1, 2. Inki diambu ya kuluta nene salamaka na luzingu ya bantu na nsi-ntoto, mpi sambu na nki yo ke yitukisa ve mutindu bantu monaka yo ve ntangu yo salamaka?

 KETI nge ke kudiyulaka kana mambu zolaka kuvanda inki mutindu kana nge zingaka na ntangu yina bansoba ya nene ke salama? Bantu mingi ke salaka yo. Kansi, kana nge zingaka na ntangu yina, keti nge zolaka kumona mambu ya mfunu yina vandaka na kisina ya bansoba? Ziku ve. Mbala mingi, mambu yina ke tubilaka kubwa ya baluyalu mpi ya bo me sonikaka na mikanda ke salamaka na kinsweki. Na kutuba ya kieleka, mambu mingi ya me lutaka ke salamaka na kinsweki, disongidila, na banzo ya bamfumu mpi babiro ya baministre. Ntembe kele ve nde bansoba yina vandaka ti bupusi na luzingu ya bamilio ya bantu.

² Inki beto lenda tuba sambu na diambu mosi ya kuluta nene yina me salamaka na nsi-ntoto? Diambu yina vandaka ti bupusi na luzingu ya bantu mingi. Kansi, yo salamaka ve na meso ya bantu yonso. Beto ke tubila kubutuka ya Kimfumu ya Nzambi na zulu, disongidila luyalu ya Mesia yina bo silaka mpi yina ta fwa ntama mingi ve ngidika ya ntoto yai ya mvimba. (Tanga Daniele 2:34, 35, 44, 45.) Sambu bantu monaka ve lubutuku yina, keti yo ke tendula nde Yehowa zolaka ve nde bo zaba yo? To, keti yandi sadisaka bansadi na yandi ya kwikama na kuyilama na ntwala sambu na diambu yina? Bika beto tala.

3-5. (a) Nani vandaka ‘muntu yina Nzambi tindaka sambu na kuzabisa kuwakana na yandi’ yina Malashi 3:1 ke tubila? (b) Inki zolaka kusalama na ntwala nde ‘muntu yina Nzambi tindaka sambu na kuzabisa kuwakana na yandi’ kukwisa kutala tempelo?

³ Banda na ntangu ya ntama, Yehowa vandaka ti lukanu ya kuyidika bansadi na yandi sambu na lubutuku ya Kimfumu ya Mesia. Mu mbandu, beto tadila mbikudulu yina kele na Malashi 3:1: ‘Mono ta tinda muntu na mono sambu na kuyidikila mono nzila. Ebuna Mfumu ya kieleka yina ya beno ke sosa ta kwisa kukota na mbala mosi na Tempelo na yandi; Muntu ya mono me tinda yina ya beno ke zola kumona ta kwisa kuzabisa beno kuwakana na mono.’

⁴ Na bilumbu na beto, nki ntangu Yehowa, ‘Mfumu ya kieleka,’ kwisaka kutala bantu yina vandaka kusala na kitini ya ntoto ya tempelo na yandi ya kimpeve? Mbikudulu yai ke tendula nde Yehowa zolaka kukwisa ti ‘muntu ya yandi tindaka sambu na kuwakana.’ Yo vandaka nani? Yo vandaka kaka Yezu, Ntotila ya  Kimfumu ya Mesia! (Luka 1:68-73) Bonso Mfumu ya mpa, yandi zolaka kutala bansadi ya Nzambi yina kele na ntoto mpi kukatula bo mvindu.—1 Pie. 4:7.

⁵ Kansi, nani vandaka ‘muntu ya nkaka yina yandi tindaka,’ yina Malashi 3:1 ke tubila? Muntu yai zolaka kukwisa ntangu mingi na ntwala ya kukala ya Ntotila yina kele Mesia. Bamvula mingi na ntwala ya 1914, keti kele ti muntu yina “yidikaka” nzila sambu na Ntotila yina kele Mesia?

6. Nani vandaka ‘muntu yina Nzambi tindaka’ yina kwisaka ntete sambu na kuyidika bansadi ya Nzambi sambu na mambu yina fwete kwisa?

⁶ Na mukanda yai, beto ta baka bamvutu na bangiufula yina na disolo ya kitoko ya bansadi ya Yehowa ya bilumbu na beto. Disolo yai ke monisa nde na kitini ya nsuka ya mvu-nkama ya 19, kimvuka mosi ya fioti ya bantu ya kwikama zabanaka bonso Bakristu ya kieleka na kati ya Bakristu mingi ya luvunu. Bo kumaka kubinga kimvuka yina Balongoki ya Biblia. Bantu yina vandaka kutwadisa bo, disongidila Charles T. Russell ti banduku na yandi ya kisalu, vandaka kibeni ‘muntu ya yandi tindaka’ ya bo tubilaka na ntwala, sambu bo pesaka bansadi ya Nzambi lutwadisu ya kimpeve mpi yidikaka bo sambu na mambu yina fwete kwisa. Beto tadila mitindu iya yina ‘muntu ya yandi tindaka’ salaka mambu.

