1, 2. a) ¿Ima sucedesqanmi ancha importante karqan? b) ¿Imaraykun mana admirakunanchischu chay sucedesqanta mana pipas rikusqanmanta?

 ASKHA runakunan tapukunku: “¿Imaynan kanman karqan huk hatun cambio ruwakusqan tiempopi kawsaqtiy?”, nispa. Ichaqa chhayna tiempopi kawsaq runakunaqa manan llapankuchu rikurqanku chay cambio ruwakunanpaq decidisqankuta. ¿Imarayku? Chay cambiokuna ruwakunanpaqqa decidirqanku reykunaq palacionkunapi, consejokunapi, kamachikuqkunaq oficinankunapi iman. Chaywanpas chay cambiokunaqa askha runakunaq allinninpaqmi karqan otaq mana allinninpaq.

² Diospa gobiernon paqarimusqantaqa manan pipas rikurqanchu, chaywanpas chay sucedesqanqa ancha importanten. Chay gobierno paqarinanmantaqa ñawpaqmantaraqmi willakurqan, hinaspapas chay gobiernon pisi tiempollamanta kay millay kawsayta tukuchipunqa (leey Daniel 2:34, 35, 44, 45). Manataq pipas chay sucedesqanta rikurqanchu chayqa, ¿Dioschu runakunamanta chayta pakasharqan? Icha, ¿llaqtantachu preparasharqan gobiernon hamunanpaq? Chaymanta yachasun.

3-5. a) ¿Pin karqan Malaquías 3:1 textopi ‘rimanakuyta willakuq’? b) ¿Pin rikhurimunan karqan ‘rimanakuyta willakuq’ manaraq espiritual yupaychana wasita qhawariq hamushaqtin?

³ Ñawpaq tiempomantaraqmi Diosqa munarqan gobiernon paqarimunanpaq llaqtan preparasqa kananta. Malaquías 3:1 texton nin: “Ñoqamanta willakuqtan ñawpaqta kachamusaq, paymi ñanta wakichipuwanqa. Maskhashasqaykichis Señor Diosqa ñoqan kani, qonqayllan yupaychana wasiyman chayamusaq. Qankunan  munaykushankichis rimanakusqayta willakuq kachamunayta, payqa hamushanñan”, nispa.

⁴ Kay tiempopi hunt’akunanmanta rimaspa, ¿hayk’aqmi Jehová Dios hamurqan espiritual yupaychana wasinta qhawariq? Chay profecía nisqan hina Jehová Diosqa ‘rimanakuyta willakuqwanmi’ hamunan karqan. ¿Pin pay karqan? Payqa karqan Diospa gobiernonpi rey Jesucriston (Luc. 1:68-73). Rey churasqa kasqan qhepallamanmi Jesusqa kay pachapi Diospa llaqtanta qhawariq hamunan karqan, hinaspa ch’uyanchanan karqan (1 Ped. 4:17).

⁵ Ichaqa, ¿pin karqan Malaquías 3:1 textopi ñawpaq kaq ‘willakuq’? Chay ‘willakuqqa’ rikhurimunan karqan manaraq Jesuspa chayamusqan tiempo qallarishaqtinmi. Ichaqa 1914 wata manaraq chayamushaqtin, ¿pillapas ñanta prepararqanchu Jesús kamachikuyta qallarinanpaq?

6. ¿Pikunan rikuchirqanku ñawpaq kaq ‘willakuq’ kasqankuta, imaynatan chayta rikuchirqanku?

⁶ Kay libropin chay tapukuykunata kutichikunqa, chaypaqmi kay tiempopi Jehová Diospa testigonkunamanta yachasun. 1800 watakuna tukuypin huk pisi t’aqa runakunalla rikuchirqanku cheqaq cristianokuna kasqankuta. Paykunatan reqsikurqan Biblia Estudiaqkuna nispa. Charles Taze Russell yanapaqninkuna iman Diospa llaqtanman espiritual mikhunata qorqanku, hamuq tiempopi sucedenanpaqpas prepararqanku, chhaynapin rikuchirqanku profeciaq nisqan hina ñawpaq kaq ‘willakuq’ kasqankuta. ¿Imaynatan ‘willakuq’ kasqankuta hunt’arqanku? Tawa ruwasqankumanta yachasun.

7, 8. a) 1800 watakunapi, ¿pikunan sut’inchayta qallarirqanku almamanta yachachikuy pantasqa kasqanta? b) ¿Ima pantasqa yachachikuykunatawanmi Charles Russell yanapaqninkunapas sut’incharqanku?

