1, 2. Ye wa, so ayeke kota ahon atanga ni kue, asi na yâ ti mbaï ti azo? Ngbanga ti nyen a yeke ye ti dongo bê ape so lê ti zo abâ ni ape so?

MO HUNDA tere ti mo awe so, tongana mo yeke lani na ngoi ti ambeni kota changement so asi na yâ ti mbaï ti azo, gigi ti mo ayeke duti tongana nyen? Azo mingi ahunda tere ti ala tongaso. Me bâ si, tongana mo yeke lani dä, mo yeke bâ na lê ti mo wani akota ye so ague ngbii si changement ni aga so? Peut-être ape! Na tapande, ambeni changement asara si ambeni gouvernement ti ândö atï, na laso a sara tënë ni mingi na yâ ti abuku ti mbaï. Me azo mingi ti ngoi ni so abâ ni na lê ti ala ape. Mingi ti aye ni so apasêe na yâ ti ayangbo ti agbia, ando ti awabada-halezo wala na yâ ti abureau ti agbenyon-gbia. Me achangement ni agbian ye na yâ ti duti ti azo kutu mingi laso.

² Me mbeni ye apasêe awe so ayeke kota ahon atanga ni kue. Ye ni so andu fini ti azo kutu mingi. Ye oko, ye ni so apasêe dandara na lê ti azo ape. E ye ti sara tënë ti dungo Royaume ti Nzapa, gouvernement so Christ si ayeke duti gbia ni na so a sara tënë ni angu mingi mingi kozo awe. Na yâ ti kete ngoi, gouvernement ni so ayeke ga ti futi asioni ye ti dunia so kue. (Diko Daniel 2:34, 35, 44, 45.) Teti so azo abâ lani dungo Royaume ni so pëpe, fade e yeke tene so Jéhovah la ahonde ni ti tene azo abâ ni ape? Wala lo leke awakua ti lo kozo ndali ti ngoi so Royaume ni ayeke komanse ti sara kua? Zia e bâ tënë so si.

3-5. (a) “Wakua ti mbele ni”, so a sara tënë ti lo na Malachie 3:⁠1, ayeke zo wa? (b) Nyen la ayeke si kozo si “wakua ti mbele ni” aga na yâ ti temple?

³ Ngbene ye giriri, Jéhovah afa so lo yeke leke awakua ti lo ndali ti ngoi so Royaume ni ayeke komanse ti sara kua. Bâ na tapande, prophétie so ayeke na Malachie 3:1, so a tene: “Bâ, Mbi to wakua ti Mbi, fade lo leke lege na gbele Mbi; na Seigneur, Lo so i yeke gi Lo, fade Lo si na Temple ti Lo fade fade; même Wakua ti mbele ni. Lo so i wara ngia na Lo.”

⁴ Ye ni apasêe tongana nyen na ngoi ti e? Lawa la Jéhovah, so ayeke tâ “Seigneur”, aga lani ti bâ kusala ti ala so ayeke sara kua ti lo na yâ ti lacour ti temple ti lo ti yingo? Prophétie ni afa so Jéhovah ayeke ga legeoko na “Wakua ti mbele ni.” Wakua ni  so ayeke zo wa? A yeke Jésus Christ, Gbia ti Royaume ni so Nzapa asoro lo (Luc 1:68-73). Teti so lo la lo yeke Gbia so a zia lo fini fini na ndo ti mbata ti gbia ni, lo yeke bâ kusala ti awakua ti Jéhovah na sese ge nga lo yeke sara si ala kiri aga nzoni.​—1 Pi. 4:17.

⁵ Me ka ti mbeni “wakua” ni so a sara tënë ti lo kozo na Malachie 3:1 so, a yeke zo wa? Wakua ti yâ ti prophétie ni so ayeke to nda ti kusala ti lo kozo na ngoi so Gbia so Nzapa asoro lo ayeke duti dä. Na yâ ti angu so aga kozo na ngu 1914, eskê mbeni wakua ‘aleke’ lani lege na gbele Gbia ni?

6. Azo wa la asara kua lani tongana “wakua ni” so a sara tënë ti lo ândö atene lo yeke leke awakua ti Nzapa ndali ti ngoi so angbâ na devant ti ala so?

⁶ Mbaï ti awakua ti Jéhovah ti laso, so ayeke na yâ ti mbeti so, ayeke kiri tënë na mara ti ahundango ndo ni so. Mbaï ni afa so na yâ ti angu so aga kozo na ngu 1900, a to nda ti bâ polele so gi mbeni kete groupe ti azo, so ayeke be-ta-zo na Nzapa, la ayeke atâ Chrétien na popo ti gbâ ti azo so atene ala yeke aChrétien. A iri ala aWamandango Bible. Azo so ayeke mû li ni lani na popo ti ala, Charles Taze Russell nga na azo so ayeke sara kusala na tere ti lo, la asara kua lani tongana “wakua” ni so. Ala fa lege na awakua ti tâ Nzapa nga ala leke ala ndali ti ngoi so angbâ na devant ti ala. Zia e bâ alege osio so na yâ ni “wakua” ni so asara lani na kua ti lo.

