Kunanakas utji uk yatiñataki

Skip to table of contents

2 YATICHÄWI

Alajjpachanwa Diosan Reinopajj uttʼayasi

Alajjpachanwa Diosan Reinopajj uttʼayasi

¿KUNSA YATEQAÑÄNI?

Diosajj Reinop uttʼayasiñapatakiw markapar wakichäna

1, 2. ¿Kunas nayra tiemponakan pasawayi, ukat kunatsa jaqenakajj uk pasir jan uñjapkäna?

 AKAPACHANJJA, kunayman cambionakaw nayratpach utjawayi, ukatwa walja jaqenakajj akham jisktʼasipjje: “¿Uka tiemponakan jakañajj kunjamäsapänsa?” sasa. ¿Jumajj ukham jisktʼasirïtati? Jumatï uka tiempon jakasamäna ukhajja, ¿kunatsa uka cambionakajj utjäna uk cheqapunit uñjasamäna? Kunas nayra tiemponakan pasäna ukat kunjamsa yaqhep gobiernonakajj aynachtʼapjjäna, uka toqetwa yaqhep libronakajj parli. Ukjja, janiw taqe jaqenakajj uñjawayapkiti. Cheqas marka apnaqerinakakiw tantachtʼasisin mä amtar puriwayapjje. Ukampis kuntï amtawayapki ukajj walja jaqenakan jakäwipwa mayjtʼayawayi.

2 Kuna yaqha jachʼa cambios utjawayaraki uka toqetwa jichhajj parltʼañäni. Ukjja janiw mä jaqes uñjawaykiti, ukampis kunatï pasawayki ukajj walja jaqenakaruw yanaptʼawayi. Cheqas Diosan Reinopaw alajjpachan uttʼayasïna, mä arunjja, Jesusaw Reyit uttʼayatäjjäna. Uka gobiernow aka ñanqha pach tukjani sasaw Diosajj walja maranak nayrajj arsüna (Daniel 2:34, 35, 44, 45 liytʼañataki). ¿Kunatsa jaqenakajj uka Reinon uttʼayasitap jan uñjapkpachäna? ¿Janit Jehová Diosajj jaqenakan uk yatipjjañap munkpachäna? Jan ukajj ¿kunatï jutïrin pasañapäkäna ukatakich taqe chuyma servirinakapar wakichaskpachäna?

Mä khitataw thaki wakichañapäna

3-5. 1) ¿Malaquías 3:1 ­qellqatan parlki uka ‘suma arustʼäw apanir khitatajj’ khitïpachasa? 2) ¿Khitis ‘suma arustʼäw apanir khitata’ nayrajj uñstañapäna?

3 Cristojj Reyjam apnaqañ qalltañapäkäna uka tiempotakejja, nayratpachaw Jehová Diosajj markapar wakichañ amtawayi. Ukatwa Malaquías profetajj akham qellqäna: ‘Nayaw maynir khitä, nayatak thaki wakichañapataki. Ukat kawkïr Tatiturutï jumanakajj thaqhasipkayäta, ukajj jankʼakiw temploparojj mantani. ¡Suma arustʼäw apankani uka khitatamp chika!’ sasa (Mal. 3:1).

4 ¿Kunjamsa jichhürunakan uka profeciajj phoqasiñapäna? Templopan servipkäna ukanakarojja, ¿kunapachas Jehová ‘Tatitojj’ uñjir jutañapäna? Uka profeciarjamajja, ‘suma arustʼäw apanir’ khitatampiw Jehová Diosajj jutañapäna. Uka khitatajj Diosan Reinopan apnaqeri Jesucristowa (Luc. 1:68-73). Reyjam apnaqañ qalltañapäkäna uka qhepatwa jupajj Diosan markap uñjiri ukat qʼomachiri aka Oraqer jutañapäna (1 Ped. 4:17).

5 Ukampis Malaquías profetajj parlki uka nayrïr khitatajja, ¿khitïpachasa? Jupajj janïr Cristojj apnaqañ qalltañapäkäna ukhaw uñstaniñapäna. Ukhamajj 1914 mara nayrajja, ¿khitis Jesusan apnaqañapatak thak wakichpachäna?

6. Diosan markaparuw nayrïr khitatajj jutïr uru­nakatak wakichañapäna, ¿uka khitatajj khitïpa­chänsa?

6 ¡Uk yatiñatakejj Jehová Diosan markapatwa aka libron jukʼamp yatjjatañäni! 1800 maranakanjja, mä qawqhanikiw kʼari cristianonak taypin cheqa cristianöpjjatap uñachtʼayapjjäna. Jupanakajj Bibliat Yatjjatirinaka sasin uñtʼatäpjjänwa. Kunjamtï yatjjatkañänejja, Charles Taze Russell sat jilataw yanapirinakapampejj nayrïr ‘khitatjam’ Diosar serviwayapjje. Jupanakaw Diosan markaparojj Bibliat sum qhanañchawayapjje ukat jutïr urunakatakis sum wakichtʼawayapjjaraki. Jichhajj kunjamsa uka ‘khitatajj’ luräwinakap phoqawayi ukwa pusi toqet uñjañäni.

Cheqa yatichäwinakarjamaw Diosar yupaychapjjäna

7, 8. 1) 1800 maranakanjja, ¿‘jan jiwir almanïtanwa siski uka yatichäwejj kʼariwa’ sasin khitinakas qhanstayapjjäna? 2) ¿Kuna yaqha kʼari yatichäwinaksa Russell jilatasa yanapirinakapas qhanstayapjjäna?

