Ankan kxpulakni

Ankan kliputsan

CAPÍTULO 2

Tawila xTamapakgsin Dios kʼakgapun

Tawila xTamapakgsin Dios kʼakgapun

TUKU NALICHUWINAN UMA CAPÍTULO

Tuku kamasiyanilh Dios xkachikin xlakata akxni xtawilalh Tamapakgsin

1, 2. ¿Tuku lalh nema tlakg xlakaskinka kkakilhtamaku, chu tuku xlakata ni kaks lilakawanaw xlakata niti akxilhli?

 LHUWA kakgalhskinkan tuku xtimakgkatsikgolh komo xtilatamakgolh kilhtamaku akxni talakgpalilh kkakilhtamaku. Max wix nachuna lakpuwana. Pero kalilakapastakti uma: komo wix xtilatapa uma kilhtamaku, max ni xtiʼakxilhti uma tuku lu xlakaskinka lalh nema lakgpalilh kakilhtamaku. ¿Tuku xlakata? Xlakata lhuwa tuku lalh makgasa nema tsokgwilikanit klibros, la akxni masputuka akgtum tamapakgsin, latamanin ni akxilhkgolh. Tlan nawanaw pi lhuwa tuku lalh makgasa, lalh kxpulakni chiki, kpumapakgsin o akxni tamakxtumikgo mapakgsinanin. Pero uma tuku lalh kalakgpalinilh xlatamatkan lhuwa millón latamanin.

2 Pero, kalichuwinaw tuku tlakg xlakaskinka lanit. Maski niti akxilhli, kalakgpalinilh xlatamatkan lhuwa millón latamanin. Lichuwinamaw akxni tawi xTamapakgsin Dios kʼakgapun, xtamapakgsin Mesías nema xwankanit namin chu nema nialh makgas namasputu uma kakilhtamaku (kalikgalhtawakga Daniel 2:34, 35, 44, 45). Xlakata latamanin ni akxilhkgolh akxni tawi Tamapakgsin, ¿wamputun pi Dios ni xlakaskin nakatsikgo? ¿O wi tuku xtalakaskin pulana xkatsikgolh xlakskujnin tiku ni xmakgxtakgkgo?

«Kimakatsinina, [...] namalaki tiji»

3-5. 1) ¿Tiku «makatsinina xla talakkaxlan» nema talichuwinan kMalaquías 3:1? 2) ¿Tuku xʼama la akxni nina xmilh ktemplo «makatsinina xla talakkaxlan»?

3 Lata makgasa, Jehová lakkaxwililh pi wi tuku xkatsilh xkachikin xlakata akxni xtawilalh xTamapakgsin Mesías. Chuna limasiya Malaquías 3:1: «¡Kaʼakxilhtit!, kmalakgacha kimakatsinina, chu xla namalaki tiji kkilakatin. Chu lakapala namin Xtemplo xaxlikana Malana, tiku wixin putsayatit, chu makatsinina xla talakkaxlan nema wixin kamakgapaxuwayan».

4 Chuna la wa Malaquías, ¿tukuya kilhtamaku xʼama min akxilha Jehová, «xaxlikana Malana», la kskujnimakgolh kskujnin kxkilhtin xtemplo xaʼespiritual? Xlichuwinankanit pi Jehová xʼama tamin «makatsinina xla talakkaxlan». ¿Tiku xwanit? Wa Jesucristo, Mapakgsina Mesías (Luc. 1:68-73). Akxni aku mapakgsina xwilikanit, Jesús xmilh akxilha chu xmaskulunkilh xkachikin Dios kKatiyatni (1 Ped. 4:17).

5 ¿Tiku atanu «makatsinina», nema pulana talichuwinan kMalaquías 3:1? Uma makatsinina xʼama tasiya akxni nina xkinkatatawilan Cristo. Akxni nina xchan kata 1914, ¿wi tiku pulana “malakkilh tiji” xlakata xTamapakgsin Mesías?

6. ¿Tiku litaxtukgolh xapulana «makatsinina» nema xlichuwinankanit chu kamakgtayakgolh xkachikin Dios xlakata tuku aku xʼama la?

