede. Ima ọdọk fi ibuot! Mmọn̄ọ, ndi idịghe ntre? Ndi edi ata ima​—mîdịghe ndi ndisịme ima ọdọk fi ibuot? Akpanam didie ọfiọk? Man ibọrọ mbụme emi, ẹyak ibem iso ineme nte usụn̄  oro esede owo isio uduot okpụhọrede ke mme isua ndondo emi. Ke uwụtn̄kpọ, bọrọ mme mbụme oro ẹtienede mi:

● Ekesise owo isio uduot didie ke ini ekedide isua ition?

● Esise owo isio uduot didie idahaemi?

Anaedi ibọrọ fo ẹwụt ke ekenen̄ede ọtọn̄ọ ndisima owo isio uduot ke ini ọkọtọn̄ọde ndidụk idem akwa owo. Brian emi edide isua 12 ọdọhọ ete: “Iban eye mi idahaemi ẹkan nte ẹkesiyede akpa.” Elaine emi edide isua 16 eti se enye ye mme ufan esie ẹketọn̄ọde ndinam ke isua ifan̄ emi ẹbede ete: “Kpukpru ufan mi ẹma ẹtọn̄ọ ndisineme mban̄a irenowo ndien eketie mi ke idem nte n̄kpọdọdọ kpukpru n̄kparawa oro n̄kụtde.”

Didie ke akpanam n̄kpọ ke emi owo isio uduot ọtọn̄ọde ndidụk fi enyịn mi? Kûnam nte owo isio uduot isidụkke fi enyịn sia oro edikam ananam udọn̄ oro enen̄ede ọsọn̄ ubọk. Utu ke oro, kam da emi nte eti ifet ndikpep n̄kpọ mban̄a se ndinyene udọn̄ ke idem owo isio uduot edide, se ndisịme ima edide ye se ata ima edide. Ndifiọk n̄kpọ ita emi ẹban̄ade ima erenowo ye n̄wan mi ayanam efep ndusụk n̄kpọ oro ẹkamade iduọesịt oyonyụn̄ an̄wam fi okụt ata ima nte ini akade.

NDINYENE UDỌN̄ KE IDEM OWO ISIO UDUOT → Se enyịn fo okụtde

“Ami ye mme ufan mi imesima ndineme mban̄a iban, imesinyụn̄ ineme mme n̄kpọ en̄wen n̄ko. Edi ke ndondo oro ikụtde nte ediye eyenan̄wan asan̄ade ebe, imesifre se ededi oro ikenemede!”​—Alex.

“Mmesima akparawa oro ọwọn̄ọrede ese mi, atuak inua imam esinyụn̄ asan̄ade uko uko.”​—Laurie.

Idiọkke ndinyene udọn̄ ke idem owo emi eyede. Edi idịghe kpukpru ini ke ekeme ndinyene se enyịn fo amade. Ntak-a? Koro  enyịn ekeme ndibian̄a fi. Bible ọdọhọ ete: “Ediye an̄wan emi ọwọn̄ọrede ọkpọn̄ eti ibuot etie nte n̄kpanuen gold ke ibuo edi.” (Mme N̄ke 11:22) Ntre n̄ko ke edi ye irenowo.

NDISỊME IMA → Nte etiede fi ke idem

“Odu ufan kiet emi n̄kamade ndisịme ndisịme ke ini n̄kedide isua 12. Ke enyịn ama akan̄wan̄a mi, mma ndifiọk se ikanamde mma enye ntre. N̄kukụre se ikanamde mma enye ekedi koro kpukpru ufan mi ẹma ẹnyene udọn̄ ke idem n̄kparawa​—ndien enye ekedi akparawa!”​—Elaine.

“Enyene ediwak iban emi n̄kesimade n̄kpa n̄kpa, edi n̄kesiwak ndima mmọ ke ntak uyai mmọ. Ndondo oro mfiọkde nte owo esinamde n̄kpọ, mma nsidikụt ke idịghe kpukpru se mmade ke enye esima.”​—Mark.

