1, 2. Ũndũ ũrĩa mũnene mũno wanekĩka thĩinĩ wa thĩ nĩ ũrĩkũ, na nĩkĩ ti ũndũ wa kũmakania atĩ andũ matiawonire?

 HIHI nĩ ũrĩ weyũria ũrĩa kũngĩakorirũo kũhaana ũgĩtũũra ihinda-inĩ rĩrĩa kwarĩ na ũgarũrũku mũnene mũno thĩinĩ wa thĩ? Andũ aingĩ nĩ meyũragia ũguo. No ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Korũo warĩ kuo ihinda-inĩ rĩu-rĩ, hihi nĩ ũngĩeyoneire maũndũ marĩa maatũmĩte kũgĩe na ũgarũrũku ũcio? No kũhoteke ndũngĩamonire. Maũndũ marĩa marehaga ũgarũrũku, ta hihi kweheria thirikari, mekĩkaga andũ aingĩ matekũmenya. Na njĩra ĩngĩ, no tuuge atĩ maũndũ macio mekagĩrũo nduma-inĩ, hihi nyũmba-inĩ cia ũnene, tũnyũmba-inĩ twa kũheanĩra motaaro, kana wabici-inĩ cia thirikari. No mogarũrũku ta macio nĩ mahutagia andũ milioni nyingĩ.

² Ĩ naguo ũndũ ũrĩa mũnene mũno wanekĩka thĩinĩ wa thĩ? Ũndũ ũcio nĩ ũhutĩtie ũtũũro wa andũ milioni nyingĩ, o na gũtuĩka gũtirĩ mũndũ wawonire. Hihi nĩ ũndũ ũrĩkũ ũcio? Nĩ gũciarũo kwa Ũthamaki wa Ngai kũrĩa igũrũ, na nĩguo thirikari ya Kĩĩmesia ĩrĩa yeranĩirũo atĩ ica ikuhĩ nĩ ĩkũniina mũtabarĩre ũyũ wothe. (Thoma Danieli 2:34, 35, 44, 45.) Hihi nĩ twagĩrĩirũo kuuga atĩ Jehova nĩ aahithire andũ ũndũ ũcio wa mwanya tondũ gũtirĩ mũndũ wawonire? Kana hihi nĩ aahaarĩirie andũ ake ehokeku kabere? Rekei tuone.

3-5. (a) Nũũ warĩ ‘mũrekio wa kĩrĩkanĩro’ ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Malaki 3:1? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩekĩkire ‘mũrekio wa kĩrĩkanĩro’ atanoka hekarũ-inĩ?

³ Kuuma o tene, Jehova nĩ aabangĩte kũhaarĩria andũ ake nĩ ũndũ wa gũciarũo kwa Ũthamaki wa Kĩĩmesia. Kwa ngerekano, ta wĩcirie ũhoro wa ũrathi ũyũ wa Malaki 3:1: “Atĩrĩrĩi, nĩngũtũma mũrekio wakwa, Nake aʼthondekithĩrie kĩngʼaratua gĩakwa [kana, njĩra]. Nake Mwathani, ũcio mũtũire mũũragĩrĩria, nĩakaguthũka na ihenya, Atonye hekarũ-inĩ yake thĩinĩ. O na ningĩ, mũrekio ũrĩa mũiguithania-wa-kĩrĩkanĩro, o we ũrĩa mũkenagio nĩwe, nĩagoka o nake.”

⁴ Mahinda-inĩ maya-rĩ, nĩ rĩ Jehova, “Mwathani” ũrĩa wa ma, okire gũthuthuria arĩa maatungataga gũkũ thĩ thĩinĩ wa hekarũ yake ya kĩĩroho? Ũrathi ũcio wonanagia atĩ Jehova nĩ angĩokire hamwe na ‘mũrekio wa kĩrĩkanĩro.’ Hihi mũrekio ũcio aarĩ ũ? Hatarĩ  nganja, nĩ Jesu Kristo Mũthamaki wa Kĩĩmesia! (Luk. 1:68-73) Arĩ Mũthamaki mwerũ, nĩ angĩokire gũthuthuria na gũtheria andũ a Ngai gũkũ thĩ.​—1 Pet. 4:17.

⁵ No hihi nũũ ũcio warĩ “mũrekio” wa mbere ũrĩa ũgwetetwo thĩinĩ wa Malaki 3:1? Mũrekio ũcio aarĩ oke mbere ya Mũthamaki wa Kĩĩmesia. Hihi nĩ harĩ mũndũ ‘wathondekire njĩra’ nĩ ũndũ wa Mũthamaki wa Kĩĩmesia mĩaka mĩingĩ mbere ya mwaka wa 1914?

6. Nũũ warĩ “mũrekio” ũrĩa wahaarĩirie andũ a Ngai nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mangĩekĩkire?

⁶ Thĩinĩ wa ibuku rĩrĩ, nĩ tũkũgĩa na macokio ma ciũria ta icio thutha wa gũthuthuria historĩ ya andũ a Jehova a mahinda maya. Historĩ ĩno yonanagia atĩ mũico-inĩ wa karine ya 19, nĩ kwoimĩrire gakundi ka andũ ehokeku arĩa monanirie atĩ maarĩ Akristiano a ma gatagatĩ-inĩ ka aingĩ a maheeni. Gakundi kau gaacokire gwĩtwo Arutwo a Bibilia. Charles T. Russell na arĩa maanyitanagĩra nake nĩo maatongoragia maũndũ gakundi-inĩ kau. Nĩ maarutire wĩra marĩ “mũrekio” ũrĩa warathĩtwo tondũ nĩ maarĩithagia andũ a Ngai kĩĩroho, na makamahaarĩria nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa mangĩacokire gwĩkĩka. Reke tuone njĩra inya iria “mũrekio” ũcio eekire ũguo.

7, 8. (a) Nĩ a maambĩrĩirie kuumbũra maheeni megiĩ ũrutani wa atĩ muoyo ndũkuaga mĩaka-inĩ ya 1800? (b) Nĩ morutani marĩkũ mangĩ ma maheeni moimbũrirũo nĩ Russell na arĩa manyitanagĩra nake?