7, 8. (a) Na nsungi ya bamvula 1800, banani yantikaka kumonisa nde dilongi ya ke tubaka nde moyo ke fwaka ve kele ya luvunu? (b) Inki malongi ya nkaka Mpangi C. T. Russell ti banduku na yandi ya kisalu monisaka nde yo kele ya luvunu?

⁷ Balongoki ya Biblia yina vandaka kulonguka mpi kusamba; bo vandaka kuwakana sambu na bakieleka yina bo vandaka kulonguka, bo vandaka kuvukisa yo, mpi kubasisa yo. Na nsungi ya bamvula mingi, mabundu ya Kikristu vandaka na mudidi ya kimpeve; malongi na bo mingi katukaka na malongi ya mimpani. Mbandu ya ntete kele dilongi ya ke tubaka nde moyo ke fwaka ve. Kansi, yantika na 1800, ndambu ya balongoki ya Biblia ya masonga longukaka mbote-mbote dilongi yina mpi monaka nde yo me katuka ve na Ndinga ya Nzambi. a Henry Grew, George Stetson, mpi George Storrs sonikaka mikanda mpi salaka badiskure ya kikesa sambu na kumonisa luvunu yina ya Satana. Kisalu na bo, vandaka na bupusi ya ngolo na Mpangi C. T. Russell mpi banduku na yandi ya kisalu.

⁸ Kimvuka yai ya fioti ya balongoki ya Biblia monaka nde malongi ya nkaka yina vandaka ti kuwakana ti dilongi ya ke tubaka nde moyo ke fwaka ve vandaka mpasi na kubakisa mpi ya luvunu, mu mbandu, dilongi ya ke tubaka nde bantu ya mbote yonso ta kwenda na zulu to nde Nzambi ke niokulaka bantu mvula na mvula na bilungi ya tiya. Russell ti banduku na yandi ya kisalu tungululaka na kikesa yonso baluvunu yina na bazulunalu, mikanda, tumikanda, batrakiti mpi badiskure mingi.

9. Inki mutindu Nzozulu ya Nkengi ya Sioni monisaka nde dilongi ya Butatu kele ya luvunu?

⁹ Balongoki ya Biblia monisaka mpi nde dilongi ya Butatu kele ya luvunu, ata bantu mingi ke zitisaka yo. Na 1887, zulunalu Nzozulu ya Nkengi ya Sioni (Kingelesi) tubaka nde: “Masonuku ke monisaka pwelele bangwisana yina kele na kati ya Yehowa ti Mfumu  na beto Yezu, mpi yo ke tubaka nde bo kele bantu zole ya kuswaswana.” Ebuna disolo yai yikaka nde yo ke yitukisa kibeni mutindu “dilongi ya Nzambi mosi yina kele na bapersona tatu (disongidila banzambi tatu na Nzambi mosi mpi Nzambi mosi na banzambi tatu) me zabanaka mingi mpi mutindu bantu mingi ke ndimaka yo. Diambu yai ke monisa nde Dibundu vandaka kulala mpongi ya ngolo mpi mbeni kangaka yo ti miniololo ya kifu.”

10. Inki mutindu Nzozulu ya Nkengi monisaka nde 1914 ta vanda mvula mosi ya mfunu?

¹⁰ Mutindu ntu-diambu ke monisa yo, zulunalu Nzozulu ya Nkengi ya Sioni mpi Kinati-Nsangu ya Kukala ya Kristu (Kingelesi) vandaka kutula dikebi mingi na bambikudulu ya ke tadila kukala ya Kristu. Bakristu yina bo me tulaka mafuta yina sonikaka zulunalu yai monaka nde mbikudulu ya Daniele ya ke tadila “bantangu nsambwadi” vandaka na kuwakana ti ntangu yina lukanu ya Nzambi ya me tala Kimfumu ya Mesia ta lungana. Na luyantiku ya 1870, bo tubaka nde bantangu nsambwadi yina ta suka na 1914. (Dan. 4:25; Luka 21:24) Ata bampangi na beto ya ntangu yina bakisaka ntete ve ntendula yonso ya mvula yina ya mfunu, bo samunaka mambu yina bo zabaka na bantu mingi mpi bisika yonso, mpi yo butaka mbuma yina zingaka mingi.

11, 12. (a) Na nani Mpangi Russell pesaka lukumu sambu na mambu yina yandi longaka? (b) Inki vandaka mfunu ya kisalu yina Mpangi Russell ti banduku na yandi ya kisalu salaka na ntwala ya 1914?

