1, 2. Ñanyi kintu kikatampe kyamwekele mu bwikalo bwa bantu, kabiji mambo ka bantu o babujila kukumya byo babujile kwikimona?

NANCHI mwakilangulukapo kala pa bintu byo byapimpwilwe mu bwikalo bwa bantu nyi? Bavula bakyubapo bino. Akilangulukai pa kino: Umvwe kya kuba mwajingako pa kyokya kimye, nanchi inge mwimwenejile bintu byalengejile bwikalo bwa bantu kupimpulwa nyi? Kampe inge kechi mwibimwene ne. Bintu bya malwa byanembwa mu mabuku akala bilengela bintu kupimpulwa bantu kechi bebimona ne. Bintu bya uno mutundu nabiji kupimpulwa kwa kafulumende ne bintutu bikwabo, javula bantu kechi bayuka ne bibena kubiwa ne. Bino bifumamo bilengela bavula kuyanda.

² Pano kyajinga byepi ku kintu kikatampe kyamwekele mu bwikalo bwa bantu? Kino kyamwekele kyakunza bantu bavula bingi. Bino bantu bavula kechi bayukile ne. Kyo tubena kwambapo pano ke kwikajikwa kwa Bufumu bwa Lesa mwiulu, kafulumende wa Bumesiasa wapembelela bantu pa kimye kyabaya. Uno kafulumende katatakatu akafumyepo byubilo byatama biji mu ino ntanda. (Tangai Danyela 2:34, 35, 44, 45.) Bantu byo babujile kumonako kwikajikwa kwa Bufumu, nanchi ko kuba’mba Yehoba wafile kino ku bantu nyi? Nanchi wanengezhezhe jimo bantu bakishinka saka bukyangye kwikajikwa nyi? Twayai tumone.

3-5. (a) “Muluwe wa lulayañano” watongolwa pa Malakai 3:1 ye ñanyi? (b) Ñanyi kintu kikobiwa “muluwe wa lulayañano” saka akyangye kwiya ku nzubo ya Lesa?

³ Kufumatu ne kala, Yehoba wakebelenga kunengezhezha jimo bantu banji ku kwikajikwa kwa Bufumu bwa Bumesiasa. Kyakumwenako monai bungauzhi bwa kwa Malakai 3:1 bwa kuba’mba: “Umvwai! Mbena kutuma muluwe wami, kabiji aye ukangwamishisha jishinda. Kabiji ponkapotu Nkambo wa kine, ye mubena kukeba, ukeya ku nzubo yanji; kabiji muluwe wa lulayañano ukeya, yenka ye musangalelamo. Umvwai! Aye kine ukeya.”

⁴ Mu kufika kwa buno bungauzhi kwa mu ano moba, ñanyi kimye Yehoba, “Nkambo wa kine” kyo aishile na kupikita baingijilenga mu kipango kya nzubo kya ku mupashi kya  pano pa ntanda? Bungauzhi bwaamba kuba’mba Yehoba ukeya na “muluwe wa lulayañano.” Uno ye ñanyi? Ke Mfumu wa Bufumu bwa Bumesiasa, aye Yesu Kilishitu. (Luka 1:68-73) Byo ajinga Kalama wakatataka, wafwainwe kupikita ne kuwamisha bantu ba Lesa baji pano pa ntanda.—1 Pe. 4:17.

⁵ “Muluwe” mukwabo mutanshi watongolwa pa Malakai 3:1 ye ñanyi? Uno “muluwe” wa mu bungauzhi ukekalako Bufumu bwa Bumesiasa saka bukyangye kwikajikwa. Mwaka wa 1914 saka akyangye kufika, nanchi kwajingapo ‘wanengezhezhe jishinda’ Mfumu wa Bufumu bwa Bumesiasa saka akyangye kwikalako nyi?

6. Ñanyi waingijilenga nobe “muluwe” walaiwe awo waishile patanshi na kunengezha bantu ba Lesa ku bintu bya kulutwe?

⁶ Mu uno buku yense, tusa kumona mikumbu ya ano mepuzho kupichila mu byamwekejile bantu ba Yehoba ba mu ano moba. Bino byamwekele bimwesha kuba’mba mu myaka ya kupelako ya mu ma 1900, jibumba jicheche ja bantu bakishinka jalengelwe ne kwikala ke bena Kilishitu bakine bajinga mu bantu bebepekezhenga amba bena Kilishitu. Jino jibumba batendekele kwijitela amba Bafunda Baibolo. Pa batangijilanga jino jibumba, pajinga ne Charles T. Russell ne balunda nanji bajinga nobe “muluwe” waambijilwe jimo kuba’mba ye ukatangijilanga bantu ba Lesa ku mupashi ne kwibakwasha kwibanengezhezha jimo ku bintu bikamweka kulutwe. Twayai twisambe pa mashinda ana “muluwe” mo aubijile bino.