⁷ Rĩrĩa maatuĩragia maandĩko, Arutwo acio a Bibilia maahoyaga ũtongoria wa Jehova, makaiguanĩra, magacokanĩrĩria, na magacabithia morutani macio ma ma. Kwa ihinda rĩa karine nyingĩ, ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano ciakoretwo irĩ nduma-inĩ nene ya kĩĩroho, na morutani maingĩ ma cio moimanĩte na athathaiya a ngai cia mĩhianano. Ngerekano ĩmwe nĩ ũrutani wa atĩ muoyo ndũkuaga. No mĩaka-inĩ ya 1800, andũ anini arĩa maathuthuragia Bibilia marĩ na muoroto mwega nĩ maatuĩririe ũrutani ũcio, makĩona atĩ ndwanyitagwo mbaru nĩ Kiugo kĩa Ngai. Henry Grew, George Stetson, na George Storrs nĩ maandĩkire na makĩrutana matarĩ na guoya, makiumbũraga maheeni macio ma Shaitani. a Wĩra ũcio wao nĩ waateithirie Charles T. Russell na arĩa maanyitanagĩra nake kwagagĩria ũtaũku wao wa maandĩko.

⁸ Gakundi kau kanini ka Arutwo a Bibilia nĩ konire atĩ morutani mangĩ marĩa mehocetie ũrutani-inĩ ũcio wa atĩ muoyo ndũkuaga matiarĩ ma ma. Ngerekano imwe nĩ ũrutani wa atĩ andũ othe ega mathiaga igũrũ, na atĩ Ngai nĩ aherithagia andũ arĩa oru icua-inĩ. Russell na arĩa maanyitanagĩra nake nĩ moimbũranirie maheeni macio kũhĩtũkĩra icunjĩ iria maandĩkaga, mabuku, tũbuku, trakti, na mĩario ĩrĩa yacabithagio ngathĩti-inĩ.

9. Ngathĩti ya Zion’s Watch Tower yonanirie atĩa atĩ ũrutani wa Ũtatũ nĩ wa maheeni?

⁹ Hamwe na ũguo, Arutwo acio a Bibilia nĩ moimbũranirie ũrutani wa Ũtatũ ũrĩa watheremete mũno, makĩonania atĩ nĩ wa maheeni. Mwaka-inĩ wa 1887, ngathĩti ya Zion’s Watch Tower yoigire ũũ: “Maandĩko nĩ monanagia wega ngũrani ya Jehova na Jesu  Mwathani witũ, na ũkuruhanu wao.” Gĩcunjĩ kĩu gĩacokire gĩkĩonania atĩ “nĩ ũndũ wa kũgegania kuona ũrĩa ũrutani ũcio wa Ũtatũ​—atĩ nĩ kũrĩ Ngai atatũ thĩinĩ wa ũmwe na Ngai ũmwe thĩinĩ wa atatũ​—wamenyekire na ihenya na ũgĩĩtĩkĩrĩka nĩ andũ aingĩ. Ũndũ ũcio ũronania atĩ ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano nĩ ciakomete kĩĩroho, na nĩkĩo Shaitani aahotire gũtheremia ũrutani ũcio wa maheeni.”

10. Ngathĩti ya Mũrangĩri yonanirie atĩa atĩ mwaka wa 1914 warĩ wa mwanya?

¹⁰ O ta ũrĩa kĩongo kĩa ngathĩti ya Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ĩrĩa rĩu ĩtagwo Mũrangĩri kĩonanagia, muoroto wayo mũnene warĩ kwarĩrĩria morathi megiĩ gũkorũo kuo gwa Kristo. Aitĩrĩrie maguta ehokeku arĩa maandĩkaga ngathĩti ĩyo, nĩ moonire atĩ ũrathi wa Danieli wĩgiĩ ‘mahinda marĩa mũgwanja’ nĩ wateithagia kũmenya rĩrĩa muoroto wa Ngai wĩgiĩ Ũthamaki wa Kĩĩmesia ũngĩkaahinga. Nĩ maamenyithanirie o tene mwaka-inĩ wa 1876 atĩ mahinda macio mũgwanja mangĩgaathira 1914. (Dan. 4:25; Luk. 21:24) O na gũtuĩka ariũ a Ithe witũ a mahinda macio matiataũkĩirũo biũ nĩ bata wa mwaka ũcio wa mwanya, maahunjirie maũndũ marĩa maamenyaga kũndũ kũingĩ gũtiganĩte, na nĩ tuonaga moimĩrĩro ma kĩyo kĩao nginya ũmũthĩ.

11, 12. (a) Mũrũ wa Ithe Witũ Russell aacokereirie ũ ngumo nĩ ũndũ wa maũndũ marĩa aarutanaga?(b) Wĩra ũrĩa warutagwo nĩ Russell na arĩa maanyitanagĩra nake mbere ya 1914 warĩ na ũguni ũrĩkũ?

 ¹¹ Russell, na arĩa maanyitanagĩra nake, matiegathĩrĩirie nĩ ũndũ wa kuumbũra na gũtaũkĩrũo nĩ ma icio cia bata cia kĩĩroho. Russell aagathĩrĩirie andũ angĩ arĩa maarĩ mbere yake. Makĩria ma ũguo, aagoocithirie Jehova Ngai, tondũ nĩwe ũrutaga andũ ake maũndũ marĩa marabatara kũmenya hĩndĩ ĩrĩa marabatara kũmenya. Hatarĩ nganja, Jehova nĩ aarathimire kĩyo kĩa Russell na arĩa maanyitanagĩra nake gĩa kuonania ngũrani ya maheeni na ma. O ũrĩa mĩaka yathiaga, nĩ moonekaga marĩ ngũrani na athathaiya a ndini iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano.

