Kilukenu muyi hansañu yimunakukeña

Kilukenu muyi hachipapilu chayuma yidimu

KAPETULU 23

Mwanta Wamudizishili Kwanakena Antu

Mwanta Wamudizishili Kwanakena Antu

1. Ifukwinyi daswejeli kutiyayi Petulu kutama muchihandilu chindi?

PETULU havulameneni yina mpinji yakala yaditaliluwu mesu namesu namwanta winduku. Chamutaliliyi Yesu hamesu komana wamwekeni nawu naneñi hela kutiya kutama nachuma cheliliyi? Hitunateli kushimuna jiikaku; nsañu yonenewa yahosha hohu nawu, “Mwanta hakushetumuka, hakumutala Petulu.” (Luka 22:61) Ilaña Yesu chamutaliyi Petulu chamukwashili kwiluka nindi wakoñeli chiluwa cheneni. Welukili nindi wakoñeli chuma chashimwineñahu dehi Yesu, chuma chadishiñiliyi Petulu nindi hakachikoñaku, wamukaanini Mwanta windi wakeñeliyi. Petulu watiyili kutama nankashi, hadaha didi ifuku daswejeliyi kutiya kutama muchihandilu chindi.

2. Petulu wateleleli kudiza chumanyi, nawa nsañu yindi yikutukwasha ñahi?

2 Hela chochu, Petulu hakoñeli chiluwa chakubula kumwanakenaku. Chineli Petulu wadiña nachikuhwelelu chakola, wachidiña nakukooleka kwakuzatila hayiluwa yindi nikudiza chuma chalema kudi Yesu. Wadizili kwanakena. Wonsu wetu twatela kudiza chuma chochimu, tushinshikenu Petulu chadiziliyi kwanakena.

Muntu Wadiña naYuma Yayivulu Yakudiza

3, 4. (a) Petulu wamwihwili Yesu lwihwinyi, nawa Petulu watela watoñojokeleñadi? (b) Indi Yesu wamwekesheli ñahi nindi Petulu wadiña nakwimbujola antu amunana mafuku?

3 Henohu kuchidi tukweji tutanu nakamu mumukala wawu waKaperinawu, Petulu wamuwanini Yesu nakumwihula nindi: ‘Mwanta, mapampa kañahi akanvulumunayi mana kwami, ami nimwanakenaña hohu? Kakashika mumapampa katanu nakayedi, tahindi?’ Hadaha Petulu wadiña nakutoñojoka nindi wanakeneneña antu chikupu. Kafwampi, akulumpi amukwitiya hayina mpinji atañishileña nawu muntu watela kwanakena mukwawu mapampa kasatu hohu! Yesu wakwili nindi: “Kakashiki mumapampa katanu nakayedi hohuku; ilaña nami kakashiki mumakumi atanu nayedi, mapampa katanu nakayedi.”—Mat. 18:21, 22.

4 Komana Yesu wahosheli nindi Petulu wateleleli kusoneka mapampa amuvulumwineñayi muntu? Inehi; Yesu chamulejeliyi Petulu nindi bayi yanakena muntu kapampa 7 hohuku ilaña mapampa 77, watalishili mukwila nindi kwanakena hikwekala nahakukuminaku. (1 Kor. 13:4, 5) Yesu wahosheli nindi Petulu wadiña nakwimbujola antu ashakamineñayi nawu abulili luwi nawa hiyanakeneneña akwawuku. Antu afwilaña kumwimbujola Nzambi atela kwanakena akwawu kapampa kakavulu.Tañenu  1 Yowanu 1:7-9.

5. Mpinjinyi yitwadizaña yuma yalema kutalisha hakwanakena?

5 Petulu hamutadikishili Yesuku. Hanu dinu chuma chamudizishiluwu kudi Yesu chamushikili hamuchima? Mpinji yikwawu twelukaña netu kwanakena kwekala kwalema neyi twiluka netu ninetu twakeñaña kutwanakena. Tushinshikenu yuma yamwekeni henohu Yesu wudi kwakwihi nakufwa. Hayina mpinji yakala, Petulu wakoñeli yiluwa yayivulu nawa Mwanta windi wamwanakeneni.