6 ¿Niku natekgsaw xtakgalhtin uma takgalhskinin? Nalakputsananiyaw tuku titaxtukgonit xtatayananin Jehová xala uku, tema nema nalichuwinanaw kʼuma libro. Naʼakxilhaw pi akxni xkgalhsputma siglo XIX, ni lhuwa tiku xkakninanikgo Dios, limasiyakgolh pi xaxlikana kstalaninanin Cristo xlakgstipankan nixaxlikana kstalaninanin. Alistalh kalilakgapaska xLikgalhtawakgananin Biblia. Kapulalilh Charles Taze Russell chu xmakgtayananin, xlakan litaxtukgolh xapulana makatsinina nema xlichuwinankanit: kamakgtayakgolh xtakanajlakan kxkachikin Dios xlakata tuku aku xʼama la. Kaʼakxilhwi pulaktati tuku tlawalh uma «makatsinina».

Putsakgolh xaxlikana

7, 8. 1) Ksiglo XIX, ¿tiku tsukukgolh lichuwinankgo pi ni xaxlikana tamasiy xlakata pi wi tuku kgalhiyaw nema ni niy akxni niyaw? 2) Charles Russell chu tiku xmakgtayakgo, ¿tuku atanu tamasiy lichuwinankgolh pi ni xaxlikana?

7 Akxni xLikgalhtawakgananin Biblia xtlawakgonita oración, akxtum akxilhkgolh makgapitsi tuku xmasiya Biblia, tsokgwilikgolh chu maʼakgpitsikgolh. Lhuwata siglo tiku kaj wankgo pi kstalaninanin Cristo xmatsekgkgonit xaxlikana, chu lhuwa xtamasiykan xtakilhti knixaxlikana takanajla. Akgtum liʼakxilhtit, tamasiy xlakata kgalhiyaw tuku ni niy akxni niyaw. Pero ksiglo XIX anankgolh tiku akxni likgalhtawakgakgolh Biblia akxilhkgolh pi tuku xmasiyakgo ni xtakilhtinit kBiblia. Henry Grew, George Stetson, chu George Storrs, ni pekuankgolh, tsokgkgolh chu lichuwinankgolh uma xtamasiyat Akgskgawini. a Tuku tlawakgolh lu lakgpalilh xlatamat Charles Russell chu tiku xkamakgtayamakgolh.

8 Uma ni lhuwa xLikgalhtawakgananin Biblia akxilhkgolh pi tamasiyat xlakata wi tuku kgalhiyaw nema ni niy ni xlikana chu nila taʼakgatekgsa, akgtum liʼakxilhtit pi tiku tlan likatsikgo ankgo kʼakgapun chu tiku nitlan likatsikgo putum kilhtamaku Dios kamapatini kpupatin. Russell chu tiku xmakgtayakgo ni pekuankgolh chu lichuwinankgolh uma taʼakgsanin klhuwa artículos, libros, folletos, tratados chu kxtaʼakgchuwinkan xtaxtu kperiódicos.

9. ¿Tuku wa revista Watch Tower xlakata Trinidad?

9 Nachuna, xLikgalhtawakgananin Biblia lichuwinankgolh pi ni xaxlikana tamasiyat xlakata Trinidad. Kata 1887, Zion’s Watch Tower and Herald of Christ’s Presence (Makatsinina xla Sión chu Makatsinina akxni Kinkatawilan Cristo) lichuwinalh: «Biblia liwana lichuwinan pi Jehová chu kiMalanakan Jesús ni lakaxtum chu la latalalin». b Uma artículo xmasiya pi «tamasiy xla chatum dios nema chatutu dios xlitaxtukgo, lhuwa kachikinin xkanajlakgo chu tlan xtlawakgo. Pero uma kaj limasiya pi takanajla nitu xtlawama taskujut nema xlakgchan, chu xtalamakgasitsin Dios xlimaklakaskima uma xlakata tlakg xʼakgskgawinalh».

10. ¿Tuku lichuwinankgolh xLikgalhtawakgananin Biblia xlakata kata 1914?