7, 8. (a) Ti londo na ngu 1850 ti ga na ni, azo wa la akomanse ti sigigi na nda ti mvene so atene âme ayeke kui pëpe so? (b) Charles Russell nga na amba ti lo asigigi na nda ti ambeni tënë ti mvene wa?

⁷ Lani, aWamandango Bible so asambela Nzapa, ala manda Bible nga ala sû na mbeti atâ tënë so ala mä tere dä. Teti angu mingi, a-eglize alï ngangu mingi na yâ ti bingo na lege ti yingo. Mingi ti afango ye ti ala alondo na yâ ti atënë ti mabe ti apaïen. Mbeni tapande ni ayeke tënë ti âme so ayeke kui ape. Ti londo na ngu 1850 ti ga na ni, ambeni zo so aye tâ tënë ato nda ti gi ti hinga nda ti fango ye so, na ala bâ so a yeke na yâ ti Bible pëpe. Henry Grew, George Stetson na George Storrs aduti lani na mbeto pëpe ti sû ambeti nga ti mû adiskur ti sigigi na nda ti mvene ti Satan so. * Aye so ala sara so andu bê ti Charles Russell ngangu mingi nga na ti azo so ayeke sara kusala na tere ti lo.

⁸ Kete wungo ti aWamandango Bible so abâ so ambeni tënë ti mabe nde ayeke nga dä so ayeke mvene nga asara si li ti azo aga kirikiri. Atënë ni so ague oko na tënë ti âme so ayeke kui ape. A yeke aye tongana tënë so atene anzoni zo kue ayeke gue na yayu wala ti so atene Nzapa ayeke sara pasi na âme ti azo ti sioni na yâ ti wâ ti Enfer lakue lakue. Na mbeto pëpe, Charles Russell nga na amba ti lo asigigi na nda ti atënë ti mvene so na yâ ti gbâ ti a-article ti ambeti-sango, abuku, abrochure na atract nga na adiskur so a zia na mbeti.

9. Tongana nyen Tour ti Ba Ndo afa so tënë ti Trinité ayeke tënë ti mvene?

⁹ A-Wamandango Bible so asigigi nga na nda ti tënë ti Trinité so ayeke mbeni tënë ti mvene so amû ndo mingi. Na ngu 1887, mbeni Tour ti Ba Ndo, na Anglais, atene: “Bible afa tâ polele  mingi kangbi so ayeke na popo ti Jéhovah nga na Seigneur ti e Jésus.” Na pekoni, mbeti ni atene so a yeke biani ye ti dongo bê ti bâ so tënë ti “Trinité (so ti tene aNzapa ota na yâ ti Nzapa oko, nga na oko ngoi ni, Nzapa oko na yâ ti aNzapa ota) amû ndo mingi na azo mingi ayeda na ni. So ye ni asi tongaso so, a ye gi ti fa so a-eglize atï biani na kota lango lani na ngoi so wato ni ayeke mû akamba ti atënë ti mvene ti kanga na ala.”

10. Tongana nyen la Tour ti Ba Ndo afa so ngu 1914 ayeke duti tongana tanga ti angu ape?

¹⁰ Tongana ti so iri ti Tour ti Ba Ndo na ngoi ni kâ afa, Tour ti Ba Ndo asara tënë lani mingi na ndo ti aprophétie so andu tënë ti ngoi so Christ ayeke duti dä. A-Chrétien so amû mbage na sungo mbeti ni so, so beku ti ala ayeke ti gue na yayu, abâ so prophétie ti Daniel na ndo ti tënë ti “ngoi mbasambala” andu ngoi so Nzapa aleke ti zia Christ Gbia ti Royaume ni. Gi na ngu 1876, ala fa so ngoi mbasambala ni ayeke hunzi ande na ngu 1914 (Dan. 4:25; Luc 21:24). Atâa so awakua ti Jéhovah ti ngoi ni so ahinga ye kue pëpe na ndo ti ye so ayeke pasêe ande na yâ ti ngu ni so ayeke nde mingi, ala fa na ndo kue ye so ala hinga na ndo ni, na ye ti peko ni angbâ juska laso.

11, 12. (a) Ita Russell amû lani gonda ti aye so lo fa lani so na zo wa? (b) Ye ti nzoni wa kusala so Ita Russell na amba ti lo asara ni kozo na ngu 1914 aga na ni?

 ¹¹ Russell wala amba ti lo ni apika kate ti ala pëpe ndali ti apendere tâ tënë so ala wara ni nga so ala mä yâ ni nzoni so. Russell agonda azo so aga lani kozo na lo. Me, lo mû kota gonda ni kue na Jéhovah Nzapa, lo so si ayeke fa na azo ti lo ye so ala yeke na bezoin ti hinga ni nga ngoi so ala doit ti hinga na ni. A yeke polele so Jéhovah airi lani tënë nzoni na ndo ti angangu so Russell na amba ti lo asara ti yengere atënë ti wataka si tâ tënë asigigi polele. Tongana angu ayeke hon, a bâ so ala yeke nde mingi na aEglize.