 ¹¹ Yo vanda mpangi Russel to banduku na yandi ya kisalu, muntu mosi ve kudikumisaka sambu na bakieleka ya mfunu yina bo zwaka mpi bakisaka. Mpangi Russell monisaka ntonda ya mingi na bantu yina sadisaka yandi. Kuluta yonso, yandi pesaka lukumu na Yehowa Nzambi, muntu yina ke longaka bansadi na Yandi mambu yina bo fwete zaba na ntangu yina bo fwete zaba yo. Ya kieleka, Yehowa sakumunaka bikesa ya Mpangi Russell ti ya banduku na yandi ya kisalu mutindu bo salaka luswaswanu na kati ya kieleka ti malongi ya luvunu. Na nima ya bamvula, luswaswanu yina monanaka diaka mingi na kati na bo ti Kikristu.

¹² Kisalu ya bantu yina ya kwikama salaka sambu na kunwanina malongi ya kieleka na ntwala ya 1914 yitukisaka kibeni! Nzozulu ya Nkengi mpi Kinati-Nsangu ya Kukala ya Kristu (Kingelesi) ya Novembri 1, 1917, ke tuba nde: “Bantu mingi bubu yai me katukaka na boma ya dilongi ya bilungi ya tiya mpi ya malongi ya nkaka ya luvunu . . . Masa ya kieleka, yina yantikaka bamvula 40 me luta, ke landa na kutombuka mpi yo ta landa kaka na kutombuka tii kuna yo ta fulusa ntoto ya mvimba; mpi bambeni na yo ta kuka ve kuvutula kitembo ya nzadi-mungwa ya ngolo ti kikombo sambu Kieleka kupanzana ve na ntoto ya mvimba.”

13, 14. (a) Inki mutindu ‘muntu yina Nzambi tindaka’ yidikaka nzila sambu na Ntotila yina kele Mesia? (b) Inki dilongi beto lenda baka na bampangi na beto yina zingaka bamvula kuluta nkama mosi na ntwala?

¹³ Beto tadila diambu yai: Keti bantu zolaka kuvanda ya kuyilama kana bo vandaka kuzaba ve kusala luswaswanu na kati ya Yezu ti Tata na yandi, Yehowa? Ata fioti ve! Bo zolaka kuvanda mpi ve ya kuyilama kana bo vandaka kuyindula nde bantu yonso ta baka dikabu ya kukonda kufwa kansi yo kele ve dikabu yina Nzambi ta pesa kaka na balongoki fioti mpamba ya Kristu; to kana bo vandaka kuyindula nde Nzambi ke niokulaka bantu na bilungi ya tiya mvula na mvula kukonda kivuvu nde yandi ta lembika mpasi yina! Ntembe kele ve nde, ‘muntu yina yandi tindaka’ yidikaka nzila sambu na Ntotila yina kele Mesia!

¹⁴ Ebuna beto bubu yai? Inki dilongi beto lenda baka na bampangi na beto yina zingaka bamvula kuluta nkama? Beto mpi fwete vanda ti nzala ya ngolo ya kutanga mpi kulonguka Ndinga ya Nzambi. (Yoa. 17:3) Sambu nsi-ntoto yai kele ya kukonda mingi kibeni na kimpeve, beto landa na kukuma ti nzala mingi ya madia ya kimpeve!—Tanga 1 Timoteo 4:15.

15. Inki Balongoki ya Biblia bakisaka malembe-malembe? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)

¹⁵ Balongoki ya Biblia longaka nde yo vandaka mfunu na kubasika na mabundu ya nsi-ntoto. Na 1879, Nzozulu ya Nkengi tubilaka “dibundu ya Babilone.” Keti yo vandaka kutubila bapape? Dibundu ya Katolika ya Roma? Yantika bamvu-nkama mingi, mabundu ya Misioni vandaka kutendula mbikudulu yai mutindu yina. Kansi, balongoki ya Biblia bakisaka malembe-malembe nde mabundu yonso ya Kikristu ya bilumbu na beto kele na kati ya “Babilone.” Sambu na nki? Bo yonso ke longaka malongi ya luvunu bonso yina beto tubilaka na luyantiku b. Na nima ya ntangu,  mikanda na beto kumaka kutubila na pwelele yonso mambu yina bantu ya masonga ya mabundu ya Babilone fwete sala.

16, 17. (a) Inki mutindu Buku III ya L’Aurore du Millénium mpi Nzozulu ya Nkengi siamisaka bantu na kubasika na dibundu ya luvunu? (b) Inki diambu salaka nde balukebisu yina kuvanda diaka ve ngolo? (Tala noti na nsi ya lutiti.)

¹⁶ Mu mbandu, na 1891, Buku III ya L’Aurore du Millénium tubilaka mutindu Nzambi buyaka Babilone ya ntangu na beto na bangogo yai: “Bo me buya mabundu yonso ya Kikristu.” Yo yikaka nde bantu yonso yina “ke zolaka diaka ve malongi mpi bisalu na yo ya luvunu fwete basika na kati na yo.”

