1, 2. Etẹwẹ yin nujijọ daho hugan he ko jọ to whenuho aihọn tọn mẹ, podọ naegbọn e ma do yin nupaṣamẹ de dọ e ma jọ to nukun gbẹtọvi lẹ tọn mẹ?

BE A ko lẹnnupọndo nuhe na ko yin numọtolanmẹ towe nado nọgbẹ̀ to ojlẹ tangan delẹ mẹ to whenuho mẹ ji pọ́n ya? Mẹsusu ko wàmọ. Ṣigba, lẹnnupọndo ehe ji: Eyin hiẹ tlẹ ko nọgbẹ̀ to ojlẹ ayidego tọn enẹlẹ mẹ, be hiẹ lọsu na ko tin to nujijọ pligidi he nọ hẹn diọdo wá enẹlẹ tẹnmẹ wẹ ya? Bọya wẹ. Na nujijọ he hẹn nugbajẹmẹji wá na gandudu hohowhenu tọn lẹ bo yin kinkan do owe whenuho tọn mẹ lẹ ma nọ saba jọ to fie mẹsusu na yí nukun yetọn do mọ te. To hogbe devo mẹ, suhugan nujijọ enẹlẹ tọn wẹ nọ jọ to nuglọ—yèdọ to họ̀nmẹ, to ahọlu-gbasa kavi to ahọlu-zọ́nwatẹn lẹ. Ṣogan, diọdo enẹlẹ nọ gando gbẹzan gbẹtọ livi susu lẹ tọn go.

² Etẹwẹ dogbọn nujijọ daho hugan he ko jọ to whenuho aihọn ehe tọn mẹ lọ dali? Nujijọ lọ ko yinuwado gbẹzan gbẹtọ livi susu lẹ tọn ji. Ṣogan, e ma jọ to nukun gbẹtọvi lẹ tọn mẹ gba. Jiji Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn to olọn mẹ hodọ wẹ mí te, yèdọ gandudu Mẹsia tọn he ko yin didọdai hoho, ehe na hẹn titonu ehe pete wá vivọnu to madẹnmẹ. (Hia Daniẹli 2:34, 35, 44, 45.) Be mí na wá tadona lọ kọ̀n dọ Jehovah whlá nujijọ enẹ do gbẹtọvi lẹ, na yé ma yí nukun yetọn do mọ jiji ahọluduta enẹ tọn wutu wẹ ya? Kavi be e wleawuna omẹ nugbonọ etọn lẹ dote na nujijọ lọ ya? Mì gbọ mí ni pọ́n.

3-5. (a) Mẹnu wẹ yin “wẹnsagun alẹnu lọ tọn” he yin nùdego to Malaki 3:1 mẹ? (b) Etẹwẹ na jọ whẹpo “wẹnsagun alẹnu lọ tọn” nado wá tẹmpli lọ mẹ?

³ Sọn hohowhenu wẹ Jehovah ko lẹndai nado wleawuna omẹ etọn lẹ dote na jiji Ahọluduta Mẹsia tọn. Di apajlẹ, lẹnnupọndo dọdai he tin to Malaki 3:1 mẹ ji, he dọmọ: “Pọ́n! Yẹn na do wẹnsagun ṣie hlan bọ ewọ na jla aliho de do to nukọn ṣie. Podọ Oklunọ nugbo he mì to dindin lọ na wá tẹmpli etọn mẹ to ajiji mẹ; wẹnsagun alẹnu lọ tọn, mẹhe go mì hùnhomẹ do lọ nasọ wá.”

⁴ To hẹndi egbezangbe tọn mẹ, whetẹnu wẹ Jehovah, “Oklunọ nugbo” lọ wá nado dla mẹhe to sinsẹ̀n to awánu aigba ji tọn tẹmpli gbigbọmẹ tọn etọn mẹ lẹ pọ́n? Dọdai lọ dohia dọ Jehovah na wá po “wẹnsagun alẹnu lọ tọn” po. Mẹnu wẹ yin mọ? E ma  yin mẹdevo hú Ahọlu Mẹsia, yèdọ Jesu Klisti! (Luku 1:68-73) Taidi Gandutọ he ṣẹṣẹ hẹ ofìn ji, ewọ na dla omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ pọ́n to aigba ji bo na klọ́ yé wé.—1 Pita 4:17.

⁵ Amọ́, mẹnu wẹ yin “wẹnsagun” tintan he yin nùdego to Malaki 3:1 mẹ lọ? Wẹnsagun ehe na ko sọawuhia jẹnukọnna tintin tofi Ahọlu Mẹsia tọn. To owhe he jẹnukọnna 1914 lẹ mẹ, be mẹde wá “jla aliho de do” to Ahọlu Mẹsia nukọn wẹ ya?

6. Mẹnu lẹ wẹ yinuwa di “wẹnsagun” he go dọdai lọ donù dọ e na wá jẹnukọn nado wá wleawudaina omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dote na nuhe to nukọn ja lẹ?

⁶ To owe ehe pete mẹ, mí na dín gblọndo na kanbiọ enẹlẹ gbọn dogbigbapọnna whenuho awuvivi tọn omẹ Jehovah tọn egbezangbe tọn lẹ dali. Whenuho ehe dohia dọ jei vivọnu owhe kanweko 19tọ lọ tọn, pipli pẹvi omẹ nugbonọ delẹ tọn de jẹ awusọhia ji taidi pipli Klistiani nugbo lẹ tọn de he gbọnvona pipli he pò lẹpo. Pipli ehe wẹ wá yin yiylọdọ Biblu Plọntọ lẹ. Mẹhe to anadenanu to ṣẹnṣẹn yetọn lẹ—yèdọ Charles T. Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po—yinuwa nugbo taidi “wẹnsagun” he go dọdai lọ donù, he nọ na anademẹ gbigbọmẹ tọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ bo wleawuna yé dote na nuhe to nukọn ja lẹ. Mì gbọ mí ni pọ́n aliho ẹnẹ he mẹ “wẹnsagun” lọ wàmọ te lẹ.

