1, 2. Uzye ivintu vyapilusile wuli mu nsi ukufumilila mu mpindi zya kwe Nowa, swinya e Abramu wayivwanga wuli?

 E ABRAMU walolecesizye ku lupungu luno lwalinji mu musumba wa Uri. a Kwalinji icongo swinya waweni nicusi cikusuka. Wa simampepo we kaleza ka mwezi wapanga inzuwi naswinya. Yelenganyani ukuti e Abramu wafumyako aminso nu kupunzya umuntwe ko-o lyo ayumile in nkansi pa minso. Pano ali mu nzila akunyocelamo ku ng’anda, akwelanganya pe vino awantu wa mu Uri wakapepa twa leza twa wufi. Awantu watwalilizile ukupepa twa leza twa wufi ukufumilila mu mpindi zya kwe Nowa!

² E Nowa wafwile lyo kwasyala imyaka yiwili ukuti e Abramu akwatwe. Pano e Nowa nu lupwa lwakwe wafumile mu ciwato pansizi ya ntalala, we-e umonsi wapile inzuwi kwe Yehova, nawe wawalanjizizye umulalamfuti. (Inta. 8:20; 9:12-14) Pe yoyo impindi, kwalinjivye ukupepa kwa cisinka. Pano awantu wafikanga ku nkulo ya citi 10 ukufumilila pe Nowa, ukupepa kwa cisinka kwayanga kukusila mu nsi. Awantu wapepanga twaleza twa wufi. Ne yisi wakwe Abramu nye e Tera wapepanga twaleza twa wufi, ncepamwi nu kupanga wapanganga.​—Josh. 24:2.

3. Acani cino Abramu walanjizyanga, swinya avyani vino tungasambililako?

³ E Abramu weni wapusineko na wa-a awantu, pamulandu wakuti walinji ni suwilo iliwome mwe Leza. Acino calenzile nu kuti umutumwa Paulo amwite ukuti ‘umukwasi wakwe wonsi wano wasuwila Leza.’ (Wazyani Waroma 4:11.) Lekani tulole cino cavwizye e Abramu ukuwa ni suwilo iwome. Naswenye tungasambililako pa vyakuwa ni suwilo iwome.

4, 5. We weni wino afwile wasambilizizye e Abramu pe Yehova, swinya amulandu ci wuno tungalandila ukuti co-o acisinka?

⁴ Uzye Abramu wasambilizile wuli pe Yehova? Twamanya ukuti e Yehova wakweti awawomvi wakwe awa cisinka pe yoyo impindi. Pe wawo palinji ne Shemu. Nanti acakuti e Shemu asa wino walinji we katote wakwe Nowa, imiku imivule awino wakatalicilia ukulumbula. Pamwi cino calenzile amulandu wakuti walinji ni suwilo. b Pansizi ya ntalala, e Nowa wisile e Yehova ukuti e “Leza wakwe Shemu. [NWT]” (Inta. 9:26) E Shemu wacindikanga e Yehova nu kupepa kwa cisinka.

⁵ Uzye tungati e Abramu wamanyile Shemu? Yelenganyani ukuti e Abramu amutici, akwivwa icete ukusambilila pa vikolwe vyakwe wano walinjiko ukucila pa myaka 400. E Shemu waweniko iviwipe vino vyacitikanga pano intalala yitani yize yino yalinji nu kuzifya insi. Na vino ivintu vyalinji pano awantu watalisile ukuvula munsi pano e Nimurodi na wantu wakwe wazenzile Ulupungu lwa Babele. Isuwilo lino Shemu walinji nalyo, lyalenzile atawa pe wano wazenganga ulupungu, icakuti pano Yehova wavulunginye ululimi lwe wano wazenganga, e Shemu nu lupwa lwakwe weni watwalilizilevye ukulanda ululimi luno e Nowa walandanga. Mwe lo-o ulupwa lwakwe Shemu, mwalinji ne Abramu. Ukwasowa nu kuvwilika, e Abramu wakolanyanga Shemu. Cinji acakuti, e Shemu watwalilizile ukuwa nu wumi na pano Abramu wakulanga. Fwandi e Shemu afwile awino wasambilizizye e Abramu pe Yehova.

6. (a) Uzye Abramu walanjizizye wuli ukuti wasambilizileko kwi lyasi lya Ntalala? (b) Amulimo ci wuno e Abramu ne Serai wawombelanga ponga?

⁶ E Abramu afwile wasambilizile ivivule kwi lyasi lya ntalala. Acino walondesyanga ukusecelesya Yehova ndi vino Nowa wacitanga. Awuli umulandu wuno e Abramu atapepelangako utuluwi ukupusanako na wantu wa mu Uri ukuwikako na walupwa lwakwenye. Watwazile e Serai wino walinji amuyembe nkaninye. Atalinjivye amuzima mwe vino walolekanga, lelo na pa mulandu wakuti walinji ni suwilo iwome mwe Yehova. c Nanti acakuti watakweti umwana, wa-a awatwalane wivwanga icete ukuwombela e Yehova ponga. Awano wakuzizye ne Loti e mwana munyina Abramu.

