1, 2. Ndi cipi cakucitika cakupambulika cidaoneka m’mbiri ya dziko, na thangwi yanji nee ndi pyakudzumisa kuti anthu nee aciona?

MWADZUMATIRWA kale kukhala mu ndzidzi wa kucinja kwa pyakucitika pya mbiri? Azinji asadzumatirwa. Mbwenye nyerezerani: Mbamudakhala m’midzidzi ineyi yakucinja kukulu kwa pyakucitika pya m’mbiri, mbamudakwanisa kuona pinthu pyakufunika pidacitisa kucinja kweneku? Panango nkhabe. Pyakucitika pyakuti pinapangiza kumala kwa mautongi akale na kucitisa mbiri pisalembwa mwacibisobiso. Natenepa mu pyakucitika pizinji pya mbiri pyakuti pisabweresa kucinja, m’midzidzi inango kucinjana kwa mautongi, kazinji kene kusacitwa n’yumba za misuwo yakufungwa mu njira yakuti mbumba nkhabe kupidziwa. Natenepa, kucinja kweneku kusakhuya umaso wa pikwi na pikwi pya anthu.

² Ndiye tani pya cakucitika cikulu cidaoneka m’mbiri ya dziko? Cakucitika ceneci cakhuya umaso wa pikwi na pikwi pya anthu. Mbwenye anthu hadaona cakucitika ceneci. Mwandimomwene tikulonga pya kukhazikiswa kwa Umambo wa Mulungu kudzulu, utongi Waumesiya wakupikirwa nduli kakamwe wakuti mwakucimbiza unadzafudza makhaliro ano a dziko. (Lerini Danyele 2:34, 35, 44, 45.) Nakuti anthu nee aona kukhazikiswa kweneku, pisabveka kuti Yahova abisira anthu onsene cakucitika ceneci? Peno akhunganya mbumba yace yakukhulupirika mwanyapantsi? Tendeni tione.

3-5. (a) Mbani akhali ‘nkwati mphangwa wa cibverano’ adalongwa pa Malakiya 3:1? (b) Ninji mbapidacitika ‘nkwati mphangwa wa cibverano’ mbadzati kubwera mu templo?

³ Ndulimu, Yahova afuna kukhunganya mbumba yace toera kukhazikiswa kwa Umambo Waumesiya. Mwacitsandzo, onani profesiya ya Malakiya 3:1 NM: ‘Onani! Ndikutuma nkwati mphangwa wanga, iye anadzandisasanyira njira. Mwakucimbiza Mbuya wandimomwene anasaka imwe anadzabwera mu templo yace; pontho nkwati mphangwa wa cibverano anakomerwa na imwe anadzabwera.’

⁴ Mu kukwanirisika kwa profesiya ineyi ntsiku zino, Yahova, “Mbuya wandimomwene,” abwera lini kudzadinga ale anantumikira pa dziko yapantsi mu templo yace yauzimu? Profesiya isafokotoza kuti Yahova mbadabwera pabodzi na “nkwati mphangwa wa cibverano.” Mbani nkwati mphangwa unoyu? Basi ene ndi Mambo  Waumesiya, Yezu Kristu! (Luka 1:68-73) Ninga Ntongi wakukhazikiswa kwene, mbadadinga na kucenesa mbumba ya Mulungu pa dziko yapantsi.—1 Ped. 4:17.

⁵ Natenepa, mbani “nkwati mphangwa” unango, wakutoma adalongwa pa Malakiya 3:1 NM? Profesiya iyi ikhapangiza pyakucitika mbudzati kufika ndzidzi wakukhalapo kwa Mambo Waumesiya. Pyaka makhumi nduli mwa caka 1914, alipo adasasanyira njira ya Mambo Waumesiya?

6. Mbani adakhala ninga ‘nkwati mphangwa’ adalongweratu wakuti pakutoma akhunganya mbumba ya Mulungu ku pinthu pya ntsogolo?

⁶ M’bukhu ino, tinadzagumana matawiro a mibvundzo ineyi m’mbiri yakutsandzayisa ya mbumba ya Yahova ya ntsiku zino. Mbiri ineyi isapangiza kuti mu pyaka dzana 19, nsoka ung’ono wa anthu akukhulupirika wadzakhala nsoka ubodzi basi wa Akristu andimomwene pakati pa Akristu akusangizira. Nsoka unoyu wadzadziwika ninga Anyakupfundza Bhibhlya. Akhatsogolera nsoka unoyu akhali Charles T. Russell na andzace, akuti mwandimomwene akhacita pinthu ninga “nkwati mphangwa,” mbapereka citsogolero cauzimu kuna mbumba ya Mulungu na kuaphedza thangwi ya pyakucitika pya ntsogolo. Tendeni tidinge njira zinai zakuti “nkwati mphangwa” acita pyenepi.