10 Chuna la xwan xtukuwani revista, tiku xtsokgkgo lu xlakaskinka xʼakxilhkgo tuku xwankanit xlakata akxni xkinkatatawilan Cristo. Tiku xatalaksakni nema ni xmakgxtakgkgo Dios katsikgolh pi tuku xwanit Daniel xlakata «pulaktujun kilhtamaku» xkilhchanima akxni xkgantaxtulh xtalakaskin Dios xlakata xTamapakgsin Mesías. Akxni xtsukuma década 1870 wankgolh pi pulaktujun kilhtamaku xʼama sputa kkata 1914 (Dan. 4:25; Luc. 21:24). Maski kinatalankan xala ama kilhtamaku ni liwana xʼakgatekgskgo tuku xʼama la uma kata, lakgatum lichuwinankgolh tuku xkatsikgo chu asta la uku akxilhaw xtaskujutkan.

11, 12. 1) ¿Tiku xmaxki kakni tala Russell xlakata tuku xmasiya? 2) ¿Tuku tlan nawanaw xlakata taskujut nema tlawalh tala Russell chu xmakgtayananin akxni nina xchan kata 1914?

11 Nipara Russell chu xmakgtayananin wankgolh pi xtekgskgonit chu xʼakgatekgskgonit tuku lu xlakaskinka xlakata xaxlikana takanajla. Russell amakgapitsin na xʼakgatekgskgonit uma. Xla wa pi wa Jehová lakgchan nakamasiyani xkachikin tuku talakaskin nakatsikgo chu akxni maklakaskinkgo. Xlikana, Jehová sikulunatlawalh xtaskujut Russell chu tiku xmakgtayakgo xlakata xmapitsika tuku xaxlikana chu tuku ni xaxlikana. Chuna la titaxtutilhalh kata tlakg tasiyakgolh pi ni xtatalakxtumikgo amakgapitsi takanajla.

Tala Russell chu tiku xmakgtayakgo kgalhmakgtayakgolh tuku xaxlikana masiya Biblia

12 ¡Lu ni pekuankgolh umakgolh lakchixkuwin tiku ni xmakgxtakgkgo Dios akxni tatayakgolh tuku xaxlikana akxni nina xtsuku kata 1914! Lu tlan taskujut tlawakgolh. Kaʼakxilhwi tuku wa revista Watch Tower 1 xla noviembre kata 1917: «La uku lhuwa latamanin nialh pekuanikgo nixaxlikana tamasiyat xlakata pupatin [...]. Xaxlikana xtachuna taʼakgayawana nema tsukulh liwakaya tipuxum kata chu chuntiya tlakg taliwakama asta akxni nalitatsama Katiyatni. Maski tiku ni akxilhputunkgo namachokgoputunkgo pi xaxlikana nachan xlikalanka Katiyatni, xtachuna la kgantum escoba nalimachokgoputunkgo taʼakgayawana».

13, 14. 1) ¿La makgtayanalh «makatsinina» xlakata tlan xmakgamakglhtinanka Mapakgsina Mesías? 2) ¿Tuku kinkamasiyanikgoyan natalan tiku liwakaya akgtum siglo latamakgolh?

13 Kalilakpuwanti uma: komo xkachikin Dios ni xkatsikgolh tiku Jesús chu Jehová, ¿tlan xtikatsikgolh akxni xchalh kilhtamaku xkinkatawilan Cristo? ¡Xlikana pi ni! Na nila xmakglhtinankgolh komo xkanajlakgolh pi wi tuku ni niy akxni niyaw, chu ni xkanajlakgolh pi latamat kʼakgapun akgtum tamaskiwin nema kaj ni lhuwa kstalaninanin Cristo kamaxkikan. Atanu tuku xtalakaskin xkatsikgolh wa pi Dios ni kamapatini latamanin putum kilhtamaku kpupatin. Xlikana, «makatsinina» makaxli tiji xlakata xmilh Mapakgsina Mesías.

14 ¿Tuku kinkamasiyaniyan kinatalankan tiku latamakgolh liwakaya akgtum siglo? Pi na talakaskin lu nalikgalhtawakgaputunaw xTachuwin Dios (Juan 17:3). Kaliskujwi xlakata tlakg nakgalhtawakgaputunaw (kalikgalhtawakga 1 Timoteo 4:15). Chuna nikxni katitawilaw la uma kakilhtamaku niku latamanin lhuwa tuku kgalhiputunkgo chu nitlan wi xtakanajlakan.