¹² Kusala so awakua be-ta-zo so asara lani kozo na ngu 1914 ti yô tâ tënë na nduzu ayeke biani ye ti dongo bê. Na sarango tënë na ndo ti ngoi ni so, Tour ti Ba Ndo ti lango 1 ti novembre ngu 1917, na Anglais, atene: “Azo kutu mingi laso abâ so a zi ala na gbe ti mbeto, mbeto so afango ye ti wataka tongana tënë ti enfer nga na ti ambeni mvene ni azia ala na gbe ni . . . Mapo ti Tâ tënë, so ato nda ti montê asara angu 40 awe, angbâ ti montê nga ayeke gue juska ti mû ndo ti sese kue. Me awato ayeke tara ti mû senge balëe ti balêe na kota ngu-ingo so ti kanga lege si Tâ tënë amû yâ ti dunia kue pëpe.”

13, 14. (a) “Wakua ni” so aleke lani azo ti Nzapa tongana nyen ti ku na ngoi so Gbia ti Royaume ni ayeke to nda ti komande? (b) Nyen la e lingbi ti manda na lege ti aita ti e ti tango ni so?

¹³ Bâ si: Eskê awakua ti Nzapa ayeke duti lani nduru ti ku tongo nda ti ngoi so Christ ayeke duti dä, tongana ala hinga lani pëpe ti zia kangbi na popo ti Jésus na Babâ ti lo Jéhovah? Ên-ën. A yeke duti lani ngangu na ala ti ku ngoi ni so tongana ala hinga lani pëpe so ti duti na fini so ahinga kuâ pëpe ayeke mbeni matabisi so gi mbeni kete wungo ti adisciple ti Christ si ayeke wara ni. A yeke duti lani nga tongaso tongana ala pensé so Nzapa ayeke sara pasi na âme ti azo lakue lakue na yâ ti enfer so azo ayeke na beku ti sigigi na yâ ni pëpe. Kite ayeke dä pëpe so “wakua” ni aleke lege kozo na gbele Gbia ti Royaume ni.

¹⁴ Ka ti e laso ayeke tongana nyen? Nyen la e lingbi ti manda na lege ti aita ti e ti tango ni so? A lingbi e nga kue e duti azo so ayeke na nzara ti manda Bible mingi (Jean 17:3). Na ngoi so azo ti dunia so ayeke nge gi ngengo na lege ti yingo, a lingbi e duti ti e na nzara ti te kobe ti yingo mingi ahon ti kozo.​—Diko 1 Timothée 4:15.

15. Nyen la yeke na yeke aWamandango Bible aga lani ti hinga? (Bâ nga kete tënë.)

¹⁵ A-Wamandango Bible afa lani so a yeke kota ye ti sigigi na yâ ti a-eglize. Na ngu 1879, mbeni Tour ti Ba Ndo asara tënë ti “eglize ti Babylone.” A yeke nyen? A ye ti sara tënë ti komandema ti apape? A ye ti sara tënë ti Eglize Catholique ti Rome? Teti angu mingi, a-eglize ti aprotestant atene so Babylone ni, so a sara tënë ti lo na yâ ti prophétie ni so, ayeke Eglize Catholique ti Rome. Me, yeke na yeke aWamandango Bible aga ti hinga so a yeke a-eglize kue ti Chrétienté si ayeke na yâ ti “Babylone” ni. Ngbanga ti nyen? Ngbanga ti so a-eglize so kue ayeke fa atënë ti mvene tongana ati so e sara tënë ni fade awe  so. * Me tongana ngoi ayeke hon, ambeti ti e akiri afa polele mingi na azo so aye Nzapa si ayeke na yâ ti a-eglize ti Babylone ye so ala doit ti sara.

16, 17. (a) Wango wa buku L’Aurore du Millénium nga na Tour ti Ba Ndo amû lani na azo na ndo ti tënë ti sigingo na yâ ti abungbi ti Nzapa ti wataka? (b) Mbeni ye so awoko lani yâ ti wango ni so ayeke nyen? (Bâ kete tënë.)

¹⁶ Na tapande, na ngu 1891, ota Volume ti buku L’Aurore du Millénium afa so Nzapa ake Babylone ti ngoi ti e awe, na a tene: “Nzapa ake a-eglize kue ti Chrétienté awe.” Na a hunda na azo kue so “ayeda pëpe na atënë ti mvene nga na asioni sarango ye ti a-eglize ni ti sigigi na yâ ni.”