¹⁷ Na Yanuari 1900, Nzozulu ya Nkengi (Kingelesi) pesaka bandongisila na bantu yina bikaka bazina na bo na babuku ya mabundu ya Kikristu mpi yina vandaka kutuba nde, “Mono ke kudipesaka na lusambu ya kieleka mpi ke kwendaka ve mbala na mbala na balukutakanu ya nkaka.” Nimero yango vandaka ti ngiufula yai: “Keti yo ke mbote na kuvanda dikulu mosi na kati ya dibundu ya Bukristu mpi dikulu ya nkaka ya kati ya Babilone? Keti bulemfu ya kieleka ke lombaka mpidina . . . mpi keti yo ke sepedisaka Nzambi to yandi ke ndimaka yo? Ata fioti ve. Muntu [yina kele na dibundu] ke salaka kuwakana ti dibundu na meso ya bantu ntangu yandi ke kotaka na dibundu yina, mpi yandi fwete zitisa na kwikama yonso minsiku ya kuwakana yina tii kuna yandi . . . ta tuba na meso ya bantu nde yandi me katuka na dibundu yina.” Na nsungi ya bamvula, dibanza yai kumaka ngolo kibeni c. Bansadi ya Yehowa fwete zenga bangwisana yonso ti dibundu ya luvunu.

18. Sambu na nki yo vandaka mfunu nde bantu kubasika na Babilone ya Nene?

¹⁸ Kana bo pesaka ve mbala na mbala balukebisu yina ya kubasika na “Babilone ya Nene,” keti Kristu, Ntotila ya mpa, zolaka kuvanda ti kimvuka ya bansadi ya kuyilama yina bo me tulaka mafuta awa na ntoto? Ata fioti ve. Sambu, kaka Bakristu yina me basikaka na Babilone lenda sambila Yehowa “na mpeve mpi na kieleka.” (Yoa. 4:24) Keti bubu yai beto mpi kele ti lukanu ya kuzenga bangwisana yonso ti dibundu ya luvunu? Beto landa na kulemfuka na ntuma yai: “Beno bantu na mono, beno basika na kati na yandi”!—Tanga Kusonga 18:4.

19, 20. Inki mutindu Nzozulu ya Nkengi siamisaka bansadi ya Nzambi na kuvukana sambu na lusambu?

¹⁹ Balongoki ya Biblia vandaka kulonga nde Bakristu fwete vukana sambu na kusambila, na ntangu yina yo me lomba nde bo vukana. Sambu na Bakristu ya kieleka, yo ke lombaka kaka ve kubasika na dibundu ya luvunu. Kansi, yo kele mfunu mpi na kuvukana na lusambu ya kieleka. Na banimero na yo ya luyantiku, Nzozulu ya Nkengi vandaka kusiamisa batangi na kuvukana sambu na lusambu. Mu mbandu, na Yuli 1880, Mpangi Russell pesaka rapore ya nzietelo yina yandi salaka. Yandi tubilaka mutindu balukutakanu mingi vandaka kupesa kikesa. Yandi siamisaka mpi batangi na kutinda bakarti sambu na kuzaba mutindu bo ke yela—bo sonikaka bakarti ya nkaka na bazulunalu. Sambu na nki? “Beto yonso fwete zaba . . . mutindu Mfumu me sadisaka beto na kuyela; kana beno ke landa na kuvukana ti bayina kele lukwikilu mosi ti beno.”

 ²⁰ Na 1882, Nzozulu ya Nkengi vandaka ti disolo mosi yina vandaka ti ntu-diambu “Kuvukana Kumosi.” Disolo yina siamisaka Bakristu na kusala balukutakanu “sambu na kutunga bankaka, kupesa bo kikesa mpi ngolo.” Yo tubaka nde: “Diambu ya mfunu kele ve kusosa kuzaba kana nani kele mayele na kati na beno. Kansi, bika nde konso muntu kunata Biblia, papie, ti biki na yandi, mpi yandi sadila Concordance, . . . kana mpila kele. Pona disolo mosi; lomba lutwadisu ya mpeve santu sambu nge bakisa yo; na nima tanga, yindula, fwanisa verse mosi ti ya nkaka mpi nge ta zwa kibeni kieleka.”

21. Inki mbandu dibundu ya Allegheny, na Pennsylvanie pesaka na yina me tala balukutakanu mpi kisalu ya kugungula?

²¹ Babiro ya Balongoki ya Biblia vandaka na Allegheny, na Pennsylvanie, na États-Unis. Bo pesaka mbandu ya mbote na yina me tala kuvukana kumosi sambu na kulemfuka na ndongisila ya kupemama yina kele na Baebreo 10:24, 25. (Tanga.) Bamvula mingi na nima, mpangi-bakala mosi ya mbuta na zina ya Charles Capen ke yibuka nde yandi vandaka kukwenda na balukutakanu yina ntangu yandi vandaka leke. Yandi sonikaka nde: “Mu ke yibuka tii bubu yai verse mosi ya bo sonikaka na kibaka ya nzo ya balukutakanu ya nene ya la Société. ‘Muntu mosi mpamba kele  Longi na beno, Kristu, ebuna beno yonso kele bampangi.’ Verse yai me bikalaka na mabanza na mono; luswaswanu yina kele na kati ya bamfumu ya mabundu mpi bantu ya mabundu na bo ke vandaka ve na kati ya bansadi ya Yehowa.” (Mat. 23:8) Mpangi Capen ke yibuka diaka balukutakanu ya mbote mpi kikesa yina Mpangi Russell vandaka kusala sambu na kutala konso mpangi na kati ya dibundu.

