Unsay Angay Nakong Mahibaloan Bahin sa Pagpanigarilyo?
Kapitulo 33
Unsay Angay Nakong Mahibaloan Bahin sa Pagpanigarilyo?
Butangig ✔ kon hain niini ang imong gibati.
□ Mausisaon
□ Natensiyon
□ Dili gustong malahi
□ Gustong magpaniwang
KON duna kay gitsekan nga kahon sa panid 237, nan parehas kag gibati sa mga batan-ong nanigarilyo o gustong manigarilyo. * Pananglitan:
Pagtagbaw sa pagkamausisaon. “Gusto lang kong mosulay ug panigarilyo, busa gidawat nako ang sigarilyo nga gihatag sa akong eskolmet ug nanigarilyo ko sa tago.”—Tracy.
Paghupay sa tensiyon ug aron dili malahi. “Ang akong mga eskolmet moingon nga mahupayan kono sila kon makapanigarilyo. Siyempre, gusto pod kong mahupayan.”—Nikki.
Pagpaniwang. “Ang ubang babaye manigarilyo aron magpaniwang—mas sayon kini kay sa magdiyeta!”—Samantha.
Apan sa dili ka pa manigarilyo, pamalandong una. Ayaw dayog kubit sa paon sama sa isda; makaon tuod niya ang paon, pero kinabuhi pod niya ang mawala! Sunda hinuon ang tambag sa Bibliya, ug gamita ang imong katakos sa panghunahuna. (2 Pedro 3:1) Tubaga kining mga pangutanaha.
Unsay Imong Nahibaloan Bahin sa Pagpanigarilyo?
Markahi kon tinuod o bakak ang mosunod.
a. Makahupay ni sa tensiyon.
□ Tinuod □ Bakak
b. Akong mabuga ang halos tanang aso.
□ Tinuod □ Bakak
c.Wala ni epekto nako kay bata pa ko.
□ Tinuod □ Bakak
d. Daghan ang maibog nako.
□ Tinuod □ Bakak
e. Walay laing maangin ini.
□ Tinuod □ Bakak
f. Wala ra kini kaso sa Diyos.
□ Tinuod □ Bakak
Tubag
a. Bakak. Bisag temporaryong mahupay sa pagpanigarilyo ang tensiyon nga epekto sa pag-undang sa pagpanigarilyo, nadiskobrehan sa mga siyentipiko nga ang nikotina makapadaghan sa stress hormones.
b. Bakak. Sumala sa mga panukiduki, kapin sa 80 porsiyento sa mga partikulo sa aso nga imong gihanggab magpabilin sa imong lawas.
c. Bakak. Dunay mga epekto ang pagpanigarilyo nga dugay pa nimong mabatyagan. Pero kini duna poy dihadiha nga mga epekto. Pananglitan, ang uban naadik dayon human makapanigarilyog kausa. Maluya ang imong baga ug lagmit kanunay kang ubhon. Sayong mangunot ang imong panit. Mameligro kang atakehog nerbiyos, depresyon, ug maapektohan ang imong katakos sa pagpakigsekso.
d. Bakak. Sumala sa panukiduki ni Lloyd Johnston, “ang kadaghanang lalaki o babaye dili kaayo maibog” sa mga batan-ong nanigarilyo.
e. Bakak. Matag tuig linibo ang mangamatay tungod sa aso nga ilang mahanggab sa sigarilyo sa uban. Kini makadaot sa imong pamilya, mga higala, ug bisan sa imong mga binuhi.
f. Bakak. Kon gusto nimong pahimut-an ang Diyos, hinloi ang imong kaugalingon “sa tanang kahugawan sa unod.” (2 Corinto 7:1) Ang pagpanigarilyo makahugaw sa lawas. Busa kon manigarilyo ka, imong gidaot ang imong kaugalingon ug ang uban, ug dili ka mahimong higala sa Diyos.—Mateo 22:39; Galacia 5:19-21.
Kon Unsaon Pagbalibad ug Pagbuntog
Nan, unsay imong himoon kon tunolan kag sigarilyo? Kasagaran, epektibo ang simple apan direktang tubag sama sa “Sori, di ko manigarilyo.” Kon pugson o biaybiayon ka, hinumdomi nga duna kay katungod nga mobalibad. Mahimong moingon ka:
● “Dili ko kay makadaot na.”