⁷ Biblia Estudiaqkunaqa Diospa yanapayninta mañakuspan wakin yachachikuykunata estudiarqanku, chaymantataq qelqakunapi chaykunata yachachirqanku. Pachak-pachak watakunan pantasqa cristianokunaqa laqhayaqpi kasharqanku, yaqa llapa yachachisqankun mana Bibliamantachu karqan. Paykunaqa yachachirqankun “almaqa manan wañunchu” nispa. Ichaqa 1800 watakunapin huk pisi t’aqa runakuna chay yachachikuyta t’aqwispanku repararqanku mana  Bibliapichu tarikusqanta. Henry Grew, George Stetson, George Storrs runakunan sut’iman horqorqanku chay yachachikuy pantasqapuni kasqanta. a Chay ruwasqankutaqa Charles Russell iñiqmasipas yanapaqninkunapas ancha allinpaqmi qhawarirqanku.

⁸ Biblia Estudiaqkunaqa repararqankun huk yachachikuykunapas pantasqa kasqanta. Pantasqa cristianokunaqa yachachiqkun “llapa allin runakunaqa hanaq pachamanmi ripunku, mana allin runakunataq infiernoman” nispa. Charles Russell yanapaqninkunapas mana manchakuspan chay pantasqa yachachikuykunata sut’incharqanku askha revistakunapi, librokunapi, folletokunapi, tratadokunapi, periodicokunapi lloqsimuq discursokunapipas.

9. ¿Imaynatan Qhawaq revista rikuchirqan trinidad yachachikuy pantasqa kasqanta?

⁹ Chaymantapas Biblia Estudiaqkunaqa sut’incharqankun trinidadmanta yachachikuy pantasqa kasqanta. 1887 watapin “Sionmanta qhawaqpa torren Cristoq chayamusqan tiempomanta willaqpiwan” (inglés simipi) revista nirqan: “Bibliaqa sut’itan rikuchin Jehová Diospas Jesuspas mana kaqllachu kasqankuta”, nispa. b Chay qhepamantaq nirqan: “Kinsa dioskuna hukllapi kasqanta, huk diostaq kinsapi kasqanta yuyaykuyqa mana entiendenapaqmi, chaywanpas chay yachachikuyqa allin reqsisqan karqan runakunapas allinpaqmi qhawarirqanku. Ichaqa chay yachachikuymi rikuchin iglesia misk’i puñuypi tarikusqanta, chaykamataqmi enemigoqa pantasqa yachachikuyta churarqan”, nispa.

10. ¿Imatan akllasqa cristianokuna 1870 watakunapi willarqanku?

¹⁰ Sutin nisqan hina, chay revistaqa astawanmi willarqan Cristoq chayamusqan tiempopi hunt’akuq profeciakunamanta. Qhawaq revista lloqsimunanpaqqa akllasqa cristianokunan yanapakurqanku, paykunan repararqanku Daniel libropi tarikuq ‘qanchis watakunamanta [“tiempokunamanta”, NM]’ rimaq profeciaqa hanaq pachapi Jesús kamachikunanmanta rimashasqanta. 1870 watakunapin paykuna willarqanku 1914 watapi chay qanchis tiempokuna tukukunanta (Dan. 4:25; Luc. 21:24). Chay iñiqmasinchiskunaqa manan lliwtachu entienderqanku 1914 watapi imakuna sucedenanta, chaywanpas yachasqankutan lliw ladokunapi willarqanku, chay willasqankuqa ancha allinmi karqan.

11, 12. a) ¿Pitan Russell iñiqmasinchis hatuncharqan lliw yachasqanmanta? b) Russellpas yanapaqninkunapas 1914 wata ñawpaqtan predicarqanku, ¿imaraykun chay ruwasqanku ancha importante karqan?

 ¹¹ Russellpas yanapaqninkunapas Bibliapi yachachikuykunatan entienderqanku, ichaqa manan chayraykuchu hatunchakurqanku. Aswanpas Russellqa paymanta ñawpaqta cheqaq yachachikuykunata tariq runakunatan aswan allinpaq qhawarirqan. Ichaqa astawanqa Jehová Diostan hatuncharqan tiemponpipuni chay yachachikuykunata llaqtanman entiendechisqanrayku. Russellpas yanapaqninkunapas kallpachakurqankun cheqaq yachachikuykunata sut’iman horqonankupaq, Diostaqmi yanaparqan chay ruwasqankupi. Watakunaq pasasqanman hinan paykunaqa astawan pantasqa religionkunamanta karunchakurqanku.