7 Bibliat Yatjjatirinakajja Diosan yanaptʼapwa oracionan mayisipjjäna; ukhamatwa Biblian cheqa yatichäwinakap amuytʼapjjäna, ukat mayaruk sum apthaptʼasajj yaqhanakaruw yatiyapjjarakïna. Cristianöpjjtwa siri jaqenakajja, walja maranakaw Diosar jan serviri jaqenakan uñstayat kʼari yatichäwinakap yatichapjjäna. Sañäni, jupanakajj jan jiwir almanïtanwa sasaw sapjjäna. Ukampis 1800 maranakanwa mä qawqha jaqenakajj uka toqet sum yatjjatapjjäna. Ukat ‘uka yatichäwejj janiw Bibliarjamäkiti’ sasaw amuyapjjarakïna. Ukatsti, jan ajjsarasaw Henry Grew, George Stetson ukat George Storrs sat chachanakajja, qellqatanak toqe ukat arstʼäwinak toqejj Supayan uka yatichäwipajj kʼarïtap uñachtʼayapjjäna. a Ukham lurapjjatapajj Russell jilatatakisa yanapirinakapatakisa wali askïnwa.

8 Yaqha jan amuykañ kʼari yatichäwinak utjatapwa Bibliat Yatjjatirinakajj amuyapjjarakïna. Sañäni, suma chuyman jaqenakajj jiwjjasin alajjpacharuw sarjjapjje, Diosaw juchararanakarojj infiernon wiñayatak tʼaqhesiyi siski uka yatichäwinaka. Ukatwa Russell jilatasa ukat yanapirinakapasa, ‘uka yatichäwinakajj kʼariwa’ sasin periodiconakan qellqaskäna uka arstʼäwinakana, libronakana, folletonakana ukat tratadonakan jan ajjsaras yatiyapjjäna.

9. Trinidad yatichäwin kʼarïtapjja, ¿kunjamsa Yatiyañataki revistajj qhanstayäna?

9 ‘Trinidad yatichäwejj kʼariwa’ sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj jaqenakar qhanañchapjjarakïna. 1887 maranjja, Yatiyañataki b sat revistajj akham sänwa: “Jehová Diosajj khitisa, Jesusajj khitirakisa uk Bibliajj sum qhanañchi” sasa. “Ukhamajja, kimsa diosajj mä diosaruw tuku ukat mä diosajj kimsaruw jaljtaraki sañajj janipuniw walïkiti. ¡Kunjamarak jaqenakajj ukar creyipjjanisti! Cheqansa, religionanakajj ikirasipkiwa, kʼari yatichäwinakamp qʼala engañjatäpjjewa” sasaw uka revistajj sarakïna.

10. ¿Kunas 1914 maran ­pasañapäna?

10 Yatiyañataki sat revista qellqerinakajja, kunapachas Cristojj kuttʼaniñapäna uka toqet parlir profecianakat wal yatjjatañ munapjjäna. Daniel profetajj parlkäna uka ‘paqallq marajj’ tukusjjani, ukhaw Diosajj Reinop uttʼayani sasaw uka ajllitanakajj amuyapjjäna. Cheqansa, ‘paqallq marajj’ 1914 maranwa tukusjjani sasajja, 1870 maranwa qhanañchjjapjjäna (Dan. 4:25; Luc. 21:24). Kunas uka maran pasani uk janis jupanakajj sum amuyapkchïnjja, kuntï Bibliat yateqapkäna ukjja taqeniruw yatiyapjjäna. Uka yatichäwinakajj jichhürunakansa wal yanaptʼistu.

11, 12. 1) ¿Khitinakaw cheqa yatichäwinak qhans­tayapjje sänsa Russell jilatajja? 2) Kuntï Russell ­jilatasa yanapirinakapasa 1914 mara nayrajj lurap­käna uka toqetjja, ¿kamsnasa?

11 ‘Nanakaw uka yatichäwinak qhanstayapjjta ukat amuytʼapjjarakta’ sasajja, janiw Russell jilatasa ni yanapirinakapasa jachʼañchasipkänti. Antisas ‘yaqhanakaw nanakat nayrajj uka yatichäwinak sum yatjjatawayapjje’ sasaw Russell jilatajj säna. Ukat ‘Jehová Diosaw horasaparu kuntï markapajj yatiñapäki uk sum yatichi’ sasaw jupajj sarakïna. Jehová Diosaw Russell jilatarusa ukat yanapirinakaparus cheqa yatichäwinak qhanstayapjjatapat wal bendecïna. Tiempompejja, kʼari cristianonakasa ukhamarak cheqa cristianonakasa khitinakäpjjänsa ukajj qhanäjjänwa.

Russell jilatasa ukat yanapirinakapasa jan ajjsarasaw cheqa yatichäwinak qhanstayapjjäna

12 Taqe chuymaw uka jilatanakajj 1914 mara janïr purinkipan cheqa yatichäwinak sum qhanstayañatak wal chʼamachasipjjäna, ukajj wali askipunïnwa. Uka tiempot parlkasajja, Yatiyañataki noviembre 1, 1917 maran mistkäna uka revistan akham sänwa: “Millón millón jaqenakaw jichhürunakan kʼari yatichäwinak apanukjjapjje. Janiw infiernorusa, ni ukham yaqha kʼari yatichäwinakarus ajjsarjjapjjeti [...]. Kunjamtï umajj qotat jitsunkejja, ukhamarakiw Diosan cheqa yatichäwinakapajj aka Oraqpachar phoqantaski. 40 jila maranak nayraw ukajj qalltawayi. Oraqpachan cheqa yatichäwinak jan yatiyasiñapatakiw jan wali jaqenakajj jarktʼañ munapjje, ukampis inamayaw chʼamachasipjje. Qotat jitsunki uka umjja mä pichañampikis jarktʼañ munapkaspa ukhamawa” sasa.