7, 8. (a) Bañanyi basolwele lufunjisho lwa bubela lwa ku­ba’mba mweo kechi ufwa ne mu myaka ya mu ma 1800? (b) Ñanyi mafunjisho akwabo a bubela asolwele C. T. Russell ne balunda nanji?

⁷ Bafunda Baibolo balombanga pa kufunda; kupesapesa, kuswa pa kishinka kimo ne kunemba mafunjisho a bukine. Pa myaka yavula yapitapo, bapopweshi ba mu Kilishitendomu baji mu mfishi ya ku mupashi; bintu byo bafunjisha byafuma ku bupopweshi bwa bubela. Kintu kimo pa byo bafunjisha ke kya kuba’mba mweo kechi ufwa ne. Mu myaka ya mu ma 1800, bamo Bafunda Baibolo bapesele pesele ne kutana kuba’mba luno lufunjisho kechi lwa mu Baibolo ne. Henry Grew, George Stetson ne George Storrs banembele ne kufunjisha amba bwajinga bubela bwa kwa Satana. * Uno mwingilo waingijile bano banabalume walengejile C. T. Russell ne balunda nanji kubapo bimo.

⁸ Jibumba jicheche ja Bafunda Baibolo jataine kuba’mba mafunjisho akwabo ajinga pamo na lufunjisho lwa kuba’mba mweo kechi ufwa ne ajinga a bubela, nabiji lufunjisho lwa kuba’mba bantu bonse bawama baya mwiulu nangwa lwa kuba’mba Lesa umanyika babi mu mujilo wa helo. Russell ne balunda nanji basolwele buno bubela kupichila mu kunemba mitwe yapusana pusana mu mabuku, matalakiti ne mu majashi.

9. Magazini wa Zion’s Watch Tower wasolwele byepi lufunjisho lwa bubela lwa Balesa Basatu?

⁹ Bafunda Baibolo basolwele bubela bwayile bingi nkuwa bwaamba pa Balesa Basatu. Mu 1887, magazini wa Zion’s  Watch Tower waambile amba: “Binembelo bimwesha patoka kuba’mba Yehoba ne Nkambo yetu Yesu bapusana bingi.” Uno mutwe waambile’mba pa “lufunjisho lwa kuba’mba balesa basatu, ko kuba’mba Lesa umo uji mu Balesa basatu, kabiji Lesa umo pa kimye kimo uji mu basatu, byo baitabijilemo bantu bavula. Kino kishinka kimweshatu kuba’mba machechi bajinga mu mfishi kabiji mulwanyi wibajimbaikile na buno bubela.”

10. Magazini wa Zion’s Watch Tower waambilepo amba ka pa mwaka wa 1914?

¹⁰ Mutwe wa magazini wa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence waambilenga pa bungauzhi bwa kwikalapo kwa kwa Kilishitu. Bashingwa banembele uno magazini pa bungauzhi bwa kwa Danyela bwaamba “pa bimye bitanu na bibiji” bwakwatankene na kufika kwa milaye ya Lesa yaamba pa Bufumu bwa Bumesiasa. Kutendekatu mu 1870, batongwelenga mwaka wa 1914 kuba’mba bimye bitanu na bibiji popo bikapwa. (Da. 4:25; Luka 21:24) Nangwa kya kuba balongo betu kechi baumvwishishe bikobiwa mu uno mwaka ne, bino basapwijilenga konse konse kabiji twimwena bintu byawama byafumamo pa kusapwila pa bukine.

11, 12. (a) Bañanyi Mulongo Russell bo atongwele amba bobalengejile bukine kuyukanyikwa? (b) Mwingilo waingijile Russell ne balunda nanji wanemene byepi mwaka wa 1914 saka akyangye kufika?

