1, 2. ¿Keniuj taltikpakneminij amo monejnemiltiayajok kemej Noé, uan keniuj momachiliaya Abrahán?

ABRAHÁN moixajokui. * Tachixtok itech zigurat, se templo uejkapan tein moita itech nochi xolal kampa nemi. Ueli kiita ke pankisa pokti tein kisa ompa. Nesi ke tiopixkamej akin kiueyichiuaj tiotsin Metsti oksepa kimakatokej netetayokolilmej ompa. Mokaki itech ojmej keniuj chikauak motataujtijtokej. Abrahán moixijkuania, yoltejko uan kisentoka youi ichan. Keman panoua tatajko kampa yetokej taltikpakneminij, xa hasta ixkualani keman kiita ke okachi miakej kinueyichiuaj tiotsitsin itech xolal Ur. ¡Taltikpakneminij tel amo monejnemiltiajok kemej Noé!

² Noé momikilij ome xiuit achto ke yoliskia Abrahán. Keman Noé uan ichankauan kiskej itech arca satepan keman panok Tetsaujkakiouit, nejin takat yolmelauak kimakak Dios seki netetayokolilmej, uan yejuatsin kinankilij keman kinextij se arco iris ne iluikak (Gén. 8:​20; 9:​12-14). Itech nejon tonalmej, onkaya sayoj se taneltokalis itech nochi taltikpak uan yejua katka tein melauak. Sayoj ke itech itonaluan Noé uan hasta axkan panokejya miak xiujmej uan motelmiakilijkejya taltikpakneminij, sayoj ke amo miakej kitekitiliaj Jiova. Noyampa, taltikpakneminij kinueyichiuaj tiotsitsin. Hasta ipopaj Abrahán, Taré, no poui iniuan itech nejon taueyichiualis, xa kichijchiua tiotsitsin (Jos. 24:2).

3. ¿Toni kualneskayot kipiaya Abrahán, uan toni uelis techmachtis ineskayo?

³ Sayoj ke, Abrahán taman monejnemiltiaya. Moixmatia kemej se takat akin iuan takuaujtamatia Dios, uan ijkon kemej panotiyayaj xiujmej okachi mochikauaya i+takuaujtamatilis. Yejua ika tatitanil Pablo, ika inepaleuil Dios, kijkuiloj ke yejua “uejkautat de nochi nekes ten takuautamatiske iuan Dios” (xikonixtajtolti Romanos 4:​11). Maj  tikitakan toni kipaleuij maj tel iuan takuaujtamati Dios uan keniuj tejuan no ijkon uelis tikchiuaskej.

4, 5. ¿Akoni xa kipaleuij Abrahán maj kiixmati Jiova, uan keyej tikijtouaj nejon?

⁴ ¿Akoni kipaleuij Abrahán maj kiixmati Jiova? Tikmatij ke nemiaj seki itekitikauan Dios yolmelaujkej itech nejon tonalmej. Semej yejua Sem. Maski amo yejua katka itayekankakoneuj Noé, miakpa itech Biblia achto moajsi itokay, xa porin katka se takat akin kipiaya ueyi takuaujtamatilis. * Ta satepan keman mochiuak Tetsaujkakiouit, Noé kijtoj ke Jiova katka “iDios Sem” (Gén. 9:​26). Ika nejin tikitaj ke Sem kitelpoujkaitaya Jiova uan kiueyichiuaya kemej yejuatsin kiyolpaktia.

⁵ Sayoj ke ¿Abrahán kiixmatik Sem? Xa kemaj. Maj itech titanemilikan Abrahán keman okichpilok, kiixitstok Sem, ichankauj akin xiuejya uan nesi ke tel tamatkej. ¡Xa kitelmoujkaita kimatis ke yejua nenkaya panoua naui ciento xiujmej! Sem kiitak nochi tein amo kuali tein mochiujtoya achto ke mochiuaskia Tetsaujkakiouit uan ompa yetoya keman taapexonik oso taatemik itech taltikpak. Satepan, kiitak keniuj mochijchiuayaj yankuik altepemej keman taltikpakneminij okachi miakiayaj. Uan no, nemik itech tonalmej tein semi ouijkej keman nemia Nemrod, akin kiixnamikik Dios uan tanauatij maj mochijchiua ueyi kali itech xolal Babel. Sem amo tapaleuij maj mochijchiua nejon ueyi kali. Yejua ika, keman Jiova kinpatilij inintajtoluan akin kemaj tapaleuijkej, Sem uan ichankauan, kampa no pouia Abrahán, kisentokayaj tajtouayaj tajtol tein yekinika onkaya: itajtol ipopaj, Noé. Tein melauj, Abrahán kitelpoujkaitaya Sem. Uan kemej nejin takat yolmelauak nemikok miak xiujmej keman nemia Abrahán, xa yejua akin kipaleuij maj kiixmati Jiova.