¹² Wĩra ũrĩa arũme acio ehokeku maarutire wa kũrũĩrĩra morutani ma ma mĩaka mĩingĩ mbere ya 1914 warĩ wa mwanya mũno! Ngathĩti ya The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ya Novemba 1, 1917 yoigire ũũ: “Andũ milioni nyingĩ ũmũthĩ, nĩ matigĩte gũtitika mũrigo wa guoya ũrĩa makuuithĩtio nĩ ũrutani wa icua, na morutani mangĩ ma maheeni . . . Makũmbĩ ma Ũhoro wa Ma, marĩa maambĩrĩirie makĩria ma mĩaka mĩrongo ĩna mĩhĩtũku, nĩ marongerereka na no megũthiĩ o makĩongererekaga nginya maiyũre thĩ yothe; nao akararia mekũhaana ta andũ marageria kũhaata makũmbĩ macio na kĩhaato atĩ nĩguo magirĩrĩrie Ũhoro wa Ma gũtherema.”

13, 14. (a) “Mũrekio” ũrĩa warathĩtwo aateithĩrĩirie atĩa harĩ gũthondekera Mũthamaki wa Kĩĩmesia njĩra? (b) Tũngĩĩruta atĩa kuuma kũrĩ ariũ a Ithe witũ arĩa maatũũraga mĩaka 100 mĩhĩtũku?

¹³ Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Hihi andũ a Ngai nĩ mangĩakorirũo mehaarĩirie nĩ ũndũ wa kwambĩrĩria kwa ihinda rĩa gũkorũo kuo gwa Kristo angĩkorũo matiahotaga gũkũũrana Jesu na Ithe, Jehova? Aca o na hanini! Ningĩ, matingĩakorirũo mehaarĩirie angĩkorũo meeciragia atĩ muoyo ũtangĩkua nĩ kĩndũ gĩkoragwo na andũ othe, no ti kĩheo kĩa mwanya gĩkaaheo arũmĩrĩri anini tu a Kristo. Makĩria ma ũguo, matingĩakorirũo mehaarĩirie angĩkorũo meeciragia atĩ Ngai agaatũũra aherithagia andũ icua-inĩ tene na tene! Hatarĩ nganja, “mũrekio” nĩ aathondekeire Mũthamaki wa Kĩĩmesia njĩra!

¹⁴ Ĩ na ithuĩ ũmũthĩ? Tũngĩĩruta atĩa kuumana na aarĩ na ariũ a Ithe witũ arĩa maatũũraga makĩria ma mĩaka 100 mĩhĩtũku? O tao, nĩ twagĩrĩirũo gũkorũo na kĩyo gĩa gũthoma na kwĩruta Kiugo kĩa Ngai. (Joh. 17:3) O ũrĩa andũ thĩinĩ wa thĩ ĩno yendete indo cia kĩĩmwĩrĩ marathiĩ na mbere kũhinyara nĩ ũndũ wa kwaga irio cia kĩĩroho, rekei kĩyo giitũ gĩa kũrĩa irio cia kĩĩroho gĩthiĩ na mbere kuongerereka.​—Thoma 1 Timotheo 4:15.

15. Nĩ ũndũ ũrĩkũ Arutwo a Bibilia maamenyire thutha wa ihinda? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

¹⁵ Arutwo a Bibilia nĩ maarutanire atĩ warĩ ũndũ wa bata kuuma ndini-inĩ cia maheeni. Mwaka-inĩ wa 1879, ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ yaririe ũhoro wa “ndini ya Babuloni.” Hihi yaragia ũhoro wa arĩa metagwo baba mũtheru? Kana hihi yaragia ũhoro wa Kanitha wa Gatoreki? Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, ndini cia Gĩprotestanti cioigaga atĩ ũrathi ũcio wa Babuloni waragĩrĩria kanitha  wa Gatoreki. No Arutwo a Bibilia nĩ maacokire kũmenya atĩ ndini ciothe iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano nĩ gĩcunjĩ kĩa “Babuloni” ya mahinda maya. Nĩ ũndũ kĩ? Nĩ tondũ ndini icio ciothe ciarutanaga morutani ma maheeni ta marĩa twarĩkia kuona. b O ũrĩa mahinda maathiaga, mabuku maitũ nĩ maathire o makĩonanagia wega makinya marĩa andũ arĩa maarĩ na ngoro njega thĩinĩ wa ndini icio maagĩrĩirũo kuoya.

16, 17. (a) Mbuku ya gatatũ ya Millennial Dawn na ngathĩti ya Mũrangĩri ciekĩrire andũ ngoro atĩa meyeheranie na ndini cia maheeni? (b) Nĩ ũndũ ũrĩkũ watũmaga andũ mahũthĩrĩrie mĩkaana ĩyo? (Rora kohoro ka magũrũ-inĩ.)

¹⁶ Kwa ngerekano, mwaka-inĩ wa 1891, ibuku rĩa Millennial Dawn Mbuku ya gatatũ nĩ rĩarĩrĩirie ũrĩa Ngai atakenagio nĩ Babuloni ya mahinda maya, rĩkiuga ũũ: “Ndini ciothe iria ciĩĩtaga cia Gĩkristiano ti njĩtĩkĩrĩku.” Rĩongereire atĩ arĩa othe “matanyitaga mbaru morutani na mĩtugo ya cio marorio moime thĩinĩ wa cio.”

¹⁷ Ngathĩti ya Mũrangĩri ya Janũarĩ 1900 nĩ yataarire arĩa mateheretie marĩĩtwa mao mabuku-inĩ ma ndini icio magacoka magetetera makoiga ũũ: “Niĩ nyitaga mbaru ũhoro wa ma, na ndithiaga kanitha-inĩ icio kaingĩ.” Gĩcunjĩ kĩu kĩoririe ũũ: “Hihi mũndũ nĩ agĩrĩirũo gũtaaganĩria​—nuthu arĩ nja na nuthu arĩ thĩinĩ wa ndini cia maheeni? Hihi wathĩki ta ũcio nĩguo ũrĩa wagĩrĩire . . . na ũkenagia na ũgetĩkĩrĩka nĩ Ngai? Tiguo o na hanini. Hĩndĩ ĩrĩa mũndũ aingĩra thĩinĩ wa ndini, etĩkagĩra mbere ya andũ atĩ nĩ atuĩka ũmwe wao, na agĩrĩirũo gũkorũo arĩ mwĩhokeku harĩ yo nginya rĩrĩa . . . akaamenyithania rĩngĩ mbere ya andũ atĩ nĩ aatigana na ndini ĩyo.” Kwa ihinda rĩa mĩaka mĩingĩ, ndũmĩrĩri ĩyo nĩ yekĩrirũo hinya. c Kwoguo no mũhaka ndungata cia Jehova itigane na maũndũ marĩa mothe maronania atĩ nĩ iranyitanĩra na ndini cia maheeni.

