Nso Idiọk ke Ndin̄wọn̄ Mmịn Mbe Ubọk?
Ibuot 34
Nso Idiọk ke Ndin̄wọn̄ Mmịn Mbe Ubọk?
Didie ke ọkpọbọrọ mme mbụme oro ẹtienede mi? Sịn idiọn̄ọ emi ✔ ke ekebe oro odude ekpere ibọrọ fo.
Ndi mme ufan fo ẹsin̄wọn̄ mmịn oro ukara mînyịmeke mbon emi ẹdude ke idaha isua emana mmọ ẹn̄wọn̄, mîdịghe ndi mmọ ẹsin̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk?
□ Ih □ Ihih
Ndi akanam mme ufan fo ẹnyịk fi ẹte ọn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn?
□ Ih □ Ihih
Ndi akanam ọmọn̄wọn̄ mmịn ebe ubọk?
□ Ih □ Ihih
OWO ọkpọn̄wọn̄ mmịn adan̄a didie mbemiso ẹdọhọde ke enye ọn̄wọn̄ mmịn ebe ubọk? Ndusụk owo ẹdọhọ ke ekpedi tutu owo akpakpa mmịn. Edi ndụn̄ọde oro U.S. National Institute on Alcohol Abuse and Alcoholism ẹkenamde ama owụt ibat ekpeme mmịn oro owo ọkpọn̄wọn̄de ndien ẹdọhọ ke enye ọn̄wọn̄ ebe ubọk. Ndụn̄ọde oro okowụt ke edieke “erenowo ọn̄wọn̄de n̄kpọ nte ekpeme mmịn ita m̀mê akande oro ke ebe kiet, n̄wan onyụn̄ ọn̄wọn̄de n̄kpọ nte ekpeme mmịn iba m̀mê akande oro ke ebe kiet,” ọwọrọ ke mmọ ẹn̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk.
Edieke edide esidọn̄ fi ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk m̀mê ndin̄wọn̄ mmịn oro ukara mînyịmeke mbon oro ẹdude ke idaha isua emana fo ẹn̄wọn̄, fiọk ete ke idịghe afo ikpọn̄ esinyene utọ udọn̄ oro. Ediwak uyen ẹsin̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk. a Edi, bụp idemfo ete, ‘Nso inen̄ede idi akpan ntak oro nyomde ndin̄wọn̄ mmịn, ndien nso ke mmịn emi edinam mi?’ Ke uwụtn̄kpọ, wụt m̀mê ibọrọ mbụme emi ẹdi akpanikọ m̀mê nsu. Sịn idiọn̄ọ emi ✔ ke ekebe oro odude ekpere ibọrọ fo, ndien ekem kot se ẹtịn̄de ẹban̄a edin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn.
a. Inem kpọt esinam mme uyen ẹn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn.
□ Akpanikọ □ Nsu
b. Ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk isinen̄ekede ifịna mme uyen nte esifịnade ikpọ owo sia mme uyen ẹkop idem ẹnyụn̄ ẹnyene odudu.
□ Akpanikọ □ Nsu
c. Ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk ikemeke ndiwot fi.
□ Akpanikọ □ Nsu
d. Bible ọdọhọ ke owo ikpedehedei itabi ọkpọsọn̄ mmịn.
□ Akpanikọ □ Nsu
e. Ndiọkidem kpọt edi utịp edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk.
□ Akpanikọ □ Nsu
a. Inem kpọt esinam mme uyen ẹn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn. Ibọrọ—Nsu. Ẹma ẹnam ndụn̄ọde ke Australia ẹban̄a ọkpọsọn̄ mmịn, ndien ke ẹbaharede ukem ukem, n̄kpọ nte owo inan̄ ke otu nditọ ufọkn̄wed duop oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde emi ẹkedọhọ ke akpan ntak oro mmimọ isin̄wọn̄de mmịn esidi man itiene inam se mme ufan mmimọ ẹnamde ke itie usọrọ. Ẹma ẹnam ndụn̄ọde n̄ko ke United States, ndien ke ẹbaharede ukem ukem, n̄kpọ nte owo itiokiet ke otu nditọ ufọkn̄wed duop oro ẹkedade ẹnam ndụn̄ọde emi ẹkedọhọ ke udọn̄ edikpebe uke esinam mmimọ in̄wọn̄ mmịn. Edi, se ibede mbahade iba ke otu emi ẹkedọhọ ke isin̄wọn̄ mmịn man ifre uwa.
b. Ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk isinen̄ekede ifịna mme uyen nte esifịnade ikpọ owo sia mme uyen ẹkop idem ẹnyụn̄ ẹnyene odudu. Ibọrọ—Nsu. Ibuotikọ kiet ke magazine oro ẹkotde Discover ọdọhọ ete: “Obufa ndụn̄ọde oro ẹnamde owụt ke mme uyen oro ẹsin̄wọn̄de ọkpọsọn̄ mmịn ke ẹsịn edịm ẹbọn̄ idem.” Ntak emi magazine emi ọdọhọde ntre? “Etie nte mme uyen oro ẹsinen̄erede ẹn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ke ẹbiat ukeme ukere n̄kpọ mmọ.”