7, 8. (a) Mu pyaka 1800, mbani adatoma kupangiza pakweca uthambi wa cipfundziso cakukhonda kufa kwa moyo? (b) Ndi pipfundziso pipi pyauthambi pidapangizwa pakweca na C. T. Russell na andzace?

⁷ Anyakupfundza Bhibhlya anewa akhacita phembero toera kupfundza; angafika pa ntsonga ibodzi ene, akhagumanyana pabodzi mbamwaza cipfundziso cakubveka candimomwene. M’madzana a pyaka, Cikristu Caunthawatawa ca dziko cadzakhala mu cidima cauzimu; pipfundziso pyawo pikhali pyakukhonda bverana na Bhibhlya. Citsandzo cakutoma ndi cipfundziso cakuti moyo nkhabe kufa. Mu pyaka 1800, anyakupfundza akucepa andimomwene a Bhibhlya adinga cipfundziso ceneci mbaona kuti nee cisaphedzerwa na Mafala a Mulungu. Mwacipapo, Henry Grew, George Stetson, na George Storrs, alemba mbapangiza pakweca uthambi unoyu wa Sathani. * Basa yawo yakhuya kakamwe C. T. Russell na andzace.

⁸ Nsoka ung’ono wa Anyakupfundza Bhibhlya waona kuti pipfundziso pinango pikhabverana na cipfundziso cakuti moyo nkhabe kufa pikhali pyakudodomesa na pyauthambi. Mwacitsandzo, cipfundziso cakuti anthu onsene adidi asaenda kudzulu peno Mulungu asathabusa anthu akuipa mu djenje ya moto kwenda na kwenda. Mwacipapo, Russell pabodzi na andzace apangiza pakweca uthambi unoyu m’mabukhu, matsamba makulu, matratado, na nkhani zakulembwa.

9. Revista ya Zion’s Watch Tower yapangiza tani pakweca cipfunziso ca Utatu ninga caunthawatawa?

⁹ Mu njira ibodzi ene, Anyakupfundza Bhibhlya apangizambo pakweca cipfundziso cakudziwika ca Utatu. Mu caka 1887, revista ya Zion’s Watch Tower yalonga: “Malemba asalonga mwadidi kusiyana pakati pa Yahova na Yezu Mbuyathu.” Nsolo unoyu walonga pinthu pyakudzumatirisa pya “manyerezero a utatu, alungu atatu  mwa mulungu m’bodzi, akhali na mbiri na akhatawirwa na anthu azinji. Mwapakweca cipfundziso ceneci nee cikhabverana na malemba, cikhapangiza kuti mauphemberi akhagona mwauzimu, ndzidzi unoyu Sathani akwanisa kumwaza cipfundziso cace cauthambi.”

10. Revista ya Ncenjezi yapangiza tani caka 1914 ninga caka cakupambulika?

¹⁰ Ninga nsolo onsene wa tsamba ya mphangwa Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence, ikhalonga kakamwe pya maprofesiya analonga pya kukhalapo kwa Kristu. Akristu akukhulupirika akudzodzwa adalemba tsamba ineyi apangiza kuti profesiya ya Dhanyeli inalonga pya ‘midzidzi minomwe’ ikhali mu ndzidzi wakukwanirisika kwa cifuniro ca Mulungu cinalonga pya Umambo Waumesiya. Kutomera mu pyaka 1870, iwo athonya caka 1914 ninga caka cakumala kwa midzidzi minomwe.’ (Dan. 4:25; Luka 21:24) Maseze abale athu mu pyaka pyenepi nee akhali na mabvekero onsene a caka ceneci cakupambulika, iwo amwaza undimomwene wa m’Bhibhlya udadziwa iwo wakuti mpaka lero usatikhuyambo.

11, 12. (a) M’bale Russell akhapasa ani mbiri thangwi ya pikhapfundzisa iye? (b) Ndi mu njira ipi basa ikhacita M’bale Russell pabodzi na andzace mu pyaka makhumi nduli mwa caka 1914 ikhali yakufunika?

¹¹ Russell pabodzi na andzace nee asimbika okhene na thangwi ya kugumana na kubvekesa kwawo undimomwene wauzimu wakufunika. Russell apereka cidzo ceneci kuna ale adatoma naco nduli  mwace. Kupiringana pyonsene, apereka cidzo cikulu kuna Yahova Mulungu, ule anatsalakana pipfunziso pyonsene pinafuna mbumba Yace na ndzidzi wakuthema kuapasa. Mwakuoneka, Yahova apereka nkhombo kuna Russell na andzace thangwi yakusiyanisa undimomwene na pipfundziso pyaunthawatawa. Mu kupita kwa pyaka, iwo apitiriza dzololo mbakhonda cita khundu m’mauphemberi aunthawatawa.