18. Andũ maabataraga kuuma thĩinĩ wa Babuloni ũrĩa Mũnene nĩkĩ?

¹⁸ Korũo mĩkaana ta ĩyo ya kwĩra andũ moime Babuloni-inĩ ũrĩa Mũnene ndĩaheanagwo kaingĩ-rĩ, hihi Kristo arĩ Mũthamaki mwerũ nĩ angĩgakora ndungata ciamũrĩtwo nĩ ũndũ wake thĩinĩ wa thĩ? Gũtingĩahotekire, tondũ Akristiano arĩa metheretie kuumana na Babuloni no o mangĩhota gũthathaiya Jehova “na roho . . . na ma.” (Joh. 4:24) Hihi ithuĩ nĩ twĩhotorete kwĩyeherania na ndini cia maheeni? Rekei tũthiĩ na mbere gwathĩkĩra watho ũyũ: “Umai kuo, andũ akwa”!​—Thoma Kũguũrĩrio 18:4.

19, 20. Ngathĩti ya Mũrangĩri yateithirie andũ a Ngai atĩa kuona bata wa gũcemania nĩ ũndũ wa ũthathaiya?

¹⁹ Arutwo a Bibilia maarutanire atĩ Akristiano a ma nĩ maagĩrĩirũo gũcemania hamwe nĩ ũndũ wa ũthathaiya kũrĩa guothe kũngĩahotekire. Akristiano arĩa marĩ na ngoro njega mationaga kuuma thĩinĩ wa ndini cia maheeni kũrĩ kũiganu. Nĩ magĩrĩirũo kũnyitanĩra na ũthathaiya wa ma. Kuuma o kĩambĩrĩria-inĩ, ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ yekagĩra athomi ngoro macemanie nĩguo mathathaiye hamwe. Kwa ngerekano, mweri-inĩ wa Julaĩ 1880, Mũrũ wa Ithe Witũ Russell nĩ aandĩkire ũrĩa eekĩrirũo ngoro nĩ mĩcemanio rĩrĩa aathiĩte iceera rĩa kũruta mĩario. Agĩcoka  akĩra athomi matũmage kandi magĩtaarĩria ũrĩa marathiĩ na mbere, na kandi imwe nĩ ingĩacabithirio ngathĩti-inĩ ĩyo. Muoroto warĩ ũrĩkũ? Aandĩkire ũũ: “Tũmenyithiei . . . ũrĩa Mwathani amũhotithĩtie gũthiĩ na mbere; kana no mũthiaga na mbere kũnyitanĩra mĩcemanio-inĩ na arĩa marĩ na wĩtĩkio ta wanyu.”

²⁰ Mwaka-inĩ wa 1882, ngathĩti ya Mũrangĩri yarĩ na gĩcunjĩ kĩarĩ na kĩongo, “Kũgomana Hamwe.” Gĩcunjĩ kĩu nĩ gĩekĩrire Akristiano ngoro macemanagie hamwe nĩguo marutwo, mekĩrane ngoro, na momanĩrĩrie. Kĩoigire ũũ: “Gũtiramakania kana kwĩ na andũ athomu kana me na iheo cia mwanya gatagatĩ-inĩ kanyu. O mũndũ nĩ oke na Bibilia yake, karatathi, na karamu, na mũkorũo na indo iria ciothe ingĩmũteithia gũtaũkĩrũo nĩ Bibilia ta Concordance. Thutha wa gũcagũra ũndũ mũna, hoyai Jehova amũhe Roho wake nĩguo ũmũteithie gũtaũkĩrũo, mũcoke mũthome, mwĩcũranie, mũringithanie maandĩko, naguo roho mũtheru nĩ ũkũmũhotithia kũmenya ũhoro wa ma.”

21. Kĩũngano kĩrĩa kĩarĩ Allegheny, Pennsylvania, kĩaigire kĩonereria kĩrĩkũ ũhoro-inĩ wĩgiĩ mĩcemanio na kũrĩithia andũ a Ngai?

²¹ Gĩikaro kĩnene kĩa Arutwo a Bibilia kĩarĩ taũni-inĩ ya Allegheny, Pennsylvania, Amerika (U.S.). Marĩ kũu nĩ maaigire kĩonereria kĩega na njĩra ya gũcemanagia hamwe, makĩrũmĩrĩra ũtaaro  ũtongoretio na roho thĩinĩ wa Ahibirania 10:24, 25. (Thoma.) Thutha-inĩ, mũrũ wa Ithe witũ ũmwe mũkũrũ wetagwo Charles Capen nĩ aaririkanire ũrĩa aathiaga mĩcemanio ĩyo rĩrĩa aarĩ kamwana kanini. Aandĩkire ũũ: “No ndirikanaga rĩmwe rĩa maandĩko marĩa maandĩkĩtwo rũthingo-inĩ rwa nyũmba ya kĩgomano ya Sosaitĩ. ‘Ũmwe nĩwe Mwathi wanyu, Kristo, o na inyuĩ inyuothe mũrĩ a Ithe ũmwe.’ Ndirĩ ndariganĩrũo nĩ rĩandĩko rĩu rĩrĩa rĩonanagia atĩ andũ a Jehova othe nĩ maiganaine.” (Mat. 23:8) Ningĩ mũrũ wa Ithe witũ Capen nĩ aaririkanire ũrĩa mĩcemanio yamacanjamũraga, ĩkamomĩrĩria, na ũrĩa Mũrũ wa Ithe Witũ Russell eerutanagĩria kũrĩithia o ngʼondu kĩũngano-inĩ.

22. Andũ arĩa ehokeku maamũkĩrire atĩa ũtaaro wa gũthiaga mĩcemanio ya Gĩkristiano, na nĩ ũndũ ũrĩkũ tũngĩĩruta kuumana nao?