¹² Chay runakunaqa 1914 wata manaraq chayamushaqtinmi cheqaq yachachikuymanta mana manchakuspa rimarqanku. Chay ruwasqankumantan 1917 watapi 1 noviembre killamanta Qhawaq revista nirqan:  “Kunanqa millonninpi runakunan manaña manchasqañachu kanku infiernomanta yachachikuywan huk pantasqa yachachikuykunawanpas [...]. Cheqaq yachachikuykunaqa 40 wata masñan willakushan, kunanpas willakushallanmi, hamuq tiempopipas pachantinpin willasqa kanqa; enemigonchiskunaña hark’akuyta munanqaku chaypas manan atinqakuchu”, nispa.

13, 14. a) ¿Imaynatan profeciaq nisqan hina huk ‘willakuq’ ñanta prepararqan Jesús kamachikamunanpaq? b) ¿Imatan yachasunman 1914 wata ñawpaqta kawsaq iñiqmasinchiskunamanta?

¹³ Sichus Diospa llaqtan mana reparanmanchu karqan Jesuswan Jehova Dioswan mana kaqllachu kasqankuta chayri, ¿preparasqachu kashankuman karqan Cristoq chayamusqan tiempo qallarinanpaq? Manan. Chaymantapas Diospa llaqtanqa yacharqanmi mana llapa runakunachu hanaq pachapi wiñaypaq kawsananku kasqanta, aswanpas pisi cristianokunallan; yachallarqankutaqmi infiernomanta yachachikuy yanqa kasqanta. Sichus chaykunata mana reparankumanchu karqan chayri, ¿preparasqachu kashankuman karqan Cristoq chayamusqan tiempo qallarinanpaq? Chaypin sut’ita rikunchis Jesús kamachinanpaq huk ‘willakuq’ ñanta preparasqanta.

¹⁴ ¿Imatan yachasunman 1914 wata ñawpaqta kawsaq iñiqmasinchiskunamanta? Paykuna hinan Bibliata allinta estudiananchis (Juan 17:3). Kay pachapi runakunaqa qolqe maskhayllapin afanakunku, espiritual mikhunamantan ichaqa yarqasqa kashanku, paykuna hina mana kananchispaqqa kallpachakunanchismi Diosmanta astawan yachananchispaq (leey 1 Timoteo 4:15).

15. ¿Imatan Biblia Estudiaqkuna pisi-pisimanta entienderqanku? (Willakuytawan qhaway.)

¹⁵ Biblia Estudiaqkunan runakunata yachachirqanku “cristianon kayku” niq religionkunamanta lloqsipunankupuni kasqanta. 1879 watapin Qhawaq revista “Babilonia iglesiamanta” rimarqan. ¿Umalliq Papamantachu rimarqan? ¿Iglesia Catolicamantachu rimarqan? Manan. Askha watakunan protestante religionkuna piensarqanku Bibliapi rimaq Babiloniaqa Católica iglesiamanta rimasqanta. Biblia Estudiaqkunan ichaqa pisi-pisimanta entienderqanku Babiloniaqa llapa “cristianon kayku” niq religionkuna kasqanta.  ¿Imarayku? Llapallanku pantasqata yachachisqankurayku, chaytaqa ñawpaq parrafokunapin yacharqanchis. c Qhepakunamanqa sut’itan qelqanchiskunaqa runakunata nirqan pantasqa religionkunamanta lloqsipunankupaq.

16, 17. a) ¿Imaynatan qelqanchiskuna runakunata kallpacharqan pantasqa religionmanta lloqsipunankupaq? b) ¿Imaraykun wakin runakuna mana kasukurqankuchu chay willasqankuta? (Willakuyta qhaway.)

¹⁶ 1891 watapin “Waranqa wataq qallariynin” (inglés simipi) volumen III nisqa qelqa rikuchirqan “cristianon kayku” niq religionkunata Dios mana allinpaq qhawarisqanta. Nillarqantaqmi: “Pikunachus chay religionkunapi yachachisqankuta mana allinpaq qhawarinku chayqa lloqsipunankun”, nispa.

¹⁷ Chay tiempopi wakin runakunaq sutinqa “cristianon kayku” niq religionkunapin qelqasqaraq kasharqan, paykunan niqku: “Ñoqaqa cheqaq kaqpin iñini, maynillanpin huk iglesiamanqa rini”, nispa. Chaymi chay runakunata 1900 watapi enero killapi lloqsimuq Qhawaq revista nirqan: “Ichaqa, ¿allinchu kanman kuskan hawapi kay, kuskantaq Babilonia ukhupi kay? Chay ruwaytari, ¿allinpaqchu Dios qhawarin, kusichinchu Diosta [...]? Manan. Huk runaqa huk religionman haykuspaqa hukkunaq rikushaqtinmi prometekun chay religión nisqankunata kasukunanpaq, ichaqa sichus chay runa hukkuna rikushaqtin chay religionta negapunqa otaq sutinta chay religionmanta horqochikapunqa chayqa, chay prometekusqanqa manañan valepunñachu”, nispa. Watakunaq pasasqanman hinan astawan chaymanta willakurqan. d Jehová Diosta serviqkunaqa manapunin imapipas pantasqa religionkunawanqa chaqrukunankuchu.