6. 1) ¿Keniuj kinextij Abrahán ke kiajsikamatik keyej Dios kiualkuik Tetsaujkakiouit? 2) ¿Keniuj nemiaj Abrahán uan Sara?

⁶ Kemej yeski, Abrahán amo keman kielkauak keyej Jiova kiualkuik Tetsaujkakiouit uan mochikauak kiyolpaktis Dios, ijkon kemej kichiujka Noé. Yejua ika, amo kinueyichiuaya tiotsitsin uan amo katka kemej oksekin taltikpakneminij, maski yeskiaj ichankauan. Tein kemaj,  Abrahán kiajsik se tel kuali inamik, Sara. * Katka tel kuali siuat amo sayoj porin katka kuakualtsin, ta porin tel takuaujtamatia iuan Dios. Abrahán iuan monamiktij, uan maski amo kipiayaj konemej, tikyekmatij ke kisentekitiliayaj Dios ika pakilis. Uan no, kemej Lot, isobrino Abrahán, momikilijkaj itatuan, yejua uan Sara kiiskaltijkej.

7. ¿Keyej moneki maj itatojtokakauan Jesús kichiuakan kemej Abrahán?

⁷ Abrahán amo kikauak Jiova uan amo keman kinueyichiuak tiotsitsin kemej kichiuayaj itech xolal Ur. Iuan inamik, kiixtalij amo kichiuas tein nochin kichiuayaj. Komo tiknekij tikpiaskej yekmelauj takuaujtamatilis, no ijkon moneki tikchiuaskej, maj amo timouikan tiyeskij titamamej. Jesús kijtoj ke itatojtokakauan amo ‘pouij iuan in taltikpakuanij’ uan no kijtoj ke yejua ika kintauelitaj (xikonixtajtolti Juan 15:​19). Komo tejuatsin kemansa tikonita ke mochankauan oso oksekin taltikpakneminij mitsonixtopeuaj porin tikontekitilia Jiova, xikonelnamiki ke amo sayoj tejuatsin mitsonpanoua nejon. Tein melauj, tikonchiujtok kemej kichiujkej itekitikauan Dios ne uejkauj, kemej Abrahán uan Sara.

8, 9. 1) ¿Toni kipanok Abrahán se tonal? 2) ¿Toni Jiova kinauatij Abrahán?

⁸ Se tonal, Abrahán kipanoua se taman tein amo keman kielkauas: ¡Jiova kimaka se tanauatil! Biblia amo semi kijtoua keniuj kinauatij, sayoj ke kemaj kijtoua ke “Totajtsin Dios monextij ika ichikaukauelilis” iixpan nejin takat yolmelauak (xikonixtajtolti Hechos 7:​2, 3). Xa ika inepaleuil se ángel, Abrahán kiitak se tepitsin ichikaualis okachi Ueyi Taixyekankej. Ika nejin, ueli tiknemiliaj ke xa semi kiyolchikauak kiitas ke tel taman katka Dios akin yoltok akin yejua kitekitiliaya uan tiotsitsin tein amo yoltokej tein taltikpakneminij kinueyichiuayaj.

⁹ Sayoj ke ¿toni Dios kinauatij Abrahán? “Xikauteua ya mopueblo uan nochi mochankauan uan xiyo xikalyetoti kampa ne pueblo ten Nejuatsin nimitsnextiliti.” Tikitaj ke Jiova amo kiiluia kani moneki yas; sayoj kiiluia ke kinextilis kani. Sayoj ke achto, Abrahán monekia kisas itech ixolal kampa nemia uan kampa nemiaj ichankauan. Itech xolalmej tein moajsiaj tonalkisayampa itech mar Mediterráneo, semi kintelpoujkaitayaj ininchankauan. Komo aksa kinkauaya ichankauan uan yaya uejka nemiti, katka se taman tein tel amo kuali. Sekin kiitayaj ke okachi amo kuali ke komo momikiliskia.