13, 14. 1) ¿Kunjamsa ‘khitatajj’ Criston Reyjam apnaqañapatakejj thak sum wakichäna? 2) Patak jila maranak nayr jakapkäna uka jilatanakatjja, ¿kunsa yateqassna?

13 Jehová Diosajj khitisa ukat Jesucristo Yoqapajj khitirakisa uk Diosan servirinakapajj jan sum amuyapkasapäna ukhajja, ¿Cristojj apnaqañ qalltañapäkäna uka tiempotakejj wakichatäpjjasapänti? ¡Janiw wakichatäpkasapänti! Maysa toqetjja, ‘jan jiwir almanïtanwa’ sasin Diosan servirinakapajj amuyapjjasapäna ukhajja, janirakiw wakichatäpkasapänti. Jan jiwir cuerponïñajj Diosan mä regalopawa, ukjja Criston mä qawqha arkirinakapakiw katoqapjje. Ukatjja, ‘infiernon tʼaqhesiñäni’ sasin sapjjasapäna ukhajja, ¿wakichatäpjjasapänti? Janiwa. Ukhamasti, Cristojj Reyjam apnaqañ qalltkäna uka tiempotakejja, Bibliajj parlki uka ‘khitatajj’ sumwa thak wakichäna.

14 ¿Uka urunakan jakapkäna uka jilatanakat kunsa yateqassna? Jiwasajj jupanakjamarakiw Biblia sapüru liyiñasa ukat sum yatjjatañasaraki (Juan 17:3). Akapachankir qollqe chuyma jaqenakajj Diosat jayarstʼatäpjjewa, jiwasajj janiw jupanakjamäñ munktanti, ukatwa Bibliat yatjjatañasapuni (1 Timoteo 4:15 liytʼañataki).

“Nayankir jaqenaka, mistjjapjjam uka markata”

15. ¿Kunsa Bibliat Yatjjatirinakajj jukʼat jukʼat amuyjjapjjäna? (Qhanañchäwip uñjjattʼäta.)

15 Akapachankir kʼari religionanakatjja jitheqtañasapuniwa sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj yatichapjjäna. 1879 maranwa Yatiyañataki revistajj “Babilonia Iglesiat” parläna. ¿Papa sasin uñtʼatäpki ukanakatti parlaskpachäna? Jan ukajj ¿Católica Iglesiatcha parlpachäna? Bibliajj parlki uka Babiloniajj Católica Iglesiawa sasaw protestante religionanakajj walja maranak yatichapjjäna. Ukampis taqpach kʼari religionanakaw Babilonia taypinkapjje sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj jukʼat jukʼat amuyjjapjjäna. ¿Kunatsa ukham amuyapjjpachäna? Taqe uka religionanakaw kʼari yatichäwinak yatichapjjäna. c Tiempompejja, kʼari religionankapkäna ukanakajj kunsa lurapjjañapäna uk qhanwa Bibliat apstʼat qellqatanakajj qhanañchjjäna.

16, 17. 1) ‘Kʼari religionat mistjjapjjañamawa’ sasajja, ¿kunjamsa La Aurora del Milenio sat kimsïr librosa ukat Yatiyañataki sat revistas qhanañchäna? 2) ¿Kunatsa nayrajj uka yatichäwinakar waljanejj jan istʼapkäna? (Qhanañchäwip uñjjattʼäta.)

16 Khä 1891 maran La Aurora del Milenio d sat kimsïr librojj akham sänwa: “Cristianöpjjtwa siri taqpach iglesianakajj janiw Diosan katoqatäpkiti” sasa. Ukat kunatsa uka Babiloniat mistuñajj wakisi uk sumwa akham sasin qhanañchäna: “‘Uka iglesiankirinakajj kʼarinakwa yatichapjje ukat jan walinakwa lurapjjaraki’ sasin maynejj amuychi ukhajja, jankʼakiw uka iglesiat mistjjañapa” sasa.

17 Khä 1900 marana, enero phajjsitak mistkäna uka Yatiyañataki revistajj kʼari religionanakar sarasipkakïna ukanakar amuytʼayañatakiw apsusïna. Jupanakajj akham sapjjerïnwa: “Kunatï cheqäki uk yatisktwa, awisakiw yaqha iglesiar sartjja” sasa. Uka revistan akham jisktʼanakaw utjäna: “Maynitï Babiloniat jitheqtasin ukar saraskakispa ukhajja, ¿‘walikiw’ sasmati? ¿Janit Diosajj taqe kunan istʼatäñ munkpacha?” sasa. Revistajj akham saskakïnwa: “Kunapachatï maynejj mä iglesiar sari ukhajja, uka iglesiampiw taqenin uñjkata mä acuerdoru jan ukajj mä amtar puripjje. Ukat uka iglesiat taqenin uñjkata mistuñapkama, jan ukajj sutip apsuyañkamaw uka acuerdorjam sarnaqañapa” sasa. Tiempompejja, jukʼamp qhana ewjjtʼanakaw uka toqet utj-jjäna. e Jehová Diosan servirinakapajj kʼari religionat mistjjapjjañapapunïnwa.

18. ¿Kunatsa Diosan markapajj Jachʼa Babiloniat mistjjañapäna?

18 ‘Jachʼa Babiloniat mistjjapjjam’ sasin Jehová Diosan markapar kutin kutin jan amtayaskasapäna ukhajja, ¿Reyjam uttʼayat Jesusajj wakichtʼat ajllit cristianonak aka Oraqen jikjjatasapänti? Janiwa. Kawkïr cristianonakatï Babiloniat mistjjapjje ukanakakiw Jehová Diosar ‘ajayuna, ukhamarak cheqa kankañamp yupaychapjjaspa’ (Juan 4:24). ¿Jiwasat kamsasirakispasa? ¿Kʼari religionan yatichäwinakapat jitheqtañäniti? Diosan aka arunakap janipun armapjjañäniti: ‘Nayankir jaqenaka, mistjjapjjam Babiloniata’ (Apocalipsis 18:4 liytʼañataki).