18. ¿Imaraykun Diospa llaqtan lloqsinanpuni karqan ‘hatun Babiloniamanta’?

¹⁸ Sichus mana sapa kutillachu runakunata ninkuman karqan ‘hatun Babiloniamanta’ lloqsipunankupaq chayri, ¿kanmanchu karqan kay pachapi Cristoq allin preparasqa akllasqa kamachinkuna? Manan. ‘Espiritupi cheqaq-kaypiwan’ Diosta yupaychanankupaqqa chay religionkunamantan t’aqakunankupuni karqan (Juan 4:24). ¿Decidisqachu kashanchis pantasqa religionmanta karunchasqalla kashananchispaq? Chhaynaqa kasukushallasun “llaqtalláy, chay llaqtamanta lloqsipuychis” nisqa kamachikuyta (leey Apocalipsis 18:4).

19, 20. ¿Imaynatan Diospa llaqtanta kallpacharqanku huñunakunankupaq?

¹⁹ Biblia Estudiaqkunaqa iñiqmasinkutan yachachirqanku huñunakunankupaq. Cheqaq cristianokunaqa pantasqa religionkunamanta lloqsipuspapas, huñunakuspan Diosta yupaychananku karqan. Qhawaq revistaqa qallariymantapachan runakunata kallpacharqan chayta ruwanankupaq. Russell iñiqmasinchisqa discursokunata qospan askha llaqtakunaman rirqan, chaypin reparamurqan huñunakuykuna ancha allin kasqanta, chaytan willarqan 1880 watapi julio killa revistapi. Chay qhepamanmi runakunata kallpacharqan huñunakuykuna imaynata yanapasqanmanta qelqaspa apachinankupaq, wakin qelqasqankuqa revistapin lloqsimunan karqan. Russellmi nirqan: “Yachaytan munayku [...] Señorninchis imaynata yanapashasqasuykichista. Willakuychis sapa kutilla huñunakusqaykichismanta”, nispa.

 ²⁰ 1882 watapin Qhawaq revista cristianokunata kallpacharqan huñunakuykunaman rishanallankupaq, chhaynapi ‘hukkuna-hukkunawan kallpachanakunankupaq’. Nirqanmi: “Ama llakikuychischu qankuna ukhupi pipas yachayniyoqchus icha manachus chaymantaqa. Sapankaykichis apakamuychis Bibliaykichista, huk hojata, huk lapiztawan, chaymantapas yanapachikuychis concordancia qelqawan [...]. Akllakuychis imamantachus yachay munasqaykichista, Diospa santo espirituntapas mañakuychis entiendenaykichispaq, chaymantataq leeychis, yuyaymanaychis, textokunatapas tupanachiychis. Chayta ruwaspaqa cheqaq kaqtan tarinkichis”, nispa.

21. ¿Imakunatan ruwaqku Allegheny llaqtamanta cristianokuna?

²¹ Biblia Estudiaqkunaq sucursalninqa Allegheny llaqtapin tarikurqan (Pensilvania, Estados Unidos). Chaypin paykunaqa huñunakullaqkupuni Hebreos 10:24, 25 (leey) textoq nisqanta kasukuspanku, chhaynapi hukkunapas chayta ruwanankupaq. Askha watakuna qhepamanmi Charles Capen iñiqmasinchis yuyarirqan erqellaraq kashaspa Allegheny llaqtapi huñunakuykunaman risqanta. Nirqanmi: “Yuyarishaniraqmi asambleakunata ruwanapaq localpi huknin texto kay nisqanta: ‘Yachachiqniykichisqa ch’ullallan, payqa Criston, qankunaqa llapaykichismi wawqellantin kankichis’, nispa. Chay textotaqa umallaypin hap’ini, Diospa llaqtanpiqa manan pipas aswan allin qhawarisqaqa kanchu”, nispa (Mat. 23:8). Chay iñiqmasinchisqa yuyarillarqantaqmi huñunakuykunapi allin kallpachasqa sientekusqanta, hinaspapas rikurqanmi Russell iñiqmasinchis sapankata yanapasqantapas.

