1, 2. Ania dagiti panagbalbaliw a napasamak sipud idi kaaldawan ni Noe, ken ania ti epekto dayta ken Abram?

TIMMANGAD ni Abram ket kinitana ti ziggurat wenno natayag a pasdek a mangtannawag iti intero a siudad ti Ur a pagnanaedanna. * Adda ariwawa ken agpangpangato nga asuk sadiay. Agidatdaton manen dagiti papadi iti didiosenda a bulan. Iladawam ni Abram a nakarupanget a timmallikud ken agwingwingiwing. Bayat ti panagawidna a lumasat iti kalsada nga aduan iti tao, mabalin a pampanunotenna ti nakaro nga idolatria a mapaspasamak iti Ur. Nakaron ti panagsaknap ti palso a panagdayaw sipud idi kaaldawan ni Noe!

² Natay ni Noe dua a tawen laeng sakbay a naipasngay ni Abram. Idi rimmuar ni Noe iti daong ken ti pamiliana kalpasan ti dakkel a Layus, ti patriarka ket nagidaton ken Jehova a Dios. Kalpasan dayta, pinagparang ni Jehova ti maysa a bullalayaw. (Gen. 8:20; 9:12-14) Ti laeng pudno a panagdayaw ti kakaisuna a wagas ti panagdayaw idi a tiempo. Ngem ita, bayat nga agsaknap ti maikasangapulo a kaputotan manipud ken Noe, manmanon ti agdaydayaw ken Jehova. Iti sadinoman a lugar, agdaydayaw dagiti tattao kadagiti pagano a didiosen. Uray ni Tare a tatang ni Abram ket agdaydayaw ken nalabit agar-aramid pay kadagiti idolo.—Jos. 24:2.

3. Bayat ti panagbiag ni Abram, ania a galad ti nakaidumaanna, ken ania ti masursurotayo iti dayta?

³ Naiduma ni Abram kadagiti tattao iti aglawlawna gapu iti pammatina iti Dios. Kinapudnona, napaltiingan ni apostol Pablo idi agangay a mangawag kenkuana iti “ama dagidiay amin nga addaan iti  pammati”! (Basaem ti Roma 4:11.) Ammuentayo no ania ti nakatulong ken Abram a maaddaan iti nabileg a pammati. Adu met ti masursurotayo no kasano a bumileg ti pammatitayo.

4, 5. Asino ti nakaammuan ni Abram ti maipapan ken Jehova, ken apay a kasta ti konklusiontayo?

⁴ Kasano a naammuan ni Abram ti maipapan ken Jehova a Dios? Ammotayo nga adda idi dagiti matalek nga adipen ni Jehova ditoy daga. Maysa kadakuada ni Sem. Nupay saan nga isu ti inauna kadagiti tallo nga annak ni Noe, masansan nga isu ti umuna a madakamat. Mabalin a maigapu dayta iti nabileg a pammati ni Sem. * Sumagmamano a tawen kalpasan ti Layus, ni Noe dinakamatna ni Jehova kas “ti Dios ni Sem.” (Gen. 9:26) Nangipakita ni Sem iti panagraem ken Jehova ken iti pudno a panagdayaw.

⁵ Am-ammo kadi ni Abram ni Sem? Mabalin a kasta. Panunotem nga idi ubing pay ni Abram, maragsakan la ketdi a makaammo nga adda sibibiag a kapuonanna a nagbiagen iti nasurok nga 400 a tawen! Nakita ni Sem ti mapaspasamak a kinadakes iti lubong sakbay ti Layus, ti Delubio a nangpukaw iti kinadakes iti daga. Nakitana met nga immadu ti tao ditoy daga ken ti nakalkaldaang a kasasaad iti panagrebelde ni Nimrod idi imbangonna ti Torre ti Babel. Saan a nakiraman ni Sem iti dayta a panagrebelde, isu nga idi riniribuk ni Jehova ti pagsasao dagiti agibangbangon, intultuloy nga inusar ni Sem ken ti pamiliana ti lengguahe nga inusar ni Noe, ti orihinal a pagsasao ti tao. Karaman iti dayta ti pamilia ni Abram. Dakkel la ketdi ti panagraem ni Abram ken ni Sem ta nagbiag ni Sem bayat ti napaut a panagbiag ni Abram. Gapuna, mabalin a naammuan ni Abram ken ni Sem ti maipapan ken Jehova.