Yesu Wamwanakeneni Petulu Kapampa Kakavulu

6. Indi Petulu welilidi hampinji yayitañishileñayi Yesu apostolu indi chililu chakudizoza nawa Yesu wamulejeli nindidi?

6 Dadiña ifuku dalema nankashi kudi Yesu nampinji yawufuku muloña didu ifuku dakukumishaku muchihandilu chindi chahamaseki. Yesu wachidiña nayuma yayivulu yakutañisha apostolu indi, chakutalilahu, wayitañishili chililu chakudizoza. Yesu wemikili chakutalilahu hakuwelesha nyendu yawu, mudimu wazatileña antu akehelamu, añamba. Hakusambila Petulu wamwihwili Yesu neyi chakwila wukuwelesha nyendu yindi. Petulu hakeñeleña Yesu yaweleshi nyendu yinduku. Kuhiñahu wamukakejeli Yesu nindi yamuweleshi kunyendu, kumakasa nikumutu. Yesu hazuwiluku ilaña wamulumbulwilili mumesu awunda mwatalishili mudimu wakoñeleñayi nichiwadiña walema.—Yow. 13:1-17.

7, 8. (a) Indi Petulu wamwesekeli cheñi Yesu munjilanyi? (b) Indi Yesu watwalekeluhu kumwekesha ñahi muchima waluwi nikwanakena?

7 Chimwahitili kapinji, Petulu wamwesekeli cheñi Yesu. Petulu niapostolu amakwawu atachikili kutaadika muloña akeñeleña kwiluka wabadikili akwawu hakachi kawu. Ilaña, Yesu wayifumbili mumesu awunda nawa wayihamekeli hayuma yayiwahi yakoñeluwu; adiña ashinshika hakumukalakela Mwanta wawu. Hela chochu, washimwineñahu dehi nindi wejima wawu akamushiya. Petulu wamwakwili nindi wukamukakela Yesu chili kufwa adi kufwila hamu. Ilaña Yesu waprofweteli nindi Petulu wakamukaana Mwanta windi mapampa kasatu hawuna wufuku henohu ikombu kanda edikili kayedi. Petulu hamutadikishili Yesu hohuku ilaña wadiña nakudisamba nindi wakekala washinshika kubadika apostolu ejima.—Mat. 26:31-35; Maku 14:27-31; Luka 22:24-28; Yow. 13:36-38.

8 Komana Yesu wamuhililili Petulu? Kafwampi mpinji yejima yamweneñayi kukala, Yesu watwalekeluhu kumona yuma yayiwahi mudi apostolu indi abulili kuwanina. Welukili nindi Petulu wakamukaana, ilaña Wahosheli nindi: “Ami nakulembeleli kulonda kukuhwelela kweyi kubuli kukañanya. Nineyi, chiwakabalumuka mumuchima, wakakoleshaña ana kweyi.” (Luka 22:32) Yesu welukili chikupu nindi Petulu wakabalumuka mumuchima nawa wakatwalekahu kumukalakela Nzambi nakashinshi. Yesu wamwanakeneni chikupu.

9, 10. (a) Indi Petulu amufumbili ñahi mwitempa daÑesemani? (b) Chiluwa chakoñeliyi Petulu chatwanukishaña chumanyi?

9 Hampinji yadiñawu mwitempa daÑesemani, Petulu ateleleli cheñi kumukwasha kapampa kakavulu. Yesu wayilejeli aPetulu, Yakoba niYowanu, nindi atoneña hampinji Yalombeleñayi. Yesu wakabakeni muyitoñojoka nawa wakeñeleña wakumukolesha, ilaña Petulu niakwawu akamini mutulu. Yesu wahosheli mazu amwekesheli nawu wayitiyilili wushona nikuyanakena nindi: “Chalala spiritu yinakeñi, ilaña mujimba wunazeyi.”—Maku 14:32-41.

10 Chakadi nikuleha, izaza dawantu dashikili, iku dinasendi yimunyi nimpoku jatubali ninyitondu. Haniyi mpinji ateleleli kwikala asoñama nawa ababala. Ilaña, Petulu washikeneni dakuhola mpoku yakabali nakuketula itu daMalikusa, nduñu yakapristu muneni. Yesu wamufumbili Petulu mumesu awunda, wamukili ona muntu, nawa wamulumbulwilili chishina chalondelañawu akwaKristu makonu chakubula kwikala akwamadombu. (Mat. 26:47-55; Luka 22:47-51; Yow. 18:10, 11) Petulu wadiña wakoña dehi yiluwa yayivulu yamwanakenenuwu kudi Mwanta windi. Yiluwa yakoñeliyi yatwanukishaña nawu wejima wetu twavulumunaña kakavulu. (Tañenu Yakoba 3:2.) Hinyi hakachi ketu wabulaña kukeña kumwanakena kudi Nzambi ifuku niifuku? Hela chochu, Petulu wadiña kanda yomoni yuma yikwawu awuna wufuku. Petulu wachidiña kanda yakoñi chiluwa chasweja.