22. a) ¿Imatan hunt’aq sonqo cristianokuna ruwarqanku huñunakunanku kasqanta yachaspa? b) ¿Imatan chaymanta yachanchis?

²² Chay cristianokunaq ruwasqankuta rikuspankun huk cristianokunapas kaqllatataq ruwarqanku. Chayraykun Ohio llaqtapi Míchigan llaqtapipas iñiq t’aqakuna rikhurirqan, chay qhepamantaq llapa Norteamérica ladopi hinallataq huk nacionkunapipas. Sichus chay cristianokuna mana huñunakunkumanchu karqan chayri, ¿preparasqachu kashankuman karqan Cristoq chayamunan tiempopaq? Manan. Ñoqanchispas decidisqan kashananchis sapa kutilla huñunakuykunaman rinanchispaq, chaypi Diosta yupaychananchispaq, hukkuna-hukkunawan kallpachanakunanchispaqpas.

23. ¿Imaynatan Qhawaq revista sut’ita rikuchirqan akllasqa cristianokuna predicananku kasqanta?

²³ Biblia Estudiaqkunan yachachirqanku llapa akllasqa cristianokuna predicananku kasqanta. 1885 watapin Qhawaq revista nirqan: “Hanaq pachapaq akllasqa cristianokunaqa manan qonqanankuchu predicanankupaq akllasqa kasqankuta (Isa. 61:1)”, nispa. 1888 watapin, kasqan revista nillarqantaq: “Ruwananchisqa sut’in kashan [...] Chayta mana hunt’aspaqa qella kamachikunan kasunman, manan rikuchisunmanchu hanaq pachapaq akllasqa cristianokuna kasqanchista”, nispa.

24, 25. a) ¿Imakunatan Russell yanapaqninkunapas ruwarqanku astawan predicanankupaq? b) ¿Imaynatan colportorkuna predicaqku?

²⁴ Russell iñiqmasinchispas yanapaqninkunapas runakunatan kallpacharqanku predicanankupaq, hinaspapas “Biblia Estudiaqkunaq tratadonkuna” (inglés simipi) nisqa qelqakunatan ruwarqanku, qhepamanmi chay qelqakunaqa sutichakurqan “Diosmanta ñawpa yachachikuy” (inglés simipi) nispa. Chay qelqakunatan Qhawaq revistata leeqkunaman qorqanku gratislla runakunaman rakimunankupaq.

²⁵ Tukuy tiemponkuwan predicaqkunatan nikurqan “colportorkuna” nispa. Ñawpaqpi rimasqanchis Charles Capen iñiqmasipas colportormi karqan. Paymi nirqan:  “Estados Unidos gobiernoq ruwasqan mapakunatan apaq kani Pensilvania ladopi predicanaypaq. Chay mapakunapin rikukurqan llapa ñankuna, chhaynapin chakillapi llaqtakunaman chayarqani. Mayninpiqa kinsa p’unchaytan viajaq kani “Bibliaq yachachikuyninkuna” (inglés simipi) nisqa librokunata runakunaq mañakusqankuta anotaspa, chay mañakusqankuta rakimunaypaqtaq huk caballota carretantinta contrataq kani. Sapa kutillanmi campopi tiyaq runakunaq wasinpi puñuq kani. Chay tiempopiqa pisillan carrokuna karqan”, nispa.

26. a) ¿Imaraykun 1914 wata manaraq chayamushaqtin Diospa llaqtan predicanan karqan? b) ¿Imakunatan tapukunanchis?

²⁶ Chhaynata predicaytaqa atirqanku anchata kallpachakusqankuraykun. Sichus Diospa llaqtan mana importantepaqchu qhawarinman karqan predicayta chayri, ¿preparasqachu kashankuman karqan Diospa gobiernon paqarimunanpaq? Manan. Cristoq chayamusqan tiempopiqa astawanraqmi predicakunan karqan, chaymi Diospa llaqtanqa preparakunan karqan ima ruwaymantapas predicaytaraq ñawpaqta ruwananpaq (Mat. 24:14). Chaymi tapukunanchis: “¿Ima ruwaymantapas predicacionchu ñoqapaq aswan importante? ¿Huk ruwaykunata saqesparaqchu astawan predicanaypaq kallpachakushani?”, nispa.

27, 28. a) ¿Imatan apóstol Juan huk rikhuriypi rikurqan? b) ¿Imatan Satanás supayninkunawan ruwarqanku Diospa gobiernon paqarimuqtin?