²² Andũ arĩa maarĩ ehokeku nĩ maarũmĩrĩire kĩonereria kĩu o hamwe na ũtongoria ũrĩa waheanagwo. Ciũngano ingĩ nĩ ciambĩrĩirio taũni-inĩ ingĩ ta Ohio na Michigan, na thutha-inĩ gĩcigo-inĩ kĩa Amerika ya Rũgongo o hamwe na mabũrũri mangĩ. Ta wĩcirie ũndũ ũyũ: Hihi andũ a Ngai nĩ mangĩakorirũo mehaarĩirie nĩ ũndũ wa kwambĩrĩria kwa ihinda rĩa gũkorũo kuo gwa Kristo angĩkorũo matiarutĩtwo gwathĩkĩra watho ũrĩa ũtongoretio na roho wa gũcemanagia nĩ ũndũ wa ũthathaiya? Aca! Ĩ na ithuĩ ũmũthĩ? Nĩ twagĩrĩirũo kwĩrutanĩria mũno gũthiaga mĩcemanio ya Gĩkristiano tũtegũtĩrĩria, tũkĩhũthagĩra mĩeke ĩrĩa yothe tũkoragwo nayo ya gũthathaiya hamwe na gwĩkĩrana hinya kĩĩroho.

23. Ngathĩti ya Mũrangĩri yonanirie atĩa atĩ no mũhaka arĩa othe aitĩrĩrie maguta mahunjagie ũhoro wa ma?

²³ Arutwo a Bibilia maarutanaga atĩ arĩa othe aitĩrĩrie maguta nĩ magĩrĩirũo gũkorũo marĩ ahunjia a ũhoro wa ma.  Mwaka-inĩ wa 1885, ngathĩti ya Mũrangĩri yoigire ũũ: “Tũtiagĩrĩirũo kũriganĩrũo atĩ mũndũ wothe mũitĩrĩrie maguta amũrĩtwo nĩguo ahunjagie (Isa. 61:1), agetwo ũtungata-inĩ ũcio.” Riuma rĩmwe rĩa mwaka wa 1888 rĩaheanire ũtaaro ũyũ: “Nĩ tũĩ wĩra witũ wega . . . Tũngĩgeria kũheana itũmi cia kwaga kũũhingia, tũngĩkorũo tũrĩ ndungata ngũtaru, na twage kwagĩrĩra gũkorũo tũrĩ aitĩrĩrie maguta.”

24, 25. (a) Nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩ Russell na arĩa maanyitanagĩra nake meekire makĩria ma gwĩkĩra andũ ngoro mahunjagie? (b) Kolpota ũmwe aataarĩirie atĩa ũrĩa aahunjagia mahinda-inĩ marĩa gũtaarĩ ngaari nyingĩ?

²⁴ Mũrũ wa Ithe Witũ Russell hamwe na arĩa maanyitanagĩra nake to gwĩkĩra meekĩraga andũ ngoro mahunjie. Makĩria ma ũguo, nĩ maacabithirie trakti cietagwo Bible Students’ Tracts, iria ciacokire gwĩtwo Old Theology Quarterly. Athomi a ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ maaheagwo trakti icio nĩguo manengere andũ hatarĩ marĩhi.

²⁵ Arĩa meerutagĩra ũtungata-inĩ mahinda mothe meetagwo makolpota. Charles Capen ũrĩa ũkũgwetetwo hau kabere aarĩ ũmwe wao. Oigire ũũ thutha-inĩ: “Ndahũthagĩra mabu cia Rũhonge rwa Gũthuthuria Thĩ rwa Thirikari ya Amerika, kũndeithia kũmenya ũrĩa ngũithĩrania gĩcigo gĩa Pennsylvania. Mabu icio cionanagia njĩra ciothe iria ciahũthĩkaga, ũndũ ũrĩa wahotithirie gũthiĩ icagi ciothe thĩinĩ wa gĩcigo kĩu na magũrũ. Rĩmwe na rĩmwe thutha wa rũgendo rwa thikũ ithatũ rwa gũcaria arĩa meendaga mabuku ma Studies in the Scriptures, nĩ ndakomboraga mbarathi na gakaari ga kũgucio nĩguo hote gũtwarĩra andũ mabuku macio. Kaingĩ ndararagĩrĩra kwa arĩmi arĩa maarĩ kũu. Hĩndĩ ĩyo ngaari itiarĩ nyingĩ mũno.”

26. (a) Nĩkĩ nĩ haarĩ bata andũ a Ngai marute wĩra wa kũhunjia nĩguo mehaarĩrie nĩ ũndũ wa wathani wa Kristo? (b) Nĩ ciũria irĩkũ twagĩrĩirũo kwĩyũria?

²⁶ Mahinda-inĩ macio, kũhunjia nĩ kwabataraga mũndũ akorũo na ũcamba na kĩyo. Hihi Akristiano a ma nĩ mangĩakorirũo mehaarĩirie nĩ ũndũ wa wathani wa Kristo angĩkorũo matiarutĩtwo bata wa wĩra wa kũhunjia? Hatarĩ nganja, matingĩakorirũo mehaarĩirie! Gĩtũmi nĩ tondũ wĩra ũcio nĩguo ũngĩonanirie wega atĩ ihinda rĩa gũkorũo kuo gwa Kristo nĩ ikinyu. (Mat. 24:14) No mũhaka andũ a Ngai mangĩahaarĩirio nĩguo wĩra ũcio ũkorũo nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria ũtũũro-inĩ wao. O na ithuĩ nĩ twagĩrĩirũo kwĩyũria atĩrĩ: ‘Hihi wĩra wa kũhunjia nĩguo ũndũ ũrĩa wa bata makĩria ũtũũro-inĩ wakwa? Hihi nĩ ndĩimaga nĩguo hote kũgĩa na mahinda maingĩ makĩria wĩra-inĩ ũcio?’

27, 28. Mũtũmwo Johana onire maũndũ marĩkũ kĩoneki-inĩ, na nĩ ũndũ ũrĩkũ Shaitani na ndaimono ciake meekire thutha wa Ũthamaki gũciarũo?