Chiluwa Chasweja Kutama Chakoñeliyi Petulu

11, 12. (a) Indi Petulu wamwekesheli ñahi wulobu hampinji yamukwatiluwu Yesu? (b) Indi Petulu wakañenyi ñahi kwila chuma chahosheliyi?

11 Yesu walejeli izaza dawantu nindi neyi anakukeña yena, ayileki apostolu indi ayi. Petulu wadiña nakutala chamukwatileñawu Yesu kudi izaza dawantu. Nkumininaku Petulu watemukili, neyi cheliluwu akwawu apostolu.

12 A Petulu naYowanu emeni, hadaha kwakwihi netala daAnasi wadiña Kapristu Muneni hanyaka, kwasambililuwu kumutwala Yesu nakumwihujola. Chamutwalileñawu Yesu kweniku, aPetulu naYowanu amulondeleleña munyima ‘hahalehi.’ (Mat. 26:58; Yow. 18:12, 13) Petulu hadiña nawomaku. Wadiña nawulobu chikupu hakulondela kwamutwalileñawu Yesu. Adina izaza dadiña nayitwa, nawa Petulu watapiluhu muntu wumu. Hela chochu, hitwamonaña chakutalilahu chaPetulu chakukeña kwalala kwashimwiniyi nindi wakafwila hamu naMwanta windi neyi chinatweshekuku.—Maku 14:31.

13. Tunateli kumulondela ñahi Kristu chiwahi?

13 Antu amavulu makonu ekala neyi Petulu, akeñaña kumulonda Kristu ‘hahalehi,’ chakadi kuyiluka kudi antu. Ilaña kwesekeja nachasonekeliyi Petulu chimwahitili mpinji, hakwila tumulondi Kristu chiwahi twatela kukundama chikupu kudi yena, nikwimbujola chakutalilahu Chindi muyuma yejima, hichikweti muloña nakukala kutukumonaku.—Tañenu 1 Petulu 2:21.

14. Indi Petulu welilidi hawufuku wamusompesheleñawu Yesu?

14 Petulu watwalekeluhu kumulondela Yesu mukuswamujoka nichashikiliyi kuchisu chetala deneni damuYerusalema. Idi itala dadiña daKayafwasi, kapristu muneni walema nawa samaheta. Matala amuchidiwu avulileña kuyituñila muchipañu, nawa kumbidi kwadiña chinsu. Petulu chashikiliyi hachinsu, amukaanishili kwiñila. Yowanu wamwilukili kapristu muneni nawa wadiña mukachi, wedikili nakuleja muntu wahembeleña kuchinsu kulonda yamwiteji Petulu kwiñila. Petulu watela washakamini hamu naYowanu wanyi; hela kwiñila mukachi ketala kulonda yemani kwakwihi naMwanta winduku. Washakamini muchipañu, kwadiña anduñu nawatulama adiña nakota kesi nampinji yawufuku muloña kwadiña mashika, iku nakutala ayinsahu amutwambilileña Yesu eñilileña nikwidika mwadiña nakumusompeshelawu.—Maku 14:54-57; Yow. 18:15, 16, 18.

15, 16. Lumbululenu wuprofwetu waYesu chiwashikijeweli wahosheliyi nindi akamukaana kapampa kasatu.

15 Chañadima wamumbanda wamwiñijili Petulu, wamwilukili muloña wachejeji chakesi. Nawa wahosheli nindi: “Eyi nawa wadiñi naniwu kaÑaliliya Yesu.” Hamuloña wakumukasumwisha, Petulu wakaanini nindi hamwilukili Yesuku, nawa nindi helukili chuma chahosheleñayi chañadima wamumbandaku. Wayili nakwimana kwakwihi nachisu, wafwilileña kuswama, ilaña chañadima mukwawu wamumweni nakumwinyika nindi: “Iwu muntu niyena wadiñi nakaNazareta Yesu.” Petulu wasanyikili nindi: “Yeniwu muntu ami kwami hinamwilukaku.” (Mat. 26:69-72; Maku 14:66-68) Hadaha, hanyima yakudikala kapampa kamuchiyedi dihatiyili Petulu ikombu nakwidikila, ilaña waluwankeni chakwila hanukili wuprofwetu wahosheli Yesu hakusambilaku.