7. Uzye awasambilizi wa kwe Yesu walinji nu kulakolanya wuli e Abramu?

⁷ E Abramu atalesile ukuwombela Yehova pa mulandu nu tuluwi twa mu Uri. E Abramu ne Serai wapusineko na wantu wano wikalanga nawo. Nga tukulonda ukuwa ni suwilo iwome, tuzipizile ukucita vino wa-a awatwalane wacitanga. Naswenye tuzipizile ukupusanako na wantu wa mwe yo-o insi. E Yesu walanzile ukuti awasambilizi wakwe ‘watalinji awa munsi yoo’ nu kuti awa munsi waliwapata. (Wazyani Yohani 15:19.) Nga cakuti mukayivwa uwuwi pa mulandu wakuti walupwa lwinu wamikana na wina mupalamano winu wamipata pa mulandu wakuti mwasolapo ukuwombela Yehova, mwamanya ukuti mutawa mwenga. Mwe waciwuza wakwe Yehova ndi vino e Abramu ne Serai walinji.

8, 9. (a) Acintu ci cino cacitisile co Abramu atatezile ayiwilile? (b) Avyani vino e Yehova wanenile e Abramu?

⁸ Wanda wumwi, kwalinji cimwi cino cacitisile cino Abramu atatezile ayiwilile. Walanzile ne Leza. Kweni, e Baibolo yitalanda mukulungatika vino calinji pa kuti e Leza alande ne Abramu, lelo yalandavye ukuti e “Leza wakuchindamikwa” walolesile kwe we-e umonsi wacisinka. (Wazyani Imilimo 7:2, 3.) Nce pamwi e Yehova wawomvizye umungeli pa kulanda ne Abramu. Tungelenganya vino Abramu wayivwile pano wamanyile uwupusano wuno wawa pe Leza wa cisinka na pa tuluwi tuno awantu wapepanga.

⁹ Avyani vino e Yehova wanenile e Abramu? Wamunenile ukuti “Chinta fuma munsi moo na munko zyako uye munsi yino nandi nkulanjizye.” E Yehova atalanzile insi kuno Abramu walinji nu kuya, lelo watili walinjivye nu kumulanjizya. Icakutalicila, e Abramu walinji nu kufuma kuno wikalanga nu kusya walupwa lwakwe. Intambi zino awantu wa ku Middle East wakonkanga kali, ulupwa lwacindime nkaninye. Pe yoyo impindi umuntu nga wasya ulupwa nu kuya ku cifulo cakutali nkaninye, lyo wacita iciluwo icikulu swinya wamwi walolangavye ngati na wino wafwa wazipa!

10. Amulandu ci wuno calinji nu kutalila e Abramu ne Serai ukusya umusumba wa Uri?

¹⁰ Cifwile citapepusile kwe Abramu ukufuma mu Uri. Amuno cikaloleka ngati umusumba wa Uri walinji awukankala nkaninye. (Lolani na kambokosi kano kakuti “ Umusumba Wuno e Abramu ne Serai Wasile.”) Wano wakazyula ivya ku zyula zyula, wazana ukuti ama ng’anda yano yalinji mu Uri yawanga amazima; yamwi yakwatanga imiputule imivule umwakwikala wa lupwa na wawomvi. Yawanga na malinga na pa musolo nanti pa luwanza wawikangapo e simenti umusanzinkane na mawe. Ama ng’anda yano wikalangamo, mukasi mwawanga aminzi, umwakusambila ni vimbusu momonye. Mwakwizuka ukuti e Abramu ne Serai watalinji awatici; e Abramu walinji ni myaka mu ma 70 ne Serai nawe walinji ni myaka mu ma 60. Ukwasowa nu kuvwilika, e Abramu walondanga awasunga icete e Serai, wulyanye vino umulume wensinye umuzima angacita. Pamwi pano walanzanyanga pa mulimo wuno Yehova wawapile, wafwile watalisile ukuyikolowozya nanti ukusakamikwa pe vimwi. E Abramu afwile wivwile icete nkaninye pano e Serai wazumizile wo-o umulimo. E Serai wayikundizile ukusya imikalile imizima.

11, 12. (a) Avyani vino wazipizile ukupekanya pano wafumanga mu Uri? (b) Uzye mungalondolola wuli vino vyacitisile pa wanda wuno wapitanga?