22. Inki mambu bampangi yina vandaka ya kwikama salaka ntangu bo pesaka bo kikesa ya kukwenda na balukutakanu ya Bukristu, mpi nki dilongi yo ke pesa beto?

²² Bantu ya kwikama vandaka kulanda mbandu na yandi mpi kuzitisa bantuma yina yandi vandaka kupesa. Bo salaka mabundu na baprovense ya nkaka, mu mbandu na Ohio mpi na Michigan, mpi na nima na Amerika ya Nordi ya mvimba mpi na bansi ya nkaka. Yindula fioti: Keti bantu ya kwikama zolaka kuvanda ya kuyilama sambu na kukala ya Kristu kana bo bakaka ve formasio sambu na kulemfuka na ndongisila ya kupemama yina ke tubila kuvukana sambu na lusambu? Ata fioti ve! Ebuna beto bubu yai? Bubu yai, beto mpi fwete baka lukanu ya kukwenda mbala na mbala na balukutakanu ya Bukristu mpi kusosa mabaku yonso ya kusambila kumosi mpi ya kupesana kikesa na kimpeve.

23. Inki mutindu Nzozulu ya Nkengi monisaka pwelele nde Bakristu yonso ya bo me tulaka mafuta fwete vanda bansamuni ya kieleka?

²³ Balongoki ya Biblia vandaka kulonga nde Bakristu yonso ya bo me tulaka mafuta fwete vanda bansamuni ya kieleka. Nzozulu ya Nkengi ya 1885, tubaka nde: “Beto fwete vila ve nde konso muntu yina bo me tulaka mafuta, bo ke tulaka yandi mafuta sambu na kusamuna (Yez. 61:1), kusola sambu na kusamuna.” Nimero mosi ya 1888 siamisaka nde: “Mukumba na beto kele pwelele . . . Kana beto me vila yo mpi ke pesa bikuma, beto kele kibeni  bansadi ya bamolo, mpi beto ke monisaka nde beto me fwana ve na kuvanda Bakristu yina bo me tulaka mafuta.”

24, 25. (a) Sambu na nki beto ke tuba nde Mpangi Russell ti banduku na yandi ya kisalu siamisaka kaka ve bantu na kusamuna? (b) Inki kolportere mosi tubaka sambu na kisalu na yandi na “nsungi yina bakamio vandaka ntete ve”?

²⁴ Mpangi Russell ti banduku na yandi siamisaka kaka ve bantu na kusamuna. Kansi bo yantikaka mpi kubasisa batrakiti yina bo vandaka kubinga nde, Batrakiti ya Balongoki ya Biblia (Bible Students’ Tracts) na nima bo kumaka kubinga yo, Mukanda ya malongi ya ntama ya dibundu ya ke basikaka mbala iya na mvula (Old Theology Quarterly). Batangi ya Nzozulu ya Nkengi bakaka batrakiti yai sambu na kukabila yo bantu ya ofele.

²⁵ Bo vandaka kubinga bantu yina kudipesaka na kisalu ya ntangu yonso bakolportere. Mpangi Charles Capen, yina beto me tubila awa na zulu, vandaka mpi kolportere. Yandi ke yibuka nde: “Mu vandaka kusadila bakarti ya kimvuka mosi ya États-Unis ya ke longukaka ntoto sambu na kusala teritware na mono na Pennsylvanie. Bakarti yina vandaka kumonisa banzila yonso mpi yo vandaka kusadisa mono na kukwenda na bitini yonso ya teritware na makulu. Bantangu ya nkaka na nima ya kutambula bilumbu tatu na teritware sambu na kubaka bakomande ya mikanda Kulonguka ya Masonuku, munu vandaka kudefa mpunda ti shario sambu na kwenda kubikisila bantu mikanda. Mbala mingi mu vandaka kulala ti bantu ya ferme. Na bilumbu yina bakamio vandaka ntete ve.”

26. (a) Sambu na nki yo vandaka mfunu nde bansadi ya Nzambi kusamuna sambu na kuyilama na luyalu ya Kristu? (b) Inki bangiufula beto lenda kudiyula?

²⁶ Kusamuna mutindu yina vandaka kulomba ngolo mpi kikesa. Keti Bakristu ya kieleka zolaka kuvanda ya kuyilama sambu na luyalu ya Kristu kana bo longaka bo ve mfunu ya kisalu ya kusamuna? Ata fioti ve! Na kutuba mbote, kisalu yina me kumaka bonso kidimbu ya mfunu ya kukala ya Kristu. (Mat. 24:14) Yo lombaka nde bansadi ya Nzambi kuyilama sambu na kutula kisalu yina ke gulusaka bantu na kisika ya ntete na luzingu na bo. Bubu yai, yo ke lomba nde beto kudiyula: ‘Keti mono ke tulaka kisalu ya kusamuna na kisika ya ntete na luzingu na mono? Keti mono ke salaka bibansa sambu na kulungisa kisalu yina mbote-mbote?’