²⁷ Macũngĩrĩro-inĩ, mwaka wa 1914, ũrĩa ũngĩatũmire kũgĩe na ũgarũrũku mũnene ũgĩkinya. O ta ũrĩa tuonire kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ, gũtirĩ mũndũ wonire maũndũ ma magegania marĩa meekĩkire igũrũ. O na kũrĩ ũguo, mũtũmwo Johana nĩ onirio kĩoneki kĩrĩa gĩataarĩirie maũndũ macio na njĩra ya ngerekano. Ta hũũra mbica ũndũ ũyũ: Johana akĩona “ũrirũ mũnene” igũrũ. “Mũndũ-wa-nja” ũrĩa ũrũgamĩrĩire gĩcunjĩ kĩa ithondeka rĩa Ngai gĩa ciũmbe cia kĩĩroho arĩ na nda, agacoka agaciara mwana wa kahĩĩ. Thutha wa kahinda gatarĩ kũraihu, mwana ũcio wa ngerekano  nĩ angĩkaarĩithia “ndũrĩrĩ ciothe na rũthanju rũa kĩgera.” No arĩkia gũciarũo, “akĩhurio na igũrũ agĩkinyio kwĩ Ngai, o gĩtĩ-inĩ gĩake gĩa ũthamaki.” Gũkĩiguĩka mũgambo igũrũ ũkiuga ũũ: “Rĩu nĩ gũkinyu kĩhonokanio, na ũhoti, na ũthamaki wa Ngai witũ, o naguo wathani wa Kristo wake.”​—Kũg. 12:1,5, 10.

²⁸ Hatarĩ nganja, Johana nĩ onire kĩoneki kĩa Ũthamaki wa Kĩĩmesia ũgĩciarũo. O na gũtuĩka gũciarũo kũu kwarĩ ũndũ wĩ na riri, gũtiakenirie andũ othe. Shaitani na ndaimono ciake nĩ maarũire mbaara hamwe na araika arĩa ehokeku, arĩa maatongoretio nĩ Mikaeli, kana Kristo. Moimĩrĩro maarĩ marĩkũ? Bibilia yugaga ũũ: “Ndamathia ĩo nene ĩkĩharũrũkio, nĩyo nyamũ-ya-thĩ o ĩrĩa ya tene, na noyo ũrĩa wĩtagwo Mũcukani na agetwo Shaitani, ũrĩa ũhĩtithagia kĩrĩndĩ gĩa thĩ gĩothe; agĩkĩharũrũkio o thĩ, o nao araika ake makĩharũrũkanĩrio hamwe nake.”​—Kũg. 12:7, 9. 

29, 30. Thutha wa Ũthamaki wa Kĩĩmesia gũciarũo-rĩ, maũndũ maacenjirie atĩa (a) gũkũ thĩ? (b) kũũrĩa igũrũ?

²⁹ Kahinda karaihu mbere ya mwaka wa 1914, Arutwo a Bibilia nĩ moigĩte atĩ mwaka-inĩ ũcio, nĩ kũngĩambĩrĩirie kũgĩa na mathĩna. No matingĩeciririe atĩ maũndũ mangĩekĩkire o ta ũrĩa moigĩte. O ta ũrĩa kĩoneki kĩu kĩa Johana kĩonanagia, Shaitani nĩ angĩambĩrĩirie kũgĩa na ũgucania mũnene harĩ andũ. Bibilia yugaga ũũ: “Thĩ ĩĩ na haaro-ĩ, o narĩo iria rĩrĩa inene! amu inyuĩ-rĩ, Mũcukani nĩamũikũrũkĩire e na marũrũ manene, tondũ nĩoĩ atĩ no ihinda inyinyi atigairie.” (Kũg. 12:12) Mwaka-inĩ wa 1914, nĩ gwatuthũkire mbaara ya mbere ya thĩ, na kĩmenyithia kĩa gũkorũo kuo gwa Kristo arĩ mũthamaki gĩkĩambĩrĩria kuoneka thĩinĩ wa thĩ yothe. “Matukũ . . . ma kũrigĩrĩria” ma mũtabarĩre ũyũ makĩambĩrĩria.​—2 Tim. 3:1.

³⁰ O na kũrĩ ũguo, nĩ kwagĩire na gĩkeno kĩnene igũrũ. Shaitani na ndaimono ciake nĩ maaingatirũo kaimana. Ũrathi ũcio wa Johana ũthiaga na mbere kuuga ũũ: “Hakĩrĩ ũguo-rĩ, gĩkenei, igũrũ rĩrĩ, o na inyuĩ mũtũire kuo!” (Kũg. 12:12) Thutha wa igũrũ gũtherio na Jesu gũtuwo Mũthamaki, Ũthamaki wa Kĩĩmesia nĩ wehaarĩirie kũrũĩrĩra andũ a Ngai. Hihi Ũthamaki ũcio ũngĩoire ikinya rĩrĩkũ? O ta ũrĩa tuonire kĩambĩrĩria-inĩ gĩa gĩcunjĩ gĩkĩ, Kristo arĩ ta ‘mũrekio wa kĩrĩkanĩro,’ nĩ angĩambire gũtheria andũ a Ngai gũkũ thĩ. Hihi ũndũ ũcio ũngĩarĩ na moimĩrĩro marĩkũ?

31. Malaki aarathire ũndũ ũrĩkũ wĩgiĩ ihinda rĩa gũtherio, na ũndũ ũcio waambĩrĩirie kũhinga atĩa? (Rora nginya kohoro ka magũrũ-inĩ.)