Masiyakgolh pi xlitaxtutkan kxaLanka Babilonia

15. ¿Tuku tsinu tsinu katsinitilhakgolh xLikgalhtawakgananin Biblia? (Na kaʼakxilhti nota.)

15 Xlikgalhtawakgananin Biblia masiyakgolh pi xlimakgxtakgatkan nixaxlikana takanajla. Kkata 1879 revista Watch Tower lichuwinalh «Pusikulan xla Babilonia». ¿Wa xkalichuwinama papa?, ¿o católicos? Protestantes akglhuwata siglos xwankgo pi Babilonia nema talichuwinan kBiblia wa xkakilhchanima católicos. Pero, xLikgalhtawakgananin Biblia tsinu tsinu katsikgolh pi putum takanajla tiku kaj wankgo pi kstalaninanin Cristo na wa kilhchanima Babilonia xala uku. ¿Tuku xlakata chuna wankgolh? Xlakata xputumkan xmasiyamakgolh nixaxlikana tamasiy nema lichuwinawa. c Kilikgalhtawakgatkan tlakg lakatanks kawanikgolh tuku xlitlawatkan tiku xlikana xtlawaputunkgo xtalakaskin Dios chu xtapakgsikgo knixaxlikana takanajla.

16, 17. 1) ¿La kilikgalhtawakgakan wankgolh pi xmakgxtakgkgolh nixaxlikana takanajla? 2) ¿Tuku tlawalh pi ni lu xkuentajtlawanika xapulana tamakatsin? (Kaʼakxilhti nota.)

16 Akgtum liʼakxilhtit, kkata 1891, volumen 3 xla libro Millennial Dawn (Xkilhtsukut akgtum Mil kata) lichuwinalh pi Babilonia xala uku, «putum takanajla», Dios lakgmakgalh. Libro wa: «[Tiku] ni lakgatikgo nixaxlikana xtamasiykan chu tuku tlawakgo, xlitaxtutkan».

17 Enero xla kata 1900, revista Watch Tower taxtulh akgtum artículo nema kawanilh tiku chuntiyaku xtatsokgtawilakgonit knixaxlikana takanajla. Umakgolh latamanin chuna xlakpuwankgo: «Ktataya tuku xaxlikana, chu ni lu kkan kpusikulan». Artículo kgalhskininalh: «¿Pero tlan kaj itat nataxtuyaw kBabilonia? ¿Wa uma tuku Dios lakaskin chu tlan akxilha [...]? Ni chuna kilitlawatkan. Akxni wi tiku tapakgsi kʼakgtum takanajla, tatlawa akgtum talakkaxlan xlakatin amakgapitsin niku wan pi nalin xlatamat chuna la wan asta akxni wan pi nialh tapakgsiputun kʼuma takanajla o naskin pi naxapakan xtukuwani». Chuna la titaxtutilhalh kata, uma tamakatsin tlakg tliwakga wa. d Xlakskujnin Jehová xlimakgxtakgatkan putum tuku xla nixaxlikana takanajla.

18. ¿Tuku xlakata xlitaxtutkan xkachikin Dios kxaLanka Babilonia?

18 Komo ni makglhuwa xmastaka uma tamakatsin pi xmakgxtakgkgolh xaLanka Babilonia, ¿tlan xkgalhilh Cristo tiku aku Mapakgsina xwilikanit kstalaninanin xatalaksakni unu kKatiyatni tiku skgalalh xtawilakgolh? Xlikana pi ni, xlakata kaj kstalaninanin Cristo tiku xmakgxtakgkgonit Babilonia tlan xlikakninanikgolh Jehová «espíritu chu xaxlikana» (Juan 4:24TNM). ¿Chu akinin? ¿Na liwana lakapastaknitaw la uku pi nipara tsinu namakgtanuyaw knixaxlikana takanajla? Putum kilhtamaku kalilakapastakwi uma limapakgsin: «Kalaktaxtunitit wixin, wanti nkintalaksaknin» (kalikgalhtawakga Apocalipsis 18:4).