27, 28. Inki mambu ntumwa Yoane monaka na mbona-meso, mpi nki Satana ti bademo na yandi salaka ntangu Kimfumu butukaka?

²⁷ Nsuka-nsuka, 1914 mvula ya kuluta mfunu, lungaka. Mutindu beto tubilaka yo na luyantiku ya kapu yai, ata muntu mosi ve monaka mambu ya mfunu yina salamaka na zulu. Kansi, bo pesaka ntumwa Yoane mbona-meso yina tendulaka mambu yina na bangogo ya kifwani. Yindula fioti diambu yai: Yoane ke mona “kidimbu mosi ya nene” na zulu. “Nkento” ya Nzambi, disongidila organizasio na yandi ya bigangwa ya kimpeve na zulu, kele na divumu mpi me buta mwana ya bakala. Kubika fioti mwana yai ya kifwani ‘kugungula makanda yonso ti nti ya kibende.’ Kansi, ntangu mwana butukaka, bo nataka yandi “na Nzambi mpi na kiti na yandi ya kimfumu.” Ndinga mosi ya ngolo na zulu ke tuba nde: “Ntangu yai luguluku, ngolo, mpi kimfumu ya Nzambi na beto mpi kiyeka ya Kristu na yandi me kwisa.”—Kus. 12:1, 5, 10.

 ²⁸ Ntembe kele ve nde, Yoane monaka na mbona-meso lubutuku ya Kimfumu ya Mesia. Ya kieleka, ata diambu yina vandaka ya kiese, yo sepedisaka bantu yonso ve. Satana ti bademo na yandi nwanisaka bawanzio ya kwikama yina vandaka na nsi ya luyalu ya Mishele to Kristu. Inki salamaka na nima? Beto ke tanga nde: “Bo losaka dragoni ya nene na nsi, nioka ya ntama, yina bo ke bingaka Diabulu mpi Satana, yina ke kusaka ntoto ya mvimba; bo losaka yandi na ntoto, mpi bo losaka yandi na nsi ti bawanzio na yandi.”—Kus. 12:7, 9.

29, 30. Ntangu Kimfumu ya Mesia butukaka, nki mutindu mambu sobaka (a) na ntoto? (b) na zulu?

²⁹ Bamvula mingi na ntwala ya 1914, Balongoki ya Biblia tubaka nde ntangu ya mpasi zolaka kuyantika na mvula yina ya mfunu. Kansi bo zabaka ve na siki-siki yonso mutindu mbikudulu yina zolaka kulungana. Mutindu mbona-meso ya Yoane monisaka yo, Satana zolaka kukuma ti bupusi mingi kibeni na luzingu ya bantu: “Mawa na ntoto mpi na nzadi-mungwa, sambu Diabulu me kulumuka kuna na beno, yandi kele ti makasi mingi, sambu yandi me zaba nde yandi kele ti ntangu fioti.” (Kus. 12:12) Na 1914, Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba salamaka mpi kidimbu ya kukala ya Kristu na ngolo ya kimfumu yantikaka kulungana na ntoto ya mvimba. “Bilumbu ya nsuka” ya ngidika yai ya bima yantikaka.—2 Tim. 3:1.

³⁰ Kansi, kiese vandaka na zulu. Bo kulaka satana ti bademo na yandi kimakulu. Yoane ke yika nde: “Yo yina, zulu mpi beno bantu yina ke zingaka kuna, beno vanda na kiese!” (Kus. 12:12) Na nima ya kutula bunkete na zulu, Yezu kumaka Ntotila ya Kimfumu ya Mesia, sesepi yai, yandi vandaka ya kuyilama sambu na kusala mambu sambu na mambote ya bansadi ya Nzambi na ntoto. Inki yandi ta sala? Mpila beto monaka yo na luyantiku ya kapu yai, Kristu, yina kele ‘muntu ya Nzambi tindaka sambu na kuzabisa bo kuwakana na yandi,’ ta tula ntete bunkete na kati ya bansadi ya Nzambi awa na ntoto. Yo ke tendula nki?

31. Inki Malashi tubaka na ntwala na yina me tala nsungi ya kukatula mvindu, mpi nki mutindu mbikudulu yina yantikaka kulungana? (Tala mpi noti na nsi ya lutiti.)