¹¹ Pano e Abramu ne Serai wapinguzilepo ukuya kuno Yehova wawanenile, walinji nivyakucita ivivule. Walinji nu mulimo wakutalika ukusenganya nu kulonga iviya. Avyani vino walinji nu kusenda pa wulendo ku cifulo cino watamanyile, swinya avyani vino walinji nu kusya? Avyani vino walinji nu kucita kwa lupwa wano wikalanga nawo, ku wawomvi, na kwe yisi e Tera wino walinji amukote? Wapinguzilepo ukumusenda nu kulamusakamala. Wo-o vino amawaliko yakalanda ukuti e Tera wasenzile ulupwa lwakwe nu kufuma mu Uri, cikalanjizyavye ukuti wazumizile ukukonka. Ukwasowa nu kuvwilika, e Tera walesile ukupepa utuluwi. Ne Loti nye wakonsile.​—Inta. 11:31.

¹² Uwanda wakupita wasusile wafika. Yelenganyani ukuti inyama zino zisenzile iviya zimilizile kunzi ya musumba na ku cikulwa icitali ica mu Uri. Ingamila ni ndokwe vimilile, swinya walonganisile ni vitekwa vyonsinye vino wali mu kusenda. Ulupwa na wawomvi wayipekinye, wakulindililavye ukutalikako uwulendo. d Wakulolecesyavye kwe Abramu ukuti awanene watalikeko. Impindi yakupita yafika swinya wasya umusumba wa Uri umuyayaya.

13. Uzye awawomvi wa kwe Yehova mwe ya-a amanda wakakolanya wuli e Abramu ne Serai?

¹³ Mwe ya-a amanda, awawomvi wa kwe Yehova awavule wakasolapo ukuya mukuwombela kuno wakawizya wacepa. Wamwi wakasolapo ukusambilila ululimi lunji pa kuti wawombesya mu mulimo wakuwizya. Ne wanji wakasolapo ukuwomvya inzila zinji zino wasitela wawomvyepo. Pa kupingulapo pa vya musango wo-o, pakapinda ukuyipelesya nu kukanawika sana amano ku vyuma. Tukasalifya sana awanawitu na wankazi wano wakayipelesya ukucita wo-o swinya wano wakakolanya e Abramu ne Serai. Nga cakuti tuli ni suwilo iwome, tungasuwila ukuti Yehova alitupa ivivule ukucila na pe vino tukamupa. Alilambula wano wamusuwila. (Hebe. 6:10; 11:6) Uzye e Yehova walambuzile e Abramu?

14, 15. Uzye uwulendo wakufuma ku Uri ukuya ku Harani walinji wuli, swinya amulandu ci wuno e Abramu wapinguzilepo ukuti tewikaleko katici mu Harani?

¹⁴ Inyama zino zyasenzile iviya, zyasusile zyawelela ukupita. Yelenganyani ukuti e Abramu ne Serai wakucita nga wakwela pa ngamila awanyoka awika awatalika ukupita pansi, wakusimika ko-o lyo nu tuvyela tuno wakanyepelela ku nyama tukupanga icongo. Mukupita kwa mpindi, na walyanye wano watamanyile ivyakupanga ama tenti wasusile awamanya ivya kuyapanga nu kuyapangulula. Swinya wavwilizyanga ne Tera ukukwela pa ndokwe nanti pa ngamila. Walungime lwa ku kambazwa ke kamani ukuya ku luzi lwa Yufureti. Watwalilizile ukupita pa masabata amavule.

¹⁵ Pa nsizi yakupita amakilomita 960, wafisile mu musumba uwukankala uwa Harani. Ko-o akuno ulupwa lwayile alwikala pa mpindi yimwi, nce pamwi apamulandu wakuti e Tera waposilwe ukupita.

16, 17. (a) Avyani vino e Leza walayile e Abramu? (b) Uzye e Leza wapazile wuli e Abramu pano wisile mu Harani?

¹⁶ Mu kupita kwa mpindi e Tera wizile afwa, lyo ali ni myaka 205. (Inta. 11:32) E Abramu wivwileko icete pano Yehova walanzile nawe naswinya. Wanyocezizyepo ukumunena vino wamunenile mu Uri, swinya kwalinji na vino wamulayile. E Abramu walinji nu kuwa ‘amwiko uwukulu’ swinya mwakwe weliwenye amuno awantu wonsinye munsi walinji nu kupalilwa. (Wazyani Intaliko 12:2, 3.) Icipangano cino Yehova wapangine ne Abramu, calenzile atwalilile ukupita uwulendo.