Xtamakxtumikgo xlakata xkakninanikgolh Dios

19, 20. ¿La kamakgtayaka xkachikin Dios xlakata xtamakxtumikgolh xlakata xkakninanikgolh?

19 Xlikgalhtawakgananin Biblia xmasiyakgo pi xtalakaskin xtamakxtumikgolh xlakata xkakninanikgolh Dios. Ni kaj xtalakaskin xmakgxtakgkgolh nixaxlikana takanajla: xaxlikana kstalanina Cristo nalilatama xaxlikana takanajla. Xapulana likgalhtawakga xla revista Watch Tower xkawani tiku xlikgalhtawakgakgo pi xtamakxtumikgolh xlakata xkakninanikgolh Dios. Akgtum liʼakxilhtit, julio xla kata 1880, tala Russell xlichuwinan akxni lakalhuwa kimastalh taʼakgchuwin, chu xlichuwinan la xmatliwakglhnanit tamakxtumit nema xtatlawanit. Wa xlakata kawanilh tiku xlikgalhtawakgakgo xmalakgachakgolh niku xwanikgolh la xkakitaxtuninit kxtamakxtumitkan. Makgapitsi xtaxtukgo krevistas. Xla xwan: «Kimputumkan katsiputunaw [...] la Malana kasikulunatlawaman. Kawantit komo katatamakxtupipatit tiku na kanajlakgo la wixin».

Charles Russell katawi makgapitsi tiku pulana litaxtukgolh xLikgalhtawakgananin Biblia kCopenhague (Dinamarca) kkata 1909

20 Watiya revista xla kata 1882 maxtulh akgtum artículo nema xkawani kstalaninanin Cristo pi xtamakxtumikgolh «xlakata nalamakgtaya chu nalamatliwakglha». Chu xwan: «Ni talakaskin komo wi tiku lhuwa kgalhtawakganit o lhuwa tuku katsini. Putum kalinkgolh xBiblia, kapsnat, chu lápiz. Kalimaklakaskintit tuku kgalhiyatit la concordancia [...]. Kalaksaktit akgtum tema, kaskintit xtamakgtay espíritu xlakata naʼakgatekgsatit. Alistalh kalikgalhtawakgatit, kalilakpuwantit, chu kamalakxtupitit akgatunu texto xalak Biblia. Chuna nakatsiyatit tuku xaxlikana».

21. ¿La kcongregación xalak Allegheny, akgtum liʼakxilhtit litaxtukgolh xlakata tamakxtumit chu kakuentajtlawakan natalan?

21 Anta kʼAllegheny (Pensilvania, Estados Unidos) xwi niku xkapulalinkan xLikgalhtawakgananin Biblia. Tiku anta xwilakgolh xkgalhakgaxmatkgo xtastakyaw Hebreos 10:24, 25 (kalikgalhtawakga). Titaxtulh lhuwa kata, Charles Capen tiku xʼan ktamakxtumit akxni aktsujku xwanit, tsokgli: «Klakapastakaku akgtum texto nema xtatsokgtawilanit xpatsaps Salón de Asambleas de la Sociedad: “Kaj chatum miMakgalhtawakganakan, wa Cristo; chu putum wixin linatalan”. Putum kilhtamaku wi kkintalakapastakni, xlakata kimalakaspataka pi kxkachikin Jehová ni anan tiku tlakg xapuxku» (Mat. 23:8). Tala Capen na xlakapastaka pi umakgolh tamakxtumit, xmatliwakglhnan. Wa pi tala Russell lhuwa kskuja xlakata liwana xkakuentajtlawalh chatunu chatunu xalak congregación.

22. ¿Tuku tlawakgolh kstalaninanin Cristo akxni kawanikan pi kaʼankgolh ktamakxtumit, chu tuku kinkamasiyanikgoyan?