³¹ Malashi tubaka na ntwala nde kisalu ya kutula bunkete ta vanda ve pete. Yandi sonikaka nde: “Na kilumbu ya yandi ta kwisa nani ta kuka kukanga ntima? Nani ta kuka kuzinga diaka kana yandi kwisa kumonika? Yandi ta vanda bonso tiya yina ke katulaka mvindu ya bibende to bonso savo ya bo ke katulaka mvindu ya bilele.” (Mal. 3:2) Bangogo yina vandaka kibeni ya kieleka! Yantika na 1914, bansadi ya Nzambi na ntoto kutanaka ti mimekamu mpi bampasi ya ngolo yina landanaka. Ntangu Mvita ya Ntete ya Ntoto ya Mvimba kumaka ngolo, bo bangikaka ngolo kibeni Balongoki ya Biblia mingi mpi bo tulaka bo na boloko. d

32. Inki mavwanga basikaka na kati ya organizasio, yina yangisaka bansadi ya Nzambi na nima ya 1916?

³² Mavwanga basikaka na kati ya organizasio. Na mvu 1916, Mpangi Russell fwaka ti bamvula 64 mpamba, yandi bikisaka bansadi ya Nzambi mingi na mpasi. Lufwa na yandi monisaka nde bantu ya nkaka vandaka kutula dikebi ya mingi na muntu mosi mpamba yina vandaka kupesa mbandu ya mbote. Ata Mpangi  Russell zolaka ve nde bo pesa yandi lukumu ya mutindu yina, bampangi ya nkaka kumaka kusambila yandi. Bampangi mingi yindulaka nde mutindu yandi fwaka, kieleka ta landa diaka ve na kubasika; mpi bantu ya nkaka telaminaka ngolo kibeni bikesa yina bo vandaka kusala sambu na kukwenda na ntwala. Kikalulu yai basisaka apostazi mpi apostazi yina kabulaka organizasio.

33. Sambu mambu yina bansadi ya Nzambi vandaka kuvingila lunganaka ve, inki mutindu yo mekaka bo?

³³ Kumekama ya nkaka katukaka na kukonda kulungana ya mambu yina bo vandaka kuvingila. Ata Nzozulu ya Nkengi monisaka nde 1914 vandaka mvula yina Ntangu ya Makanda zolaka kumana, bampangi bakisaka ntete ve mambu yina zolaka kusalama na mvula yina. (Luka 21:24) Bo yindulaka nde na 1914, Kristu zolaka kunata nkento na yandi, disongidila Bakristu yina bo me tulaka mafuta, na zulu sambu na kuyala ti yandi. Bivuvu yina lunganaka ve. Na nsuka ya mvu 1917, Nzozulu ya Nkengi tubaka nde nsungi mosi ya kukatula bambuma ya bamvula 40 zolaka kusuka na nsungi ya printemps ya 1918. Kansi, kisalu ya kusamuna sukaka ve. Yo landaka na kukwenda na ntwala na nima ya dati yina. Nzozulu ya Nkengi yina tubaka nde nsungi ya kukatula bambuma sukaka, kansi nsungi ya kulokuta bambuma yina bikalaka sukaka ve. Ata mpidina, bampangi mingi lembaka nitu mpi yambulaka kusambila Yehowa.

34. Inki kumekama ya ngolo basikaka na 1918, mpi sambu na nki mabundu ya Kikristu yindulaka nde bansadi ya Nzambi “fwaka”?

³⁴ Kumekama ya ngolo kibeni basikaka na 1918. Na nima ya lufwa ya Mpangi C. T. Russell, Mpangi J. F. Rutherford yingaka yandi mpi kumaka kutwadisa bansadi ya Nzambi. Bo kangaka yandi kumosi ti bampangi nsambwadi ya nkaka yina vandaka kusala ti yandi. Ata bo salaka ve mbi, bo zengilaka bo ndola ya bamvula mingi na boloko na Atlanta (Géorgie), na États-Unis. Na ntangu mosi buna, yo monanaka bonso nde kisalu ya bansadi ya Nzambi sukaka. Bamfumu mingi ya mabundu ya Kikristu sepelaka. Bo yindulaka nde mutindu bo tulaka “bantwadisi” na boloko, kangaka babiro ya ke twadisaka kisalu na Brooklyn, mpi vandaka kunwanisa kisalu ya kusamuna na Amerika mpi na Eropa, Balongoki ya Biblia “fwaka,” bo lendaka kusala diaka ve kima ya mbi. (Kus. 11:3, 7-10) Bo kudikusaka kibeni!

35. Sambu na nki Yezu pesaka nzila nde balongoki na yandi kumona mpasi, mpi nki yandi salaka sambu na kusadisa bo?

³⁵ Bambeni ya kieleka zabaka ve nde Yezu muntu pesaka nzila nde bansadi na yandi kumona mpasi yai sambu na ntangu yina Yehowa vandaka “bonso muntu yina ke katulaka mvindu ya arza.” (Mal. 3:3) Yehowa ti Mwana na yandi zabaka mbote nde bansadi ya kwikama zolaka kukuma bunkete ntangu bo zolaka kubasika na kumekama yina ya tiya mpi bo zolaka kuvanda ya kuyilama mbote na ntwala sambu na kusala kisalu ya Ntotila. Na luyantiku ya 1919, yo monanaka pwelele nde mpeve ya Nzambi salaka diambu yina bambeni ya bansadi na yandi yindulaka nde yo lenda salama ve. Bansadi ya kwikama bakaka kikesa! (Kus. 11:11) Yantika ntangu yina, Kristu salaka mpenza diambu ya mfunu ya me tala kidimbu ya bilumbu ya nsuka. Yandi solaka “mpika ya  kwikama mpi ya mayele,” disongidila kimvuka mosi ya fioti ya Bakristu ya babakala yina bo me tulaka mafuta sambu na kutwadisa bansadi na yandi mpi kupesa bo madia ya kimpeve na ntangu ya me fwana.—Mat. 24:45-47.