Diosar yupaychañatakiw tantachasipjjäna

19, 20. Diosar yupaychañataki tantachtʼasiñatakejja, ¿kunjamsa Yatiyañataki sat revistajj chʼamañchtʼäna?

19 ‘Diosar yupaychañatakejj tantachasiñasawa’ sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj yatichapjjäna. Janiw kʼari religionat jitheqtañakejj wakiskiti, jan ukasti, cheqa cristianonakajj cheqa yatichäwirjam sarnaqañatakiw chʼamachasipjjañaparaki. Yatiyañataki sat revista liytʼirinakarojj qalltatpachaw tantachasipjjañapatak chʼamañchtʼasïna. 1880 maran julio phajjsitak mä revistajj mistkäna ukaw uka toqet parläna, ukansti kunjamsa tamanak tumptʼir saräna ukat jilat kullakanakamp tantachtʼasïna ukwa Russell jilatajj sum qhanañchäna. Ukjjarojja, ‘kunjamsa tantachäwinakajj yanaptʼasipktam uk mä qawqha arunakamp qellqanipjjeta’ sasaw jilatajj sarakïna. Uka experiencianakat mä qawqhajj revistanakanwa mistuñapäna. Jilatajj akham sänwa: “Kunjamsa Tatitojj bendecisipktam uk taqeniw yatiñ munapjjta. Ukhamajj cristian jilat kullakanakampejj kunjamsa tantachasisipkta uk yatiyanipjjeta” sasa.

Russell jilataw Bibliat Yatjjatirinakamp chik qontʼatäski, 1909 marana, Copenhague (Dinamarca) sat markana

20 “¿Kunatsa tantachtʼasiñasäspa?” siski uka yatichäwiw Yatiyañataki sat revistan 1882 maran misturakïna. Ukanjja, ‘maynit maynikam chuymachtʼasiñataki, yanaptʼasiñataki ukat chʼamañchtʼasiñatakiw tantachasiñasa’ sasaw cristianonakar ewjjtʼasïna. Revistajj akham sänwa: “Tantachäwinakar sarañatakejj janiw maynin wali yatjjattʼatäñapasa ni chʼikhïñapapunis wakiskiti. Taqenis Bibliapa ukat qellqtʼasiñatak cuadernopa lapizap apaspan. Concordancia sat librsa ukat kuna yanaptʼanakatï utjapktam ukanaksa taqpach apasipjjam [...]. Mä yatichäwi ajllisajja, sum amuytʼañatakejj Diosat qollan ajayup mayisipjjam. Ukatjja, liytʼapjjam, amuykiptʼapjjam ukat uka toqet parliri Biblian yaqha jiskʼa tʼaqanak thaqtapjjarakim. Ukhamatwa cheqa yatichäwinak yateqapjjäta” sasa.

21. Allegheny sat markan tantachasipkäna uka jilat kullakanakatjja, ¿kunsa ­yateqassna?

21 Bibliat Yatjjatirinakan oficinanakapajj Allegheny (Pensilvania, Estados Unidos) sat markanwa jikjjatasïna. Ukan tantachasirinakajj kuntï Hebreos 10:24, 25 qellqatajj siski ukarjamaw phoqapjjäna (liytʼañataki). Charles Capen sat jilatajja, wawatpachaw tantachäwinakar sarirïna, walja maranak qhepatjja jupajj akham sänwa: “Jachʼa tantachäwinak apaskäna uka uta perqanakanjja, Bibliat apstʼat walja jiskʼa tʼaqanakaw qellqkatat utjäna. Mayajj akham sänwa: ‘Maynikiw Yatichirejja, ukasti Cristowa, jumanakasti jilapuräpjjtawa’ sasa. Uka arunakat amtasipuntwa, Jehová Diosan markapanjja, janiw khitis mayninakat sipansa jukʼamp jilankkiti, kunjamtï tatakuranakajj jachʼañchasipki ukhama” sasa (Mat. 23:8). “Uka tantachäwinakanjja, Bibliat sum yatichasïna, jilat kullakanakas jupanakpuraw chʼamañchtʼasipjjäna. Russell jilatasa, sapa mayni jilat kullakanakatwa llakisïna” sasaw Capen jilatajj sarakïna.

22. Tantachasiñataki jilat kullakanakar chʼamañchtʼasïna ukhajja, ¿kunsa jupanakajj lurapjjäna, ukat kunsa jiwasajj jupanakat yateqassna?

22 Diosar taqe chuyma servir cristianonakajj jupanakat yateqasisaw tantachasipjjäna ukat kuna ewjjtʼanakatï uka toqet utjkäna ukarjamaw lurapjjarakïna. Qhepatjja, Ohio ukat Míchigan markanakanwa tamanakajj uttʼayasïna, ukat Norteamérica toqenkir taqpach markanakansa yaqha markanakansa uttʼayasirakïnwa. Ak amuytʼañäni, Jehová Diosar yupaychañatakejj tantachasiñaw wakisi sasin cristianonakar jan yatichaskasapäna ukhajja, ¿Cristojj apnaqañ qalltañapäkäna ukhatakejj wakichatäpjjasapänti? ¡Janiwa! Ukhamajj tantachäwinakar sarañasapuniwa. Jilat kullakanakasamp chika Jehová Diosar yupaychañataki ukat purapat yanaptʼasiñatakejj chʼamachasiñasawa.

Diosan arunakap taqe chuymaw yatiyapjjäna

23. “Taqpach ajllitanakaw yatiyapjjañapa” sasajja, ¿kunjamsa Yatiyañataki ­revistajj qhanañchäna?