Ekeme nditie owo emi enyenede ndisịme ima ke idem nte etiede owo emi enyenede ata ima. Mmọ mbiba ẹsinyene udọn̄ ke idem owo emi mmọ ẹmade. Edi se inamde mmọ ẹnyene udọn̄ emi isidịghe ukem. Owo emi enyenede ndisịme ima esinam n̄kpọ etiene nte etiede enye ke idem ye se enye okụtde. Enye isikwe mmeme owo oro enye amade, edi esikam anam etie nte owo oro enen̄ede ọfọn. Oro anam ndisịme ima ebiet akamba ufọk emi ẹdade ntan kpọt ẹbọp. Eyenan̄wan emi ekerede Fiona ọdọhọ ete: “Ndisịme ima isibịghike. Emekeme ndinen̄ede mma owo mfịn, edi ọfiọn̄ kiet ete ibe, afo efre owo oro ofụri ofụri akabade ama owo en̄wen.”

 ATA IMA → Se ọfiọkde

“N̄kere ke edieke amade owo ata ima, ke emenyene eti ntak ndinyene udọn̄ ke idem esie, idịghe ke ntak ibụk.”​—David.

“Etie mi nte akpana ini ebe mbemiso eren ye n̄wan ẹnen̄ede ẹma idemmọ. Esitọn̄ọ kan̄a ke ndidi ufan. Ekem, nsịtnsịt afo ọtọn̄ọ ndima se ọfiọkde aban̄a owo oro onyụn̄ ọtọn̄ọ ndinen̄ede nnyene udọn̄ ke idem esie.”​—Judith.

Oyom ẹnen̄ede ẹfiọk ukeme ye mmeme owo man ẹnyene ata ima. Ntak edi oro Bible owụtde ke ima ikụreke ke ndinam n̄kpọ ntiene nte etiede owo ke idem. Ke adianade ye mme n̄kpọ eken, enye ọdọhọ ke ima “enyenyene anyanime onyụn̄ ọfọn ido. . . . Enye ememe kpukpru n̄kpọ, enenịm kpukpru n̄kpọ ke akpanikọ, ododori enyịn ke kpukpru n̄kpọ, ọyọyọ kpukpru n̄kpọ. Ima idibehe ifep tutu amama.” (1 Corinth 13:​4, 7, 8) Ata ima esinam ẹnyene mme edu emi ke ẹma ẹketịm ẹmehe ye kiet eken, idịghe ndima owo oro mûtịmke ufiọk.

Uwụtn̄kpọ Ata Ima

Mbụk Bible oro aban̄ade Jacob ye Rachel owụt se ata ima edide. Eren ye n̄wan emi ẹkesobo ke obube mmọn̄, ke ebiet emi Rachel akakade ndinọ erọn̄ ete esie mmọn̄. Jacob ama ọsọsọp enyene udọn̄ ke idem esie. Ntak-a? Akpa kan̄a, Rachel ama “eye idem onyụn̄ eye iso.”​—Genesis 29:​17.

 Edi ti ete ke idịghe uyai kpọt esinam ẹnen̄ede ẹma owo. Enyene n̄kpọ en̄wen emi Jacob okokụtde ke idem Rachel. Ke nditịm ntịn̄, Bible ọdọhọ ke Jacob iketreke ke ndinyene udọn̄ ke idem eyenan̄wan emi. Enye ama “ama Rachel.”​—Genesis 29:⁠18.

Ndi mbụk ima emi eketre do? Baba​—ntọn̄ọ akakam edi oro. Ete Rachel ama anam Jacob ebet isua itiaba mbemiso enye ọdọde Rachel. Edide oro ama ọfọn m̀mê ikọfọnke, emi ama anam ẹkụt adan̄a nte Jacob akamade Rachel. Edieke ima oro Jacob ekenyenede ekpekedide ndisịme ima, enye ikpekebetke ofụri oro. Owo emi enyenede ata ima kpọt ekeme ndibet ntre. Nso iketịbe? Bible ọdọhọ ete: “Jacob asan̄a utom isua itiaba ke ibuot Rachel, edi mme isua oro ẹketie nte ekpri ini ke enyịn esie sia enye amade eyenan̄wan oro.”​—Genesis 29:⁠20.