 ¹¹ Russell ne balunda nanji kechi betelele amba bo balengejile buno bukine kuyukanyikwa ne. Russell watongwele bakwabo bajingako aye saka akyangye kwikalako. Watongwele Yehoba amba Ye ufunjisha bantu banji pa kuba’mba bayuke bibafwainwa. Russell ne balunda nanji bebapesheshe kwi Yehoba mambo basolwele bukine bwabujile kuyukanyikwa. Mu kuya kwa kimye, bapuseneko bingi na bantu ba mu Kilishitendomu na mambo a bukine bo bafunjile.

¹² Mwingilo waingijile bano banabalume bakishinka wa kutwala palutwe bukine mwaka wa 1914 saka akyangye kufika, wanemene bingi. Magazini wa The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence wa November 1, 1917, waambile’mba: “Bantu bavula lelo jino baleka kuchiina bifuma mu mafunjisho a bubela nabiji, mujilo wa helo ne mafunjisho akwabo a bubela . . . Bukine bwatendekele kala bwatwajijila na kukoma kufikatu ne byo bukakumbana ntanda yonse; kabiji kafwako mulwanyi wakonsha kukanya amba bukumbane ne.”

13, 14. (a) “Muluwe” wakwashishe byepi kunengezha jishinda ja Mfumu wa Bufumu bwa Bumesiasa? (b) Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku balongo bajingako kala?

¹³ Akilangulukai pa kino: Nanchi bantu bafwainwe kwinengezha ku kutendeka kwa kwikalapo kwa Kilishitu inge kya kuba kechi bayukile lupusano luji pakachi ka kwa Yesu ne Shanji, aye Yehoba nyi? Kwalepeshatu! Nangwa bafwainwe kwinengezha byepi inge bayukile kuba’mba mweo kechi ufwa ne kabiji amba bana ba bwanga ba kwa Yesu bachechetu bo bakapa bupe; nangwa inge balangulukilenga amba Lesa umanyika bantu mu mujilo wa helo myaka ne myaka kwa kubula kwibapokolola nyi? Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, uno “muluwe” wanengezhezhe jimo jishinda ja Mfumu wa Bufumu bwa Bumesiasa.

¹⁴ Pano nga atweba lelo jino kiji byepi? Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako ku balongo betu bajingako kala? Ne atweba twafwainwa kutanganga ne kufunda Mambo a Lesa. (Yoano 17:3) Bantu ba mu ino ntanda byo babena kufwetuka na nzala ya ku mupashi, twayai twikale na mujojo wa kajo ka ku mupashi!—Tangai 1 Timoti 4:15.

15. Ñanyi kintu Bafunda Baibolo kyo baishile kuyuka pa kupitapo kimye? (Monai ne byambo bikwabo.)

¹⁵ Bafunda Baibolo bafunjishenga amba bantu bafwainwe kufuma mu machechi a bubela. Mu 1879, magazini wa Kyamba kya Usopa waambile pa “chechi wa Babilona.” Nanchi waambilenga pa bulume buji ne Papa nyi, inyi pa Chechi wa Katolika wa ku Loma nyi? Machechi a Polotesitanti baambile kuba’mba Babilona watongolwa mu Binembelo wimenako Chechi wa Katolika. Mu kuya kwa kimye, Bafunda Baibolo bayukile kuba’mba Machechi onse aji mu Kilishitendomu avwangwa mu “Babilona” wa mu ano moba. Mambo ka? Mambo bonse bafunjisha mafunjisho nabiji atongolwa  peulu. * Mabuku etu luno ambapo bingi pa byafwainwa kuba bantu baji mu machechi a Babilona.

16, 17. (a) Buku wa busatu wa Millennial Dawn ne Kyamba kya Usopa byakwashishe byepi bantu kufuma mu bupopweshi bwa bubela? (b) Ñanyi kishinka kyalengejile bantu kulengulula lujimuno lutanshi? (Monai byambo bikwabo.)

¹⁶ Kyakumwenako, mu 1891 buku wa Millennial Dawn Volyumu III, waambile pe Lesa byo ashikwa Babilona amba “Machechi onse a mu Kilishitendomu Lesa wiashikwa.” Watwajijile amba bonse “babula kutemwa mafunjisho ajimo a bubela ne byubilo bafwainwa kufumamo.”