¹⁷ Na janvier ngu 1900, Tour ti Ba Ndo amû wango na ala so iri ti ala angbâ na yâ ti a-eglize na so ala yeke gi araison atene: “Mbi ye tâ tënë mingi, nga mbi yeke gue lakue lakue na eglize ape.” Article ni ahunda ndo atene: ‘Eskê a yeke na lege ni ti tene gi mbeni mbage ti tere ti zo la asigigi na yâ ti Babylone na tanga ni angbâ kâ? So a yeke mango yanga ti Nzapa ni la? So ayeke sarango ye so anzere na lê ti lo la? Oko pëpe! Tongana mbeni zo aga membre ti mbeni eglize, lo yeke fa na lê ti azo dandara so lo te mbele na eglize ni so, na lo doit gi ti sara ye alingbi na atënë kue ti yâ ti mbele ni juska na ngoi so lo yeke fa na lê ti azo dandara so lo zi tere ti lo na yâ ni wala lo hunda ti tene a zi iri ti lo.’ Me tongana ngoi ayeke hon, a kiri a luti na ndo ti tënë so mingi. * Awakua ti Jéhovah adoit ti fâ akamba kue so atingbi ala na abungbi ti nzapa ti wataka.

18. Ngbanga ti nyen a yeke lani kota ye ti tene azo asigigi na yâ ti Babylone, Ngangu gbata?

¹⁸ Tongana fade a mû lani lakue pëpe mara wango ni so ahunda na zo ti sigigi na yâ ti “Babylone, Ngangu gbata” so, ka Christ so Nzapa azia lo Gbia fini fini ayeke wara ande lani na ndo ti sese mbeni kete groupe ti awakua ti Nzapa so a soro ala ti gue na yayu na so Nzapa aleke ala awe? Ên-ën, ndali ti so a yeke gi aChrétien so asigigi na yâ ti Babylone la alingbi ti wara lege ti voro Jéhovah na “yingo nga na tâ tënë.” (Jean 4:24). Eskê e nga kue laso, e leke na bê ti e awe ti ngbâ yongoro na abungbi ti nzapa ti wataka? Zia e ngbâ lakue ti yeda na wango so: “Azo ti mbi, ala sigigi na yâ ti gbata so.”​—Diko Apocalypse 18:4.

19, 20. Tongana nyen la Tour ti Ba Ndo awa lani awakua ti Jéhovah ti sara abungbi?

¹⁹ A-Wamandango Bible afa lani so tongana lege ni ayeke dä, a yeke nzoni awakua ti Jéhovah abungbi ti voro lo. Ti atâ Chrétien, gi sigingo na yâ ti abungbi ti nzapa ti wataka alingbi ape. A yeke nzoni ala bungbi ti voro tâ Nzapa ni si. Na yâ ti akozo numero ti Tour ti Ba Ndo ti ngoi ni kâ, a wa azo so adiko mbeti ni ti bungbi ti voro Jéhovah. Na tapande, na juillet ngu 1880, Ita Russell asara tënë na ndo ti mbeni tambela so lo sara lani ti mû adiskur. Lo fa tongana nyen abungbi mingi so a sara ni akpengba aita. Na pekoni, lo wa azo so ayeke diko Tour ti Ba Ndo ti tokua mbeni mbeti ti fa na lege wa ala maï, na a yeke sigigi na ambeni na yâ ti Tour ti Ba Ndo. Lo ye si a sara tongaso ngbanga ti nyen? Lo tene: “Zia si azo kue ahinga tongana nyen la Seigneur asara si ala maï; nga wala ala ngbâ ti  sara bungbi tongana ti amba ti ala so ayeke nga na kpengba mabe.”

²⁰ Na ngu 1882, a sigigi na mbeni article ti Tour ti Ba Ndo so li ti tënë ni atene: “Ala bungbi ndo oko.” Article ni awa lani awakua ti Jéhovah ti sara abungbi “ti tene ala kpengba mba na ala dë bê ti mba.” Article ni akiri atene: “Même tongana mbeni zo so ahinga ye mingi wala so ayeke na kode mingi ayeke na popo ti ala pëpe, a sara ye ape. A yeke nzoni zo oko oko aga na Bible ti lo, feuille, crayon nga lo mû mbeni ye so alingbi ti mû maboko na lo ti hinga aversê so amä tere. Soro mbeni tënë ti manda ni; hunda Nzapa ti mû na mo yingo vulu ti lo ti mä yâ ni. Na pekoni, diko aversê ni, gbu li dä, na haka ni na ambeni versê, fade Nzapa ayeke fa biani lege na mo ti wara tâ tënë.”

21. Na ndo ti tënë ti sarango abungbi nga na ti bango lege ti awakua ti Jéhovah, congrégation ti Allegheny azia lani nzoni tapande wa?

²¹ Kota Ndokua ti aWamandango Bible ayeke lani na Allegheny, na États-Unis. Kâ, ala zia lani mbeni nzoni tapande na lege so ala yeke bungbi tere ti voro Nzapa ti gue oko na wango so ayeke na aHébreu 10:24, 25. (Diko ni.) Angu mingi na pekoni, Ita Charles Capen, mbeni ita so ngu ti lo ague na li ni mingi,  adabe ti lo na ngoi so lo de lani kete si lo yeke gue na abungbi ni so. Lo tene: “Mbi ngbâ lakue ti dabe ti mbi na mbeni versê so a sara ni na tere ti mur ti da ti bungbi ni atene ‘Maître ti ala ayeke oko, Christ; ala kue ayeke aita.’ Tënë so angbâ lakue na li ti mbi. Biani, tënë ti akota zo ti Nzapa na ti asenge zo ayeke na popo ti awakua ti Jéhovah pëpe.” (Mat. 23:8). Ita Capen adabe ti lo na pendere bungbi so ala sara lani si akpengba ala mingi. Lo dabe ti lo nga na angangu kue so Ita Russell ayeke sara lani ti bâ lege ti amembre oko oko kue ti congrégation ni.