¹² Basa yakutsidzikiza cipfundziso candimomwene idacita amuna anewa akukhulupirika mu pyaka makhumi nduli mwa caka 1914 ikhali yakudzumatirisa! Ndulimu, tsamba ya The Watch Tower and Herald of Christ’s Presence ya 1 ya Bingu ya 1917, yalonga: ‘Pikwi na pikwi pya anthu lero asasudzuka mbakhonda kugopa pipfundziso pya djenje ya moto na pipfundziso pyauthambi. Kuthambaruka kwa undimomwene kudatoma mu pyaka makumanai ndulimu, kukupitiriza kukula, pontho kunapitiriza kukula mpaka kudzala dziko yonsene, ninga mabimbi a m’bara akuti anyamalwa asacimwana kualimirisa.’

13, 14. (a) Kodi ‘nkwati mphangwa’ aphedza tani toera kukhunganyira njira Mambo Waumesiya? (b) Tinapfundzanji kubulukira kwa abale athu a pyaka pyakupiringana dzana ndulimu??

¹³ Nyerezerani: Kodi mbumba ya Mulungu mbidakhala yakukhunganyiwa kutomera kwa kukhalapo kwa Kristu khala iwo nee akhasiyanisa Yezu na Babace, Yahova? Mwandimomwene nkhabe! Nee mbadakhala akukhunganyiwa mbadanyerezera kuti kukhonda kufa kwa moyo kukhali nkhombo kuna anthu onsene kusiyapo muoni unapaswa basi ene atowereri akucepa a Kristu; nee mbadakhala akukhunganyiwa mbadanyerezera kuti Mulungu asathabusa anthu mu djenje ya moto kwenda na kwenda na kukhonda cidikhiro cakupulumuswa! Mwakukhonda kupenula, “nkwati mphangwa” asasanyira njira ya Mambo Waumesiya!

¹⁴ Ndiye tani ifembo lero? Tinapfundzanji kubulukira kwa abale athu a pyaka dzana pidapita? Mu njira ibodzi ene tisafunika kukhala anyakuleri na anyakupfundza Mafala a Mulungu mwaphinga. (Jwau 17:3) Mu ndzidzi wakuti dziko ino yakufuna mpfuma isakhala yakusowa cakudya cauzimu, cifuno cathu toera kudya cakudya cauzimu cisafunika kuthimizirika!—Lerini 1 Timoti 4:15, NM.

15. Mwapang’ono pang’ono, kodi Anyakupfundza Bhibhlya adzafika pa mamalisiro api? (Onani cidzindikiro capantsi.)

¹⁵ Anyakupfundza Bhibhlya akhapfundzisa kuti pikhafunika kufuluka peno kubuluka ku mauphemberi a dziko. Mu caka 1879, revista ya Ncenjezi yalonga pya “gereja ya Babilonya.” Kodi iyo ikhalonga pya papa? Gereja ya Katolika Yaciroma? Magereja a Protestante alonga kuti Babilonya adalongwa mu profesiya ya m’Bhibhlya asaimirira Gereja ya Katolika. Natenepa, Anyakupfundza Bhibhlya mwapang’ono pang’ono afika pakudzindikira kuti magereja onsene Acikristu Caunthawatawa akhaphatanizwa ‘m’Babilonya’ wa ntsiku zino. Thangwi yanji? Thangwi onsene asapfundzisa pipfundziso pyauthambi ninga pidalongwa padzulu. * Mu  kupita kwa ndzidzi, mabukhu athu akhalonga pakweca pinthu pikhafunika kucita anthu akulungama akhagumanika m’magereja a Babilonya.

16, 17. (a) Kodi Volume III ya Millennial Dawn na Ncenjezi akulumiza tani anthu toera kubuluka ku uphemberi waunthawatawa? (b) Ndi cinthu cipi cikhapungula mphambvu ya macenjezo anewa? (Onani cidzindikiro capantsi.)

¹⁶ Mwacitsandzo, mu caka 1891, Volume III ya Millennial Dawn yalonga pya kukhonda kwa Mulungu kuna Babilonya wa ntsiku zino kuti: Magereja onsene Acikristu Caunthawatawa asakhondwa. Iyo yathimiza kuti anthu onsene akuti “nkhabe kutawira cipfundziso cace caunthawatawa na macitiro ace asacemerwa cincino toera abuluke ku Babilonya.”