²⁷ Kunanqa rimasun 1914 watapi sucedesqanmanta. Kay capituloq qallariyninpi rimasqanchis hina, chay watapi hanaq pachapi sucedesqantaqa manan pipas rikurqanchu. Ichaqa apóstol Juanmi huk rikhuriypi rikurqan imakuna pasasqanta. Juanmi rikurqan hanaq pachapi ‘huk hatun manchay señalta’. Diospa ‘warminmi’ huk qhari wawayoq kapurqan, “warmi” nispaqa hanaq pachapi tarikuq Diospa llaqtanmantan rimashanchis. Chay qhari wawaqa pisi tiempollamantan “llapa suyukunata fierro varawan kamachinqa”. Ichaqa naceqtinmi chay wawaqa hoqarisqa kaspa “kamachikuy tiyananpi tiyashaq Diosman apasqa karqan”. Hinan hanaq pachapi huk kunka uyarikurqan: “Kunanmi chayamun Diosninchispa qespichiynin, atiynin, kamachikuynin, Cristonpa atiyninpas”, nispa (Apo. 12:1, 5, 10).

 ²⁸ Juanqa rikurqan Diospa gobiernon paqarimusqantan. Ichaqa chay sucedesqanwanqa manan lliwchu kusikurqanku. Satanasmi supayninkunantin Diospa angelninkunawan maqanakurqanku, Diospa angelninkunataqa Miguelmi umallisharqan, payqa Criston. ¿Imapin chay tukurqan? Biblian nin: “Hinan chay hatun dragonqa angelninkunantin kay pachaman wikch’uykamusqa karqan. Paymi ñawpa mach’aqway, saqra, Satanás nisqa karqan. Paymi kay pachantinta q’otuspa pantachin”, nispa (Apo. 12:7, 9).

29, 30. Diospa gobiernon paqarimusqanmantapacha, a) ¿imakunan kay pachapi sucederqan? b) ¿imakunan hanaq pachapi cambiarqan?

²⁹ Biblia Estudiaqkunaqa manaraq 1914 wata chayamushaqtinmi nirqanku chay watapi sasachakuykuna qallarinanta. Chay nisqankuqa k’apaktan hunt’akurqan, ichaqa manachá chhayna hunt’akunantaqa yuyaykullarqankupaschu. Satanasqa astawanmi kay pachata waqllichinan karqan, chaytan apóstol Juan rikhuriypi rikurqan: “¡Ay, imaynaraqmi kankichis kay pachapi lamar-qochapi tiyaqkuna! Saqran qankunaman uraykamun, sinchi phiñasqan kashan, tiempoqa pisillaña kananta yachaspa”, nispa (Apo. 12:12). 1914 watapin Primera Guerra Mundial qallarirqan, hinaspapas Cristoq chayamusqan tiempopaq profeciakunan hunt’akuyta qallarirqan. Chay watamantapachan ‘tukukuy qaylla p’unchaykuna’ qallarirqan (2 Tim. 3:1).

³⁰ Ichaqa hanaq pachapiqa kusikuymi karqan. Satanaspas supayninkunapas wiñaypaqmi wikch’uykamusqa karqanku. Juanmi qelqarqan: “Chayrayku, hanaq pachakuna, ¡kusikuychis! Chaypi llapa tiyaqkuna, ¡q’ochukuychis!”, nispa (Apo. 12:12). Hanaq pachaqa ch’uyañan kapurqan, Jesuspas reyñan kasharqan, chhaynapin Diospa gobiernonqa listo kasharqan kay pachapi Diospa llaqtanta yanapananpaq. ¿Imatan ñawpaqta ruwanan karqan? Kay capituloq qallariyninpi yachasqanchis hina, Jesusmi karqan ‘rimanakuyta willakuq’, paymi Diospa llaqtanta ch’uyanchanan karqan. ¿Imaynatan chayta ruwarqan?

31. a) ¿Imatan profeta Malaquías willarqan Diospa llaqtan ch’uyanchasqa kananmanta? b) ¿Imaynatan chay willasqan hunt’akuyta qallarirqan? (Willakuytawan qhaway.)

³¹ Ch’uyanchay tiempoqa manan facilchu kanan karqan, chaytan profeta Malaquiasqa willarqanña. Paymi  nirqan: “¿Pitaq Señor Diospa hamunan p’unchayta aguantanman? Chayri, ¿pitaq pay rikhurimuqtin sayayta atinman? Payqa ch’uyayachiq nina hinan, t’aqsaqkunaq lejian hinan”, nispa (Mal. 3:2). Chay nisqanqa cheqaqmi karqan. 1914 watamantapachan Diospa llaqtanqa askha pruebakunapi tarikurqan. Primera Guerra Mundial kasqan tiempopin Biblia Estudiaqkunata qatiykacharqanku carcelkunapipas wisq’arqanku. e

32. 1916 wata qhepaman, ¿ima sasachakuykunan Diospa llaqtanpi rikhurirqan?