¹⁷ Pe yo-o impindi wakweti ivivule ivya kulonga pa mulandu wakuti e Yehova wawapazile pano wikalanga mu Harani. E Baibolo yikalanda ukuti e Abramu ‘walinji ni vyuma na wantu wano wafumile nawo mu Harani.’ (Inta. 12:5) Pa kuti e Abramu awe aluko ulukulu, walondekwanga ukuwa ni vyuma na wawomvi awavule. Asa welyonsi pano Yehova akalenga awawomvi wakwe ukuwa ni vyuma, lelo akawapa vino wakalondekwa pa kuti wacita ukulonda kwakwe. Na co-o calenzile e Abramu atwalilile ukupita ukuya kuno atamanyile.

18. (a) Ampindi ci pano e Abramu walamvile uluzi lwa Yufureti? (b) Avyani vinji ivicindame vino vizile avicitika pa wanda wa Nisani 14? (Lolani akambokoso kano kakuti “ Uwanda Uwucindame uwa mu Baibolo.”)

¹⁸ Pa nsizi ya kupita amanda amavule ukufuma ku Harani ukufika ku Karkemeshi, apano walanvile uluzi lwa Yufureti. Wo-o uwanda wacindama nkaninye ku wawomvi wa kwe Yehova ukufuma na kali. Cikaloleka ngati pa Nisani 14, mu 1943 B.C.E., apano e Abramu walamvile lo-o uluzi. (Ukuf. 12:40-43) Walungime kwi kasa lye ndilo pa kuya kunsi yino Yehova watili alimulanjizya. Ukufuma pe wulyanye uwanda, apano icipangano ca kwe Leza catalisile ukuwomba.

19. Uzye pe vino Yehova walayile e Abramu palinji na cani, swinya camwizusizyeko cani?

¹⁹ E Abramu waficilizile mu vimuti ivikulu ivya mu More mupipi na ku Shekemu. E Yehova wizile alanda ne Abramu naswinyanye. Pa-a e Yehova wamulayile pa mwana wino walinji nu kupyana insi. Uzye e Abramu watalisile ukwelenganya pa wulayo wa mu calo ca Edeni wuno wukalanda pa ‘mwana’ wino walinji nu kutula wantu? (Inta. 3:15; 12:7) Nce pamwi avino welenginye. Afwile waweni ukuti nawenye wasanzizyemo mu kuficilisya ukulonda kwa kwe Leza.

20. Uzye e Abramu walanjizizye wuli ukusalifya pe vino Yehova wamulayile?

²⁰ E Abramu wasalifizye nkaninye e Yehova pe vino wamulayile. Ukwasowa nu kuvwilika, e Abramu afwile walinji amucenjele pano wapitanga munsi yino Leza wamulayile pamulandu wakuti amuno mwikalanga awina Kenani. Wizile aleka ukucinta cinta, nu kuzenjela e Yehova icikomelo mupipi ni vimuti vya ku More, apano impindi yinji wizile azenjela mupipi ne Betele. Walilizile kwi zina lya kwe Yehova nu kumusalifya pa mwana wino wamulayile. Afwile wawizizyangako na wina Kenani wano wikalanga nawo mupipi. (Wazyani Intaliko 12:7, 8.) Kwalinji nu kuwa intazi zino zyalinji nu kwelezya isuwilo lyakwe. E Abramu atalangulukanga pa mikalile imizima yino wasile mu Uri. Weni wawisilevye amano ku vya ku nkolelo. Pa Waheberi 11:10 pakati e Abramu: “Walindililanga akaya kano Leza wapimile azenga, akaya kalufula lwamuyayaya.”

21. Uzye vino twamanya pa Wufumu wa kwe Leza vyapusana wuli na vino e Abramu wamanyile, swinya avyani vino mukulondesya ukucita?

²¹ Swe wawomvi wa kwe Yehova pe yo-o impindi, twamanya ivivule sana pe ka-a akaya, akuli ukuti Uwufumu wa kwe Leza, ukucila pe Abramu. Twamanya ukuti Uwufumu wa kwe Leza watalika ukuteka kwi yulu swinya nombanye wandi wufumyepo yo-o insi imbipe. Twamanya nu kuti umwana wino Leza walayile e Abramu akuli ukuti e Yesu Klistu, awino akuteka mwe wo-o Uwufumu. Tuliwa nu longo ulwakulola e Abramu nga wazyulupuka swinya apano aliyivwicisya icete vino ukulonda kwa kwe Yehova kwaficilisizwe. Uzye mungakunda ukwiza ukulolako pano Yehova alificilisya vyonsinye vino watulaya? Nga avino mukalonda, twalililani ukucita ndi vino Abramu wacitanga. Muwapepusya imikalile pa kuti mwawombela e Yehova, muwawa ni civwila swinya muwasalifya pa mulimo uwuli wonsinye wuno Yehova wamipa. Nga cakuti mukukolanya isuwilo lya kwe Abramu, ‘umukwasi wakwe wonsi wano wasuwila Leza,’ namwemwenye aliwa amukwasi winu.