7, 8. (a) To owhe 1800 lẹ gblamẹ, mẹnu lẹ wẹ jẹ gòhùnna sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn ji taidi lalo? (b) Nuplọnmẹ devo tẹlẹ wẹ C. T. Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po hùngona taidi lalo?

⁷ Biblu Plọntọ lẹ nọ hodẹ̀ bo nọ plọnnu; yé nọ kọngbedopọ do nugbo Biblu tọn he họnwun lẹ ji, bo nọ bẹ yé pli bosọ nọ zín yé jẹgbonu. Pipli Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ ko tin to zinvlu gọ́ngọ́n gbigbọmẹ tọn mẹ na owhe kanweko lẹ; susu to nuplọnmẹ etọn lẹ mẹ wẹ yin nuplọnmẹ kosi lẹ tọn. Apajlẹ titengbe dopo wẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ jọmaku alindọn tọn. Ṣigba, to owhe 1800 lẹ gblamẹ, vude to Biblu Plọntọ nugbo lẹ mẹ gbeje nuplọnmẹ lọ pọ́n bo mọdọ e ma sinai do Ohó Jiwheyẹwhe tọn ji. Henry Grew, George Stetson po George Storrs po wlan bosọ yí adọgbigbo do plọnmẹ dọ lalo de wẹ sọn Satani dè. * Taidi kọdetọn de, nuplọnmẹ yetọn yinuwado C. T. Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po ji sisosiso.

⁸ Humọ, pipli pẹvi Biblu Plọntọ lẹ tọn lọ mọdọ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ devo lẹ he tindo kanṣiṣa hẹ jọmaku alindọn tọn ma họnwun bosọ yin lalo—di apajlẹ, nuplọnmẹ lọ dọ mẹdagbe lẹpo wẹ jei olọn mẹ kavi dọ Jiwheyẹwhe nọ sayana alindọn jọmaku mẹylankan lẹ tọn to olọnzomẹ kakadoi. Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po yí adọgbigbo do hùngona lalo enẹlẹ to hosọ voovo lẹ, owe lẹ, alọnuwe lẹ, alọnuwe pẹvi lẹ po yẹwhehodidọ he yin zinzinjẹgbonu lẹ po mẹ.

9. Nawẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn hùngona sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Atọ̀n-to-dopomẹ tọn taidi lalo gbọn?

⁹ Mọdopolọ, Biblu Plọntọ lẹ hùngona sinsẹ̀n-nuplọnmẹ Atọ̀n-to-dopomẹ tọn he gbayipe lọ taidi lalo. Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn [Glẹnsigbe] 1887 tọn dọmọ: “Nuhe Owe-wiwe lẹ dọ họnwun gando vogbingbọn he tin to mẹdopodopo ṣẹnṣẹn go podọ gando kanṣiṣa he tin to Jehovah po Oklunọ mítọn Jesu po ṣẹnṣẹn go.”  Enẹgodo, hosọ lọ dohia dọ nupaṣamẹ de wẹ e yin dọ “linlẹn Jiwheyẹwhe atọ̀n-to-dopomẹ tọn—enẹ wẹ Jiwheyẹwhe atọ̀n to omẹ dopo mẹ podọ Jiwheyẹwhe dopo to omẹ atọ̀n mẹ—yin nuplọnmẹ de he gbayipe bo yin alọkẹyi to paa mẹ. Ṣigba, nugbo lọ dọ e wàmọ, dohia poun dọ ṣọṣi ko damlọn yìkànmẹ bọ kẹntọ lọ ko yí gẹdẹ nuṣiwa tọn do blá ẹ tánun-tánun.”

10. Nawẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dlẹnalọdo 1914 taidi owhe ayidego tọn de gbọn?

¹⁰ Dile hosọ linlinnamẹwe lọ tọn dohia do, dọdai he gando tintin tofi Klisti tọn go lẹ wẹ to ahunmẹduna Le Phare de la Tour de Sion et Messager de la Présence de Christ [Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po Lilá Tintin Tofi Klisti Tọn Po]. Mẹyiamisisadode nugbonọ lọ lẹ he yin wekantọ he kàn linlinnamẹwe enẹ mọdọ dọdai Daniẹli tọn gando “ojlẹ ṣinawe” lẹ go tindo kanṣiṣa hẹ ojlẹ he mẹ lẹndai Jiwheyẹwhe tọn lẹ na mọ hẹndi gando Ahọluduta Mẹsia tọn lọ go te. Sọn owhe 1870 lẹ gblamẹ gbọ́n wẹ yé ko dlẹnalọdo 1914 taidi owhe he mẹ ojlẹ ṣinawe lẹ na wá vivọnu. (Dan. 4:25; Luku 21:24) Dile etlẹ yindọ mẹmẹsunnu mítọn whenẹnu tọn lẹ ma mọnukunnujẹ nujọnu-yinyin owhe enẹ tọn mẹ to gigọ́ mẹ, yé lá  nukunnumọjẹnumẹ he yé tindo lọ lẹdo pé, bọ nugandomẹgo lọ lẹ dẹn-to-aimẹ.

11, 12. (a) Mẹnu wẹ Mẹmẹsunnu Russell na pipà na nuhe e plọnmẹ lẹ? (b) Nawẹ azọ́n he Russell po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po wà to owhe he jẹnukọnna 1914 tọn lẹ gblamẹ yin nujọnu sọ?

¹¹ Russell kavi gbẹdohẹmẹtọ nugbonọ etọn lẹ ma jla pipà na yede na nugbo gbigbọmẹ tọn họakuẹ enẹlẹ he yé dindona bo mọnukunnujẹemẹ lẹ. Kakatimọ, Russell na pipà mẹdevo lẹ he jẹnukọnna ẹn. Hú popolẹpo, e yí pipà lọ na Jehovah Jiwheyẹwhe, mẹhe nọ plọn omẹ Etọn lẹ nuhe yé dona yọnẹn lẹ to ojlẹ etọn mẹ. E họnwun dọ Jehovah dona vivẹnudido Russell po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po tọn nado jàn nugbo lọ sọn lalo mẹ. Dile owhe lẹ to yìyì, yé wá gbọnvo mlẹnmlẹn na Mẹylọhodotọklisti lẹ.