¹⁷ Mu January 1900, magazini wa Kyamba kya Usopa wajimwineko boba bajimbijilemo ne mizhazhi mu machechi a Kilishitendomu ne kwamba’mba “Nji na byubilo bya lūsa monka mwaambila bukine kabiji kechi ntanwa javula ku machechi ne.” Mu kino kibaaba mwajinga bwipuzho bwa kuba’mba: “Nanchi kijitu bulongo kubako bintu bimo bya mu Babilona bino saka twafumamo nyi? Nanchi luno lo lukookelo lukebewa kabiji lwaswisha Lesa ne kumutokesha ku muchima nyi? Ine. Muntu [uji muchechi] wajinga wa mu kino kipwilo kimye kyo atendekele kuyamo kabiji wafwainwa kutwajijila kulondela mizhilo kufikatu ne kimye . . . kyo akeambila mwine pa mvula bantu amba nafumamo muno muchechi.” Mu kuya kwa kimye, bino byambo bavula bebingijishanga. * Bakalume ba Yehoba bafwainwa kuleka byonse bya mu bupopweshi bwa bubela.

18. Mambo ka bantu o bafwainwe kufumina mu Babilona Mukatampe?

¹⁸ Umvwe luno lujimuno lwa kuba’mba lupukaimo mu Babilona Mukatampe kechi lwapainwe ne, nanchi Mfumu wakatataka aye Kilishitu inge wajinga na bakalume bashingwa pano pa ntanda benengezhezhe nyi? Ine, mambo kanatu bena Kilishitu bafuma mu Babilona bobafwainwa kupopwela Yehoba mu “mupashi ne na bukine.” (Yoano 4:24) Nanchi ne atweba twafuma mu bupopweshi bwa bubela nyi? Twayai tutwajijile kukookela mukambizho wa kuba’mba “Anweba bantu bami, lupukaimo mwi aye”!—Tangai Lumwekesho 18:4.

19, 20. Kyamba kya Usopa kyatundaikile byepi bantu ba Lesa kupwila pamo na kupopwela?

¹⁹ Bafunda Baibolo bafunjishe amba balunda nabo ba mu lwitabilo bafwainwa kupwila pamo na kupopwela inge bakonsha kuba bino. Bena Kilishitu bakine kechi bafwainwatu kupelela pa kufuma mu bupopweshi bwa bubela ne. Kyanema kwikala lubaji lwa bupopweshi bwa kine. Kufumatu ne kala, magazini a Kyamba kya Usopa atundaika batanga kupwila pamo na kupopwela. Kyakumwenako, mu July 1880, Mulongo Russell waambile pa kupwila pamo byo kutundaika, kimye kyo ajinga mu lwendo lwa kupempula byalo. Kabiji wabujile ne batanga ano magazini kunemba byo babena kununguluka ku mupashi ne kutuma pa kuba’mba bakanembe mu magazini. Bi ka byafuminemo? “Twayai tuyuke . . . Nkambo byo abena kwitukwasha byo tubena kupwila pamo na baji na lwitabilo.”

 ²⁰ Mu 1882, mutwe wa kuba’mba “Kupwila Pamo” wajinga mu Kyamba kya Usopa. Uno mutwe watundaikile bena Kilishitu kupwila “pa kuba’mba bamwenemo, kwitundaika ne kwikosesha.” Waambile’mba: “Kafwako lupusano luji pa wafunda nangwa wayukisha mwi anweba ne. Yense wafwainwa kusenda Baibolo, pepala, ne pensulu ne kwikwasha kumvwisha. Salai mutwe ne kulomba lutangijilo lwa Mupashi; kabiji tangai, langulukaipo, esakanyaiko binembelo kabiji mukayuka ne bukine.”

21. Ñanyi kyakumwenako kyaubanga kipwilo kyajinga mu Allegheny, Pennsylvania pa mambo a kupwila ne mwingilo wa bukafunga kyo twafwainwa kulondela?

²¹ Ofweshi mukatampe wa Bafunda Baibolo wajinga ku Allegheny, Pennsylvania, mu U.S.A. betushila kyakumwenako kyawama kya kulondela mambo bapwilanga kimye kyonse byonka byaamba Bahebelu 10:24, 25 (Tangai.) Mulongo wakikulumpe aye Charles Capen ukivuluka byo atanwanga ku kupwila saka akiji kalombwana. Wanembele amba: “Ne luno nkivuluka kinembelo kyanembelwe pa lubumbulu wa kishimikwa po twabuñenanga. Banembelepo amba ‘Mujitu na Nkambo umo yenka Kilishitu, pakuba anweba bonse mwi balongo  na balongo.’ Kino kinembelo kechi nkekilubamo ne, mambo bantu ba Yehoba bonse baesakanatu kafwako wakila mukwabo ne.” (Mat. 23:8) Mulongo Capen ukivuluka kupwila byo kwamutundaikanga, ne Mulongo Russell byo aingilanga mwingilo wa kukwasha yense wajinga mu kipwilo.