10. ¿Keyej xa kinouijmakak Abrahán uan Sara kikauaskej ininchan tein moajsia Ur?

¹⁰ Tein melauj, xa semi ouij kikisak Abrahán kikauas nochi tein kipiaya itech xolal Ur. Miak taman kinextia ke Ur katka se xolal kampa  kuali tataniaj uan tel miakej ompa nemiaj (xikonita recuadro “ Xolal tein kikaujkej Abrahán uan Sara”). Keman tachkuanij, kiajsinij ke seki kalyetouanij nemiaj iniuan inintakeualuan itech kuajkuali kali uan uejueyi. Itech miak kalmej onkaya 12 cuartos oso okachi, uan kalixpan uejka takaujtoya uan soujtoya tet. Tein okachi kipiayaj katka kampa mopakayaj, kitilanayaj at hasta kalijtik uan kipiayaj kani yaya at tein pitsotik. Uan no, maj tikelnamikikan ke Abrahán amo telpochok katka uan Sara amo ichpochok katka: Abrahán xa kipiaya kemej 70 xiujmej, uan Sara kemej 60. Kemej se kuali tetakauj, Abrahán xa kitemouaya maj Sara kuali yeto. ¿Ueliskia kuali kiyekpias uan kitekipanos kampa yayaj? Xa miakpa motapouijkej tein kimouiliayaj uan tein kintekipachouaya uan xa miakpa no motajtaniayaj toni kinpanoskia kampa yaskiaj. Yejua ika, uelis tiknemiliskej ke Abrahán tel yolpakik keman Sara kiiluij ke kinekia yas iuan. Ijkon kemej Abrahán, motemakak kikauas kuali nemilis tein kipiaya ompa ichan.

11, 12. 1) ¿Toni monekia kiixejekoskej uan toni tekit monekia kichiuaskej achto ke kisaskiaj Abrahán uan Sara? 2) ¿Toni tionmonemilia ke panotoya itech tonal keman kiskej?

¹¹ Keman kiixejekojkej tein kichiuaskej, Abrahán uan Sara moneki kichiuaskej miak taman. ¡Onkak miak tekit! ¿Toni kiuikaskej itech nejon xolal kampa amo ixmatij? ¿Toni kikauatij? No moneki kiixejekoskej toni panoti iniuan ininchankauan, inintakeualuan uan iuan Taré, ipopaj Abrahán. ¿Kuali yeski maj iniuan youi? Abrahán uan Sara kinemiliaj ke kemaj, porin kinekij kiyekpiaskej hasta keman momikilis. Uan nesi ke Taré amo kinueyichiuaok tiotsitsin, porin ika miak pakilis kijtoua ke yas iniuan. Uan itech Biblia kijtoua ke, kemej yejua tetat, yejua akin kinkixtia itech xolal Ur. Uan Lot, isobrino Abrahán, no iniuan youi (Gén. 11:​31).

¹² Ejko tonal keman moneki kisteuaskej. Xionmonemili tein panotok: kipanauijkejya tepamit uan at tein taltikpakneminij kiojtijkej maj kiyoualo xolal; nochin kalyetouanij uan takeualmej peuatijya ojtokatij. Kinsentilijkejya tapialmej, kintamamaltijkejya asnos uan camellos, uan nochin yetokejya kampa moneki. * ¡Nochin tel yolpaktokej! Axkan nochin kiitaj Abrahán, akin kinnextilia ke moneki peuaskejya ojtokaskej. Nimantsin, taikampa mokaua xolal Ur, kampa amo kemanok mokepaskej.

13. ¿Keniuj axkan itekitikauan Jiova kichiuaj ijkon kemej Abrahán?