23 ‘Taqpach ajllitanakaw Diosan cheqa yatichäwinakap yatiyapjjañapa’ sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj yatichapjjäna. 1885 maranjja, Yatiyañataki revistajj akham sänwa: “Taqpach ajllitanakaw mä luräwi phoqapjjañapatak jawsatäpjje, ukajj suma yatiyäwinak yatiyañawa (Isa. 61:1)” sasa. 1888 maran mistkäna uka revistajj akham sarakïnwa: “Kun lurañas waktʼistu ukajj qhanawa [...]. Janitï uk lurkañäni, jan ukajj uk jan phoqañatak may may parlañäni ukhajja, jayra esclavonakañäniwa. Kuntï Diosajj jiwasar churañ arsuwayki uk katoqañatakis janiw askïkañäniti” sasa.

24, 25. 1) ‘Yatiyañaw wakisi’ sasinak chʼamañchtʼañat sipansa, ¿kunsa Russell ji­latasa yanapirinakapas lurapjjäna? 2) Charles Capen sat jilatan arunakaparjamajja, ¿kunjamas nayrajj yatiyasïna?

24 Russell jilatasa yanapirinakapasa janiw jilat kullakanakarojj ‘yatiyañaw wakisi’ sasinak chʼamañchtʼapkänti. Jan ukasti, Tratados para Estudiantes de la Biblia sat qellqatanakwa apsupjjarakïna. Qhepatjja, uka qellqatanakajj Publicación trimestral de teología antigua sasin uñtʼatäjjänwa. Ukat qollq jan mayisaki uka qellqatanak jaqenakar lakirapjjañapatakiw Yatiyañataki revista leytʼirinakarojj apayasïna.

‘¿Nayatakejj Diosan arunakap yatiyañajj kunja wakiskirisa?’ sasaw jisktʼasiñasa

25 Khä tiempon Diosan arunakap sapür yatiyapkäna uka jilat kullakanakajj colportores sasin uñtʼatäpjjänwa. Charles Capen sat jilatajj ukhamwa irnaqtʼarakïna. Jupajj akham sänwa: “Pensilvania sat markan yatiyañatakejja, Estados Unidos markankir gobiernon mapanakajj utjkäna ukampiw yanaptʼasirïta. Kuna thakinakas markan utjäna ukwa mapajj sum uñachtʼayäna. Ukhamatwa markpachar kayuk purirïta. Awisajj khitinakas Estudios de las Escrituras sat libro munapjjaspa ukanakar visitirejj kimsa uruw sarirïtjja. Ukat mä caballompi carretamp maytʼasisaw uka libronak lakirir wasitat kuttʼirïta. Uka tiemponjja, mä qawqhanikiw autonïpjjäna. Ukhamajj arumäjjäna ukhajja, uywa uñjirinakaruw ‘kawkhansa qorpachayasirista’ sasin jisktʼasirïta”.

Mä colportor jilata. “Mapa de las edades” satäkäna ukaw carretapan dibujtʼatäski

26. 1) ¿Kunatsa cheqa cristianonakajj Diosan arunakap yatiyapjjañapäna? 2) ¿Kunanaksa jisktʼasiñasäspa?

26 Diosan arunakap yatiyañ qalltañatakejja, jan ajjsarirïña ukat jankʼakïñaw wakisïna. Diosan arunakap yatiyañajj kunja wakiskirisa uk cheqa cristianonakar jan yatichaskasapäna ukhajja, ¿Cristojj apnaqañ qalltañapäkäna ukhatakejj wakichatäpjjasapänti? ¡Janiwa! Cheqansa, ‘Cristojj kuttʼaniñapäkäna’ uka tiemponjja, aka Oraqpachanwa yatiyasiñapäna. Diosan markapatakejj yatiyañaw taqe kunat sipansa jukʼamp wakiskirïñapäna (Mat. 24:14). Ukatakiw cristianonakajj wakichasipjjañapäna. Ukhamajj akham jisktʼasiñasaw wakisi: “¿Yatiyañat nayatakejj taqe kunat sipansa nayranki? ¿Yatiyañ laykojj luräwinakaj apanukuristti?” sasa.

Diosan Reinopaw uttʼayasi

27, 28. 1) ¿Kunanaksa apóstol Juanajj mä visionan uñjäna? 2) Jesusajj Reyjam uttʼayatäkäna ukhajja, ¿kunsa Supayasa sajjra­nakapas lurapjjäna?

27 Khä 1914 marajj wali suyatänwa, uka marajj kunas alajjpachan pasäna uk janiw mä jaqes uñjawaykiti. Ukampis apóstol Juanaw kunas pasäna uk sum qhanañchistu. Ukhamajj Juanajj uñjkäna uka visionat sum amuytʼañäni. Jupajj mä ‘warmiruw’ uñjäna, mä arunjja, alajjpachankiri Jehová Diosan markaparu, jan ukajj angelanakaparu, jupanakajj Diosan warmipäkaspas ukhamäpjjewa. Uka warmejj usurïnwa ukat mä yoqall wawa wawachasïna. Uka wawaw ‘fierro varampi taqe markanakaru sum apnaqañapäna, [MT]’. Ukampis ukspachaw wawajj ‘Diosan tronoparu ukhamarak kikpa Dios nayräjjar apatäjjäna’. Ukhaw Juanajj alajjpachat mä jachʼa aru akham sir istʼäna: “Purinjjewa Diosasan qhespiyasiñapajja, munañanïñapasa, jupan apnaqañapasa, Jesucristona munañapampi apnaqañapasa” sasa (Apo. 12:1, 5, 10).