16 Chimwahitili kapinji, Petulu wadiña nakuswamujoka kulonda abuli kumwiluka. Ilaña izanvu dawantu demeni muchipañu damuwanini. Muntu wumu wadiña ntaña yaMalikusa, nduñu waketwiluwu itu kudi Petulu. Wamwilili Petulu nindi: “Ami hinakumona chimu nindi mwitempaku?” Petulu watoñojokeli nindi watela kuyishinjila nindi atwambileña. Dichi wasanyikili, nakuhosha chikupu nindi neyi watwambileña chuma chatama chimushikeni. Aka diku kapampa kamuchisatu kakaaniniyi Petulu. Henohu kanda yakumishi nikuhosha ikombu wedikilili, diku kadiña kapampa kamuchiyedi katiyiliyi Petulu ikombu nakwidikila.—Yow. 18:26, 27; Maku 14:71, 72.

“Mwanta hakushetumuka, hakumutala Petulu”

17, 18. (a) Indi Petulu welilidi chelukiliyi nindi namuvulumuni Mwanta windi? (b) Petulu watela watoñojokeleña chumanyi?

17 Yesu wedikili mwitala nakwimana hachinañamu chatala muchipañu. Hayina mpinji, neyi chalumbululawu kumatachikilu akanu kapetulu, aditalili naPetulu. Diyi mpinji yelukiliyi Petulu nindi namuvulumuni Mwanta windi. Petulu wafumini muchipañu, iku naneñi chikupu hamuloña wachiluwa chakoñeliyi. Wayili munyikwakwa yamumusumba, mwatoñekeli kakweji kayileña nakuholoka. Madilu akuminineña dakuwulumuka. Petulu hamweneña chiwahiku. Watachikili kudila chikupu.—Maku 14:72; Luka 22:61, 62.

18 Neyi muntu yeluka nindi chiluwa chinakoñiyi chinasweji kutama, chaswayi kutoñojoka nindi nshidi yindi yinasweji kutoha hiyanateli kumwanakenaku. Hadaha Petulu watoñojokeleña nindi hiyanateli kumwanakenaku. Komana dimu?

Komana Petulu Hiyateleleli Kumwanakenaku?

19. Indi Petulu watela watiyili ñahi hachiluwa chakoñeliyi nawa tweluka ñahi netu hatwalekeluhu kudifwisha namuloñaku?

19 Petulu watela waneñeli chikupu chikwachili chamweniyi yuma yamumwekeneni Yesu. Petulu watela wadifwishili namuloña chikupu chelili Yesu yafwi nampinji yamwaana hanyima yakumumwesha ikezeñi. Petulu watela waneñeleña chanukayi nindi wabombeleluhu hachineñi chatiyileñayi Mwanta windi hadina ifuku dakukumishaku dawumi Windi wahamaseki dakabakeniyi. Hela chakwila Petulu waneñeli nankashi, hatoñojokeli nindi yuma hiyamba kawahaku. Tweluka chumichi muloña Bayibolu yashimuna nawu chimwahitili kapinji watachikili cheñi kudikunda nawatumbanji amakwawu. (Luka 24:33) Chakadi nikujina apostolu ejima aditoñesheli hayuma yeliluwu hadina ifuku dakala nampinji yawufuku, nawa adikundejeli.

20. Chumanyi chitwadizilaña kuchuma chachiwahi chafuukwiliyi Petulu?

20 Hela chochu, tunamoni chuma chachiwahi chafuukwiliyi Petulu. Neyi kambuña Nzambi yazata hakumina ñovu jindi kulonda yekali nawulunda wawuwahi naNzambi, Nzambi nateli kumwanakena hela chakwila wakoñeli chiluwa cheneni. (Tañenu Yishimu 24:16.) Petulu wamwekesheli chikuhwelelu chikupu hakwila yayi nakupompa hamu nawana kwindi hela chakwila waneñeli nankashi. Neyi muntu naneñi chikupu, wafwilaña kudambula kankawindi, ilaña chumichi chatama. (Yish. 18:1) Kudikunda nawakwetu akakwitiya dichuma chachiwahi chitwatela kwila kulonda twikali nañovu yakutwalekahu kumukalakela Nzambi.—Heb. 10:24, 25.