³² Diospa llaqtanpi kaq wakin runakunapas sasachakuykunatan rikhurichimurqanku. 1916 watapin Russell iñiqmasinchis wañupurqan 64 watallayoqraq kashaspa, hinan Diospa askha serviqninkuna mana ima ruwaytapas atirqankuchu. Russell iñiqmasinchisqa manan munaqchu hatunchanankuta ichaqa wañupusqan qhepamanmi wakin runakuna reparachikurqanku runallata qatikuq kasqankuta, wakinqa idolota hinaraqmi qhawarirqanku. Hinaspapas askhan nirqanku cheqaqmanta yachay chaypi tukupusqanta, wakintaq manaña kasukuyta munarqankuñachu. Chaykunaraykun wakinqa Diospa llaqtan contra hatarirqanku, hinaspan t’aqakapurqanku.

33. ¿Ima pruebapin Diospa llaqtan tarikurqan?

³³ Imachus suyakusqanku mana hunt’akuqtinmi huk pruebapi tarikullarqankutaq. Qhawaq revistaqa ñawpaqmantaraqmi willarqanña 1914 watapi wak suyu runakunaq kamachikunan tiempo tukupunan kasqanta, ichaqa iñiqmasikunaqa manaraqmi entienderqankuchu chay watapi imakuna sucedenanta (Luc. 21:24). Paykunaqa nirqankun: “1914 watapin Cristo hanaq pachaman apawasunchis, chaypin paywan kuska kamachimusunchis”, nispa. Ichaqa chay suyakusqankuqa manan hunt’akurqanchu. 1917 watapi Qhawaq revistan willarqan cosecha tiempo 1918 watapi tukukunan kasqanta, chay cosecha tiempoqa 40 watan kanan karqan. Ichaqa predicacionqa manan tukukurqanchu, 1918 wata qhepamanpas astawanraqmi predicakusharqan. Chay qhepamanmi chay revistaqa nirqan cosecha tiempoqa cheqaqtapuni tukukusqanta ichaqa pallapakuy tiempoñataq qallarisqanta. Chaywanpas wakinqa manañan Jehová Diosta servirqankuchu suyakusqanku mana hunt’akusqanrayku.

34. a) ¿Ima hatun pruebapin Diospa llaqtan tarikurqan 1918 watapi? b) ¿Imaraykun “cristianon kayku” niq religionkunapi umalliqkunapaq Diospa llaqtan ‘wañusqa’ hina kasharqan?

 ³⁴ 1918 watapin huk hatun pruebapi tarikurqanku. Joseph Rutherford iñiqmasiqa Charles Russell iñiqmasiq rantinpin Diospa llaqtanta umallisharqan. Chay watapin Rutherford iñiqmasita qanchis iñiqmasikunatawan autoridadkuna hap’irqanku. Paykunatan sentenciarqanku Atlanta (Georgia, Estados Unidos) llaqtapi kaq carcelpi askha wata kanankupaq. “Cristianon kayku” niq religionkunapi umalliqkunaqa kusikurqankun. Paykunapaqqa Biblia Estudiaqkunaqa ‘wañusqan’ kasharqanku, ¿imarayku? Umalliqninkuna carcelpi kasqankurayku, Brooklyn llaqtapi sucursalninku wisq’asqa kasqanrayku, Norteamérica, Europa ladokunapi predicacionta hark’asqankurayku ima (Apo. 11:3, 7-10). Ichaqa manan chhaynachu karqan.

35. a) ¿Imaraykun Diospa llaqtan pruebakunapi tarikusharqan? b) ¿Imatan Jesús ruwarqan Diospa llaqtanta yanapananpaq?

³⁵ Jehová Diosmi llaqtanta ch’uyayachisharqan ‘qolqetapas qoritapas ch’uyayachinku’ hinata, chayraykun pruebakunapi tarikusharqanku, Diospa enemigonkunaqa chaytan mana yacharqankuchu (Mal. 3:3). Jesuspas Jehová Diospas yacharqankun serviqninkuna chay pruebakunamanta ch’uyayachisqa lloqsinankuta, Jesusta servinankupaq aswan allin kanankutapas. Diospa enemigonkunaqa mana hayk’aqpas kawsarinanpaq hinan Diospa llaqtanta qhawarirqanku, ichaqa 1919 watamantapachan Diosqa llaqtanta kawsarichirqan santo espiritunwan (Apo. 11:11). Chay watapin Jesucristoqa tukukuy p’unchaykunapi imakuna sucedenanmanta huk ruwayta hunt’arqan. Paymi huk huch’uy t’aqa akllasqa cristianokunata churarqan kay pachapi Diospa llaqtanta tiempollanpi espiritual mikhunata qonanpaq, paykunan “allin yuyayniyoq hunt’aq kamachi” kanku (Mat. 24:45-47).