¹³ Itech nejin tonalmej, miakej itekitikauan Jiova youij kampa okachi monekij tanojnotsanij. Sekin momachtiaj se tajtol uan ijkon ueli kinnojnotsaj okachi taltikpakneminij ika iTekiuajyo Dios oso kipapataj kemej tanojnotsaj maski amo keman ijkon kichiuanij oso ouij  kinkisa. Akin kichiuaj nejon moneki kikauaskej miak taman, kemej se kuali kali oso okseki taman, ijkon kemej kichiujkej Abrahán uan Sara. ¡Tel kuali tein kichiuaj! Komo no ijkon tikpiaj totakuaujtamatilis, senkis uelis tikmatiskej ke Jiova techtatiochiuis uan ke nochipa techmakas okachi ke tein tejuan uelis tikmakaskej (Heb. 6:​10; 11:6). Axkan, ¿keniuj Dios kitatiochiuij Abrahán?

14, 15. ¿Keniuj yayaj keman kiskej Ur hasta Harán, uan keyej Abrahán xa mokaltalij ompa seki tonalmej?

¹⁴ Abrahán uan akin iuan youij amo moketsaj, uan momatkejya ojtokaskej. Abrahán uan Sara monojnotstiyouij, kemansa nejnemij, uan kemansa youij itech se tapial. Amo moyektenkakij porin tsijtsilintiuj seki tsikitsitsin campanas tein kiuikaj tapialmej. Hasta akin amo momattoyaj ojtokaskej, axkan nochin momatkejya tatemouiskej uan oksepa tatamamaltiskej. Uan nochipa keman oksepa peua ojtokaj, kipaleuiaj Taré, akin xiuejya, maj kualtsin youi ipanko se camello oso se asno. Youij nochi atenoj itech ueyiat Éufrates. Panouaj tonalmej, semanas, uan yejuan kisentokaj yolik ojtokaj.

¹⁵ Ompa, satepan ke ojtokakej kemej 960 kilómetros, kinajsitij seki kaltsitsin ijtitekontikej uan chijchiujtokej ika sokit: yetokej itech xolal Harán, kampa monamikiaj ojmej kampa ika yayaj tanamakanij  itech tonalkisayampa uan tonalkalakyampa. Abrahán ompa mokaltalia seki tonalmej, xa porin ipopaj amo taxikouaok.

16, 17. 1) ¿Toni motenkauak Dios iuan Abrahán? 2) ¿Keniuj Jiova kitatiochiuij Abrahán itech xolal Harán?

¹⁶ Satepan, keman Taré kipia 205 xiujmej momikilia (Gén. 11:​32). Abrahán xa tel tayokoxtok. Sayoj ke Jiova oksepa iuan tajtoua uan nejon kiyolseuia. ¿Toni kiiluia axkan? Oksepa kiiluia tein kinauatijka keman nemia Ur uan okachi kimelauilia toni tatiochiualismej kiselis. Itechkopa Abrahán mochiuas “se ueyi altepet”, uan ika tein kichiuas, nochin taltikpakneminij uelis kiseliskej tatiochiualismej (xikonixtajtolti Génesis 12:​2, 3). Tein Jiova iuan motenkauak Abrahán semi kiyolchikauak maj kisentoka ojtoka.

¹⁷ Sayoj ke axkan moneki kiuikaskej miak tamanok. Itech xolal Harán, Jiova kitatiochiuij Abrahán, uan okachi kipia miak taman. Biblia kijtoua ke kiuikak “nochi tein ininaxkatik tein yejuan kisentilijkaj uan taltikpakneminij akin kinselijkaj Harán” (Gén. 12:5). Abrahán monekia kinpias miak takeualmej uan miak taman tein iaxka, porin ijkon ueliskia itechkopa mochiuas se altepet. Nejin amo kijtosneki ke moneki tikchiaskej maj Jiova kinmaka itekitikauan miak taman, tein kemaj kijtoua ke kinmakas nochi tein kinpaleuis maj kichiuakan itanejnekilis. Ompa, kemej oksepa moyolchikauak, Abrahán peua oksepa ojtoka, maski amo kimati kani ajsiti.

18. 1) ¿Kemanian Abrahán moajsik itech se tonal tein nochin itekitikauan Dios kiitaj ke motelneki? 2) ¿Toni okseki taman mochiuak itech tonal 14 metsti nisán xiujmej satepan? (Xikonita recuadro “ Se tonal tein motelneki”.)