22 Latamanin tiku ni xmakgxtakgkgo Dios chuna tlawakgolh la kalimasiyanika chu la kawanika. Tawilakgolh congregaciones kʼatanu estados, la kʼOhio chu Míchigan, chu alistalh xlikalanka Norteamérica chu kmakgapitsi kachikinin. Kalakpuwanti uma: komo ni xkamasiyanika kstalaninanin Cristo nakgalhakgaxmatkgo tastakyaw xalak Biblia niku wan xtamakxtumikgolh, ¿tlan xkatsikgolh akxni xkinkatatawilan Cristo? ¡Nila chuna xtlawakgolh! Akinin na talakaskin liwana nalakkaxwiliyaw naʼanaw kputum tamakxtumit, naputsayaw la akxtum nakatakakninaniyaw Jehová kinatalankan chu nalamatliwakglhaw.

Lu lichuwinankgo Dios

23. ¿La limasiyalh Watch Tower pi putum tiku kalaksakkanit xlichuwinankgolh xaxlikana?

23 Xlikgalhtawakgananin Biblia masiyakgolh pi putum tiku kalaksakkanit xlichuwinatkan tuku xaxlikana. Kkata 1885 revista Watch Tower wa: «Kililakapastakatkan pi putum tiku kalaksakkanit na kalilaksakkanit xlakata natlawakgo uma taskujut (Isa. 61:1), nalichuwinankgo Dios». Kkata 1888, watiya uma revista lakatanks wa: «Liwana katsiyaw tuku kinkalakgayawakanitan [...]. Komo ni xtlawaw o atanu tuku xlimawakaw, xlitaxtuw xalhkitit skujnin chu ni xkinkalakgchanan pi kinkalaksakkanitan».

24, 25. 1) ¿Tuku tlawalh tala Russell chu tiku xmakgtayakgo xlakata latamanin tlakg xlichuwinankgolh Dios? 2) ¿Tuku wa chatum xlakata la xtalichuwinan Dios ama kilhtamaku?

24 Tala Russell chu tiku xmakgtayakgo ni kaj wakgolh tlakg xlichuwinanka Dios. Na tsukukgolh tlawakgo tratados nema xkawanikan Bible Students’ Tracts (Tratados xla xLikgalhtawakgananin Biblia), nema alistalh kalilakgapaska Old Theology Quarterly (Likgalhtawakga xaʼakgatutun papaʼ xlakata tuku makgasa xkanajlakan). Tiku xlikgalhtawakgakgo revista Watch Tower xkamalakgachanikan xlakata xmaʼakgpitsikgolh.

Akstu nakinkakgalhskinkanan: «¿Tlakg xlakaskinka kakxilha kkilatamat naklichuwinan Dios?»

25 Tiku putum kilhtamaku xlichuwinankgo Dios xkawanikan colportores. Charles Capen, tiku lichuwinaw, na colportor xwanit. Alistalh xla wa: «Xaklimaklakaskin mapas nema xtlawakgonit Servicio Geológico xalak Estados Unidos xlakata tlan xaklichuwinalh Dios niku xkilakgchan, kPensilvania. Umakgolh mapas xmasiyakgo putum tiji, chu xkimakgtaya atantun xakkalh kputum kachikinin. Ama kilhtamaku ni lu xkgalhikan putlaw. Xmin kilhtamaku, akxni akgtututa kilhtamaku xakkakgalhskima tiku xlakaskinkgo libro Takgalhtawakga xalak Biblia, xaksakua tantum kawayu chu carro xlakata xakmaʼakgpitsilh tuku xkiskinikanit. Chu makglhuwa xakmakglhtata kxchikkan latamanin tiku kskujkgo kkapukuxtun».

Chatum colportor. Kaʼakxilhti «Mapa de las edades» nema tadibujarlinit kxlakpan xcarreta

26. 1) ¿Tuku xlakata xtalakaskin pi xkachikin Dios xlichuwinalh Dios? 2) ¿Tukuya takgalhskinin kiakstukan nakinkatlawanikanan?