28 Jesusajj Reyjam uttʼayatäkäna ukwa apóstol Juanajj uñjäna. Ukajj jan armkañapunïnwa, ukampis janiw taqenejj kusisipkänti. Supayampi sajjranakapampisti, Diosan angelanakapampiw nuwasipjjäna, uka angelanakarojj Cristow pʼeqtʼäna, juparojj Miguel sutimpiw uñtʼasiraki. ¿Khitis atipjäna? Bibliajj akham siwa: “Uka dragonajj jaqonukutäjjänwa alajjpachatjja. Uka dragonapï nayrapacha uka jachʼa katarïnjja, ukasti Supaya, Satanás satarakiwa, juparakiw aka oraqen jaqenakarojj wali sallqjañanak luri [jan ukajj engañji]. Jupampi angelanakapampisti aka oraqeru jaqtanitäjjapjjänwa” sasa (Apo. 12:7, 9).

1914 maranwa Bibliat Yatjjatirinakajj Criston kuttʼanitap amuyañ qalltapjjäna

29, 30. Cristojj apnaqañ qalltkäna ukhajja, ¿kunanakas aka Oraqena ukat alajjpachan utjawayi?

29 ‘Jan wali urunakajj 1914 maranwa qalltani’ sasaw Bibliat Yatjjatirinakajj nayratpach yatiyapjjäna. Kunjamsa ukajj phoqasini uk janiw ni jupanakas sum amuyapkänti. Kunjamtï apóstol Juanajj siskänjja, uka tiempot aksarojj jukʼampiw Supayajj aka Oraqenkir jaqenakarojj jan waltʼayañapäna. Uka apostolojj akham sänwa: “¡Wali llakisiñarakiw oraqen ukhamarak qotan utjirinakatakejja! Supayasti jumanakan ukaruw wali colerat juti, tiempopan jukʼakïtapa yatisina” sasa (Apo. 12:12). 1914 maranwa Nayrïr Jachʼa Chʼajjwäwejj qalltäna ukat ukhaw Cristojj apnaqañ qalltkäna uka señalajj Oraqpachan uñjasirakïna. Ukhamajj uka maraw ‘qhepa urunakajj’ qalltäna (2 Tim. 3:1).

30 ¡Supayasa sajjranakapasa, jan mayampitakiw alajjpachat jaqoqanitäpjjäna! Ukatwa angelanakajj alajjpachan wal kusisipjjäna. Apóstol Juanajj akham sänwa: “Alajjpachanakasti ukan utjirinakasa kusisipjjam” sasa (Apo. 12:12). Jesusajj Reyit uttʼayatäjjänwa, alajjpachas qʼomachatäjjarakïnwa, ukhamasti Diosar aka Oraqen servipki ukanakar yanaptʼañatakejj Criston Reinopajj wakichatäjjänwa. ¿Kunsa Cristojj nayraqat lurañapäna? ‘Suma arustʼäw apaniri khitatjamajja’, Diosan servirinakapar qʼomachiriw aka Oraqer jutañapäna. ¿Kunjamsa jupanakar qʼomachpachäna?

Yantʼanakaw utjäna

31. Diosan markap qʼomachañ toqetjja, ¿kunsa Malaquías profetajj arsüna, ukat kunjamsa ukajj phoqasiñ qalltäna? (Qhanañchäwip uñjjattʼäta.)

31 Diosan markapar qʼomachaskani ukhajj tʼaqhesiñaw utjani sasaw Malaquías profetajj arsüna. Ukatwa akham säna: “¿Khitis uka jutäwip urupanjja taqe chʼamampi saytʼaspa? ¿Khitiraki pachpa kayupampi saytʼasispa? Mä ninjamaw jupajj jutani suma qʼomachañataki, ukhamaraki mä jabonar uñtata qʼañunak jiwasan chuymasata jareqañataki” sasa (Mal. 3:2). Uka arunakajj phoqasipunïnwa. 1914 marat aksarojja, Diosan markapajj kunayman jan waltʼäwinakanwa uñjasiwayi. Nayrïr Jachʼa Chʼajjwäwinjja, walja jilat kullakanakaw arknaqata, tʼaqhesiyata ukat carcelan jistʼantat uñjasiwayapjje. f

32. 1916 mara qhepatjja, ¿kuna jan waltʼayasiñanakas tama taypin utjäna?

32 Ukat tama taypinwa jan waltʼayasiñanakajj utjarakïna. Jilat kullakanakajja, Russell jilatan jiwatapat walpun llakisipjjäna. Jupajj 64 maranïkäna ukhaw 1916 maran jiwjjäna. Russell jilatajj janis jachʼañchayasiñ thaqkchïnjja, walja jilat kullakanakaw jupar sint jachʼañchapjjäna. ‘Jichhajj janiw khitis cheqa yatichäwinak yatichkistaniti’ sasaw jupanakajj sapjjäna. Yaqhanakasti, janipuniw kun lurañs jukʼamp munjjapjjänti. Ukhamatwa Diosan markap contra saytʼir jaqenakajj utjañ qalltawayi, jupanakaw jilat kullakanakarojj tʼaqjtayapjjäna.