36. ¿Imakunan rikuchirqan Diospa llaqtan espiritualpi kawsarishasqanta?

³⁶ 1919 watapi 26 marzo killapin Rutherford iñiqmasinchispas yanapaqninkunapas carcelmanta kacharichisqa karqanku. Chay qhepallamanmi setiembre killapi huk asamblea aparikunan karqan. Hinaspapas huk revistatan ruwayta qallarikurqan, sutinmi karqan “Sumaqta kawsanapaq tiempo” nisqa (inglés simipi). Chay revistaqa Qhawaq revistawan kuska predicacionpi rakikunanpaqmi karqan. f Kasqan watallapitaqmi  “Predicacionmanta willaq” nisqa qelqapas lloqsimurqan (inglés simipi), kunanqa Diospaq kausasunchis, juñunakuypi yachanapaq nisqa sutiyoqmi. Qallariyninmantapachan chay qelqaqa allinta yanaparqan predicación aparikushanallanpaq. Chaymi 1919 watamantapacha wasin-wasinta predicayqa astawan yapakurqan.

37. 1919 wata qhepaman, ¿imatan ruwarqanku Diospa llaqtanmanta t’aqakuqkuna?

³⁷ Predicacionqa sut’itan rikuchirqan pikunachus Jesuspa cheqaq siervonkuna kasqanta. Hatunchakuq runakunaqa manan munarqankuchu predicayta, chaymi Diospa llaqtanmanta t’aqakurqanku. 1919 wata qhepamanmi wakin t’aqakuq runakunaqa phiñakuspa mana kaqta Diospa llaqtanmanta rimarqanku, Diosta serviqkunatapas qatiykacharqanku imaraqmi.

38. ¿Imatan sut’ita reparanchis Jesuspa qatikuqninkuna sasachakuykunata atipasqankuwan?

³⁸ Chaykunaña pasarqan chaypas Cristoq qatikuqninkunaqa kallpachakushallarqankun iñiyninkupi, astawantaqmi yapakusharqankupas. Sasachakuykunaña  kan chaypas Diosta serviqkunaqa atipankun, chaykunan sut’ita rikuchiwanchis Diospa gobiernon kamachimushasqanta. ¿Imaynatan huk huch’uy t’aqa runakunalla Satanastapas kay millay pachatapas atiparqanku? Paykunataqa Diosmi yanaparqan, chay yanapaytaqa Jesuswan gobiernonwan iman qon (leey Isaías 54:17).

39, 40. a) ¿Imayna ruwasqan kashan kay libro? b) ¿Imapin yanapasunki kay librota estudiay?

³⁹ ¿Imakunatan Diospa gobiernon kay pachapi ruwarqan paqarimusqanmantapacha? Qatimuq capitulokunapin chaymanta yachasun. Kay libroqa t’aqakunapin t’aqasqa kashan, sapa t’aqataqmi riman Diospa gobiernon kay pachapi imakuna ruwasqanmanta. Sapa capitulopin yuyarinapaq tapuykuna kashan, chaymi reparachiwasun Diospa gobiernonta imaynata qhawarisqanchista. ¿Iman kanqa Diospa gobiernon kay pachaman hamuqtin? Chaytaqa último capitulokunapin yachasun. ¿Imapin yanapasunki kay librota estudiay?

⁴⁰ Satanasqa munanmi Diospa gobiernonpi manaña iñipunaykita. Jehová Diosmi ichaqa allin iñiyniyoq kanaykita munan (Efes. 6:16). Chayraykun kallpachaykiku kay librota allinta estudianaykipaq. Kayta tapukuy: “¿Cheqaqpaqchu Diospa gobiernonta qhawarini?”, nispa. Sichus chay gobiernopi confianki cheqaqpaqtaq qhawarinkipas chayqa, Diospa gobiernon kamachikamuqtinqa chaypin kanki tukuy sonqoykiwan chay gobiernota yanapakunaykipaq, chay p’unchaypin llapa runakuna yachanqaku Diospa gobiernon kamachimushasqanta.