Ndisịn idem n̄n̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ke ediwak isua ekeme ndinam mfat ata owo, anam ikpaidem owo en̄wụne ke ini enye mîkam isọn̄ke kan̄a, anam owo odobi akan nte ekpedide onyụn̄ anam owo enyene mbumehe edin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ye edida ọkpọsọn̄ ibọk. Enye n̄ko ekeme ndibiat ndutịm usan̄a-esịp, edidiana ekpa, ye esịt.
c. Ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk ikemeke ndiwot fi. Ibọrọ—Nsu. Mmịn ama awak owo akaha ke idem, emi isiyakke mfre owo enyene oxygen, ndien emi ekeme ndinam mme ndido eken ke idem owo ẹtọn̄ọ ndinyene mfịna. Owo oro enyenede orụk mfịna emi ekeme ndisikpọhi, ndisisụhọ, inyụn̄ ikemeke ndisin̄wek ofụm ọfọn. Ke ndusụk idaha, enye ekeme ndikpa.
d. Bible ọdọhọ ke owo ikpedehedei itabi ọkpọsọn̄ mmịn. Ibọrọ—Nsu. Bible idọhọke ke owo ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ọdiọk inyụn̄ ikpanke n̄kparawa ite ẹkûkop inem uwem. (Psalm 104:15; Ecclesiastes 10:19) Nte ededi, ana afo esịm isua oro ukara ẹnịmde mbemiso ọtọn̄ọde ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn.—Rome 13:1.
Edi Bible akpan edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk. Mme N̄ke 20:1 ọdọhọ ete: “Wine edi asak-nsahi, ọkpọsọn̄ mmịn etie uyom uyom, ndien kpukpru owo eke ẹyakde enye ada mmọ otụn usụn̄ inyeneke ọniọn̄.” Ọkpọsọn̄ mmịn ekeme ndinam akabade edi n̄kpọ imam! Edi akpanikọ ke enye ekeme ndinam okop inemesịt, edi edieke ọn̄wọn̄de ebe ubọk, enye ‘oyodom fi nte urụkikọt,’ onyụn̄ ada ekese mfịna ọsọk fi.—Mme N̄ke 23:32.
e. Ndiọkidem kpọt edi utịp edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk. Ibọrọ—Nsu. Edieke akpade mmịn, ẹkeme ndinam fi n̄kpọ ekededi—ẹkam ẹkeme ndidan̄ fi ke n̄kanubọk. Afo n̄ko emekeme ndisịn mbon en̄wen ke fehesan̄, omonyụn̄ ekeme ndinam n̄kpọ oro mûkusunamke. Bible ọdọhọ ke emekeme ‘nditịn̄ oburobụt ikọ’ edieke ọn̄wọn̄de mmịn ebe ubọk. (Mme N̄ke 23:33) Ke nditịm ntịn̄, ayakabade etie nte nditen̄! Mme idiọk utịp en̄wen ẹkeme ndisịne mme ufan fo ndidian̄ade nsan̄a ye afo, nditre ndinam ọfọn ke ufọkn̄wed ye ke itieutom, ndinyene idiọk enyịn̄ ke ntak emi akabiatde ibet ke enyịn mmịn ye ndikabade ubuene.—Mme N̄ke 23:21.
Se ikam idide akpan n̄kpọ ikan edi nte edin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk ekemede ndibiat itie ebuana fo ye Jehovah. Jehovah Abasi oyom ada “ofụri ekikere fo” anam n̄kpọ ọnọ imọ, idịghe ekikere oro ọkpọsọn̄ mmịn ama akabiat. (Matthew 22:37) Ikọ Abasi akpan “ediyụhọ mmịn” ye “mbuba edin̄wọn̄ mmịn.” (1 Peter 4:3) Ntre, ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk idiyakke anam uduak Andibot nnyịn idinyụn̄ iyakke edi ufan esie.
Nso ke Edinam?
Ndi oyom ndikpebe mme uke fo emi ẹsin̄wọn̄de mmịn ẹbe ubọk? Bible ọdọhọ ete: “Nte mbufo ifiọkke ite ke edieke mbufo ẹkade iso ndiyak idem mbufo nnọ owo ekededi nte ifịn man ẹkop uyo ẹnọ enye, mbufo ẹdi ifịn esie sia mbufo ẹkopde uyo ẹnọ enye?” (Rome 6:16) Ndi oyom ndidụk ufụn nnọ mme uke fo? Ndi oyom ndidụk ufụn nnọ ọkpọsọn̄ mmịn?