33. Kunanaktï suyapkäna uk jan phoqasir uñjasajja, ¿kunjamsa jilat kullakanakajj jikjjatasipjjäna?

33 Kuntï jilat kullakanakajj wal suyapkäna ukajj janiw taqpach phoqaskänti, ukaw jupanakarojj aynachtʼayarakïna. ‘Markanakar tiempojj churaskäna’ ukajj 1914 maranwa tukusini sasaw Yatiyañataki sat revistajj qhanañchäna, ukajj ukhamapuniw phoqasïna. Ukampis kunas uka maran pasañapäna uk jilat kullakanakajj janiw sum amuyapkänti (Luc. 21:24). ‘Uka maraw Cristojj jupamp apnaqapjjañapataki ajllit cristianonakarojj alajjpachar apasjjani’ sasaw jupanakajj amuyapjjäna. Ukampis ukajj janiw phoqaskänti. 1917 mara tukuyarojja, Yatiyañataki revistajj akham sasaw yatiyäna: ‘Cosecha apthapiñ tiempojj 40 maranakan apasiñapäkäna ukajj 1918 maranwa tukuyani’ sasa. Ukampis Diosan arunakap yatiyañajj janiw ukharuk tukuskänti, antisas jukʼampiw yatiyasïna. ‘Cosecha apthapiñ horasajj tukusjjewa, ukampis thaqhañajj utjaskakiwa’ sasaw uka revistajj qhanañcharakïna. Ukhampachasa, walja jilat kullakanakaw kuntï suyapkäna uk jan phoqasir uñjasajj Jehová Diosat jitheqtawayjjapjjäna.

34. 1) ¿Kuna yaqha jan waltʼäwis 1918 maran utjäna? 2) ‘Bibliat Yatjjatirinakajj janiw kuns lurapkistaspati’ sasajja, ¿kunatsa tatakuranakajj amuyapjj­pachäna?

34 Yaqha jan waltʼäwejj 1918 maranwa utjarakïna. Charles Russell jilatan jiwjjatapatjja, Joseph Rutherford sat jilataruw Diosan markap sarayañapatakejj uttʼayapjjäna. Uka jilatasa paqallq yanapirinakapasa carcelan jistʼantataw uñjasipjjäna. Atlanta (Georgia, Estados Unidos) sat markan utjkäna uka carcelankapjjañapatakiw jupanakarojj walja maranakatak ina chʼusat juchañchapjjäna. Diosan markapajj qʼala aynachtʼatäkaspas ukhamänwa, ukatwa tatakuranakajj wal kusisipjjäna. Jupanakajj akham sapjjänwa: ‘“Pʼeqtʼirinakajj” carcelankjjapjjewa, Brooklyn markan utji uka oficinanakapas jistʼantatäjjarakiwa, Norteamérica, Europa sat cheqanakansa Diosan arunakap yatiyañajj jarkʼatäjjewa. Ukhamajj Bibliat Yatjjatirinaka sasin uñtʼatäpki uka jan wali jaqenakajj jichhakuchaw “jiwatäpjje”, janiw kuns lurapkistaspati’ sasa (Apo. 11:3, 7-10). ¡Ukham amuyasajj pantjasipjjänwa!

Wasitatwa yatiyasjjäna

35. Diosan markapajj tʼaqheskäna ukhajja, ¿kunatsa Jesusajj jan arjjatkpachäna, ukat kunjamsa jupanakar qhepat yanaptʼäna?

35 Diosan markapajj tʼaqheskäna ukhajja, ¿kunatsa Jesusajj jan arjjatkpachäna? Jehová Diosaw markaparojj qʼomachaskäna, ‘kunjamtï maynejj qollq qʼomachki ukhama’ (Mal. 3:3). Diosar taqe chuyma servirinakajj uka jan waltʼäwinakarojj atipjapjjañapänwa, uk sumwa Jehová Diosasa Jesusas yatipjjäna. Jilat kullakanakajj jukʼamp qʼomachtʼata ukat Reyir serviñatakis suma wakichtʼataw uka yantʼanakat mistupjjañapäna. 1919 maranjja, Diosan qollan ajayupaw taqe chuyma servir cristianonakarojj wasitat ‘jaktayjjäna’, Diosan markapar uñisipkäna ukanakajj janipuniw ukhamäniw sapkpachänti (Apo. 11:11). Aka qhepa urunakan kunanakatï pasañapäkäna ukwa Cristojj Amuyasiri Cheqapa Uywatar uttʼayasajj uka maran phoqarakïna. Uka uywatajja, alajjpachar sarañatak ajllita mä qawqha jilatanakäpjjewa, jupanakaw Jehová Diosan markapankirinakarojj horasapar ajay toqet manqʼa churapjje (Mat. 24:45-47).

36. ¿Kunjamsa jilat kullakanakajj wasitat yatiyañ qalltapjjäna?

36 Joseph Rutherford jilatasa yanapirinakapasa marzo 26, 1919 maranwa carcelat mistupjjäna. Ukspachaw jupanakajj septiembre phajjsin mä jachʼa tantachäwi apasiñapatak wakichañ qalltapjjäna. Ukatjja, The Golden Age (La edad de oro) sat yaqha revista apsuñatakiw chʼamachasipjjarakïna, uka revistampiw Yatiyañataki sat revistamp chikajj Diosan arunakap yatiyasiñapäna. g Uka pachpa maranwa Bulletin (Boletín) sat qellqatajj apsusirakïna, ukajj Cristianjam Jakañataki ukat Yatiyañataki tantachäwin yatjjatañataki sasin uñtʼatäjjewa. Uka qellqatajj nayratpachaw Diosan arunakap yatiyasiñapatak chʼamañchtʼäna. Cheqansa, 1919 marat aksaruw Diosan arunakap utat uta yatiyasiñapatakejj jukʼamp chʼamañchtʼasïna.

37. 1919 mara pasatatjja, ¿kunsa yaqhep cristiano­nakajj lurapjjäna?

37 Diosan arunakap yatiyañajj Criston arkirinakapar qʼomachañatakiw yanaptʼarakïna. Jachʼa jachʼa tukurinakajj janiw yatiyañ munapkänti. Ukat jukʼat jukʼatwa Dios chuyma jilat kullakanakat jitheqtapjjäna. 1919 mara qhepatsa chuyma ustʼataw jupanakajj sarnaqasipkakïna, ukatwa jilat kullakanak contra kʼarinak parlapjjäna ukat Jehová Diosan servirinakapar arknaqapkäna ukanakampiw mayachtʼasipjjäna.