¹² Azọ́n he sunnu nugbonọ enẹlẹ wà nado ze nugbo Biblu tọn lẹ daga to ojlẹ he jẹnukọnna owhe 1914 tọn lẹ gblamẹ jiawu taun! Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn [Glẹnsigbe] 1^er novembre 1917 tọn dọ gando ojlẹ enẹ go dọmọ: “Livi susu mẹhe to gbẹnọ to egbehe lẹ tọn wẹ ko mọ tundote sọn obu he nuplọnmẹ olọnzomẹ tọn po sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo tọn devo lẹ po nọ hẹnwa lẹ mẹ . . . Agbówhẹn Nugbo lọ tọn, he bẹjẹeji to owhe 40 linlán die lọ gbẹ́ to sinsinyẹn deji bo nasọ to sinsinyẹn zọnmii kakajẹ whenue e na gọ́ aigba lọ pete ji; podọ agọjẹdomẹtọ etọn lẹ tẹnpọn nado yí akiza tata do glọnalina agbówhẹn sinsinyẹn Nugbo lọ tọn ma nado gbayipe lẹdo aihọn pé.”

13, 14. (a) Nawẹ “wẹnsagun” lọ gọalọ nado jla aliho lọ do na Ahọlu Mẹsia gbọn? (b) Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn mẹmẹsunnu mítọn he nọgbẹ̀ to owhe kanweko linlán die lẹ si?

¹³ Lẹnnupọndo ehe ji: Be omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ na ko wleawudaina bẹjẹeji tintin tofi Klisti tọn eyin yé ma penugo nado yọ́n vogbingbọn to Jesu po Otọ́ etọn, Jehovah po ṣẹnṣẹn ya? Paali! Mọdopolọ, yé ma na ko wleawudai eyin yé yise dọ mẹlẹpo to paa mẹ wẹ jọmaku nọ yin nina bọ e ma yin nunina họakuẹ de he nọ yin nina vude poun to hodotọ Klisti tọn lẹ mẹ; mọjanwẹ yé ma na ko wàmọ do niyẹn eyin yé yise dọ Jiwheyẹwhe nọ sayana gbẹtọ lẹ to olọnzomẹ kakadoi matin todido tundote tọn de! Matin ayihaawe, “wẹnsagun” lọ jla aliho do na Ahọlu Mẹsia!

¹⁴ Bọ míwlẹ to egbehe lo? Etẹwẹ mí sọgan plọn sọn mẹmẹsunnu mítọn he nọgbẹ̀ to owhe kanweko linlán die lẹ si? Mílọsu dona yiwanna Ohó Jehovah tọn hihia po pinplọn ẹn po. (Joh. 17:3) Dile aihọn he gọ́ na ojlo agbasanu bibẹpli tọn ehe to gánvọ̀ to gbigbọ-liho, mì gbọ ojlo mítọn na núdùdù gbigbọmẹ tọn ni to sinsinyẹn deji!—Hia 1 Timoti 4:15.

15. Etẹwẹ wá họnwun vudevude na Biblu Plọntọ lẹ? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

¹⁵ Biblu Plọntọ lẹ plọnmẹ dọ dandannu wẹ e yin nado tọ́n sọn ṣọṣi aihọn tọn lẹ mẹ. To 1879, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dọho gando “ṣọṣi Babilọni tọn” go. Be sinsẹ̀ngán Katoliki tọn hodọ wẹ e te ya? Kavi Ṣọṣi Katoliki Lomu tọn? Sinsẹ̀n Plọtẹstant ko dlẹnalọdo Katoliki sọn owhe kanweko susu die dọ ewọ wẹ yin Babilọni he hodọ dọdai Owe-wiwe tọn lọ te. Ṣigba, e wá họnwun na Biblu Plọntọ lẹ vudevude dọ ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹpo  wẹ “Babilọni” egbezangbe tọn lọ bẹhẹn. Etẹwutu? Na yemẹpo wẹ nọ plọnmẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ lalo lẹ taidi dehe go mí donù to aga lẹ. * To ojlẹ vude godo, owe mítọn lẹ wá hẹn nuhe hagbẹ ahunjijlọnọ ṣọṣi Babilọni tọn lẹ dona wà họnwun hezeheze.

16, 17. (a) Nawẹ Bladopọ 3tọ L’Aurore du Millénium tọn po Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn po dotuhomẹna gbẹtọ lẹ nado klan yede dovo na sinsẹ̀n lalo gbọn? (b) Etẹwẹ de huhlọn pò na avase mọnkọtọn lẹ to whenẹnu? (Pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

¹⁶ Di apajlẹ, to 1891, Bladopọ 3tọ L’Aurore du Millénium tọn dohia dọ Jiwheyẹwhe ko gbẹ́ Babilọni egbezangbe tọn dai bo dọmọ: “Pipli lọ pete—yèdọ ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹpo—ko yin gbigbẹdai.” E yidogọ dọ mẹdepope he “ma kọngbedopọ hẹ sinsẹ̀n-nuplọnmẹ po aṣa lalo etọn lẹ po yin oylọ-basina todin nado klan ede dovo na ẹn.”