Nso ke afo ekeme ndikpep nto Jacob ye Rachel? Ata ima esibịghi. N̄ko, idịghe uyai kpọt esinam ẹma owo. Kamse,  ekeme ndidi owo emi afo edidọde ikenen̄ekede iye fi ke ntọn̄ọ. Ke uwụtn̄kpọ, Barbara ama osobo akparawa kiet emi enye ọkọdọhọde ke ikenen̄ekede iye imọ ke ntọn̄ọ. Enye ọdọhọ ete: “Edi enye ama ọtọn̄ọ ndiye mi ke ini n̄ketịmde ndiọn̄ọ enye. Mma n̄kụt ke Stephen esinen̄ede ekere aban̄a mbon en̄wen onyụn̄ ebem iso anam se mbon en̄wen ẹyomde mbemiso esede aban̄a idemesie. Mma mfiọk ke owo oro enyenede mme edu emi eyedi eti ebe. Mma ntọn̄ọ ndinyene udọn̄ ke idem esie nnyụn̄ mma enye.” Mmọ ẹma ẹdọ idemmọ ndien ndọ mmọ enem ọsọn̄.

Ama okpon ekem ndiyom owo emi edidọde, edinam didie ọfiọk owo emi edifọnde ye afo? Kûtiene se esịt fo ọdọhọde; tiene mme edumbet Bible. Domo ndifiọk n̄kpọ efen efen mban̄a owo oro, idịghe uyai esie kpọt. Kûsọsọp uyak idem unọ owo; nọ idemfo ini. Ti ete ke ndisịme ima isibịghike. Nte ini akade, ata ima esinen̄ede ọsọn̄ ubọk onyụn̄ akabade edi “mfọnn̄kan mbọbọ edidianakiet.”​—Colossae 3:​14.

Fiọk ete ke emekeme ndikụt owo emi edinen̄erede ama​—edieke afo mûsehe uyai kpọt (se okụtde ke enyịn) mûnyụn̄ unyeneke ndisịme ima (ndinam n̄kpọ ntiene nte etiede fi ke idem). Kot page ita emi ẹtienede man ọfiọk nte ekemede ndinam oro.

KOT N̄KPỌ EFEN EFEN BAN̄A IBUOTIKỌ EMI KE IBUOT 1 YE 3 KE ỌYỌHỌ EBOHO 2

KE IBUOTIKỌ ORO ETIENEDE

Yak idọhọ ke omokụt owo emi edifọnde ye afo. Didie ke ekeme ndifiọk m̀mê emeben̄e idem ndidọ ndọ?

AKPAN ITIE N̄WED ABASI

“Ediwak mmọn̄ ikemeke ndinịme ima, akpa mmọn̄ inyụn̄ ikemeke ndiyet enye mfep.”​—Ikwọ Solomon 8:7.

ITEM

Man ebiere adan̄a nte ọfiọkde owo oro esịt fo amade, bọrọ mme mbụme oro ẹbụpde ke Ọyọhọ Eboho 2 ke page 39 (edieke edide n̄wan) ye page 40 (edieke edide erenowo).

NDI AMA ỌFIỌK . . . ?

Akparawa m̀mê n̄kaiferi emi esikpụhọde owo emi enye oyomde ndidọ ke ubọk ke ubọk “ke ekpep” nte enye edidian̄arede ndọ esie.

SE NDINAMDE

Man n̄keme ndifiọk m̀mê ima oro nnyenede nnọ owo edi ndisịme ima m̀mê ata ima, se ndinamde edi ․․․․․

Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․

AFO EKERE DIDIE?