22. Aita be-ta-zo abâ lani wango so a mû na ala ti sara abungbi tongana nyen? E manda nyen dä

²² Azo so aye Jéhovah amû lani tapande so nga ala sara ye alingbi na yanga so a mû lani na ala ti bungbi ti voro Nzapa. Tongaso, acongrégation mingi abâ gigi na États-Unis, na tapande agbata tongana Ohio na Michigan. Na pekoni a mû yâ ti akodoro so ayeke nduru na tere ni nga asi na ambeni kodoro nde. Bâ si, tongana fade ala sara ye alingbi na wango ti Bible so ahunda na ala ti bungbi ti voro Nzapa so pëpe, eskê ala yeke duti nduru ti ku ngoi so Christ ayeke duti dä? Ên-ën! Ka ti e laso ayeke tongana nyen? E kue a lingbi e leke na bê ti e ti manke abungbi pëpe, ti sara kue ti bungbi legeoko na amba ti e ti voro Jéhovah nga ti kpengba mabe ti mba.

23. Tënë wa la Tour ti Ba Ndo atene ni lani polele ti fa so ­aChrétien kue so a soro ala ti gue na yayu adoit ti fa tënë?

²³ A-Wamandango Bible afa so aChrétien kue so a soro ala ti gue na yayu adoit ti duti azo so ayeke fa tâ tënë ti Royaume. Na ngu 1885, mbeni Tour ti Ba Ndo atene: “Zia e girisa ape so aChrétien oko oko kue so a soro ala ti gue na yayu,  a soro ala ti fa tënë (És. 61:1), a iri ala ti sara kusala ti fango tënë.” Nga, mbeni article ti Tour ti Ba ndo ti ngu 1888 amû wango so: “Kua so a hunda na e ti sara ayeke polele . . . Tongana e bi bê ti e pëpe ti sara ni me e yeke gi araison, andâ e yeke azo ti goigoi, na e lingbi pëpe na kota ndo so a iri e ndali ni.”

24, 25. (a) Ambeni ye wa la Ita Russell nga na amba ti lo asara lani ti mû maboko na azo ti fa tënë? (b) Mbeni colporteur atene nyen na ndo ti kusala ti fango tënë na tango ni so a-oto ayeke mingi ape so?

²⁴ Ita Russell na amba ti lo awa lani aita ti sara kusala ti fango tënë nga ala sara ambeni ye nde. Ala komanse nga ti sigigi na atract so a iri ni Tract des Étudiants de la Bible, so na pekoni a iri ni Cahier trimestriel de théologie ancienne. A kangbi atract ni so na azo ti dikongo Tour ti Ba Ndo ti tene ala mû ni na azo senge senge.

²⁵ Ala kue so amû tere ti ala lani ti sara kusala ti fango tënë na ngoi kue, a iri ala acolporteur.Ita Charles Capen, so e sara tënë ti lo fade, ayeke lani mbeni oko ti ala. Lo tene: “Ti wara lege ti sara kua nzoni na yâ ti territoire ti mbi [so ayeke na Pennsylvanie], mbi sara kua lani na acarte so mbeni ndokua ti gouvernement ti États-Unis la asigigi na ni. Na yâ ti acarte ni so, a fa alege kue dä, na ye so amû lege na mbi ti tambela na gere ti gue na yâ ti akete kete ndo kue ti gbata ni. Na ambeni ngoi, mbi tambela lango ota ti ro acommande ti mbeti Étude des Écritures, mbi yeke loué mbeni mbarata nga na mbeni charette tongaso si mbi gue na acommande ti azo ni na ala. Fani mingi mbi lango na ndo ti azo ti fango yaka ni. Na ngoi ni kâ, a-oto ayeke mingi ape.”

26. (a) Ngbanga ti nyen la awakua ti Jéhovah ayeke lani na bezoin ti fa tënë ti leke tere ti ala ndali ti ngoi so Royaume ni ayeke komande? (b) A yeke nzoni e hunda tere ti e na atënë wa?

²⁶ Ti sara kue ti fa tënë tongaso na ngoi ni kâ, a hunda ti duti zo ti mbeto pëpe nga zo so ane nengo pëpe. Bâ si, tongana fade ala hinga lani nene ti kusala ti fango tënë pëpe, ka ala yeke duti nduru ti ku Royaume ti Christ? Ên-ën. Kusala ti fango tënë so ayeke duti na popo ti aye so ayeke fa polele so Christ ayeke dä (Mat. 24:14). Tongaso, a lingbi a leke lani awakua ti Jéhovah ti zia kusala ti fango tënë na kozo ndo na yâ ti fini ti ala. A yeke nzoni e nga kue e hunda tere ti e: ‘Eskê kusala ti fango tënë ayeke na kozo ndo na yâ ti fini ti mbi? Mbi yeke dö ambeni ye mbi zia ti wara lege ti fa tënë mingi?’