36. Inki diambu monisaka nde bansadi ya Nzambi bakaka kikesa na kimpeve?

³⁶ Mpangi Rutherford mpi banduku na yandi ya kisalu basikaka na boloko na Marsi 26, 1919. Ntangu fioti na nima, bo yilamaka sambu na kusala lukutakanu mosi na Septembri. Bo bakaka bangidika sambu na kubasisa zulunalu ya zole, yina bo bingaka L’Âge d’Or. Bo vandaka kukabisa yo kumosi ti Nzozulu ya Nkengi, bo basisaka yo sambu beto sadila yo na kisalu ya kusamuna e. Kaka na mvula yina, bo basisaka mpi nimero ya ntete ya Bulletin, yina beto ke bingaka bubu yai Kisalu na Beto ya Kimfumu. Banda na luyantiku, yo ke pesaka kikesa na kisalu ya kusamuna. Ntembe kele ve nde, yantika 1919 tii bubu yai, kusolula ti konso muntu mpi kusamuna nzo na nzo ke bakaka kisika ya ntete.

37. Na nima ya 1919, inki mutindu bampangi ya nkaka monisaka kukonda kwikama?

³⁷ Kisalu ya kusamuna landaka kukatula bansadi ya Kristu mvindu, sambu bansadi na yandi yina vandaka lulendo mpi ntu-ngolo, vandaka kuzola ve kusala kisalu yai. Bayina zolaka ve kusala  kisalu yina, kabwanaka ti Bakristu ya kwikama. Na nima ya 1919, bampangi ya nkaka ya kukonda kwikama waka makasi mpi kumaka kukusila bansadi ya kwikama ya Yehowa makambu, bo sonikaka mambu ya luvunu sambu na bo, mpi vukanaka nkutu ti bambeni na bo.

38. Kuyela mpi kununga ya balongoki ya Kristu na ntoto ke ndimisa beto nki?

³⁸ Ata bo kutanaka ti bampasi yina, balongoki ya Kristu na ntoto landaka kuyela mbote na kimpeve. Kununga na bo yantika ntangu yina ke pesa nzikisa ya ke ndimisa beto nde Kimfumu ya Nzambi ke yala! Kaka na nsadisa ya lusadisu ya ngolo mpi lusakumunu ya Nzambi, yina yandi ke pesaka na nzila ya Mwana na yandi mpi ya Kimfumu ya Mesia, kimvuka ya bantu ya kukonda kukuka lendaka kununga mbala na mbala Satana ti ngidika na yandi ya mbi ya bima!—Tanga Yezaya 54:17.

39, 40. (a) Tanga ndambu ya mambu ya mfunu yina mukanda yai ke tadila. (b) Kulonguka mukanda yai ta natila nge nki mambote?

³⁹ Na bakapu ya ke landa, beto ta tadila mambu yina Kimfumu ya Nzambi me salaka na ntoto mvu-nkama mosi ya mvimba na nima yantika yo butukaka na zulu. Konso kitini ya mukanda yai ta tubila diambu mosi yina Kimfumu me salaka awa na ntoto. Konso kapu kele ti lupangu mosi ya mvutukilu yina ta sadisa konso muntu na kuzaba nde Kimfumu kele kima ya kieleka sambu na beto. Na bakapu ya nsuka, beto ta tubila mambu yina Kimfumu ta sala ntama mingi ve ntangu yo ta kwisa kufwa bantu ya mbi mpi kutula paladisu awa na ntoto. Inki mambote nge ta baka na kulonguka ya mukanda yai?

⁴⁰ Satana ke zolaka kubebisa lukwikilu na nge na Kimfumu ya Nzambi. Kansi, Yehowa ke zolaka kukumisa lukwikilu na nge ngolo sambu yo tanina nge na mpila nde nge landa na kuvanda ngolo. (Baef. 6:16) Yo yina, beto ke siamisa nge na kusamba konso ntangu ya nge ke longuka mukanda yai. Landa kudiyula nde, ‘Keti Kimfumu ya Nzambi kele kima ya kieleka sambu na mono?’ Kana yo kele kima ya kieleka sambu na nge sesepi yai, ntembe kele ve nde nge ta pesa maboko na kikesa mpi kwikama yonso na Kimfumu, ntangu bantu yonso yina ta vanda na luzingu ta mona nde Kimfumu ya Nzambi kele kima mosi ya kieleka mpi nde yo ke yala!