¹⁷ To janvier 1900, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn na ayinamẹ mẹhe sin yinkọ gbẹ́ pò to owe ṣọṣi Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ mẹ lẹ gọna mẹhe nọ dín whẹwhinwhẹ́n nado gbọṣi e mẹ gbọn didọ dali dọ, “Adà nugbo lọ tọn mẹ wẹ n’te, podọ vlavo wẹ n’nọ wá yì opli devo lẹ.” Hosọ lọ kanse omẹ mọnkọtọn lẹ dọmọ: “Amọ́, be e sọgbe—dọ afọ dopo ni to agé bọ dopo na to Babilọni mẹ ya? Be nuhe tonusise . . . podọ homẹ hinhẹn hùn Jiwheyẹwhe bo yin alọkẹyi zẹẹmẹdo niyẹn ya? Paali. To whenue ewọ [hagbẹ ṣọṣi lọ tọn] de jẹ awukọndopọ hẹ ẹ ji, alẹnu de mẹ wẹ e biọ hẹ ṣọṣi lọ to gbangba, podọ ewọ dona nọgbẹ̀ po nugbonọ-yinyin po sọgbe hẹ nubiọtomẹsi alẹnu lọ tọn lẹpo kakajẹ whenue ewọ . . . na gbẹ́ kavi dohia to gbangba dọ emi masọ yin hagbẹ etọn ba.” Dile owhe lẹ to yìyì, owẹ̀n lọ sinyẹn deji. * Devizọnwatọ Jehovah tọn lẹ dona sánkanna kanṣiṣa lẹpo hẹ sinsẹ̀n lalo.

18. Naegbọn e do yin dandannu na gbẹtọ lẹ nado tọ́n sọn Babilọni Daho lọ mẹ?

¹⁸ Eyin avase lọ nado tọ́n sọn Babilọni Daho lọ mẹ ma ko yin nina to gbesisọ mẹ wẹ, be Klisti, Ahọlu yọyọ he yin zizedo ofìn ji lọ na ko tindo pipli devizọnwatọ yiamisisadode lẹ tọn de to aigba ji ya? E họnwun dọ lala wẹ, na Klistiani he ko tún yede dote sọn alọ Babilọni tọn mẹ lẹ kẹdẹ wẹ sọgan basi sinsẹ̀n hlan Jehovah “to gbigbọ mẹ podọ to nugbo mẹ.” (Joh. 4:24) Be mílọsu lẹ ko magbe to egbehe nado nọla pete na sinsẹ̀n lalo ya? Mì gbọ mí ni to tonusena gbedide lọ he dọmọ: “Mì tọ́n sọn e mẹ, omẹ ṣie lẹ emi”!—Hia Osọhia 18:4.

19, 20. Nawẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn dotuhomẹna omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ nado nọ pli dopọ na sinsẹ̀n-bibasi gbọn?

¹⁹ Biblu Plọntọ lẹ plọnmẹ dọ yisenọ hatọ lẹ dona nọ pli dopọ na sinsẹ̀n-bibasi to fie e yọnbasi te lẹ. Na Klistiani nugbo lẹ, e ma ko pé nado tọ́n sọn sinsẹ̀n lalo mẹ poun gba. Dandan wẹ nado nọ tindo mahẹ to sinsẹ̀n-bibasi wiwe-ṣeke mẹ ga. Sọn zinjẹgbonu tintan Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ ji wẹ e ko nọ na tuli wehiatọ lẹ nado nọ pli dopọ na sinsẹ̀n-bibasi. Di apajlẹ, to juillet 1880, to whenue Mẹmẹsunnu Russell ko basi gbejizọnlin bo na hodidọ to ofi voovo lẹ godo, e na linlin lehe susu opli lọ lẹ tọn namẹ tuli do tọn. Enẹgodo, e dotuhomẹna wehiatọ lẹ nado nọ do kalti wekanhlanmẹ tọn lẹ hlan gando nukọnyiyi he yé tindo  lẹ go—bọ delẹ na nọ yin zinzinjẹgbonu to linlinnamẹwe lọ mẹ. Na whẹwhinwhẹ́n tẹ wutu? “Mì gbọ mímẹpo ni yọ́n . . . lehe Oklunọ ko hẹn mì tindo kọdetọn dagbe do; vlavo eyin mì zindonukọn nado to opli lẹ yì hẹ mẹhe gando mì go to yise họakuẹ mẹ lẹ.”

²⁰ To 1882, hosọ de sọawuhia to Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn mẹ he dọ, “Pipli Dopọ.” Hosọ lọ vẹ̀ Klistiani lẹ nado nọ basi opli lẹ “na tulinina ode awetọ, tudohomẹnamẹ po mẹhẹn lodo po.” E dọmọ: “Nujọnu lọ ma yin vlavo mẹde sewé kavi tindo nunina vonọtaun de to ṣẹnṣẹn mìtọn gba. Mẹdopodopo ni saa nọ hẹn Biblu etọn, wekantin po kandai-wema po wá, gọna owe dodinnanu tọn depope he mì sọgan tindo, . . . dile e sọgan yọnbasi do. Mì nọ de hosọ de; nọ biọ anademẹ Gbigbọ lọ tọn nado mọnukunnujẹemẹ; enẹgodo mì nọ hia, lẹnnupọndeji, bo nọ yí wefọ de jlẹdo devo go, gbọnmọ dali mì na yin anadena nado yọ́n nugbo lọ.”

21. Apajlẹ tẹwẹ agun he to Allegheny, Pennsylvanie, zedai gando opli lẹ yìyì po azọ́n lẹngbọhọtọ tọn bibasi po go?

²¹ Tatọ́-tẹnnọ Biblu Plọntọ lẹ tọn tin to Allegheny, Pennsylvanie, États-Unis. Yé ze apajlẹ dagbe dai to finẹ gbọn pipli dopọ dali, to tonusise mẹ na ayinamẹ gbọdo he tin to Heblu lẹ 10:24, 25  mẹ. (Hia.) To godo mẹ, mẹmẹsunnu mẹhomẹ de he nọ yin Charles Capen flin whenue e to pẹvi bo nọ yì opli enẹlẹ. E wlan dọmọ: “N’gbẹ́ nọ flin dopo to wefọ lọ lẹ mẹ he yin kinkan do adó plitẹnhọ plidopọ tọn Ogbẹ́ tọn go. ‘Mẹdopo wẹ Ogán mìtọn, yèdọ Klisti; podọ mẹmẹsunnu lẹ wẹ mìmẹpo.’ N’ma wọn wefọ enẹ gbede—mẹde ma yin sinsẹ̀ngán to omẹ Jehovah tọn lẹ ṣẹnṣẹn.” (Mat. 23:8) Mẹmẹsunnu Capen sọ flin lehe opli lẹ nọ fọnjlodotenamẹ bo nọ namẹ tuli do, podọ vivẹnu vẹkuvẹku Mẹmẹsunnu Russell tọn nado yinuwa di lẹngbọhọtọ na hagbẹ agun lọ tọn lẹ dopodopo.