22. Bantu bakishinka baubilepo byepi byo batundaikilwe kutanwa ku kupwila kwa bena Kilishitu, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku byo baubile?

²² Bantu bakishinka balondejile ne kumvwina uno mukambizho. Bipwilo byalengelwe mu mizhi ikwabo nabiji mu Ohio ne Michigan ne mu North America ne mapunzhatu akwabo. Akilangulukai pa kino: Nanchi bantu bakishinka inge benengezhe byepi pa kwikalapo kwa kwa Kilishitu umvwe kechi bebafunjishe kukokela mukambizho wa kupwila pamo na kupopwela ne? Kwalepeshatu! Nga atweba lelo jino kiji byepi? Twafwainwa kutanwanga ku kupwila kwa bena Kilishitu kimye kyonse pamo na balongo betu ne kwitundaikanga atweba bene.

23. Kyamba kya Usopa kyaambilepo amba ka pa bashingwa bonse kwikala bakusapwila bukine?

²³ Bafunda Baibolo bafunjishe kuba’mba bonse bashingwa bafwainwa kwikala basapwila bukine. Mu 1885, Kyamba kya Usopa kyaambile amba: “Twafwainwa kuyuka kuba’mba yense uji mu jibumba ja bashingwa washingwa kuba’mba asapwile (Isa. 61:1), mambo awama.” Magazini wa mu 1888 watundaikile bino amba: “Mwingilo wetu ke . . . umvwe twalengulula ne kubula kwibikako, ko kuba’mba kechi twafwainwa kushingwa ne.”

24, 25. (a) Russell ne balunda nanji baubile byepi pa kutundaika bantu kusapwila? (b) Koputala umo waambilepo byepi pa mwingilo ye ajinga nanji mu “moba abujileko myotoka”?

 ²⁴ Mulongo Russell ne balunda nanji kechi batundaikangatu bakwabo kusapwila ne, bino nabo basapwilanga. Batendekele ne kunemba matalakiti atelwanga kuba’mba Matalakiti a Bafunda Baibolo (Bible Students’ Tracts) aishile kutelwa amba Old Theology Quarterly. Batanganga Kyamba kya Usopa batambwilanga ano matalakiti ne kupa bantu kyatutu.

²⁵ Aba bepaine kwingila kimye kyabaya mu uno mwingilo wa kimye kyonse batelwanga amba bakoputala. Ba Charles Capen bo twaambapo kala, nabo bajinga bakoputala. Bavuluka kuba’mba: “Naingijishanga mapu walengele kipamo kya United States Government Geological Survey wa kuntangijila kuyuka bulongo nyaunda ya Pennsylvania. Pa uno mapu pajinga mikwakwa yonse, kabiji kino kyankwashishe kubula kulubilamo. Kimo kimye inge naenda musinso wa moba asatu mungyetu na kutwajila bantu banembeshe mabuku a Studies in the Scriptures, nakebanga kikochikala kya bambili kuba’mba bankwasheko kutwala mabuku. Nalajilanga pa mazubo a banjimi inge bwayila. Ao moba myotoka saka ikyangye kulengwa.”

26. (a) Mambo ka bantu ba Lesa kyo basapwilanga pa ku­ba’mba benengezhe ku bukalama bwa kwa Kilishitu? (b) Ñanyi mepuzho o twafwainwa kwishikisha?

²⁶ Mu yoya myaka kusapwila kwakebewanga bantu baji na mukoyo kabiji bachinchika. Nanchi bena Kilishitu inge benengezhe byepi ku bukalama bwa kwa Kilishitu umvwe kechi bebafunjishe kyanemena mwingilo wa busapwishi ne? Kwalepeshatu! Pa uno mwingilo po paishile kwimena kwikalapo kwa kwa Kilishitu. (Mat. 24:14) Bantu ba Lesa bafwainwe kwibanengezhezha jimo pa kuba’mba batangizheko mwingilo mu bwikalo bwabo ukalengela bantu kupuluka. Lelo jino twafwainwa kwishikisha amba: ‘Nanchi ntangizhako mwingilo wa kusapwila mu bwikalo bwami nyi? Abya nepana kwingilako pakatampe uno mwingilo nyi?’