● “Dili pa ko gustong mamatay, daghan pa kog plano sa kinabuhi.”
● “Wala ba diay koy katungod nga mobalibad?”
Apan sama sa mga batan-on nga gihisgotan sa sinugdanan, tingali naglisod ka sa pagbuntog niini kay ikaw mismo gustong manigarilyo. Kon mao, pangutan-a ang imong kaugalingon:
● ‘May kaayohan ba gyong ikahatag nako ang pagpanigarilyo? Pananglitan, kon manigarilyo ko, dawaton ba gyod kaha ko nila nga lahi man ko? Gusto ba gyod kong makighigala sa mga tawo nga malipayng makakita nga madaot ko?’
● ‘Dili ba mausik ang akong kuwarta ug madaot ang akong lawas? Tahoron pa kaha ko sa uban?’
● ‘Ikabaylo ba nako sa sigarilyo ang akong relasyon sa Diyos?’
Apan komosta kon naadik ka na? Unsaon nimo pag-undang?
Kon Unsaon Pag-undang
1. Magmadeterminado. Isulat ang imong mga rason sa pag-undang, ug tamdi kini kanunay. Ang imong tinguha nga mahimong hinlo atubangan sa Diyos makapalig-on sa imong determinasyon nga moundang.—Roma 12:1; Efeso 4:17-19.
2. Pangayog tabang. Kon sekreto kang nanigarilyo, karon na ang panahon sa pagtug-an niini ngadto sa angayng mahibalo. Sultihi sila nga gusto kang moundang, ug pangayog tabang nila. Kon gusto kang moalagad sa Diyos, pangayog tabang kaniya pinaagi sa pag-ampo.—1 Juan 5:14.
3. Pagtakdag petsa. Pagtagal ug mga duha ka semana, ug markahi ang kalendaryo kon kanus-a ka moundang. Sultihi ang imong pamilya ug mga higala nga moundang ka nag panigarilyo nianang petsaha.
4. Ilabay ang tanang sigarilyo. Una pa sa imong gitakdang petsa, susiha ang imong kuwarto, sakyanan, ug mga sinina kon duna bay nahibiling sigarilyo ug ipanglabay kini. Iapil pod ang mga lighter, posporo, ug ashtray.
5. Agwantaha ang epekto sa pag-undang. Inom ug daghang tubig o fruit juice, ug katulog ug eksakto. Hinumdomi nga temporaryo lang ang epekto sa pag-undang, apan dumalayon ang mga benepisyo!
6. Likayi ang bisan unsang makatental. Likayi ang mga situwasyon ug lugar nga makatental nimo. Ayaw sab pagpakig-uban sa mga tawong nanigarilyo.—Proverbio 13:20.
Ayaw Pailad
Matag tuig, bilyon-bilyong dolyares ang gastohon sa mga kompaniya sa sigarilyo para sa advertisement. Kinsay ilang gipuntirya? Kini ang giingon sa usa ka dokumento sa kompaniya sa sigarilyo: “Ang mga batan-on maoy atong puntiryahon karon kay sila ang mahimo natong suki.”
Ayawg ihatag ang imong kuwarta sa mga negosyanteg sigarilyo. Nganong magpailad man ka nila? Sila ug ang imong mga isigkaingon nga nanigarilyo wala maghunahuna sa imong kaayohan. Imbes mamati nila, pamati sa tambag sa Bibliya aron “ikaw makabaton ug kaayohan.”—Isaias 48:17.
Gipugos ka ba sa imong mga higala sa pag-inom-inom? Sayra kon nganong angay kang mahibalo sa imong limitasyon.
[Footnote]
^ par. 8 Bisan tuod kining kapituloha naghisgot bahin sa mga nanigarilyo, ang mga problema ug kapeligrohan nga gihisgotan aplikado sab sa mga nagmamâ ug tabako.
TEKSTO
“Pahilayo sa bisan unsa nga makahugaw sa atong lawas.”—2 Corinto 7:1, Contemporary English Version.