6. (a) Kasano nga impakita ni Abram a naipapusona ti nagpateg a leksion a napasamak iti Layus? (b) Ania ti kasasaad ti panagbiag da Abram ken Sarai?

⁶ Impapuso ni Abram ti nagpateg a leksion idi Layus. Inkagumaanna ti nakipagna wenno agserbi iti Dios kas ken Noe. Dayta ti makagapu a saan a nakiraman ni Abram iti idolatria ken naiduma ti panagbiagna kadagiti agnanaed iti Ur, nalabit uray ti pamiliana. Nupay kasta, nakabirok iti nagsayaat a katakunaynayna iti biag. Inkallaysana ni Sarai a saan laeng a naisangsangayan ti pintasna no di ket nabileg  met ti pammatina ken Jehova. * Nupay awan anakda, naragsakda la ketdi nga agserserbi ken Jehova. Inamponda met ni Lot, ti naulila a kaanakan ni Abram.

7. Apay a dagiti adalan ni Jesus masapul a tuladenda ni Abram?

⁷ Saan a pulos nga insukat ni Abram ti panagdayawna ken Jehova iti idolatria iti Ur. Nagtalinaedda ken Sarai a naiduma kadagiti tattao nga agdaydayaw iti didiosen. Isu a no kayattayo ti maaddaan iti nabileg a pammati, tuladentayo ti inaramidda. Kinuna ni Jesus a dagiti pasurotna ket ‘saanda a paset ti lubong’ isu a guraen ida ti lubong. (Basaem ti Juan 15:19.) No ilaksiddaka ti pamiliam wenno ti komunidad a pagnanaedam gapu iti panagserbim ken Jehova, laglagipem a saanka nga agmaymaysa. Tultuladem ti nagsayaat nga ulidan da Abram ken Sarai a simamatalek a nagserbi iti Dios.

8, 9. (a) Ania ti di malipatan a kapadasan ni Abram? (b) Ania ti kinuna ni Jehova ken Abram?

⁸ Naminsan, adda di malipatan a kapadasan ni Abram. Adda naawatna a mensahe manipud ken Jehova a Dios! Saan a nangted ti Biblia iti adu a detalye no kasano nga inawat ni Abram ti mensahe, naikuna laeng a “ti Dios ti dayag” nagparang iti daytoy matalek a lalaki. (Basaem ti Aramid 7:2, 3.) Nalabit babaen ti anghel a pannakabagina, nakita ni Abram ti napalalo a dayag ti Soberano iti uniberso. Naragsakan la ketdi ni Abram a makakita iti nagdumaan ti sibibiag a Dios ken dagiti awanan biag nga idolo a daydayawen dagiti kapanawenanna.

⁹ Ania ti kinuna ni Jehova ken Abram? “Pumanawka iti dagam ken kadagiti kabagiam ket umayka iti daga nga ipakitakto kenka.” Saan nga imbaga ni Jehova no ania dayta a daga a pampanunotenna, imbes ketdi ipakitananto dayta ken Abram. Ngem umuna pay a panawan ni Abram ti ilina ken dagiti kakabagianna. Iti kultura ti nagkauna a Makintengnga a Daya, nagpateg kadakuada ti pamilia. Masansan a maibilang a kadaksan a mapasamak ti panangpanaw kadagiti kakabagian ta para iti dadduma, nakarkaro pay dayta ngem iti ipapatay!