27, 28. Ñanyi kintu kyamwene mutumwa Yoano mu kimwesho, kabiji Satana ne bandemona banji baubile byepi kimye kyaikajikilwe Bufumu?

²⁷ Mwaka wa 1914 wafikile. Byonka byo twisambiletu kuntendekelo ya kino kitango, kechi kwajinga bantu bamweneko byamwekelenga bya lukumo mwiulu ne. Nangwa byonkabyo, mutumwa Yoano ba mumwesheshe kimwesho kyalumbulwilenga bino mu kifwanyikizho. Fwanyikizhai amba: Yoano ubena kumona “kiyukilo kikatampe” mwiulu. “Mwanamukazhi” ko kuba’mba jibumba janji ja mwiulu ja bilengwa bya ku mupashi, waimita ne kusema mwana wamulume. Uno mwana wa kifwanyikizho katatakatu “ukalama ba mu bisaka byonse na kamama ka kapotwe.” Aku mwana usemwatu “bamushikwile ne kumutwala kwi Lesa ne ku jitanda janji.” Ponkapo, kwaishile jiwi kufuma mwiulu amba: “Talai! Lesa wetu waleta lupulukilo ku bantu, bulume bwanji bwasoloka kabiji bufumu bwanji bwaikajikwa ne Kilishitu wanji.”—Lum. 12:1, 5, 10.

 ²⁸ Kwakubula nangwa kuzhinaukatu ne, Yoano wamwene kimwesho kya kwikajikwa kwa Bufumu bwa Bumesiasa. Kino kyamwekele kyaletele lukumo, bino kechi bonse bekitemenwe ne. Satana ne bandemona banji balwile na bamalaika bakishinka batangijilwenga na Mikela, nangwa amba Kilishitu. Ñanyi bintu byafuminemo? Tutanga kuba’mba: “Onkao mambo, nsuñunyi mukatampe bamutayile panshi, yenka aye muloolo wa kala, utelwa’mba Diabola kabiji Satana, yenka ubena kujimbaika bantu ba pano pa ntanda ponse; bamutayile pa ntanda ne bamalaika banji bebatayile pamo nanji.”—Lum. 12:7, 9.

29, 30. Panyuma ya kwikajikwa kwa Bufumu bwa Bumesiasa, bintu byapimpwilwe byepi (a) pa ntanda? (b) mwiulu?

²⁹ Mwaka wa 1914 saka akyangye kufika, Bafunda Baibolo baambile amba kimye kya malwa kikatendeka mu yewa mwaka. Bino kechi bayukile kimye bino bya malwa po bikatendeka ne. Byonka byamwesha kimwesho kya kwa Yoano, Satana ukatendeka kwikala na bulume pa bantu: “Onkao mambo, sekelai anweba meulu ne anweba mwikalamo! Malwa o enu anweba ntanda ne kalunga ka mema, mambo Diabola waikila ko muji, saka azhingila bingi, mambo wayuka’mba washalatu na kakimye kacheche.” (Lum. 12:12) Mu 1914, kimye kyatendekele nkondo itanshi ya ntanda yonse ne kiyukilo kya kwikalapo kwa kwa Kilishitu mu bulume bwa Bufumu bwatendekele kufika. “moba apelako” a buno bwikalo bwatama popo atendekele.—2 Timo. 3:1.

³⁰ Mwiulu mwajinga lusekelo. Satana ne bandemona banji be bapangilemo. Jishimikila ja kwa Yoano jaamba amba: “Onkao mambo, sekelai anweba meulu ne anweba mwikalamo!” (Lum. 12:12) Panyuma ya kwela Satana pano pa ntanda, Yesu waikajile pa Bufumu, ko kuba’mba Bufumu bwa Bumesiasa bwaikajile na bulume bwa kwimenako bantu ba Lesa pano pa ntanda. Buno Bufumu bwafwainwe kubapo ka? Byonka byo twaambapo ku ntendekelo ya kino kitango, Yesu byo aji “muluwe wa lulayañano” wafwainwe kwiya na kutokesha bakalume ba Lesa pa ntanda. Kino kyatala mwepi?

31. Malakai waambijile byepi jimo pa kimye kya kutokesha, kabiji buno bungauzhi bwatendekele byepi kufika? (Monai ne byambo bikwabo.)