¹⁷ Mu nthanda ya Thongwe ya 1900, revista ya Ncenjezi yapereka uphungu kuna ale akuti madzina awo asapitiriza m’magereja Acikristu Caunthawatawa na ale anadzindikira makhaliro awo mbalonga, “Manyerezero anga onsene ali ku undimomwene, mbwenye midzidzi inango ndisaenda ku magereja anango.” Tsamba ya mphangwa yacita mbvundzo: Mphyakuthema mwendo ubodzi nkati mwa Babilonya unango kunja kwa Babilonya? Kodi kweneku ndi kubvera kunaphembwa? Kodi kusakomeresa na ndi kwakutawirika kwa Mulungu? Mwandimomwene nkhabe. Iye [ciwalo ca gereja] mwapakweca asapita n’cibverano na gereja mu ndzidzi unagumanika iye mwenemu, pontho mwacikhulupiro iye asafunika kusiya makhaliro onsene a cibverano ceneci mpaka kukhonda mwapakweca peno kufudzisa dzinace. Mu kupita kwa pyaka, mphangwa zenezi zadzakhala zakuwanga.^[3] Atumiki a Yahova asafunika kukhonda mauthambi onsene a uphemberi waunthawatawa.

18. Thangwi yanji pikhafunika kuti mbumba ibuluke ku ‘Babilonya Wankulu’?

¹⁸ Khala macenjezo anewa toera kubuluka ku Babilonya Wankulu nee mbadaperekwa ndzidzi onsene, kodi Kristu ninga Mambo mupswa mbadakhala na nsoka wakukhunganywa wa atumiki akudzodzwa pa dziko yapantsi? Mwandimomwene nkhabe, basi ene Akristu akuti abuluka m’Babilonya anakwanisa kulambira Yahova ‘mu nzimu na mu undimomwene.’ (Jwau 4:24) Kodi ife lero tatongambo kubuluka ku uphemberi waunthawatawa? Tendeni tipitirize kubvera matongero awa: “Anthu a mbumba yanga, fulukani” ku Babilonya!—Lerini Apokalipse 18:4.

19, 20. Revista ya Ncenjezi yawangisa tani mbumba ya Mulungu toera kugumanyikana pabodzi toera kulambira?

¹⁹ Anyakupfundza Bhibhlya akhapfundzisa kuti anyakukhulupira andzawo akhafunika kugumanyikana pabodzi toera kulambira, mwakubverana na makhaliro. Kwa Akristu andimomwene, nee pyakwana kubuluka ku uphemberi waunthawatawa. Mphyakufunika kucita khundu mu ulambiri wakucena. Kubulukira pakutoma, marevista a Ncenjezi akhawangisa anyakuleri toera kugumanyikana pabodzi toera kulambira. Mwacitsandzo, mu caka 1880, M’bale Russell paulendo udacita iye ninga nyakucita nkhani mu pisa alonga kuti misonkhano isakhala yakuwangisa kakamwe. Buluka penepo, iye akulumiza anyakuleri toera  kutumiza matsamba analonga pya kuthambaruka kwawo. Mwa matsamba anewa, anango mbadalembwa m’matsamba a mphangwa. Na cifuno cipi? ‘Tonsene tendeni tione kuti Yezu asakuphedzani tani toera kuthambaruka mu ndzidzi wakuti mukupitiriza kugumanyikana pabodzi na anyakukhulupira andzanu.’

²⁰ Mu caka 1882, nsolo wakuti “Kugumanyikana Pabodzi” ukhagumanika mu Ncenjezi. Nsolo unoyu ukhacenjeza Akristu kugumanika pa misonkhano “toera kuwangisana na kupasana cipapo.” Iwo wathimizira: “Mwakukhonda tsalakana khala munthu akupfundza kwene peno ndi wacidziwiso. M’bodzi na m’bodzi asafunika kubweresa Bhibhlya yace, tsamba na cakulemba naco toera muphindule mwekhene kubulukira ku piphedzo pizinji pya kubverana kwa Malemba, . . . pingakwanisika. Sankhulani nsolo; phembani citsogolero ca Nzimu wakucena toera kubvesesa; kubuka penepo, nyerezerani, landanisani lemba ibodzi na inango, mwakukhonda penula munadzatsogolerwa ku undimomwene.”

21. Mpingo mu Allegheny, Pennsylvania, wakhazikisa citsandzo canji thangwi ya misonkhano na kukumbiza?

²¹ Anyakupfundza Bhibhlya akhali na ofesi yawo ikulu ku Allegheny, Pennsylvania, Estados Unidos. Iwo akhazikisa citsandzo cadidi kakamwe ca kugumanyikana pabodzi mu kubvera uphungu wakupumirwa udalembwa pa Ahebere 10:24, 25. (Lerini.) Mu kupita  kwa ndzidzi, m’bale m’bodzi wakugwesera akhacemerwa Charles Capen asakumbuka kuti agumanika pa misonkhano ineyi mu ndzidzi ukakhala iye mphale. Iye alemba: “Ndisakumbuka lemba ibodzi ikhadalembwa pa pfufu ya nyumba ya misonkhano ya Sosiedade. ‘Mpfundzisi wanu ndi m’bodzi basi, Kristu; imwe monsene ndimwe abale.’ Ndzidzi onsene lemba ineyi isapitiriza m’manyerezero mwanga. Pakati pa mbumba ya Yahova nkhabepo kusiyana ninga pinacitwa na atsogoleri a mauphemberi.” (Mat. 23:8) M’bale Capen asapitiriza kukumbuka kuwangiswa na misonkhano ineyi, pontho na kuwangisira kwa M’bale Russell toera kukumbiza m’bodzi na m’bodzi m’mpingo.