22. Nawẹ mẹhe yin nugbonọ lẹ setonuna tudohomẹnamẹ lọ nado nọ yì opli Klistiani tọn lẹ gbọn, podọ etẹwẹ mí sọgan plọn sọn yé dè?

²² Mẹhe yin nugbonọ lẹ hodo apajlẹ ehe bo setonuna anademẹ lọ lẹ. Agun lẹ yin didoai to ayimatẹn devo lẹ, taidi to Ohio po Michigan po, podọ to lẹdo Agewaji Amelika tọn lẹpo po otò devo lẹ po mẹ. Lẹnnupọndo kanbiọ ehe ji: Be omẹ nugbonọ lẹ na ko wleawudaina tintin tofi Klisti tọn nugbonugbo eyin yé ma ko yin pinplọn nado nọ setonuna ayinamẹ gbọdo lọ nado nọ pli dopọ na sinsẹ̀n-bibasi ya? Lala wẹ! Bọ míwlẹ lo to egbehe? Mílọsu dona magbe nado nọ yì opli Klistiani tọn lẹ to gbesisọ mẹ, bo nọ dín dotẹnmẹ hundote lẹ nado nọ basi sinsẹ̀n to pọmẹ bosọ nọ jlọ ode awetọ dote to gbigbọ-liho.

23. Nawẹ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn hẹn ẹn họnwun dọ mẹyiamisisadode lẹpo dona nọ dọyẹwheho nugbo lọ tọn gbọn?

²³ Biblu Plọntọ lẹ plọnmẹ dọ mẹyiamisisadode lẹpo dona nọ dọyẹwheho nugbo lọ tọn. To 1885, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn basi zẹẹmẹ dọmọ: “Mì wọn blo dọ hagbẹ mẹyiamisisadode lẹ  tọn lẹpo wẹ yin amisisayidode nado dọyẹwheho (Isa. 61:1), yin oylọ-basina na lizọnyizọn lọ.” Zinjẹgbonu 1888 tọn de bẹ tudohomẹnamẹ ehe hẹn dọmọ: “Azọ́ndenamẹ mítọn họnwun . . . Eyin mí gbẹkọ e go bo dín whẹwhinwhẹ́n lẹ, be devizọnwatọ adidọnọ lẹ wẹ mí yin, bo to didohia dọ mí ma jẹna otẹn yiaga he mẹ mí yin oylọ-basina do.”

24, 25. (a) Nawẹ Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po wà nususu hú tulinina mẹdevo lẹ nado dọyẹwheho gbọn? (b) Nawẹ owe-mátọ de basi zẹẹmẹ azọ́n etọn tọn to ojlẹ he mẹ “mọto ma ko tin sọmọ” whenu gbọn?

²⁴ Mẹmẹsunnu Russell po gbẹdohẹmẹtọ pẹkipẹki etọn lẹ po wà nususu hú tulinina gbẹtọ lẹ nado dọyẹwheho poun. Yé sọ jẹ alọnuwe pẹvi de zinjẹgbonu ji he hosọ etọn yin Bible Students’ Tracts [Alọnuwe Pẹvi Biblu Plọntọ lẹ Tọn], ehe wá yin yiylọ to godo mẹ dọ Old Theology Quarterly [Zinjẹgbonu Sinsẹ̀n-Nuplọnmẹ Hoho lẹ Tọn]. Mẹhe nọ hia Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lẹ mọ vọkan lẹ yí nado má na mẹdevo lẹ vọnu.

²⁵ Mẹhe ze yede jo na lizọnyizọn whenu-gigọ́ tọn lẹ nọ yin yiylọdọ owe-mátọ lẹ [colporteurs]. Charles Capen, he yin nùdego dai yin dopo to yé mẹ. E dọ to godo mẹ dọmọ: “N’nọ yí yẹdide otò tọn he tohọluduta États-Unis tọn wleawuna nado yọ́n dogbó otò lọ tọn lẹ zan nado yọ́n fihe n’to yẹwhehodọ gbọn to Pennsylvanie. Yẹdide otò tọn ehe do aliho lẹpo hia, bo nọ gọalọna mi nado zọ̀n afọ yì awà gbétatò lẹpo tọn mẹ. To whenue n’ko zingbejizọnlin na azán atọ̀n gbọn gbétatò lọ lẹ mẹ bo ko ṣinyan nuzinzọn owe Études des Écritures, [Dogbigbapọnna Owe-wiwe lẹ] tọn lẹ he gbẹtọ lẹ to bibasi godo, n’nọ wá haya osọ́-kẹkẹ de nado sọgan bẹ nuzinzọn lọ lẹ yì na yé. N’nọ saba nọte bo nọ dọ́ fihe glesi lẹ nọ nọ̀. Mọto ma ko tin sọmọ to whenẹnu.”

26. (a) Naegbọn omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona nọ dọyẹwheho nado wleawudaina gandudu Klisti tọn? (b) Kanbiọ tẹlẹ wẹ mí dona nọ kanse míde?