³¹ Malakai waambijile jimo amba mwingilo wa kutokesha ukakatazha. Wanembele’mba: “Bino ñanyi ukachinchika juba jo akeya, kabiji inge akamweke ñanyi ukakonsha kwimana? Mambo aye ukekala nobe mujilo wa usungulula byela kabiji nobe mulola wa bantu batokesha bisapi.” (Mala. 3:2) Bino byambo byajinga bya kine. Kutendeka mu 1914, bantu ba Lesa pano pa ntanda bapichilenga mu makatazho abaya bingi. Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse byo yalumine, Bafunda Baibolo bavula bebamanyikilenga ne kwibataya pa kazhima. *

32. Ñanyi malwañano ajinga mu bantu ba Lesa panyuma ya 1916?

³² Mukachi ka jibumba ja Lesa namo mwajinga malwañano. Mu 1916, Mulongo Russell wafwile saka aji na myaka 64,  kabiji kino kyalengejile bantu ba Lesa kwakamwa. Lufu lwanji lwalengejile kuyuka kuba’mba bamo baketekejile bingi mu muntu umo wa kishinka. Nangwa kya kuba Mulongo Russell kechi wakebelenga mushingi wakilamo ne, bino bantu bavula batendekele kumupopwela. Bavula balangulukilenga kuba’mba byo afwa bukine kechi busa kutwajijila ne, kabiji bamo bakaine ne kulondela bakwabo batangijilanga jibumba. Kino kyalengejile kusatuka ne mabano mu jibumba ja Lesa.

33. Bintu byaketekejilenga bantu ba Lesa kufika byaesekele byepi lwitabilo lwabo?

³³ Lweseko lukwabo lwajinga lwa kubula kufika kwa bintu byo baketekejilenga. Nangwa kya kuba Kyamba kya Usopa kyatongwele mwaka wa 1914 amba mo mu kapwa Bimye bya Bangetila, balongo kechi bayukile bikamweka mu yewa mwaka ne. (Luka 21:24) Balangulukilenga kuba’mba mu 1914, Kilishitu ukasenda jibumba ja musongwa jashingwa kuba’mba bakalamenga nanji mwiulu. Bino byo baketekejilenga kechi byamwekele ne. Ku kupwa kwa 1917, Kyamba kya Usopa kyaambile amba kunowa kwa myaka 40 kukapwa mu kimye kya mwela wa mebele mu mwaka wa 1918. Bino mwingilo wa kusapwila kechi wapwile ne, watwajijile kuya palutwe. Magazini waambile kuba’mba mwingilo wa kunowa wapwile bino kimye kya kupupula kyatwajijile. Na mambo a kulefuulwa, bavula balekele kwingijila Yehoba.

34. Ñanyi lweseko lwabaya lwaishile mu 1918, kabiji mambo ka Kilishitendomu o alangulukijile amba kyapwa bantu ba Lesa “bazhiya”?

³⁴ Lweseko lwabaya lwaishile mu 1918. J. F. Rutherford waswaine C. T. Russell kuba’mba atangijilenga bantu ba Yehoba, bamutayile pa kazhima pamo na balongo bakwabo batanu na babiji. Bebapele mambo a bubela ne kwibakasa kimye kyabaya mu kaleya kaji mu muzhi wa Atlanta, mu Georgia, U.S.A. Pa kikye kimye, mwingilo wa bantu ba Lesa wabwelele panyuma. Bantangi bavula ba mu Kilishitendomu basekejile bingi. Balangulukilenga kuba’mba “bantangi” byo baji mu kaleya, ofweshi mukatampe mu muzhi wa Brooklyn naye basa kumushinka, mwingilo wa kusapwila mu America ne Europe wa Bafunda Baibolo kyapwa “wazhiya.” (Lum. 11:3, 7-10) Bino byo balangulukilenga kechi byaingijile ne!

35. Mambo ka Yesu o aswishishe makatazho kwiya pa baana banji ba bwanga, kabiji waubile byepi pa kwibakwasha?

³⁵ Balwanyi ba bukine kechi bayukile kuba’mba Yesu waswishishe ano makatazho kwiya pa bantu banji mambo Yehoba wajinga nobe ‘sendwe usungulula ne kuwamisha siliva’ ne. (Mala. 3:3) Yehoba ne Mwananji bayukile kuba’mba bantu bakishinka bakapita mu ano meseko ne kwibatokesha kuba’mba bengile bulongo mwingilo wa Mfumu. Ku ntendekelo ya 1919, kyamwekeshetu patoka kuba’mba mupashi wa Lesa waubile kintu kyalangulukilenga balwanyi ba bantu banji amba kechi bakakonsha kwi kyuba ne. Bakishinka batendekele jikwabo kwingila. (Lum. 11:11) Pa kyo kya kimye, Yesu wafikizhe  kiyukilo kikatampe kya mu moba apelako. Watongwele “kalume wakishinka kabiji wa maana,” jibumba jicheche ja banabalume bashingwa abo bakatangijilanga bantu banji kupichila mu kupana kajo ka ku mupashi pa kimye kyafwainwa.—Mat. 24:45-47.