27, 28. Nyen la bazengele Jean abâ ni lani na suma? Nyen la Satan na adémon ti lo asara na ngoi so a dü Royaume ni?

²⁷ Na nda ni, ngu 1914 so lani a yeke ku ni so asi. Tongana ti so e sara tënë ni na tongo nda ti chapitre so, zo oko abâ lani pëpe aye so apasêe na yayu. Me, a fa ândö na bazengele Jean aye ni so na lege ti mbeni suma. Jean abâ mbeni “kpengba fä” na yayu. Lo bâ “wali” ti Nzapa (so ti tene bungbi ti a-ange be-ta-zo ti Jéhovah so ayeke na yayu); wali ni so ayeke na ngo na lo dü mbeni molenge ti koli. A tene so molenge ti yâ ti suma ni so ayeke “komande amara kue na keke ti wen.” Me gi na peko ti so a dü molenge ni, “a mû [lo] hio a gue na lo na tere ti Nzapa na ti trône ti lo.” Na pekoni na yayu kâ, mbeni go asara tënë ngangu, a tene: “Fadeso salut, na ngangu, na royaume ti Nzapa ti e nga na komandema ti Christ ti lo aga tâ ye awe.”​—Apoc. 12:1, 5, 10.

 ²⁸ Kite ayeke dä pëpe so Jean abâ lani dungo Royaume ti Nzapa ni na lege ti suma. Dungo Royaume ni so ayeke lani tâ mbeni pendere ye biani, me tënë ni anzere na bê ti azo kue ape. Satan na adémon ti lo asara lani bira na a-ange so angbâ be-ta-zo na Nzapa, na so ayeke na gbe ti komandema ti Michel, wala Christ so. Nyen la asi na pekoni? Bible atene: “A bi kota sioni nyama so akpa ngbo so, ngbo ti giriri, lo so a iri lo Zabolo na Satan, lo so ayeke handa sese kue so azo ayeke dä; a bi lo na sese, na a bi nga a-ange ti lo ni legeoko na lo.”​—Apoc. 12:7, 9.

29, 30. Na peko ti so a dü Royaume ti Nzapa, tongana nyen la aye achangé na sese ge? (b) Tongana nyen la aye achangé kâ na yayu?

²⁹ Ngu mingi kozoni na ngu 1914, aWamandango Bible atene so ngoi ti kpale ayeke to nda ni na ngu 1914. Me ala hinga lani pëpe tongana nyen la si tënë ni so ayeke ga ande biani tâ tënë. Tongana ti so suma so Jean abâ afa ni, Satan ayeke komanse ti ga na aye ti ngangu na ndo ti sese ahon ti kozo. Bible atene: “Mawa na sese nga na ngu-ingo, ngbanga ti so Zabolo azu na mbage ti ala, lo yeke na kota ngonzo, teti lo hinga so lo yeke na ngoi mingi pëpe.” (Apoc. 12:12). Na ngu 1914, kozo bira so amû sese kue ato nda ni, na ye so afa polele so Christ aga gbia awe. “Alango ti nda ni” ti asioni ye ti ngoi ti laso akomanse nga.​—2 Tim. 3:1.

³⁰ Me kota ngia ayeke na yayu kâ. A tomba Satan na adémon ti lo kâ biani biani awe. Bazengele Jean atene: “Ndani la, ala duti na ngia, ayayu na ala so ayeke kâ!” (Apoc. 12:12). So a tomba asioni ange so na yayu, na a zia Jésus Gbia awe, Royaume ti Nzapa ni ayeke lani nduru fadeso ti sara mbeni ye ndali ti awakua ti Jéhovah na sese ge. Royaume ni ayeke sara ande nyen? Tongana ti so e bâ na tongo nda ti chapitre so, kozo ye so Jésus Christ so ayeke “wakua ti mbele” ni ayeke sara ndali ti awakua ti Jéhovah na sese ge ayeke ti sukula ala si ala ga nzoni kue ahon ti kozo. Lo yeke sara ni tongana nyen?

31. Tënë wa la Prophète Malachie afa ni kozo na ndo ti tënë ti sukulango awakua ti Jéhovah? Aye ni so lo fa so asi lani tongana nyen? (Bâ nga kete tënë.)