22. Anthu akukhulupirika atawira tani ciwangiso cakugumanika pa misonkhano Yacikristu, na tisapfundzanji kubulukira kwa iwo?

²² Mbumba yakukhulupirika yatawira mwadidi citsandzo ceneci na citsogolero cidaperekwa. Mipingo yakhazikiswa m’mizinda inango, ninga Ohio na Michigan, buluka penepo mu Amerika onsene Wakubangwe na madziko anango. Nyerezerani: Kodi mbumba yakukhulupirika mbidakhunganyiwa pa kukhalapo kwa Kristu khala nee mbadapfundziswa kubvera uphungu wakupumirwa unalonga pya kugumanyikana pabodzi toera kulambira? Mwandimomwene nkhabe! Ndiye tani kwa ife lero? Tisafunika kutonga toera kugumanika pa misonkhano Yacikristu ndzidzi onsene, mbatisaka miyai yonsene toera kulambira pabodzi na kuwangisana mwauzimu unango na ndzace.

23. Revista ya Ncenjezi yabvekesa tani kuti akudzodzwa onsene akhafunika kukhala amwazi mphangwa za undimomwene?

²³ Anyakupfundza Bhibhlya akhapfundzisa kuti akudzodzwa onsene asafunika kukhala amwazi mphangwa za undimomwene. Mu caka 1885, revista ya Ncenjezi yalonga: “Nee  tisafunika kuduwala kuti ciwalo cibodzi na cibodzi ca nsoka wa akudzodzwa, adzodzwa toera kumwaza mphangwa (Iza. 61:1), acemerwa toera kucita utumiki.” Revista ya 1888 ikhali na cenjezo iyi: “Basa yathu ndi yakudziwika mwadidi . . . Tingaipwaza na kusaka mathangwi toera kuisiya, mwandimomwene ndife atumiki akupolola, mbatipangizika kuti nee tathema kukhala akudzodzwa.”

24, 25. (a) M’bale Russell na andzace acita tani pizinji kupiringana kuwangisa mbumba toera kumwaza mphangwa? (b) Kolportore (m’mwazi mphangwa wa ndzidzi onsene) alonga tani basa yace m’midzidzi yakuti nee kukhali na miotokala mizinji?

²⁴ M’bale Russell na andzace acita pizinji kupiringana kuwangisa mbumba toera kumwaza mphangwa. Iwo atoma kucita matratado akhacemerwa Matratado a Anyakupfundza Bhibhlya, akuti mu kupita kwa ndzidzi akhacemerwa Tratado Inabuluswa Kanai pa Caka Inalonga Pikhulupiro Pyakale pya Mauphemberi. Anyakuleri Ncenjezi akhatambira matratado anewa toera kugawira mwakukhonda kulipa m’mbuto zapakweca.

²⁵ Ale akhaperekeka okhene toera kucita utumiki ndzidzi onsene akhacemerwa Makolportore (amwazi mphangwa a ndzidzi onsene). Charles Capen, adalongwa kale akhali m’bodzi wa iwo. Mu kupita kwa ndzidzi asakumbuka: “Ndaphatisira mapa adalembwa na United States Government Geological Survey toera kunditsogolera kuphata basa cisa consene mu Pennsylvania. Mapa anewa akhapangiza miseu yonsene, akhaphedza toera kufika ku pisa pyonsene na miyendo. Midzidzi inango, pakumala kucita ulendo mu cisa consene mu ntsiku zitatu ndikhakwata maphembo a mabukhu a Mapfundziro a Bhibhlya, ndikhalugari kavalo na ngolo toera kugawira mabukhu anewa. Kazinji kene camasiku ndikhalimira mbandigona pabodzi na alimi. M’midzidzi ineyi nee kukhali na miotokala mizinji.

26. (a) Thangwi yanji mbumba ya Mulungu isafunika kucita basa yakumwaza mphangwa toera kukhunganyiwa ku utongi wa Kristu? (b) Ndi mibvundzo ipi yakuti mphyadidi kubvundzika tekhene?

²⁶ Mwandimomwene, kuwangisira kweneku toera kumwaza mphangwa kukhaphemba cipapo na phinga. Kodi Akristu andimomwene mbadakhunganyiwa ku utongi wa Kristu, mbadakhonda pfundzisa kufunika kwa basa yakumwaza mphangwa? Mwandimomwene nkhabe! Kusiyapo pyenepi, basa ineyi yadzakhala cipangizo cakupambulika cakukhalapo kwa Kristu. (Mat. 24:14) Mbumba ya Mulungu ikhafunika kukhunganyiwa toera kucita basa yakupulumusa umaso ninga basa yakutoma mu umaso wawo. Lero, mphyadidi tibvundzike: ‘Kumwaza mphangwa ndi basa yakutoma mu umaso wanga? Ndisawangisira toera kucita khundu mwakukwana m’basa ineyi?