10. Apay a dakkel a sakripisio ti panangpanaw da Abram ken Sarai iti pagtaenganda idiay Ur?

¹⁰ Narigat para ken Abram a panawan ti ilina. Ti Ur ket narang-ay idi a siudad. (Kitaem ti kahon a  “Ti Siudad a Pinanawan da Abram ken Sarai.”) Ipakita dagiti nakabakab nga adda idi dagiti napipintas a balbalay iti nagkauna nga Ur; dadduma ti addaan iti adu a  kuarto para iti pamilia ken dagiti adipen, nga adda iti aglawlaw iti nakabite a makin-uneg a paraangan. Nanam-ay ti agnaed sadiay gapu ta adda gripo, lababo, ken kasilias iti uneg ti balay. Laglagipem met a lakay ken baketen da Abram ken Sarai; nalabit nasurok a 70 ti tawenen ni Abram ken nasurok metten a 60 ti tawen ni Sarai. Kayat la ketdi ni Abram a komportable ken maaywanan a naimbag ni Sarai, a banag a kalkalikaguman ti naimbag nga asawa a lalaki para ken baketna. Iladawam ti panagtungtongda maipapan iti daytoy nga annongenda, dagiti mabalin a tumaud a pakadanagan ken pakaseknanda. Sigurado a naragsakan ni Abram idi immanamong ni Sarai! Kas ken Abram, sidadaan a nangpanaw iti amin a pagnam-ayan idiay Ur.

11, 12. (a) Ania a panagsagana ken desision ti inaramidda sakbay a pimmanawda iti Ur? (b) Kasanotayo nga iladawan ti napasamak iti aldaw nga ipapanawda?

¹¹ Adu ti masapul nga isagana da Abram ken Sarai gapu iti inaramidda a desision. Adu ti yempake ken urnosenda. Ania ti itugotda iti daytoy a panagdaliasat a mapan iti lugar a dida pay ammo no sadino, ken ania ti ibatida? Ngem ti kapatgan ket, ania ti aramidenda iti sangakabbalayanda agraman ti lakayen a ni Tare? Intugotda ken inaywananda iti panagdaliasatda. Agparang nga immanamong a makikadua kadakuada ta kunaen ti salaysay a kas maysa a patriarka, isu a mismo ti nangiruar iti pamiliana manipud Ur. Awan duadua nga insardengnan ti agdayaw iti didiosen. Kimmuyog met a nagdaliasat ni Lot a kaanakan ni Abram.—Gen. 11:31.

¹² Idi agangay, dimtengen ti aldaw nga ipapanawda. Iladawam ti grupoda nga aguummong iti ruar ti bakud ti siudad ken kanal ti Ur. Adu a gargaret ti naikarga kadagiti kamelio ken asno, sa inurnongda metten ti dadduma pay nga animal. Ita, nakasaganan ti amin a pumanaw. * Nalabit ur-urayenda laengen nga ibaga ni Abram a pumanawdan. Kamaudiananna, pinanawandan ti Ur.

13. Kasano nga impakita ti adu nga adipen ni Jehova ita ti pammati a kas ken Abram ken Sarai?

¹³ Ita, adu nga adipen ni Jehova ti immakar iti lugar a dakdakkel ti pakasapulan kadagiti manangaskasaba iti Pagarian. Inkeddeng ti dadduma ti agadal iti baro a pagsasao tapno mapalawada ti ministerioda. Wenno pinadasda ti naiduma wenno baro a pamay-an ti panangasaba a dida nakairuaman. Dagita a desision ket agkasapulan iti panagsakripisio—sidadaanda a mangpanaw iti material a pagnam-ayan. Makomendaran dayta a panagsakripisioda kas iti inaramid da Abram ken Sarai. No tuladentayo ti kasta a pammati, masiguradotayo  nga ad-adu pay ti isubad ni Jehova ngem ti impaaytayo kenkuana. Kanayon a gunggonaanna ti pammatitayo. (Heb. 6:10; 11:6) Inaramidna kadi dayta ken Abram?