● Ntak emi Abasi okobotde erenowo ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ndima n̄wan, okonyụn̄ obotde n̄wan ye ọkpọsọn̄ udọn̄ ndima erenowo?

● Ntak emi “ima” eren ye n̄wan oro ẹdide uyen mîsibịghike?

[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 207]

“Owo emi enyenede ata ima esikan mme n̄kpọ ubiọn̄ọ, edi owo emi enyenede ndisịme ima esitre ndima owo ke ini n̄kpọ okpụhọrede m̀mê ke ini afanikọn̄. Ata ima idịghe n̄kpọ usen kiet.”​—Daniella

 [Ekebe ke page 209]

Utomufọk

Nso ke Afo Akpanam?

Ọfiọn̄ ita edi emi tọn̄ọ Michael ọkọtọn̄ọ ndinam ufan ye Judy, ndien Judy ọdọhọ ke “ikpakpa inọ Michael.” Michael akama Judy dekdek kpukpru ini​—idem emekde ọfọn̄ oro enye ekpesịnede ye mbon oro enye okpodụkde nsan̄a. Nte fi, akama enye nte nsenunen! Edi ke urua emi osụk ebede mi, n̄kpọ ama okpụhọde. Michael ama asiak Judy ufia ke ntak emi okokụtde nte enye enemede nneme ye erenowo en̄wen.

Michael ọdọhọ ete: “Akpana Judy ọfiọk ke nyomke erenowo en̄wen ọbọ mi enye. Ke nditịm ntịn̄, ndikam n̄kekere nte akparawa en̄wen ọbọde mi ufan mi an̄wan esinam nyom ndiwot idem! Mmeseme nte n̄kamiade Judy. Edi n̄kanam emi sia mmen̄kemeke nditie n̄kụt nte ima mi ọkpọn̄de mi ebịne owo en̄wen. Idem n̄kpọ,n̄kọ mma n̄kpe enye ubọk nan̄a!”

Judy ọdọhọ ete: “Ete ye eka mi ẹdọhọ ke Mike akakara mi, edi se idude edi ke enye isidiaha ndisịme. Akananam enye idomoke ndinyịk mi nnam oburobụt ido ye imọ. Enye akamia mi sia n̄kenemede nneme ye akparawa en̄wen, edi n̄ketịn̄ke enye oro nnọ ete ye eka mi. N̄ko, Mike esikere ke mmekeme ndikpọn̄ imọ, ndien emi esinam ibuot okpon mi ndusụk ini! Idem n̄kpọ, n̄kọ enye ama ekpe mi ubọk onyụn̄ ọdọhọ ke imọ ididehedei inam orụk n̄kpọ oro aba.”

Tiene se ise: Ndi omokụt mfịna emi mmọ ẹdinyenede? Edieke edide omokụt, nso ke edi? ․․․․․

Nso ke Judy akpanam? ․․․․․

Nso ke afo akpanam? ․․․․․

 [Ekebe ke page 210]

Utomufọk

Nso ke Afo Akpanam?

Ọfiọn̄ iba edi emi tọn̄ọ Ethan ọkọtọn̄ọ ndinam ufan ye ­Alyssa, edi enye ọtọtọn̄ọ ndikụt ke Alyssa esitọhọ utọk etieti, akpan akpan ye ete ye eka esie. Ke nditịm ntịn̄, Alyssa esineni eneni ye ete ye eka esie kpukpru ini, ndien enye esiwak ndikan ke se ededi oro mmọ ẹnenide. Enye enen̄ede ọfiọk ndikọn̄ nyịre ke ekikere esie, isinyụn̄ ision̄ode idem ikpọn̄ n̄kpọ tutu ama akak ete ye eka esie, mmọ ẹdop uyo. Alyssa esida oro atan̄ ase ke iso Ethan ete ke ete ye eka imọ “ẹsịne imọ ke ekaubọk.”