³¹ Malaki nĩ aarathĩte atĩ ihinda rĩu rĩa gũtherio rĩtingĩarĩ ihũthũ. Aandĩkire ũũ: “Mũthenya ũrĩa agoka-rĩ, nũ ũkahota kũmwĩtiiria? O na rĩrĩa akeyonania-rĩ, nũ ũkahota kwĩyũmĩrĩria? Tondũ-rĩ, ahaana ta mwaki wa mũturi, o na kana ta thabuni wa mũthambia nguo.” (Mal. 3:2) Hatarĩ nganja, ciugo icio nĩ ciahingire! Kwambĩrĩria mwaka wa 1914, andũ a Ngai nĩ maacemanirie na kĩrũmanĩrĩrio kĩa magerio manene hamwe na moritũ maingĩ. O ũrĩa Mbaara ya Mbere ya Thĩ yathiaga na mbere kwĩha,  noguo Arutwo a Bibilia maageragĩra mĩnyamaro mĩnene na magaikio njera. d

32. Nĩ maũndũ marĩkũ moimĩrire thĩinĩ wa ithondeka thutha wa mwaka wa 1916?

³² O na thĩinĩ wa ithondeka maũndũ matiarĩ mahũthũ. Mũrũ wa Ithe Witũ Russell nĩ aakuire mwaka-inĩ wa 1916 arĩ na mĩaka 64, ũndũ ũrĩa wamakirie andũ aingĩ ithondeka-inĩ. Gĩkuũ gĩake nĩ kĩaguũririe atĩ andũ amwe nĩ maamwĩhokete mũno gũkĩra ũrĩa kwagĩrĩire. O na gũtuĩka Mũrũ wa Ithe Witũ Russell ndeendaga ũndũ ta ũcio, andũ aingĩ nĩ maamũtũũgĩrĩtie mũno makahaana ta maramũthathaiya. Meeciragia atĩ ũhoro wa ma ndũngĩathiire na mbere kũguũrio thutha wa gĩkuũ gĩake, na amwe makĩregana biũ na mĩbango ĩrĩa yekagwo ya gũtwarithia ithondeka na mbere. Muonere ũcio wa maũndũ nĩ watũmire kũgĩe na ũregenyũki ũrĩa woimĩririe nyamũkano.

33. Kwaga gũkinyanĩra kwa matanya marĩa andũ a Ngai maarĩ namo kwarĩ igerio harĩ o na njĩra ĩrĩkũ?

³³ Igerio rĩngĩ rĩoimanire na matanya maagire kũhinga. O na gũtuĩka ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ yagwetete atĩ Mahinda ma Ndũrĩrĩ mangĩgaathira mwaka wa 1914, ariũ a Ithe witũ matioĩ wega nĩ ũndũ ũrĩkũ ũngĩekĩkire mwaka-inĩ ũcio. (Luk. 21:24) Meeciragia atĩ mwaka wa 1914 nĩrĩo Kristo angĩagĩrire arĩa aitĩrĩrie maguta nĩguo magaathane nake igũrũ. No matanya macio matiakinyanĩire. Mũico-inĩ wa 1917, ngathĩti ya Mũrangĩri nĩ yanĩrĩire ĩkiuga atĩ mĩaka ĩrĩa 40 ya ihinda rĩa magetha ĩngĩathirire kĩambĩrĩria-inĩ kĩa mwaka wa 1918. No wĩra wa kũhunjia ndwakinyire mũico. Wathiire o na mbere kuongerereka thutha wa ihinda rĩu kũhĩtũka. Ngathĩti ĩyo yataarĩirie atĩ nĩ kwarĩkĩte kũgethwo no nĩ gwatigarĩte ihinda rĩa gũcokanĩrĩria. O na kũrĩ ũguo, andũ aingĩ nĩ maakuire ngoro na magĩtiga gũtungatĩra Jehova.

34. Nĩ igerio rĩrĩkũ inene rĩoimĩrire mwaka wa 1918, na nĩ kĩĩ gĩatũmire atongoria a ndini mecirie atĩ andũ a Ngai maarĩ “akuũ”?

³⁴ Nĩ kwoimĩrire igerio inene mwaka wa 1918. J. F. Rutherford, ũrĩa watongoragia andũ a Ngai thutha wa Russell gũkua, nĩ ohirũo njera hamwe na ariũ a Ithe witũ angĩ mũgwanja arĩa meehokeirũo maũndũ ithondeka-inĩ. Maatuĩrĩirũo na njĩra ĩtaarĩ ya kĩhooto cioho cia ihinda iraihu thĩinĩ wa njera ya Atlanta, Georgia, Amerika (U.S.). Kwa ihinda inini, nĩ kũngĩonekire ta wĩra wa andũ a Ngai warũgama. Atongoria aingĩ a ndini nĩ maakenire nĩ ũndũ ũcio. Meeciragia atĩ tondũ rĩu “atongoria” maarĩ ohe, gĩikaro kĩnene kĩrĩa kĩarĩ Brooklyn nĩ kĩahingĩtwo, na wĩra wa kũhunjia nĩ wokĩrĩirũo mabũrũri-inĩ ma Amerika na Rũraya, Arutwo a Bibilia maarĩ “akuũ” na matingĩakorirũo marĩ ũgwati rĩngĩ. (Kũg. 11:3, 7-10) No nĩ meehenetie mũno!

35. Nĩ kĩĩ gĩatũmire Jesu etĩkĩrie arũmĩrĩri ake macemanie na moritũ, na nĩ ikinya rĩrĩkũ oire nĩguo amateithie?

³⁵ Andũ arĩa maarĩ thũ cia ũhoro wa ma matiamenyaga atĩ Jesu eetĩkĩrĩtie andũ ake magerere moritũ macio tondũ hĩndĩ ĩyo, Jehova aaikarĩte “ta arĩ mũturi wa betha, o na mũtheria wacio.” (Mal. 3:3) Jehova na Mũrũ wake maarĩ na ma atĩ thutha wa magerio macio maritũ, andũ arĩa maarĩ ehokeku nĩ mangĩatheririo na maagĩrĩre makĩria gũtungatĩra Mũthamaki wao. Gũkinyĩria mwaka  wa 1919, nĩ kuonekete wega atĩ roho wa Ngai nĩ wahingĩtie ũndũ ũrĩa thũ cia andũ ake cieciragia atĩ ndũngĩhoteka. Arĩa maarĩ ehokeku nĩ maarĩkĩtie kwarahũrũo! (Kũg. 11:11) Ihinda-inĩ rĩu, Kristo nĩ aahingirie ũndũ ũmwe wa bata wa kĩmenyithia kĩa matukũ ma kũrigĩrĩria. Nĩ aamũrire “ngombo ĩrĩa ĩĩhokekete na njũgĩ,” na nĩ o gakundi kanini ka athuri aitĩrĩrie maguta arĩa mangĩatongoririe andũ a Jehova na kũmahe irio cia kĩĩroho ihinda rĩrĩa rĩagĩrĩire.​—Mat. 24:45-47.