²⁶ To whenẹnu, vivẹnudido mọnkọtọn nado dọyẹwheho nọ biọ adọgbigbo po zohunhun po. Be Klistiani nugbo lẹ na ko wleawudaina gandudu Klisti tọn, eyin nujọnu-yinyin azọ́n yẹwhehodidọ tọn ma ko yin pinplọn yé ya? Gbede pọ́n! Na azọ́n enẹ wẹ na wá lẹzun ohia tangan tintin tofi Klisti tọn. (Mat. 24:14) Omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ dona wleawudai nado hẹn azọ́n gbẹwhlẹngán tọn enẹ zun nujọnu to gbẹzan yetọn mẹ. Dopodopo mítọn dona nọ kanse ede dọ: ‘Be azọ́n yẹwhehodidọ tọn yin nujọnu to gbẹzan ṣie mẹ ya? Be n’nọ yí dee do sanvọ́ nado tindo mahẹ gigọ́ to azọ́n enẹ mẹ ya?’

27, 28. Etẹwẹ apọsteli Johanu mọ to numimọ de mẹ, podọ nawẹ Satani po aovi etọn lẹ po yinuwa gando jiji Ahọluduta lọ tọn go gbọn?

²⁷ Owhe ayidego tọn lọ, 1914 wá to godo mẹ. Dile mí dọ to bẹjẹeji weta ehe tọn do, gbẹtọvi de ma yí nukun do mọ nujijọ gigonọ he jọ to olọn mẹ lẹ gba. Ṣigba, numimọ de yin didohia apọsteli Johanu he do lehe nulẹ yì do hia to yẹhiadonu-liho. Yí nukun homẹ tọn do pọ́n ehe: Johanu mọ “ohia ayidego tọn de” to olọn mẹ. “Yọnnu” Jiwheyẹwhe tọn—titobasinanu etọn he bẹ nudida gbigbọnọ olọn tọn lẹ hẹn—mọhò bo ji visunnu de. Dile e yin didohia do, visunnu yẹhiadonu tọn ehe na “yí opò gànyuu tọn do  dugán do akọta lẹpo ji” to madẹnmẹ. To jiji ovi lọ tọn godo, e yin “zize po awuyiya po yì Jiwheyẹwhe dè podọ yì ofìn etọn kọ̀n.” Ogbè lélé de to olọn mẹ dọmọ: “Todin, whlẹngán, huhlọn po Ahọluduta Jiwheyẹwhe mítọn tọn po ko wá aimẹ gọna aṣẹpipa Klisti etọn tọn.”—Osọ. 12:1, 5, 10.

²⁸ Matin ayihaawe, jiji Ahọluduta Mẹsia tọn wẹ Johanu mọ to numimọ mẹ. Nujijọ gigonọ de wẹ enẹ yin, ṣigba e ma yin mẹlẹpo sin homẹ wẹ hùn gba. Satani po aovi etọn lẹ po fọ́n awhàn do angẹli nugbonọ lẹ ji, mẹhe tin to gandudu Mikaẹli, kavi Klisti tọn glọ lẹ. Po kọdetọn tẹ po? Mí hia dọmọ: “Dlagọni daho lọ yin dindlan do odò, yèdọ odàn hoho lọ, he nọ yin yiylọdọ Lẹgba podọ Satani, he nọ to aigba fininọ lẹpo klọ; ewọ yin dindlan do aigba ji, podọ angẹli etọn lẹ yin dindlan do odò po e po.”—Osọ. 12:7, 9.

29, 30. To jiji Ahọluduta Mẹsia tọn godo, nawẹ ninọmẹ nulẹ tọn diọ gbọn (a) to aigba ji? (b) to olọn mẹ?

²⁹ Ojlẹ dindẹn jẹnukọnna 1914, Biblu Plọntọ lẹ ko dọ dọ ojlẹ hunyanhunyan tọn de na fọ́n to owhe ayidego tọn enẹ mẹ. Ṣigba, yelọsu ma sọgan dọ lehe dọdai enẹ na wá mọ hẹndi pẹpẹ do. Satani na jẹ nuyiwadomẹji daho hugan tindo do gbẹtọvi lẹ ji to whenẹnu, dile numimọ he Johanu mọ lọ dohia do dọmọ: “Dindọn na aigba podọ na ohù, na Lẹgba ko jẹte wá mì dè po homẹgble daho po, na e yọnẹn dọ whenu gli de wẹ emi tindo wutu.” (Osọ. 12:12) Wẹkẹ-whàn tintan gbajẹgbonu to 1914 bọ ohia tintin tofi Klisti tọn taidi ahọlu huhlọnnọ de jẹ hẹndi mọ ji lẹdo aihọn pé. “Azán godo tọn” titonu ehe tọn lẹ bẹjẹeji niyẹn.—2 Tim. 3:1.

³⁰ Ṣigba, ayajẹ tin to olọn mẹ. Satani po aovi etọn lẹ po yin yinyan jẹgbonu kakadoi. Kandai Johanu tọn dọmọ: “Na ehe wutu, mì jaya, mì olọn lẹ po mì mẹhe nọ nọ̀ e mẹ lẹ po!” (Osọ. 12:12) Todin he olọn ko yin kiklọ́we bọ Jesu ko yin zizedo ofìn ji di Ahọlu, Ahọluduta Mẹsia tọn ko wleawufo lo nado yinuwado ota omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn mẹ to aigba ji. Etẹlẹ wẹ e na wà? Dile mí mọ to bẹjẹeji weta ehe tọn do, Klisti he yin “wẹnsagun alẹnu lọ tọn” na yinuwa whẹ́ nado klọ́ devizọnwatọ Jiwheyẹwhe tọn lẹ wé to aigba ji. Etẹwẹ enẹ na hẹnwa?

31. Dọdai tẹwẹ Malaki dọ gando ojlẹ klọ́we tọn lọ go, podọ nawẹ dọdai enẹ jẹ hẹndi mọ ji gbọn? (Sọ pọ́n nudọnamẹ odò tọn.)