Nso ke akpanam edieke edide emesin̄wọn̄ mmịn ebe ubọk? Sọsọp tịn̄ nọ ete m̀mê eka fo m̀mê ufan fo oro ọkọride esịm ọyọhọ idaha man ẹn̄wam fi. Bọn̄ akam nnọ Jehovah Abasi nyụn̄ ben̄e enye ete an̄wam fi. Kamse, enye edi “un̄wam emi ikemede ndisọp n̄kụt ke mme ini nnanenyịn.” (Psalm 46:1) Sia edide udọn̄ edikpebe uke esinam owo ọn̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn ke ini enye mîsịmke kan̄a isua oro ukara ẹnyịmede m̀mê ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk, ekeme ndiyom okpụhọ mbon oro emekde nte mme ufan fo. b Ndinam ntre idimemke utom, edi Jehovah ayan̄wam fi.
Kot nte ẹkemede ndikan mbumehe edida n̄kpọsọn̄ ibọk.
[Ikọ idakisọn̄]
a Se ekebe oro “Mmanie Ẹsin̄wọn̄ Mmịn Ẹbe Ubọk?” ke page 249.
b Edieke oyomde ndifiọk n̄kpọ efen mban̄a se ẹnemede emi, se Ibuot 8 ye 9 ke n̄wed emi ye Ibuot 15 ke Ọyọhọ Eboho 2.
AKPAN ITIE N̄WED ABASI
‘Akpammịn ayakabade ubuene.’—Mme N̄ke 23:21.
ITEM
Kere ban̄a se inamde oyom ndin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn. Ekem, domo ndikere mban̄a nti n̄kpọ en̄wen oro akpanamde man okop inem uwem onyụn̄ etre nditịmede esịt.
NDI AMA ỌFIỌK . . . ?
Ndụn̄ọde kiet oro ẹkenamde ke United States owụt ke “nditọ ufọkn̄wed oro ẹsiwakde ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk isikaha n̄wed kpukpru usen, isikpepke n̄kpọ nte nditọ eken, ẹsida unan, ẹsinyụn̄ ẹbiat n̄kpọ owo; mmọ ẹsinam kpukpru emi utịm ikatiaita ẹkan nditọ ufọkn̄wed emi mîsin̄wọn̄ke mmịn ibe ubọk.”
SE NDINAMDE
Edieke mme ufan mi ẹdọhọde ntiene mmimọ n̄n̄wọn̄ mmịn mbe ubọk, se ndidọhọde mmọ edi ․․․․․
Se ndibụpde ete ye eka mi mban̄a n̄kpọ emi edi ․․․․․
AFO EKERE DIDIE?
● Ntak emi uke fo ẹyomde mbon en̄wen ẹtiene mmimọ ẹn̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk?
● Ndi ndin̄wọn̄ mmịn mbe ubọk ayanam owo isio uduot ama fi, ntak emi ọbọrọde ntre?
[Se ẹwetde ke ikpọ abisi ke page 250]
“Nditọ ufọkn̄wed nnyịn ẹma ẹnọ mi ọkpọsọn̄ mmịn, nsidọhọ mmọ ke idịghe mmịn esinam n̄kop inem uwem.”—Mark
[Box on page 249]
Mmanie Ẹsin̄wọn̄ Mmịn Ẹbe Ubọk?
Ke ndụn̄ọde oro ẹkenamde ye nditọ ufọkn̄wed sekọndri ke England, Scotland, ye Wales, ke ẹbaharede ukem ukem, owo kiet ke otu nditọ ufọkn̄wed inan̄ emi ẹdude ke iduọk isua 13 esịm 14 “ẹkedọhọ ke ima in̄wọn̄ n̄kpọ nte ekpeme ọkpọsọn̄ mmịn ita ke ebe kiet.” Mbahade iba ke otu nditọ ufọkn̄wed emi ẹdude ke iduọk isua 15 esịm 16 ẹma ẹnyịme ke ima inam ukem n̄kpọ oro. U.S. Department of Health and Human Services ẹdọhọ ke “n̄kpọ nte uyen miliọn duop ye ubak emi ẹdude ke iduọk isua 12 esịm 20 ẹsin̄wọn̄ ọkpọsọn̄ mmịn. N̄kpọ nte uyen miliọn ition ke otu emi ẹsin̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk, ndien se ibede miliọn owo iba ẹsin̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk ikotion ke ọfiọn̄ ke nsụhọde n̄kaha.” Ndụn̄ọde oro ẹkenamde ke Australia owụt ke iban ke idụt oro ẹsin̄wọn̄ mmịn ẹbe ubọk ẹkan irenowo—mmọ ẹsin̄wọn̄ n̄kpọ nte ekpeme mmịn 6 esịm 15 ke ebe kiet!
[Ndise ke page 251]
Ọkpọsọn̄ mmịn ekeme ndidom owo nte urụkikọt
Ekeme Ndidi Ayama Mmọ Emi N̄ko
MME UYEN YE N̄KPARAWA
N̄kparawa Owo Ẹbụp
Mme mbụme emi n̄kparawa owo ẹsiwakde ndibụp mban̄a idan̄, mme ufan, mme ete ye eka, ufọkn̄wed, ye mme n̄kpọ en̄wen.