21. Nsañwinyi yatiyiliyi Petulu hamuloña wakupompa hama nawatumbanji aYesu amakwawu?

21 Muloña wakwila Petulu wadiña nawatumbanji aYesu amakwawu dichaletesheli yatiyi nsañu yakuhayamisha yakwila nawu mujimba waYesu hiwadiña mwijamuku. Petulu niYowanu ayili lufuchi nakutala kwijamu kwamujiikiluwu Yesu nawa kuchisu ajikiluku. Chakadi nikujina, Yowanu wadiña kansi diyi washikileñahu dehi. Chawaniniyi chisu chejamu chenzunuka, wakañenyi kwiñila. Ilaña Petulu hakankamenuku. Hela chakwila wakañenyeña kwona muloña lufuchi lwatemukiliyi, weñilili mukachi. Mujimba waYesu wadiña mwosi.—Yow. 20:3-9.

22. Chumanyi chaleñeleli Petulu yaleki kuneña nikujinoka mumuchima windi?

22 Komana Petulu wakuhweleleli nindi Yesu amusañwili? Hakusambila hetejeluku, hela chakwila ambanda ashinshika ashimwini nawu amweni añelu ayilejeli nawu Yesu anamusañuli. (Luka 23:55–24:11) Hadina ifuku, chineñi niyuma yejima yajinokeleñayi Petulu mumuchima windi yamanini. Yesu wekalili muntu wakuspiritu wañovu. Wamwekeni kudi apostolu indi ejima. Hela chochu, henohu Yesu kanda yamwekani kudi apostolu ejima, wasambilili kumwekana kudi Petulu. Hadina ifuku apostolu ahosheli nawu: ‘Chalala Mwanta anamusañuli mudi afu, wamwekana dehi nikudi Shimona.’ (Luka 24:34) Chochimu, chimwahitili mafuku kapostolu Pawulu wasonekeli hanidi ifuku dakuhayamisha nindi Yesu ‘wamwekeni kudi Petulu [Kefwasi], kulondelahu nikudi ikumi nayedi.’ (1 Kor. 15:5) Kefwasi niShimona himajina amakwawu aPetulu. Hadina ifuku Yesu wamwekeni kudi yena, hampinji yadiñayi Petulu nkawindi.

Petulu wakoñeli yiluwa yayivulu nawa Mwanta windi wamwanakeneni nawa hinyi hakachi ketu wabulaña kukeña kumwanakena ifuku niifuku?

23. Muloñadi akwaKristu avulumunaña makonu chatela kwanukawu chuma chamumwekeneni Petulu?

23 MuBayibolu hiyashimuna yuma yamwekeni hampinji yadibulakenuwu cheñi aPetulu naYesuku. Tunateli kufwikija hohu muzañalu watiyiliyi Petulu hakumona cheñi Mwanta windi wakeñeliyi anamusañuli nawa wamulejeli chaneñeliyi nichabalumukiliyi mumuchima. Petulu wakeñeleña hohu kumwanakena. Tweluka chikupu netu Yesu wamwanakeneni Petulu. Makonu akwaKristu avulumunaña atela kwanuka chuma chamumwekeneni Petulu. Bayi tutoñojokaña netu Nzambi hanateli kutwanakenaku. Yesu wamwimbujoleli chikupu Tata yindi, ‘wanakenaña nankashi.’—Isa. 55:7.

Wunsahu Wukwawu Wamwekeshaña Nawu Amwanakeneni

24, 25. (a) Lumbululenu chuma chamwekeni hawufuku wayiliyi Petulu nakukwata anshi haKaluñalwiji kaÑaliliya. (b) Chumanyi cheliliyi Petulu hachihayamisha chakoñeliyi Yesu nantentemena?