14, 15. Ania ti kasasaad ti panagdaliasat manipud Ur agingga iti Haran, ken apay nga inkeddeng ni Abram ti agnaed sadiay iti sumagmamano a tiempo?

¹⁴ In-inut a nairuam ti grupoda iti kasasaad ti panagdaliasat. Mailadawantayo nga agsinnublat da Abram ken Sarai nga agsakay ken magna, a ti panagtungtongda ket maigiddan iti kalangiking dagiti babassit a kampana nga agbitbitin iti sangol dagiti animal. Uray dagiti saan a nairuam iti panagdaliasat ket in-inut a mairuamda a mangibangon ken mangrakrak iti tolda, ken tumulong iti lakayen a ni Tare a komportable nga agsakay iti kamelio wenno asno. Nagturongda iti amianan a laud, a sinurotda ti ayus ti Karayan Eufrates. Nagtultuloy ti panagdaliasatda iti adu a lawlawas.

¹⁵ Kamaudiananna, kalpasan ti agarup 960 a kilometro, dimtengda iti kabalbalayan ti Haran, maysa a narang-ay a siudad iti nagsangalan ti Agpadaya ken Agpalaud a dalan dagiti komersiante. Nagsardengda ken nagnaedda sadiay iti sumagmamano a tiempo. Nalabit gapu ta nakapsuten nga agdaliasat ni Tare.

16, 17. (a) Naragsakan ni Abram iti ania a kari? (b) Kasano a binendisionan ni Jehova ni Abram bayat ti panagnaedna idiay Haran?

 ¹⁶ Idi agangay, natay ni Tare idi agtawen iti 205. (Gen. 11:32) Idi natayen ni tatangna, naliwliwa ni Abram gapu ta nakisarita manen ni Jehova kenkuana. Inulitna ti bilinna idi idiay Ur, ken inkarina pay ken Abram nga agbalinto a “dakkel a nasion,” ken mabendisionanto ti amin a pamilia iti daga gapu kenkuana. (Basaem ti Genesis 12:2, 3.) Naragsakan ni Abram iti kari ti Dios kenkuana isu a naparegta nga agtultuloy nga agdaliasat.

¹⁷ Ngem iti daytoy a gundaway, ad-adun ti iyempakeda ta ni Abram ket binendisionan ni Jehova bayat ti panagnaedna idiay Haran. Dinakamat ti salaysay nga “amin dagiti sanikua a naurnongda ken dagiti kararua a nagun-odda idiay Haran.” (Gen. 12:5) Tapno agbalin a nasion, kasapulan ni Abram dagiti material a sanikua ken ad-adipen, dakkel a sangakabbalayan. Saan a kanayon a pabaknangen ni Jehova dagiti adipenna, ngem itedna ti aniaman a kasapulanda tapno maitungpalda ti pagayatanna. Gapuna, napabileg ni Abram ket indauluanna ti sangakabbalayanna nga agdaliasat iti dina ammo a lugar.

18. (a) Kaano a dimteng ni Abram iti kapapatgan a paset iti pannakilangen ti Dios iti ilina? (b) Ania ti dadduma pay a napateg a pasamak iti Nisan 14 kadagiti sumaganad a tawtawen? (Kitaem ti kahon a “ Nagpateg a Petsa iti Pakasaritaan ti Biblia.”)

¹⁸ Manipud Haran, sumagmamano nga aldaw ti panagdaliasat sakbay a makadanon idiay Carquemis, a sadiay kadawyan a bumallasiw iti Eufrates ti adu a grupo dagiti agdaldaliasat. Nalabit nga iti daytoy a lugar dimtengen ni Abram iti kapapatgan a paset iti pannakilangen ti Dios iti ilina. Nalawag nga idi maika-14 nga aldaw ti bulan a napanaganan idi agangay iti Nisan, idi 1943 B.C.E., indauluan ni Abram ti sangakabbalayanna a bumallasiw iti karayan. (Ex. 12:40-43) Adda iti abagatan ti daga nga inkari ni Jehova nga ipakitana ken Abram. Iti dayta nga aldaw, natungpal ti tulag ti Dios ken Abram.