27, 28. Ninji pidaona mpos­tolo Jwau m’masomphenya, na ndi ninji pidacita Sathani na mademonyo ace pa kukhazikiswa kwa Umambo?

²⁷ Pakumalisa, caka cakupambulika 1914 cafika. Ninga pidalonga ife mu nsolo uno, nee kukhali munthu ninga mboni yakuona na maso ya pyakucita pya mbiri pya kudzulu. Natenepa, mpostolo Jwau aoneswa masomphenya akuti akhapangiza nkhani ineyi mu njira yakuphiphirisa. Nyerezerani ipi: Jwau aona ‘cidzindikiro cikulu’ kudzulu. “Nkazi” wa Mulungu, gulu yace ya pyakucitwa pyauzimu kudzulu. Nkazi unoyu ali na pathupi mbabala mwana wamamuna. Mwana unoyu wakuphiphirisa analonga ife,  mwakukhonda dembuka ‘anadzatonga anthu a mitundu yonsene na ndodo yace ya utale.’ Natenepa mwana unoyu adabalwa ‘akwatwa mbaperekwa kuna Mulungu pa mpando wace wa umambo.’ Kwabveka fala yakugaluza kudzulu: ‘Cincino cabwera cipulumuso na mphambvu za Umambo wa Mulungu wathu, na za Kristu wace toera adzatonge.’—Apok. 12:1, 5, 6, 10.

²⁸ Mwakukhonda penula, Jwau aona m’masomphenya kubalwa kwa Umambo Waumesiya. Mwandimomwene, cakucitika ceneci cikhali ca mbiri, mbwenye nee catsandzayisa onsene kudzulu. Sathani na mademonyo ace amenya nkhondo na aanju akukhulupirika, akuti akhali pantsi pautongi wa Mikele, peno Kristu. Kodi ndi api mamalisiro ace? Tisaleri: ‘Akundwa nyangumi wankulu, nyoka ire yakale, inathulwa Dyabo na Sathani, inanyengeza anthu onsene a pantsi pano, mbiponyiwa pantsi pano pabodzi na aanju ace.’—Apok. 12:7, 9.

29, 30. Pa kukhazikiswa kwa Umambo Waumesiya, makhaliro acinja tani (a) pa dziko yapantsi? (b) kudzulu?

²⁹ Mbicidzati kufika caka 1914, Anyakupfundza Bhibhlya alonga kuti ndzidzi wa nyatwa mbudatoma caka ceneci cakupambulika. Mbwenye iwo nee akhanyerezera kuti mafala awo mbadakwanirisika tani. Ninga pinapangizwa na masomphenya a Jwau, Sathani mbadatoma kunyengerera kakamwe anthu: ‘Mbwenye dzedze yafika pantsi pano na ku bara thangwi Dyabo atcitha kuli imwe mbakhala na ukali wakugopswa, mbadziwambo kuti ndzidzi wace ndi ung’ono basi.’ (Apok. 12:12) Mu caka 1914, kwatoma nkhondo yakutoma ya dziko yonsene, pontho kukhalapo kwa Kristu m’mphambvu ya umambo kwatoma kukwanirisika pa dziko yonsene. ‘Ntsiku zakumalisa’ za makhaliro ano a pinthu zatoma.—2 Tim. 3:1.

³⁰ Natenepa, kwaoneka kutsandzaya kudzulu. Sathani na mademonyo ace athamangiswa kudzulu kwenda na kwenda. Masomphenya a Jwau asapitiriza: ‘Mphapo, komerwani, imwe kudzulu na imwe munakhala kweneku!’ (Apok. 12:12) Nakuceneswa kudzulu pabodzi na kukhazikiswa kwa Yezu ninga Mambo, Umambo Waumesiya ukhali dzololo toera kuphedza mbumba ya Mulungu pa dziko yapantsi. Kodi mbudacitanji? Ninga pidadinga ife pakutoma kwa nsolo uno, Kristu ninga ‘nkwati mphangwa wa cibverano’ pakutoma mbadacenesa atumiki a Mulungu pa dziko. Kodi pyenepi mbipidabvekanji?

31. Kodi Malakiya alonganji thangwi ya ndzidzi wakuceneswa, na profesiya ineyi yatoma tani kukwanirisika? (Onanimbo cidzindikiro capantsi.)