36. Ki ka kyamwesheshe kuba’mba bantu ba Lesa babukulukile ku mupashi?

³⁶ Mulongo Rutherford ne balunda nanji bafumine mu kaleya pa March 26, 1919. Panyuma ya bino, banengezhe kushonkena mu September. Batendekele kunengezha magazini wa bubiji awo watelwanga amba The Golden Age. Uno magazini wajinga pamo na Kyamba kya Usopa kabiji bamwingijishanga mu mwingilo wa mu bujimi. * Mu mwakatu umo, banembele ne Bulletin, mutanshi ubena kutelwa luno amba Kabuku ka Kupwila kwa Bwikalo ne Mwingilo Wetu wa Bwina Kilishitu. Kufumatu kyokya kimye, ulengela bantu kwingila bulongo mu mwingilo. Kutendeka mu 1919 kuya ne kulutwe, mwingilo wa kusapwila ku nzubo ku nzubo ye baingilanga bingi.

37. Bamo balekele byepi kubula kwikala ba kishinka panyuma ya 1919?

³⁷ Mwingilo wa kusapwila watwajijile kutokesha bakalume ba Kilishitu mambo aba betotelenga ne kukanama kechi bakebelenga  kwingilako uno mwingilo ne. Aba babujilenga kukeba kwingilako uno mwingilo, bafuminemo ne kusha bantu bakishinka. Panyuma ya 1919, bantu bamo babujile kwikala bakishinka batendekele kukwasha bamanyikanga bantu ba Yehoba ba kishinka.

38. Meseko ashinda baana ba bwanga ba kwa Kilishitu pano pa ntanda etulengela kuba ka?

³⁸ Nangwa kya kuba’mba bapichilenga mu bino byonse, baana ba bwanga ba kwa Kilishitu baji pa ntanda batwajijila kununguluka ku mupashi. Kuno kununguluka ne kushinda kwaubiwenga kufumatu ne kala, kwitumwesha kuba’mba kya kine Bufumu bwa Lesa bubena kulama! Na mambo a lutundaiko ne mapesho a Lesa kupichila mu Mwananji ne Bufumu bwa Bumesiasa, jino jibumba ja bantu bambulwakulumbuluka bashinda meseko avula a kwa Satana ne a mu bwikalo bwatama!—Tangai Isaya 54:17.

39, 40. (a) Ñanyi bintu bimo biji mu uno buku? (b) Mukamwenamo byepi mu kufunda uno buku?

³⁹ Mu bitango byalondelapo, tukafunda pa bintu byauba Bufumu bwa Lesa pano pa ntanda kufumatu kimye kyo bwaikajikilwe mwiulu. Kipungu kimo kimo kiji mu uno buku, kyaamba pa kintu kimo kyauba Bufumu pano pa ntanda. Mu kitango kyonse, muji ka kitenguluzha ka kwitukwasha kuyuka Bufumu byo bwanema. Mu bitango bya kupelako, tukesamba pa bintu byo tukaketekela umvwe Bufumu bwaiya na konauna bantu batama ne kuleta paladisa pano pa ntanda. Mukamwenamo byepi mu kufunda uno buku?

⁴⁰ Satana ukeba kuzhiisha luketekelo lwenu mu Bufumu bwa Lesa. Bino Yehoba ukeba kuba’mba luketekelo lwenu lukose ne kwimuzhikijila amba mutwajijile. (Efi. 6:16) Onkao mambo, twimutundaika kulombanga kimye kyo mubena kufunda mu uno buku. Ishikishainga kuba’mba, ‘Nanchi Bufumu bwa Lesa bwanema kwi amiwa nyi?’ Inge bwanema kwi anweba, mukatwajijila kutundaika Bufumu, kufikatu ne kimye bantu bonse bakamone kuba’mba kya kine Bufumu bwa Lesa bwanema bingi kabiji bubena kulama!