SUGYOT
Ayaw pangatarongan sama sa pag-ingon: ‘Moyupyop lang kog kausa.’ Ang uban mibalik sa pagpanigarilyo tungod lang niini.—Jeremias 17:9.
NAHIBALO KA BA . . . ?
Ang gimamâ nga tabako mas daghag nikotina kay sa sigarilyo ug dunay mga 25 ka substansiyang makakanser sa tutonlan ug baba.
ANG AKONG PLANONG HIMOON!
Kini ang akong himoon kon pugson ko sa akong eskolmet sa pagpanigarilyo: ․․․․․
Kon unsay akong gustong ipangutana sa akong ginikanan bahin niini: ․․․․․
UNSAY IMONG HUNAHUNA?
● Bisag nahibalo kang makadaot ang pagpanigarilyo, nganong posible gihapong matental ka?
● Unsay nakapakombinsir nimo nga dili maayo ang pagpanigarilyo?
[Blurb sa panid 240]
Kon tunolan kog sigarilyo, mopahiyom lang ko ug moingon, ‘Sori ha, di ko gustong makanser.’’’—Alana
[Kahon/Hulagway sa panid 241]
Makadaot Ba ang Marijuana?
“Ang uban nag-ingon nga kon mohithit kag marijuana makalimot ka sa imong mga problema,” miingon si Ellen, nga nagpuyo sa Ireland, “ug dili kini makadaot.” Nakadungog ka na bag sama niini nga komento? Susiha kon unsay tinuod bahin sa marijuana.
Bakak. Ang marijuana dili makadaot.
Tinuod. Kini ang napamatud-an o gituohan nga permanenteng mga epekto sa marijuana: madaot ang memorya, dugayng makakat-on, luyag resistensiya ang lawas, ug makapabaog. Ang mogamit niini mahimong madaot ang pangisip ug makasinatig kalit-kalit o sobrang nerbiyos. Ang mga batang gisabak sa mga babayeng nag-marijuana posibleng adunay problema sa batasan ug maglisod sa pag-concentrate ug paghimog desisyon.
Bakak. Ang sigarilyo mas makadaot kay sa marijuana.
Tinuod. Kon itandi sa sigarilyo, ang marijuana mas daghag upat ka pilo nga tar nga ibilin sa imong respiratoryo ug mas daghag lima ka pilo nga makahilong carbon monoxide nga mosagol sa imong dugo. Ang lima lang ka stick nga marijuana dunay substansiyang makakanser nga katumbas ug usa ka kahang sigarilyo.
Bakak. Ang marijuana dili makaadik.
Tinuod. Daling maadik sa marijuana ang mga batan-ong may mental ug emosyonal nga problema. Ang uban naadik tungod sa dugay na nilang gamit niini. Dugang pa, gipakita sa mga panukiduki nga ang mga batan-ong naghithit ug marijuana posibleng mogamit usab ug ubang droga, sama sa cocaine.
[Kahon/Mga hulagway sa panid 244, 245]
Epekto sa Sigarilyo Diha sa Lawas
Tingali nakakita kag advertisement sa sigarilyo nga nagpakitag himsog nga mga tawo. Apan itandi kana sa tinuod nga epekto sa sigarilyo sa imong lawas.
Baba ug tutonlan Makanser
[Hulagway]
Dila nga gikanser
Kasingkasing Mogahi ug mokipos ang kaugatan, makulangan kinig oksiheno, ug upat ka pilo nga posibleng mataptan kinig sakit
[Hulagway]
Baradong ugat
Baga Madaot ang mga air sac, mohubag ang agianan sa gininhawa, ug 23 ka pilo nga posibleng makanser
[Hulagway]
Baga sa hinabako
Utok Upat ka pilo nga posibleng maestrok
Panit Sayo nga mangunot
Ngipon Mangitom
Tungol Makanser
Pancreas Makanser
Pantog Makanser
Kidney Makanser
[Hulagway sa panid 239]
Sama sa isda nga mokubit sa paon, ang nanigarilyo matagbaw kadiyot pero lawas pod niyay madaot
Basin Ganahan Pod Ka
MGA BATAN-ON
Mga Batan-on Nangutana
Komon nga pangutana sa mga batan-on bahin sa pagpakigsekso, higala, ginikanan, eskuylahan, ug uban pa.