³¹ Malaki dọ dọdai dọ ojlẹ klọ́we tọn lọ ma na bọawu. E wlan dọmọ: “Mẹnu wẹ sọgan doakọnna azán wiwá etọn tọn, podọ mẹnu wẹ na penugo nado nọte to whenue ewọ na sọawuhia? Na ewọ na taidi miyọ́n gànkọ̀ntọ de tọn podọ taidi adí avọ̀yantọ lẹ tọn.” (Mal. 3:2) Lehe ohó enẹlẹ wá yin nugbo do sọ! Bẹsọn 1914, omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to aigba ji pehẹ mẹtẹnpọn sinsinyẹn po awusinyẹnnamẹnu debọdo-dego lẹ po. Dile Wẹkẹ-whàn I gbajẹgbonu, susu Biblu Plọntọ lẹ tọn wẹ yè dohomẹkẹn sinsinyẹn bo bẹ do gànpamẹ. *

32. Hunyanhunyan tẹwẹ biọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn to 1916 godo?

³² Hunyanhunyan sọ fọ́n to titobasinanu lọ lọsu mẹ. Mẹmẹsunnu Russell kú to 1916 to whenue e tindo owhe 64 poun, bọ  ehe hẹn omẹ Jiwheyẹwhe tọn susu jẹflumẹ. Okú etọn dohia dọ mẹdelẹ ko ze ayidonugo zẹjlẹgo do dawe apajlẹnọ de ji. Dile e ma tlẹ yin ojlo Mẹmẹsunnu Russell tọn, mẹdelẹ ko to sinsẹ̀n-basi hlan ẹn jẹ obá de mẹ. Mẹsusu lẹndọ okú etọn na zọ́n bọ nugbo lọ hinhẹn họnwun na doalọte, bọ mẹdelẹ jẹagọdo afọdide he yin zize nado yinukọn lẹ sinsinyẹn. Enẹ hẹn atẹṣiṣi wá bo hẹn kinklan wá titobasinanu lọ mẹ.

33. Nawẹ nukundido he ma mọ hẹndi lẹ whlé omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ pọ́n gbọn?

³³ Whlepọn devo wẹ yin nukundido he ma mọ hẹndi lẹ. Dile etlẹ yindọ Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn ko dlẹnalọdo 1914 taidi owhe he mẹ Ojlẹ Kosi lẹ tọn na wá vivọnu, mẹmẹsunnu lẹ ma yọ́n lehe nulẹ na yì do to owhe enẹ mẹ. (Luku 21:24) Yé lẹndọ to 1914 wẹ Klisti na wá bẹ asiyọyọ yiamisisadode etọn lẹ yì olọn mẹ nado dugán hẹ ẹ to dọ́n. Todido enẹlẹ ma mọ hẹndi. Jei vivọnu 1917 tọn, Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn lá dọ ojlẹ jibẹwawhé owhe 40 tọn lọ na wá vivọnu to amakikọ-whenu 1918 tọn. Ṣigba, azọ́n yẹwhehodidọ tọn ma doalọte. E gbẹ́ zindonukọn nado to kọdetọn dagbe tindo to owhe enẹ godo. Linlinnamẹwe lọ dohia dọ ojlẹ jibẹwawhé tọn ko wá vivọnu bọ ojlẹ wélu-wiwe tọn wẹ gbẹ́ pò. Podọ mẹsusu doalọtena Jehovah sinsẹ̀n, na flumẹjijẹ wutu.

34. Mẹtẹnpọn daho tẹwẹ fọndote to 1918, podọ naegbọn Mẹylọhodotọklisti do lẹndọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ko “kú”?

³⁴ Mẹtẹnpọn daho de fọndote to 1918. J. F. Rutherford, he jẹ otẹn C. T. Russell tọn mẹ bo yin anadenanutọ to omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ ṣẹnṣẹn yin wiwle to pọmẹ hẹ mẹmẹsunnu azọngbannọ ṣinawe devo lẹ. Yé yin whẹdana to aliho agọ̀ mẹ nado sẹ̀ngàn na ojlẹ dindẹn to gànpa daho Atlanta, Géorgie tọn mẹ to États-Unis. Na ojlẹ de, azọ́n omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ tọn na ko taidi nuhe doalọte. Susu to sinsẹ̀ngán Mẹylọhodotọklisti tọn lẹ mẹ wẹ jaya. Yé lẹndọ, na “nukọntọ lẹ” ko yin bibẹdo gànpamẹ, bọ tatọ́-tẹnnọ Brooklyn tọn ko yin súsú, podọ azọ́n yẹwhehodidọ tọn ko to alọhẹndotenamẹ glọ to Amelika po Europe po wutu, Biblu Plọntọ lẹ he taidi azọ̀nylankan lẹ ko “kú” bo ma na yin owùnu na yé ba. (Osọ. 11:3, 7-10) Lehe yé ṣinuwa do sọ!

35. Naegbọn Jesu do na dotẹnmẹ ojlẹ awusinyẹn tọn nado wá hodotọ etọn lẹ ji, podọ afọdide tẹwẹ e ze nado gọalọna yé?

³⁵ Kẹntọ nugbo lọ tọn lẹ ma yọnẹn dọ Jesu lọsu wẹ na dotẹnmẹ ojlẹ awusinyẹn tọn ehelẹ nado wá, na Jehovah wẹ to aisinsin to whenẹnu “taidi gànkọ̀ntọ de podọ taidi mẹhe nọ klọ́ fataka wé” de wutu. (Mal. 3:3) Jehovah po Visunnu etọn po yọnẹn ganji dọ nugbonọ lẹ na lùn mẹtẹnpọn sinsinyẹn enẹlẹ tọ́n bo na yin kiklọ́we, yin hinhẹn zun wiwe bo na pọnte hú gbede pọ́n tọn nado wà sinsẹ̀nzọn na Ahọlu lọ. E họnwun sọn bẹjẹeji 1919 tọn dọ gbigbọ Jiwheyẹwhe tọn ko wà nuhe kẹntọ mítọn lẹ lẹndọ e ma sọgan yọnbasi. Mẹhe yin nugbonọ lẹ yin hinhẹngọwa ogbẹ̀! (Osọ. 11:11) To ojlẹ enẹ mẹ, e họnwun dọ Klisti ko hẹn adà tangan ohia azán godo tọn lẹ tọn de di. E de “afanumẹ nugbonọ podọ nuyọnẹntọ lọ,” yèdọ pipli kleun sunnu yiamisisadode lẹ tọn de he  na nọ deanana nulẹ to omẹ etọn lẹ ṣẹnṣẹn gbọn núdùdù gbigbọmẹ tọn ninamẹ to ojlẹ sisọ mẹ dali.—Mat. 24:45-47.