³¹ Malachie afa kozo awe so sukulango ala ni ayeke duti ande kete ye ape. Lo tene: “Zo nyen alingbi na lâ ti gango ti Lo? Zo nyen alingbi luti tongana Lo si? teti Lo yeke tongana wâ ti [matawa] na tongana savon ti zo ti sukula bongo.” (Mal. 3:2). Biani, ye ni asi tâ gi tongana ti so lo fa ni. Na tongo nda ti ngu 1914, awakua ti Jéhovah so ayeke na sese ge atingbi lani na akota tara nga na aye ti ngangu mingi so aga gi na peko ti tere. Na ngoi so Kozo Bira so Amû Sese Kue angbâ lani ti kporo, a sara ye ti ngangu na gbâ ti aWamandango Bible na a bi ambeni na da ti kanga. *

32. Na peko ti ngu 1916, ambeni tara wa asi lani na yâ ti bungbi ti Jéhovah?

³² Ambeni tara ni alondo tâ gi na yâ ti bungbi. Na ngu 1916, Ita Russell akui; lo yeke lani gi na ngu 64 na tënë ti kuâ ti lo asara vundu na awakua ti Jéhovah mingi. Kuâ ti lo ni afa na gigi so ambeni ita ti ngoi ni kâ agboto lani lê ahon ndo ni gi na ndo ti lo. Atâa so Ita Russell ayeda lani na mara ti gondango ndo  tongaso pëpe, sarango ye ti ambeni ita ni afa so ala voro lo même vorongo. Mingi ti ala apensé atene, so lo kui awe so, lumière ti tâ tënë so ayeke su lani yeke yeke so amingo nga awe. Ambeni agi ti kanga lege na angangu so a sara ti tene bungbi ni angbâ ti gue na li ni. Ye so asara si aita mingi aga a-apostat na ala ga na kangbi na yâ ti bungbi ti Jéhovah.

33. Tongana nyen la ambeni ye so awakua ti Jéhovah aku lani ti bâ ni si asi pëpe aga na tara na ala?

³³ Mbeni tara ni lani ayeke aye so ala ku ti bâ ni si asi pëpe so. Atâa so Tour ti Ba Ndo afa lani so ngu 1914 ayeke duti mbeni ngu so na yâ ni ngoi ti amara ayeke hunzi, awakua ti Jéhovah ahinga lani mbilimbili pëpe ye so ayeke si ande na ngu ni so (Luc 21:24). Ala pensé ti ala atene Christ ayeke mû wali ti lo, aChrétien so a soro ala ti gue na yayu, ti gue na ni na yayu na ngu 1914 ni. Me ye so ala pensé so asi ape. Na pekoni na ngu 1917, mbeni Tour ti Ba Ndo atene so mbeni ngoi ti kongo lê ti kobe so aninga ngu 40 ayeke hunzi na tongo nda ti ngu 1918. Me kusala ti fango tënë ni ahunzi ape, a ngbâ gi ti lë lengo mingi na peko ti ngu ni so. Mbeni Tour ti Ba Ndo ni atene so kongo lê ti kobe ni ahunzi na ngu ni so awe, me gi ngoi ti rongo tanga ti alê ti kobe ni la angbâ. Ye oko, mingi ti aita azia ti voro Jéhovah ndali ti so aye so ala ku ti tene asi so, a si ape.

34. Tara wa so amû mbeto mingi na aita asi lani na ngu 1918? (b) Ngbanga ti nyen akota zo ti a-eglize apensé lani atene awakua ti Jéhovah “akui” awe?

³⁴ Mbeni tara ni so amû mbeto mingi na aita ni asi lani na ngu 1918. Na peko ti Charles Russell, Ita Joseph Rutherford la amû li ni; me a gbu lo nga na ambeni ita mbasambala so asara kua na tere ti lo a bi ala na da ti kanga. Atâa so tënë ayeke na li ti ala ape, a dë ngbanga ti ngu mingi na li ti ala na a tokua ala na da ti kanga ti Atlanta (États-Unis). Na bango ni, kusala ti awakua ti Jéhovah aluti teti mbeni ngoi. Bê ti mingi ti akota zo ti a-eglize anzere. Ala tene so, so a kanga azo so ayeke mû li ni na yâ ti bungbi ni awe, so a kanga yanga ti Béthel ti Brooklyn awe nga so na akodoro ti Amerika nga na ti Poto azo ayeke sara ngangu na kua ti fango tënë so, asioni Wamandango Bible so “akui” awe, ala yeke sara mbeni ye oko encore ape (Apoc. 11:3, 7-10). Me ala handa tere ti ala biani!

35. Ngbanga ti nyen si Jésus azia lege lani na aye ti ngangu ti si na adisciple ti lo? Ye wa la lo sara lani na ala?

³⁵ Awato ti tâ tënë ahinga lani oko ape so tongana Jésus azia lege lani na aye ti ngangu so ti si na azo ti lo, a yeke ngbanga ti so Jéhovah ayeke sara kua “tongana [matawa] na zo ti lungula saleté ti argent”, ti sara si awakua ti lo aga nzoni-kue (Mal. 3:3). Jéhovah na Molenge ti lo ahinga biani so azo so ayeke be-ta-zo ayeke sigigi na yâ ti angangu tara ni so, ala yeke ga nzoni-kue na ala yeke lingbi biani na kua ti Gbia ti Royaume ni ahon ti kozo. Gi na tongo nda ti ngu 1919, a bâ polele so yingo ti Nzapa asara mbeni ye so awato ti ala apensé atene lo lingbi fade ti sara ni ape: awakua be-ta-zo so akiri na fini (Apoc. 11:11) Na oko ngoi ni so, a bâ polele so Jésus asara mbeni oko ti aye so lo tene ândö lo tene lo yeke sara ni na alango ti nda ni. Lo soro  mbeni “ngbâa be-ta-zo so ayeke sara ye na ndara”, so ayeke mbeni kete groupe ti akoli so a soro ala ti gue na yayu, ti tene ala fa lege na azo ti lo nga ti mû na ala kobe ti yingo na ngoi ni so alingbi.​—Mat. 24:45-47.