36. Nĩ maũndũ marĩkũ monanirie atĩ andũ a Ngai nĩ maarahũkĩte kĩĩroho?

³⁶ Mũrũ wa Ithe Witũ Rutherford na arĩa maanyitanagĩra nake maarekereirio kuuma njera Machi 26, mwaka wa 1919. Thutha wa kahinda kanini, makĩbanga gũkorũo na kĩgomano mweri-inĩ wa Septemba mwaka o ũcio. Makĩambĩrĩria kũbanga ũrĩa mangĩandĩkire ngathĩti ya kerĩ, ĩrĩa ĩngĩetirũo The Golden Age. Ngathĩti ĩyo ya kerĩ yacabagwo hamwe na Mũrangĩri, na yathondeketwo ĩrĩ ya gũtwarĩra andũ ũtungata-inĩ. e Mwaka o ro ũcio, nĩrĩo kwagĩire riuma rĩa mbere rĩa Bulletin, ĩrĩa rĩu ĩtagwo Ũtũũro na Ũtungata Witũ wa Gĩkristiano—Kabuku ka Mĩcemanio. Kuuma o kĩambĩrĩria, nĩ ĩkoretwo ĩrĩ ũteithio mũnene ũtungata-inĩ. Hatarĩ nganja, kwambĩrĩria mwaka wa 1919 gũthiĩ na mbere, wĩra wa kũhunjia nyũmba kwa nyũmba nĩ ũkoretwo ũgĩĩkĩrĩrũo mũno.

37. Andũ amwe monanirie atĩa atĩ matiarĩ ehokeku mĩaka-inĩ ĩrĩa yarũmĩrĩire 1919?

 ³⁷ Wĩra ũcio wa kũhunjia nĩ wathiire na mbere gũtheria ndungata cia Kristo, tondũ andũ arĩa maarĩ na mwĩtĩo nĩ maaregire wĩra ũcio wabataraga wĩnyihia. Arĩa maaiguire makĩremwo nĩ wĩra ũcio nĩ meeyamũranirie na arĩa maatũũririe wĩhokeku wao. Mĩaka-inĩ ĩrĩa yarũmĩrĩire 1919, nĩ maarakarire mũno nginya makĩambĩrĩria kwaria na kwandĩka maũndũ ma gũthũkĩria ndungata njĩhokeku cia Jehova rĩĩtwa, o na makĩnyitanĩra na andũ arĩa maacinyariraga.

38. Ũhootani na kũgaacĩra kũrĩa arũmĩrĩri a Kristo maagĩire nakuo gũtũmaga tũkorũo na ma na ũndũ ũrĩkũ?

³⁸ O na rungu rwa mathĩna macio, arũmĩrĩri a Kristo no maathiire na mbere kuongerera kĩyo kĩao na kũgĩa hinya kĩĩroho. Kuuma hĩndĩ ĩyo, ũhootani na kũgaacĩra kũrĩa makoretwo nakuo gũtũmaga tũkorũo na ma atĩ Ũthamaki wa Ngai nĩ ũrathana! Gĩkundi kĩu kĩa andũ matarĩ akinyanĩru kĩahotire gũthiĩ gĩkĩhootaga Shaitani na mũtabarĩre ũyũ mũũru wa maũndũ tondũ Ngai aarĩ hamwe nao na akamarathima kũgerera Mũrũwe na Ũthamaki wa Kĩĩmesia.​—Thoma Isaia 54:17.

39, 40. (a) Gweta maũndũ mamwe marĩa marĩ thĩinĩ wa ibuku rĩrĩ. (b) Ũkũgunĩka atĩa nĩ ũndũ wa gũthoma ibuku rĩrĩ?

³⁹ Icunjĩ-inĩ iria irũmĩrĩire, nĩ tũgũthuthuria maũndũ marĩa Ũthamaki wa Ngai ũhingĩtie thĩinĩ wa thĩ kuuma rĩrĩa waciarirũo igũrũ. O gĩcigo thĩinĩ wa ibuku rĩrĩ nĩ gĩkwarĩrĩria wĩra mũna ũrĩa ũkoretwo ũkĩrutwo nĩ Ũthamaki gũkũ thĩ. O gĩcunjĩ nĩ gĩgũkorũo na gathandũkũ karĩa gegũtũteithia tũrĩ mũndũ kĩũmbe kũmenya kana nĩ tũtaũkĩirũo wega nĩ maũndũ megiĩ Ũthamaki. Icunjĩ-inĩ cia kũrĩkĩrĩria, nĩ tũkaarĩrĩria maũndũ marĩa tũngĩtanya kuona rĩrĩa Ũthamaki wa Ngai ũgooka kũniina andũ arĩa aganu na kũrehe paradiso thĩinĩ wa thĩ. Ũkũgunĩka atĩa nĩ gũthuthuria ibuku rĩrĩ?

⁴⁰ Shaitani endaga kweheria wĩtĩkio waku harĩ Ũthamaki wa Ngai. No Jehova endaga gwĩkĩra wĩtĩkio waku hinya nĩguo ũkũgitĩre na ũgwĩkĩre hinya. (Ef. 6:16) Nĩ ũndũ ũcio, ũkũũrio ũthuthurie ibuku rĩrĩ na kĩyo. Ikaraga ũkĩyũragia ũũ: ‘Hihi nĩ ngoragwo na ma atĩ Ũthamaki wa Ngai ũrĩ kuo?’ O ũrĩa ũgũkorũo na ma atĩ ũrĩ kuo, noguo kũrĩ na ũhotekeku mũnene wa gũgakorũo kuo nĩguo ũnyitanĩre na Ũthamaki ũcio, rĩrĩa andũ othe thĩinĩ wa thĩ makona atĩ Ũthamaki wa Ngai ũrĩ kuo, na nĩ ũrathana!