³¹ Malakiya alongeratu kuti basa yakuceneswa mbidakhala yakunentsa. Iye alemba: ‘Mbani anadzakwanisa kupirira pa kufika kwace? Iye angaonekera mbani anadzakhala dzololo? Thangwi anadzakhala ninga moto unacenesa utale na ningambo ntombwe wakufula nawo.’ (Mal. 3:2) Mafala anewa apangiza kukhala andimomwene! Kutomera mu caka 1914, mbumba ya Mulungu pa dziko yapantsi yathimbana na mayesero makulu na nyatwa zizinji. Pa Nkhondo Yakutoma Ya Dziko Yonsene Yapantsi, Anyakupfunza  Bhibhlya azinji atcingwa mbaikhwa nkaidi. *

32. Ndi nyatwa ipi ikhanentsa nkati mwa mbumba ya Mulungu pakumala kwa 1916?

³² Na thangwi ineyi, gulu yakhala yakunentseka. Mu caka 1916, M’bale Russell alowa basi ene na pyaka 64, mbasiya azinji a mbumba ya Mulungu mu cinentso. Kulowa kwace kwapangiza kuti anango akhamulemedza kakamwe ninga munthu wacitsandzo cadidi. Ngakhale kuti M’bale Russell nee akhafuna mbiri ineyi, azinji akhapangiza makhaliro akumulambira. Na kufa kwace, azinji akhanyerezera kuti kubvekeswa kwa undimomwene kukhadamala, pontho anango mwakuipirwa nee akhawangisira toera kuthambaruka. Manyerezero anewa abweresa upanduki na kugawika kwa gulu.

33. Pidikhiro pyakukhonda kwanirisika pyayesera tani mbumba ya Mulungu?

³³ Pidikhiro pyakukhonda kukwanirisika pikhali mayesero anango. Maseze revista ya Ncenjezi ikhadalonga caka 1914 ninga caka cakuti midzidzi ya Anthu Akukhonda Khulupira mbidamala, abale nee akhadabvesesa kuti ninji pikhafuna citika mu caka ceneci. (Luka 21:24) Iwo akhanyerezera kuti mu caka 1914, Kristu mbadakwata mankhadzi wace wakudzodzwa toera kuenda kudzulu katonga pabodzi na iye. Pidikhiro pyenepi nee pikhadakwanirisika. Mu kupita kwa ndzidzi, mu caka 1917, Ncenjezi wadziwisa kuti pyaka 40 pya ndzidzi wakubvuna mbukudamala mu nthanda ya Khoni ya 1918. Mbwenye basa yakumwaza mphangwa nee ikhadamala. Ikhapitiriza kuthimizirika pakumala caka ceneci. Revista ya Ncenjezi yapereka maonero akuti kubvuna kwamala mbwenye ndzidzi wakuphalakatira ukhapitiriza. Natenepa, azinji alimira kutumikira Yahova thangwi ya kuipirwa.

34. Ndi mayesero api makulu anadaoneka mu 1918, na thangwi yanji Cikristu Caunthawatawa cikhanyerezera kuti mbumba ya Mulungu ikhadamala ‘kufa’?

³⁴ Mayesero makulu aoneka mu 1918. J. F. Rutherford, adapitira mbuto mwa C. T. Russell mu kutsogolera mbumba ya Mulungu, amangwa pabodzi na abale anomwe akuti akhali na pidzo. Mwakusowa mathangwi iwo atongwa kuikhwa nkaidi mu pyaka pizinji ku Atlanta, Georgia, EUA. Mu ndzidzi ungasi, basa ya mbumba ya Mulungu ikhaoneka ninga yalimira. Atsogoleri azinji a Cikristu Caunthawatawa akhakomerwa. Iwo akhanyerezera kuti, kumangwa kwa “atsogoleri,” kufungwa kwa ofesi ikulu ku Brooklyn, na kutcingwa kwa basa yakumwaza mphangwa mu Amerika na Europa, Anyakupfundza Bhibhlya anewa amala ‘kufa’ nee mbadathusabve. (Apok. 11:3, 7-10) Iwo akhali akudodomeka kakamwe!

35. Thangwi yanji Yezu atawirisa atowereri ace kugwerwa na nyatwa, na acitanji toera kuaphedza?

³⁵ Anyamalwa a undimomwene nee akhadziwa kuti Yezu atawirisa mbumba yace igwerwe na nyatwa zenezi thangwi Yahova akhali ‘ninga nyakucenesa parata.’ (Mal. 3:3) Yahova na Mwanace akhali na cinyindiro cakuti anthu akukhulupirika mbadapirira mu pinentso pyenepi ninga kuceneswa na moto mbathema kakamwe m’basa yawo yakuphatira Mambo. Kutoma kwa caka 1919, pyadzabveka pakweca kuti nzimu wa Mulungu wacita pinthu pyakuti anyamalwa a mbumba yace akhanyerezera kuti nee mbipidakwanisika.  Anthu akukhulupirika alamuswa mwauzimu! (Apok. 11:11) Pa ndzidzi unoyu, Kristu akwanirisa pakweca cidzindikiro cakufunika kakamwe ca ntsiku zakumalisa. Iye aikha ‘m’bandazi wakukhulupirika na wandzeru,’ nsoka ung’ono wa amuna akudzodzwa wakuti mbadatsogolera mbumba yace mu kupereka cakudya cauzimu pa ndzidzi wakuthema.—Mat. 24:45-47, Mphangwa Zadidi.