36. Nyen la afa lani so awakua ti Jéhovah ayeke zingo lani na lege ti yingo?

³⁶ Na lango 26 ti mars ngu 1919, a zi Ita Rutherford na amba ti lo ni na da ti kanga. Hio, a leke kapa ti sarango mbeni kota bungbi na septembre ti oko ngu ni so. A leke nga ti sigigi na mbeni fini mbeti so a yeke zia iri ni L’Âge d’Or. A yeke sigigi na ni ti kangbi ni na ngoi ti fango tënë, na tere ti Tour ti Ba Ndo. * Na oko ngu ni so, a sigigi nga na kozo Bulletin, so fadeso a iri ni Mbeti ti bungbi: Kusala ti e nga na gigi ti e ti Chrétien. Mbeti so amû maboko na kua ti fango tënë ngbene ye na ngoi ni so. Kite ayeke dä ape so, ti londo na ngu 1919 ti ga na ni, a gboto lê mingi na ndo ti kusala ti fango tënë da na da.

37. Na yâ ti angu so aga na peko ti ngu 1919, tongana nyen ambeni ita afa so ala yeke lani be-ta-zo na Jéhovah pëpe?

³⁷ Kusala ti fango tënë akiri azi asaleté na popo ti awakua ti Christ, ndali ti so ala so ayeke azo ti baba na azo ti wuma aye lani ti sara mara ti kua tongaso ape. Ni la, azo tongaso azi tere ti ala na tere ti aita so aye kua ni so. Na yâ ti angu so aga na peko ti ngu 1919, bê ti ala so aye kua ni so ape ason na ala diko  atënë ti mvene nga ala zia ni na mbeti. Ala gue même juska ti mû mbage ti azo so ayeke sara ye ti ngangu na awakua be-ta-zo ti Jéhovah.

38. Anzoni ye kue so adisciple ti Christ so ayeke na ndo ti sese awara lege ti sara ni nga asongo benda ti ala na peko ti tere afa na e nyen?

³⁸ Atâa aye ti ngangu kue so asi na ala so, awakua ti Christ so ayeke na sese angbâ lani ti maï na lege ti yingo. Anzoni ye kue so ala wara lege ti sara ni, nga na asongo benda ti ala afa polele so Royaume ti Nzapa akomanse lani ti sara kua awe. Biani, a yeke gi ndali ti so Nzapa amû maboko na kete groupe ti asenge zo so siokpari ayeke na tere ti ala nga so ala wara tufa ti lo na lege ti Molenge ti lo nga na Royaume ni, si ala wara lege ti sö benda na peko ti tere na ndo ti Satan nga na sioni dunia ti lo.​—Diko Ésaïe 54:17.

39, 40. (a) Ambeni ye so ayeke na yâ ti buku so ayeke nyen? (b) Mandango buku so alingbi ti ga na mo ye ti nzoni wa?

³⁹ Na yâ ti achapitre so ayeke ga, fade e yeke bâ aye so Royaume ti Nzapa asara ni awe, na ndo ti sese, ngbene ye so a dü lo na yayu kâ. Na yâ ti buku so, a yeke wara ambage nde nde so ayeke sara tënë na ndo ti akua nde nde so Royaume ti Nzapa ayeke sara na ndo ti sese ge. A yeke wara nga na yâ ti chapitre oko oko, ambeni hundango ndo ti dango bê ti mû maboko na e ti hinga biani tongana nyen la Royaume ti Nzapa ni ayeke tâ ye na lê ti e. Na yâ ti andangba chapitre ni, a yeke fa aye so e yeke ku ti bâ na ngoi so Royaume ni ayeke ga ande ti futi azo ti sioni na ti leke paradis na sese. Ye ti nzoni wa mo yeke wara ande tongana mo manda buku so?

⁴⁰ Satan aye ti sara si mabe so mo zia ni na ndo ti Royaume ti Nzapa awoko. Me Jéhovah aye ti sara si mabe ti mo ni akpengba tongaso si a bata mo nga a sara si mo ngbâ ngangu (aÉph. 6:16). Tongaso, e wa mo mingi ti sambela kozo si mo manda buku so. Lakue hunda tere ti mo: ‘Royaume ti Nzapa ayeke tâ ye na lê ti mbi?’ Tongana Royaume ni ayeke tâ ye na lê ti mo laso, na lango so ande azo kue so angbâ na fini ayeke bâ so Royaume ti Nzapa ayeke tâ ye na ayeke sara kua, mo yeke duti ande dä ti ngbâ ti mû maboko na kua ti Royaume ni so.