¹⁸ Satepan keman ojtokakej miak tonalmej, ajsikej Carquemis, se xolal kampa ika miakej ojtokanij kipanauiayaj ueyiat Éufrates. Xa itech nejin xolal Abrahán moajsik itech se tonal tein nochin itekitikauan Dios kiitaj ke motelneki. Itech xiuit 1943 achto itech totonaluan, xa itech tonal 14 itech metsti tein satepan motokaytiskia nisán, Abrahán kipanauij ueyiat Éufrates (Éx. 12:​40-​43). Kampa ika sur moajsia tal tein Jiova kiiluijka ke kinextiliskia. Itech nejon tonal tein motelneki, peuak mochiua tein Dios iuan motenkaujka.

19. ¿Toni motenkauak Jiova iuan Abrahán, uan toni xa monemilij ke ika mouikaya?

¹⁹ Keman ojtokatoyaj kampa ika sur, nochin moketsaj kampa ika moajsij uejueyi  koujmej tein iaxka Moré, itech xolal Siquem. Ompa Jiova oksepa tajtoua iuan Abrahán. Axkan, iuan motenkaua ke ikoneuan ininaxkatis nejon tal. ¿Kinemilij Abrahán ke tein motenkaujtoya Jiova mouikaya ika tein kijtojka itech xochital tein moajsia Edén, keman kijtoj ke ualaskia se ‘tekonetsin’ akin kinmakixtiskia taltikpakneminij? (Gén. 3:​15; 12:7.) Xa kemaj. Abrahán xa peuaya tepitsin kiajsikamatia ke yejua tapaleuijtoya maj mochiua itanejnekilis Jiova.

20. ¿Keniuj kinextij Abrahán ke kipatiuitaya tatiochiualis tein Jiova kimakak?

²⁰ Abrahán kitelpatiuitaya tatiochiualis tein Jiova kimakak. Ijkon kemej okachi ojtokaya ika nejmachkayot itech nejon tal kampa nemiaj cananeos, Abrahán moketsak uan kichijchiuilij Jiova seki altares, achto kampa ika moajsij uejueyi koujmej tein iaxka Moré uan satepan kampa ika xolal Betel. Biblia kijtoua ke kitataujtiaya Jiova. Xa kitasojkamatiliaya Dios porin kikauak maj kiita tal tein ininaxkatiskia ikoneuan. Uan xa no kinixmatiltiaya Dios taltikpakneminij akin ompa nemiaj (xikonixtajtolti Génesis 12:​7, 8). Tein melauj, satepan okachi moyejyekoskiaok itakuaujtamatilis. Sayoj ke amo keman moyolnonotsak porin kikauak nochi tein kuali tein kipiaya itech xolal Ur. Okachi kuali, tanemilij itech tein Jiova motenkaujka. Biblia kijtoua ke “kichiaya altepet tein kipia kuajkuali tatsineualonimej, tein Dios kichijchiuak” (Heb. 11:​10, TNM).

21. ¿Toni tikmatij ika iTekiuajyo Dios tein Abrahán amo kimatia? ¿Toni tikixtaliaj tikchiuaskej?

²¹ Tiitekitikauan Jiova axkan, okachi tikajsikamatij ke Abrahán toni nejon altepet tein ika motajtoua itech Hebreos 11:​10, tein kijtosneki, iTekiuajyo Dios. Kemej neskayot, tikmatij ke nejon Tekiuajyot taixyekantokya ne iluikak uan ke amo uejkaua kitamis nochi tein amo kuali tein mochiua itech taltikpak. No tikmatij ke tekiuaj itech nejon Tekiuajyot yejua Jesucristo, teKonetsin akin uejkaujya Abrahán kiiluijkaj ke ualaskia. ¡Semi kualtsin yeski keman tikitaskej ke nejin takat yolmelauak oksepa nemi uan kiajsikamati nochi itanejnekilis Dios uan keniuj mochiuak! ¿Tikonuelitaskia tikonitas keniuj Jiova kichiua nochi tein motenkaua? Komo ijkon, xikonsentoka xikontojtoka ineskayo Abrahán. ¿Keniuj? Ika pakilis xionmotemaka tikonkauas miak taman uan ijkon tikontekitilis Jiova, xikontakamati uan xikontasojkamati ika nochi moyolo sejse tekit tein tikonselis. Komo ijkon tikonchiua, Abrahán, akin moixmati kemej ininpopaj nochin akin takuaujtamatij, no uelis mochiuas kemej yeskia mopopaj.