38. Criston arkirinakapajj Supayarusa ñanqha pachaparusa atipjapjjänwa, ¿kunsa ukajj uñachtʼayistu?

38 Uka tiempon jan waltʼäwinakas utjchïnjja, walja jaqenakaw Oraqpachanjja Criston arkiripar tukupjjäna, cheqa yatichäwinakas jukʼampiw qhanstjjarakïna. ¡Taqe ukanakaw Diosan Reinopajj apnaqjjatap uñachtʼayistu! ¿Kunatsa mä qawqha jaqenakakejj Supayarusa ñanqha pachaparus atipjapjjpachäna? Jehová Diosaw jupanakarojj bendeciskäna, Juparakiw Yoqap toqe ukat Reinop toqejj yanaptʼaskäna (Isaías 54:17 liytʼañataki).

Carcelat mistjjäna uka qhepatwa Rutherford jilatajj mä jachʼa tantachäwin arstʼäna

39, 40. 1) Aka librojja, ¿kunjam waktʼayatasa? 2) ¿Kunjamsa aka librot yatjjatañajj yanaptʼistani?

39 Patak maranakaw Diosan Reinopan uttʼasitapat pasjje. Ukhamasti, kunsa uka Reinojj jichhakam lurawayi ukwa aka libron yatjjataskañäni. Reinop toqejj kunsa Diosajj Oraqen lurawayi ukwa aka libron sapa jaljapajj qhanstayi. Sapa yatichäwi tukuyarojja, kunsa jumajj Diosan Reinopat amuyta uka toqet lupʼiñamatakiw mä qawqha jisktʼanakajj utji. Diosajj Reinop toqe jan wali jaqenakar tukjkani ukat aka Oraqe mä suma paraisor tukuykani ukhajja, kunanakampis pasani ukwa qhep qhepa yatichäwinakan yatjjatarakiñäni. ¿Kunjamsa aka librot yatjjatañajj yanaptʼistani?

40 Diosan Reinopajj janis utjkaspa ukham amuyañaswa Supayajj muni. Ukampis Jehová Diosajj janiw ukham amuyañas munkiti. Cheqansa, Diosan Reinopar confiyasiñäni ukhakiw jan waltʼäwinakar saykatañäni ukat yupaychäwisansa nayrar sartarakiñäni (Efe. 6:16). Ukatwa aka librot sum yatjjatañamatak wal chʼamañchtʼapjjsma. Sapa kutiw akham jisktʼasiñama: “¿Diosan Reinopajj utjaskapuniwa sasinti taqe chuym sistjja?” sasa. Jiwasatï ‘Diosan Reinopajj utjaskapuniwa’ sasin taqe chuyma confiyasiñäni ukhajja, Supayajj janiw aynachtʼaykistaniti ukat kuna bendicionanaktï Diosan Reinopajj apankani ukanaksa katoqarakiñäniwa.

a Grew, Stetson ukat Storrs sat chachanakat jukʼamp yatjjatañatakejja, Los testigos de Jehová, proclamadores del Reino de Dios sat libron 45 ukat 46 jananakap uñjjattʼäta.

b Khä 1879 maranwa Watch Tower sat revistajj apsusiñ qalltasiwayi, ukhat aksarojj yaqha sutinakamp uñtʼatäjjänwa. Ukampis aka libronjja, Yatiyañataki sutwa uka revistatak apnaqasiskani. Uka revistajj 2008 maratwa aymar arut apsusiñ qalltasiwayi.

c Akapachankir kʼari religionanakat jitheqtañajj kunja wakiskirisa uk Bibliat Yatjjatirinakajj amuyasipjjänwa. Ukampis ‘Jesusan jiwatapaw juchat qhespiyistu ukat Diosaruw nayajj jakäwij katuyastjja’ sasin sapkäna uka jaqenakarojja, walja maranakaw Bibliat Yatjjatirinakajj jilat kullakanakaparjam uñjasipkakïna.

d Altʼayat letranakamp qellqatäki uka libronakasa, folletonakasa ukat yaqha qellqatanakasa, español aruta jan ukajj inglés arutakwa utji.

e Criston ‘jiskʼa tamapa’ sasin uñtʼatäpki uka 144.000 ajllit cristianonakarukiw nayrajj uka ewjjtʼanakajj churasïna. Ukatwa waljanejj uka ewjjtʼanakar jan istʼapkänti. Kunjamtï 5 yatichäwin uñjkañänejja, ‘Apocalipsis 7:9, 10 qellqatajj parlki uka “walja jaqenakajja”, yaqha iglesianakar sarapki uka jaqenakäpjjarakiwa’ sasaw 1935 mara nayrajj amuyasïna. ‘Qhepa urunakan Cristo toqet saytʼasipjjatap laykuw jupanakajj alajjpachar sarapjjani’ sasaw amuyasirakïna.

f 1920 maran septiembre phajjsinwa La edad de oro sat revistajj mistüna (jichhajj español arun ¡Despertad! sasin uñtʼatäjjewa), ukanjja Alemania, Canadá, Estados Unidos ukat Inglaterra markanakan kunjamsa jilat kullakanakar guerran wal tʼaqhesiyapjjäna ukaw qhanañchasïna. Cheqansa, Nayrïr Jachʼa Chʼajjwäwi janïr qalltkipanjja, jilat kullakanakajj janiw sinti tʼaqhesiyat uñjasipkänti.

g Nayrajja, ‘jiskʼa tamar’ yanaptʼañatakikiw Yatiyañataki sat revistajj apsusïna.