24 Yesu wayilejeli apostolu indi kuya kuÑaliliya, kwadimwenuwu nindi cheñi. Chashikiluwu, Petulu wayili nakukwata anshi muKaluñalwiji kaÑaliliya. Apostolu amakwawu ayili nindi. Petulu washikili cheñi kwijiya kwakwatilileñayi inshi nyaka yakunyima. Chineli Petulu wadiña chibinda chanshi, yuma yamweniyi hampinji yayiliyi nakukwata anshi hejiya wayilukili nawa yamuzañalesheli. Awa antu achishili wufuku wejima chakubula kukwatahu inshi.—Mat. 26:32; Yow. 21:1-3.

Petulu wadumbilili mwijiya nawa wasalili nakushika kuchikumu

25 Hankunku yakucha, muntu wadiña kuchikumu wayitambikili nakuyileja nindi alalumwini tuleñi twawu kukabadi kekwawu kawatu. Elili mwayilejeluwu nawa akwatili inshi jajivulu jakushika ku 153. Petulu wamwilukili ona muntu. Wadumbilili mwijiya nawa wasalili nakushika kuchikumu. Yesu wayinkeli inshi yakocha hamakala kuchikumu. Wahanjekeli chikupu naPetulu.—Yow. 21:4-14.

26, 27. (a) Yesu wamwilili Petulu kushimuna chumanyi kapampa kasatu? (b) Wunsahwinyi wamwekesheliyi Yesu nindi namwanakeni chikupu Petulu?

26 Yesu wamwihwili Petulu neyi chakwila wamukeñeli Mwanta windi “chakubadikawa,” chakadi nikujina wenyikileña hamulumba wanshi jakwatiluwu. Komana Petulu wakeñeli mudimu wakukwata anshi kubadika chamukeñeliyi Yesu? Neyi chochamukaaniniyi Petulu Mwanta windi kapampa kasatu, Yesu wamwinkeli Petulu kukooleka kwakushimuna mapampa kasatu nindi wamukeña hamesu awakwawu. Petulu chakwiliyi, Yesu wamulejeli chakumwekesha iku kukeña: kuhitila mukulemesha mudimu wajila, kudyisha nikubiña nyikoku yaKristu, atumbanji twindi ashinshika.—Luka 22:32; Yow. 21:15-17.

27 Dichi Yesu washimwini nindi yena niTata yindi amweneña nawu Petulu wachidiña namudimu watela kuzatayi. Petulu wadiña namudimu walema muchipompelu chalombolewaña naKristu. Ichi hichinjikijilu cheneni chakumwekesha nawu Yesu wanakenaña chikupu! Mwalala Petulu wasakililili chamwanakenenuwu kudi Yesu nawa wadizilili kuyiluwa yindi.

28. Indi Petulu wekalili ñahi neyi ilola kwesekeja nachalumbuluka ijina dindi?

28 Petulu wakalakeli mudimu windi nakashinshi hayaaka yayivulu. Wakolesheli ana kwindi, neyi chamukonkomwenenuwu kudi Yesu henohu kunashali dehi ifuku dimu nakufwa. Petulu wakalakeli chachiwahi mudimu windi wakubiña nikudyisha atumbanji twaKristu mukudiwunjika. Petulu wadiña nachikuhwelelu chakola neyi ilola nawa wemikili chakutalilahu chachiwahi muchipompelu neyi chashimwineñahu dehi Yesu hampinji yamutumbiliyi nindi Petulu, chaya mukwila nawu Ilola. Wunsahu wawuvulu wamwekesha chumichi wekala munyikanda yiyedi yayiwahi, yasonekeliyi Petulu yekala nyikanda yalema yamuBayibolu. Iyi nyikanda yamwekeshaña nawu, Petulu havulameneni chuma chamudizishiluwu kudi Yesu kutalisha hakwanakenaku.—Tañenu 1 Petulu 3:8, 9; 4:8.

29. Tunateli kwimbujolaña ñahi chikuhwelelu chaPetulu niluwi lwaMwanta windi?

29 Anetu nawa twatela kudiza chililu chakwanakena neyi chadiziliyi Petulu. Komana twamulombaña Nzambi ifuku niifuku kulonda yatwanakeni yiluwa yetu yayivulu yitwakoñaña? Komana tweluka netu anatwanakeni nakukuhwelela netu akututookesha? Nawa twanakenaña akwetu? Neyi twanakenaña akwetu, tukwimbujolaña chikuhwelelu chaPetulu niluwi lwaMwanta windi.