36. Etẹwẹ dohia dọ omẹ Jiwheyẹwhe tọn lẹ to gigọwa ogbẹ̀ to gbigbọ-liho?

³⁶ Mẹmẹsunnu Rutherford po gbẹdohẹmẹtọ etọn lẹ po yin tuntundote sọn gànpamẹ to 26 mars 1919. Enẹgodo tlolo, tito yin bibasi na plidopọ de to septembre. Tito yin bibasi nado jẹ linlinnamẹwe awetọ zinjẹgbonu ji, ehe yin yiylọdọ L’Âge d’Or. Ehe hopódona Atọ̀họ̀-Nuhihọ́ lọ Tọn bo yin awuwlena nado yin yiyizan to lizọnyizọn kunnudegbe tọn mẹ. * Owhe dopolọ mẹ wẹ Bulletin, he nọ yin yiylọ todin dọ nuplọnwe opli Gbẹzan po Lizọnyizọn Mítọn po tọn tintan yin zinzinjẹgbonu. Sọn whenue e jẹ tintọ́n ji, e nọ saba do zohunhun na lizọnyizọn kunnudegbe tọn. Matin ayihaawe, lizọnyizọn whédegbè jẹ whédegbè tọn, gbọn mẹdopodopo dali, lẹzun azọ́n titengbe de sọn 1919.

37. Nawẹ mẹhe ma yin nugbonọ delẹ yinuwa gbọn to 1919 godo?

³⁷ Azọ́n yẹwhehodidọ tọn lọ zindonukọn nado to devizọnwatọ Klisti tọn lẹ klọ́we, na goyitọ podọ saklanọ he to ṣẹnṣẹn na yé lẹ ma gán whiwhẹ yede na azọ́n mọnkọtọn. Mẹhe ma sọgan wà azọ́n ehe lẹ klan yede dovo na nugbonọ lẹ. To owhe he bọdo 1919 go  lẹ mẹ, mẹhe ma yin nugbonọ delẹ gblehomẹ bo jẹ mẹhẹngble ji bosọ nọ kọnmasin do mẹgo, bo tlẹ nọ kọnawudopọ hẹ mẹhe nọ dohomẹkẹn devizọnwatọ nugbonọ Jehovah tọn lẹ.

38. Nujikudo tẹwẹ kọdetọn dagbe gọna awhàngbigba hodotọ Klisti tọn lẹ tọn to aigba ji na mí?

³⁸ Etomọṣo, mahopọnna mẹgbeyinyan mọnkọtọn lẹ, hodotọ Klisti tọn lẹ to susudeji bo to kọdetọn dagbe tindo to gbigbọ-liho. Kọdetọn dagbe yetọn, awhàngbigba yetọn lẹpo sọn whenẹnu, yin kunnudenu dutomẹji dọ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ko to gandu! Gbọn godonọnamẹ po dona Jiwheyẹwhe tọn po—he e nọ namẹ gbọn Visunnu etọn po Ahọluduta Mẹsia tọn po—kẹdẹ gblamẹ wẹ pipli gbẹtọvi mapenọ tata lẹ tọn de sọgan gbawhàn debọdo-dego lẹ do Satani po titonu ylankan etọn po ji!—Hia Isaia 54:17.

39, 40. (a) Etẹwẹ yin delẹ to nuhe owe ehe bẹhẹn lẹ mẹ? (b) Ale tẹwẹ owe ehe pinplọn sọgan hẹnwa na we?

³⁹ To weta he bọdego lẹ mẹ, mí na gbadopọnna nuhe Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ko wadotana to aigba ji na owhe kanweko sọn whenue gbọ́n e yin jiji to olọn mẹ. Adà owe ehe tọn dopodopo na dọhodo azọ́n he Ahọluduta lọ to wiwà to aigba ji lẹ dopodopo ji. Weta dopodopo bẹ apotin dogbapọn tọn de hẹn, he na gọalọna dopodopo mítọn nado yọ́n lehe Ahọluduta lọ yin nujọnu na mí sọ. To weta he gbọngodo lẹ mẹ, mí na gbadopọnna nuhe mí na to nukundo to whenue Ahọluduta lọ na wá và mẹylankan lẹ sudo to madẹnmẹ bo hẹn paladisi wá aigba ji. Ale tẹwẹ owe ehe pinplọn na hẹnwa na we?

⁴⁰ Ojlo Satani tọn wẹ nado hù yise towe to Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn mẹ sudo. Ṣigba, Jehovah uwọ jlo na hẹn yise towe lodo, nado basi hihọ́na we bo hẹn we lodo. (Efe. 6:16) Enẹwutu, mí na we tuli nado nọ hodẹ̀ bo biọ alọgọ nado plọn owe ehe. Nọ to kinkanse dewe dọ, ‘Be Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn ka yin nujọnu na mi ya?’ Dile e yin nujọnu na we sọ todin, mọ wẹ e yọnbasi dọ hiẹ na tin to finẹ, bo na yí nugbonọ-yinyin po zohunhun po do to godonọna Ahọluduta lọ do, to whenue mẹhe togbẹ̀ lẹpo na mọdọ nujọnu de wẹ Ahọluduta Jiwheyẹwhe tọn yin bọ e ko to gandu!