Ethan ọdọhọ ete: “Alyssa esitịn̄ se isịnede enye ke esịt. Enye isibọpke enyịn inọ ntan​—idem ke iso ete ye eka esie. Ete esie esiwak ndiyat owo esịt, ndien emi esinam eyen mbon ayat esịt ye enye. Edi idịghe n̄kpo kpọt ke Alyssa esifiori. Enye esinam se ededi oro enye okụtde ke ayanam ete ye eka esie ẹnọ enye se enye oyomde​—enye esitua eyet, ọbọp iso, m̀mê anam nte imenen̄ede ifọn.”

Alyssa ọdọhọ ete: “Nyomke ndifiọk m̀mê afo edi anie m̀mê onyụn̄ edi nso, nsese fi iso ntịn̄ okịmmọ se n̄koyomde nditịn̄. Ntiede mi, nsifeheke owo ndomokiet enyịn ke ini nyomde nditịn̄ se isịnede mi ke esịt. Ethan ufan mi ọfiọk oro. Enye esikụt nte nsinamde n̄kpọ ye ete ye eka mi.”

Tiene se ise: Ndi omokụt mfịna emi mmọ ẹdinyenede? Edieke edide omokụt, nso ke edi? ․․․․․

Nso ke Ethan akpanam? ․․․․․

Nso ke afo akpanam? ․․․․․

 [Ekebe ke page 211]

Utomufọk

Ndi Edi Ata Ima M̀mê Ndisịme Ima?

Domo ndikere ise m̀mê ewe ikọ ke ekpesịn ke udịmikọ emi odude mi ke idak. Wet ata ima m̀mê ndisịme ima ke ufan̄ oro ẹnịmde.

1. “Owo emi enyenede ․․․․․ isimaha ndikụt nte owo oro enye amade enen̄erede etie, isinyụn̄ imaha ndikpụhọde. Isidọn̄ke enyịn m̀mê owo oro enye amade etie didie.”​—Calvin.

2. “Edieke anade n̄kpụhọde nte nsinamde n̄kpọ ke ini ndude ye eyenan̄wan oro mmade, ọwọrọ ima enye oro edi ․․․․․.”​—Thomas.

3. “Yak idọhọ ke ufan fo anam se iyatde fi. Edieke enyenede ․․․․․, edisụk oyoyom ndika iso ndi ufan esie ẹyenyụn̄ ẹneme nte ẹdisan̄ade ẹse ẹban̄a mfịna oro.”​—Ryan.

4. “Edieke enyenede ․․․․․, n̄kukụre se edikerede edi se mbufo mbiba ẹmade”​—Claudia.

5. “Edieke enyenede ․․․․․, ududomoke ndidịp orụk owo emi afo edide.”​—Eve.

6. “․․․․․ edi ibụk ibụk usụn̄ emi adade enyene se oyomde​—ekeme ndidi oyom ufan erenowo emi edidade atan̄ ase.”​—Allison.

7. “Kpa ye oro owo emi enyenede ․․․․․ ọfiọkde ke owo emi enye amade esinam ndudue onyụn̄ enyene ido emi mîtịmke iye, enye ekeme ndisụk nyọ owo oro.”​—April.

8. “Edieke enyenede ․․․․․, ọyọfiọk se inamde ama owo.”​—David.

9. “Edieke enyenede ․․․․․, udukwe ndudue owo oro amade.”​—Chelsea.

10. “Edieke enyenede ․․․․․, udunyeneke udọn̄ ke idem owo isio uduot en̄wen, sia ọmọfiọk ke enyene owo emi etiede ebet fi.”​—Daniel.

Ibọrọ: Ndisịme ima: 1, 2, 4, 6, 8, 9. Ata ima: 3, 5, 7, 10.

[Ndise ke page 206, 207]

Ndisịme ima ebiet akamba ufọk emi ẹdade ntan kpọt ẹbọp​—ibịghike-bịghi mmọn̄ eyeyet enye efep