36. Ninji pikhapangiza kuti mbumba ya Mulungu yalamuka pontho mwauzimu?

³⁶ M’bale Rutherford na andzace abuluswa nkaidi mu nthanda ya Murope ya 1919. Mwakukhonda dembuka, masasanyiro acitwa a nsonkhano wa gawo mu nthanda ya Nyenzi. Masasanyiro apitiriza toera kutoma kucita tsamba ya mphangwa yaciwiri ikhacemerwa The Golden Age. Tsamba ineyi ikhali ndzace wa revista ya Ncenjezi, yacitwa toera kuphatisirwa mu utumiki wa m’munda. * Mu caka cibodzi cene kwabuluswa Bulletin, yakuti cincino isacemerwa Programu ya misonkhano ya Umaso Wathu Wacikristu na Utumiki. Bulukira pakutoma, programu ineyi isakulumiza basa ya m’munda. Mwakukhonda penula, kutomera caka 1919 mpaka ntsogolo, basa ya nyumba na nyumba isaikhwa pa mbuto yakutoma.

37. Mu pyaka pyakutowera pakumala kwa 1919, anango apangiza tani kukhala akusowa cikhulupiro?

³⁷ Basa yakumwaza mphangwa yapitiriza kucenesa atumiki a Kristu, mbwenye anango mwa iwo mwakudzikuza na kugaya nee  akhafuna kucita basa ineyi yakucepeseka. Ale akuti nee akhabverana na mafambiro a basa akhadasiya kucita khundu ya akukhulupirika. Mu pyaka pyakutowera 1919, anango mwa ale akusowa cikhulupiro mwakuipirwa akhapokanya na kupambizira, mpaka kucita khundu ya anyamalwa a atumiki akukhulupirika a Yahova.

38. Kodi kupembera na kuthambaruka kwa atowereri a Kristu pa dziko yapantsi kusatipasa cinyindiro cipi?

³⁸ Ngakhale mu pinentso pyenepi, atowereri a Kristu pa dziko yapantsi apitiriza kupembera na kuthambaruka mwauzimu. Kupembera kwawo mu pinentso pyonsene kusatipasa cinyindiro kuti Umambo wa Mulungu ukutonga! Basi ene ndi thangwi ya ciphedzo na nkhombo za Yahova kubulukira kuna Mwanace na Umambo Waumesiya, pidacitisa kuti anthu akusowa ungwiro akwanise kupembera mipingizo yonsene ya Sathani pabodzi na makhaliro ano akuipa a pinthu!—Lerini Izaiya 54:17.

39, 40. (a) Ndi pinthu pipi pyakufunika pinagumanika m’bukhu ino? (b) Kupfundza bukhu ino kunakuphedzani tani?

³⁹ M’misolo inatowera, tinadzadinga pinakwaniriswa na Umambo wa Mulungu pa dziko yapantsi kutomera mu ndzidzi udakhazikiswa iwo kudzulu. Khundu ibodzi na ibodzi ya bukhu ino tinadinga pinthu pyakusiyana-siyana pya basa ya Umambo pa dziko yapantsi. Nsolo ubodzi na ubodzi uli na bokosi yakuti inadzatiphedza kuona kuti ndi mu njira ipi Umambo ndi wandimomwene kwa ife. M’misolo yakumalisa tinadzadinga pinadikhirwa Umambo ungabwera kudzafudza uipi na kutomesa paradizu pa dziko. Kodi munadzaphindula tani pakupfundza bukhu ino?

⁴⁰ Sathani asafuna kufudza cikhulupiro canu ku Umambo wa Mulungu. Mbwenye Yahova asafuna kuwangisa cikhulupiro canu toera cikutsidzikizeni na kukucitisani kukhala wakuwanga. (Aef. 6:16, Chibverano Chachinchino) Natenepa, tisakudembeterani kuti mucite phembero pakupfundza bukhu ino. Pitirizani kubvundzika, ‘Kodi Umambo wa Mulungu ndi wandimomwene kwa ine?’ Khala ndi wandimomwene kuna imwe cincino, pisapangiza kuti munadzakhalamo, pontho wakukhulupirika na mwaphinga munaphedza Umambo unoyu, mu ntsiku zakuti anthu onsene anadzaona kuti Umambo wa Mulungu ndi wandimomwene na uli kutonga!