19. Ania ti nairaman iti kari a dinakamat ni Jehova ken Abram, ken ania ti mabalin a nalagip ni Abram?

¹⁹ Nagpaabagatan da Abram ket nagsardengda iti asideg ti dadakkel a kayo iti More,  iti asideg ti Siquem. Immawat manen ni Abram iti mensahe manipud ken Jehova. Iti daytoy a gundaway, dinakamat ti Dios ti bin-i, wenno kaputotan ni Abram, a mangtagikua iti daga. Nalagip ngata ni Abram ti padto a dinakamat ni Jehova idiay Eden, ti “bin-i” wenno kaputotan a mangispal iti sangatauan? (Gen. 3:15; 12:7) Nalabit a kasta. Mabalin a nangrugin a maawatanna nga adda pasetna iti naindaklan a panggep a pampanunoten ni Jehova.

20. Kasano nga impakita ni Abram ti panangapresiarna iti pribilehio nga inted ni Jehova kenkuana?

²⁰ Inapresiar unay ni Abram ti pribilehio nga inted kenkuana ni Jehova. Sigurado a siaannad a limmasatda iti daga gapu ta agnanaed pay laeng idi sadiay dagiti Canaanita. Damo a nagsardeng ni Abram iti asideg ti dadakkel a kayo ti More sa kalpasanna iti asideg ti Bethel ket nangibangon iti altar agpaay ken Jehova. Immawag iti nagan ni Jehova, nalabit inyebkasna ti naimpusuan a panagyamanna iti Diosna bayat a pinampanunotna ti masanguanan dagiti kaputotanna. Mabalin a kinasabaanna met dagiti kaarrubana a Canaanita. (Basaem ti Genesis 12:7, 8.) Siempre, adu ti pakasuotan ti pammati ni Abram bayat ti panagdaliasatna iti dana ti biag. Saan a pinampanunot ni Abram ti pagtaengan ken nam-ay a pinanawanna idiay Ur. Manginanama iti masanguanan. Kuna ti Hebreo 11:10 maipapan ken Abram: “Inur-urayna ti siudad nga addaan kadagiti pudpudno a pamuon, a ti nangibangon ken nangaramid iti dayta a siudad isu ti Dios.”

21. Ania ti nakaidumaan ti pannakaammotayo iti Pagarian ti Dios no idilig ti pannakaammo ni Abram, ken ania ti pakatignayam nga aramiden?

²¹ Datayo nga agserserbi ken Jehova ita, ad-adun ti ammotayo ngem ni Abram maipapan iti dayta a piguratibo a siudad—ti Pagarian ti Dios. Ammotayo nga agturturayen ti Pagarian idiay langit ken dandaninan pagpatinggaen daytoy a sistema ti lubong. Ammotayo metten nga agturturayen iti dayta a Pagarian ti nabayagen a naikari a bin-i ni Abram, a ni Jesu-Kristo. Dakkel a pribilehio para kadatayo a makitatayto ti panagungar ni Abram. Naan-anayton a matarusanna no kasano a natungpal ti panggep ti Dios! Kayatmo kadi a makita a tungpalen ni Jehova ti amin nga inkarina? Itultuloymo ngarud a tuladen ti inaramid ni Abram. Sidadaanka koma nga agsakripisio, agtulnog, ken naimpusuan nga apresiarem ti pribilehio nga inted ni Jehova kenka. No tuladem ti pammati ni Abram, “ti ama dagidiay amin nga addaan iti pammati,” arigna agbalinto met nga amam!