26 Xlikana, ama kilhtamaku akxni xtalichuwinan Dios xtalakaskin litliwakga chu ni xpekuanka. Komo ni xtikamasiyanika xaxlikana kstalaninanin Cristo pi lu xlakaskinka uma taskujut, ¿tlan xkgalhkgalhikgolh akxni xwilika Tamapakgsin? ¡Xlikana pi ni! Putum uma taskujut lu xʼama limasiya akxni xkinkatatawilan Cristo, xkachikin Dios liwana xkatsilh la tlakg xlakaskinka xʼakxilhkgolh uma taskujut nema lakgmaxtunan (Mat. 24:14). Wa xlakata tlan akstu nakinkakgalhskinkanan: «¿Tlakg xlakaskinka kakxilha kkilatamat naklichuwinan Dios? ¿Wi tuku klimakgxtakga xlakata liwana nakmakgantaxti uma taskujut?».

Tawila xTamapakgsin Dios

27, 28. 1) ¿Tuku makxilhnika apóstol Juan? 2) ¿Tuku tlawakgolh Satanás chu xdemonios akxni tawilalh Tamapakgsin?

27 Chilh lu xlakaskinka kilhtamaku, kata 1914. Chuna la pulana lichuwinanitaw kʼuma capítulo, niti akxilhli tuku lu tlan lalh kʼakgapun. Pero, apóstol Juan wi tuku maʼakxilhnika xlakata xkinkawanin tuku xʼama la. Kalilakpuwanti uma: Apóstol Juan akxilhli «tlanka likakni» kʼakgapun. Tasiyalh chatum “puskat”, xpuskat Dios, xkachikin nema wilakgolh kʼakgapun, niku tapakgsikgo ángeles. Puskat xʼama kgalhi skgata chu lakachin. Uma kgawasa, xʼama «limapakgsikgo ntsatsu likan xlipaks ntachixkuwitat». Pero akxni uma kgawasa lakachilh, «titamakglhtinalh kxpaxtun Dios, natawila klaktawilh kpumapakgsin». Juan kgaxmata akgtum pixlanka tachuwin kʼakgapun, nema wa: «Wa nchu, chinit xakgaputaxtut, chu xlitliwakga, chu xlimapakgsin nkiDioskan, chu xlitliwakga nCristo» (Apoc. 12:1, 5, 10).

28 Xlikana, Juan maʼakxilhnika akxni xʼama lakatsuku xTamapakgsin Mesías. Uma lu tlan tuku tilalh, pero ni putum lipaxuwakgolh. Satanás chu xdemonios talatlawakgolh ángeles tiku ni makgxtakgkgo Dios, chu tiku xkapulalin wa Miguel, o Cristo. ¿Tiku tlajanalh? Biblia wan: «Titamakaxtuka yama ntlanka luwa [...], wa ntu watiya xamakgan luwa wa nti wanikan Akgskgawini, xawa Satanás, wa cha nti akgskgawi xlipaks ntachixkuwitat; anta nkatuxawat ntimakankaj, na paks titamakgankgoka xʼángeles» (Apoc. 12:7, 9).

Kata 1914, xLikgalhtawakgananin Biblia tsukukgolh katsikgo tuku xlitasiya pi Cristo xkinkatawilan

29, 30. 1) ¿Tuku lalh kKatiyatni akxni tawi xTamapakgsin Mesías kKatiyatni? 2) ¿Tuku lalh kʼakgapun?

29 Akxni akglhuwaku kata xtsankga xchalh 1914, xLikgalhtawakgananin Biblia wankgolh pi uma kata xʼama tsuku takatsanajwat. Pero nipara xlakan xkatsikgo pi xʼama kgantaxtu uma tuku xwankgonit. Chuna la xmakxilhnikanit Juan, Satanás tlakg xʼama kalimini tlakg taʼakglhuwit latamanin: «Kgoxutanin wa nti lamakgo nkatuxawat, chu wa nti lama ktakgayawana, sampi wa akgskgawini, kalakgminitan, na lu[...] tlanka tasitsin nkgalhiy, xpalakata mpi katsiy mpi kaj tsinu kilhtamaku nkgalhiy» (Apoc. 12:12). Kkata 1914, akxni tsukulh xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni chu lakgatum katiyatni litasiyalh pi Cristo tsukulh mapakgsinan. Xtsukunita «xaʼawatiya kilhtamaku» xla uma kakilhtamaku (2 Tim. 3:1TNM).

30 Pero, kʼakgapun analh tapaxuwan: ¡Satanás chu xdemonios xliputum kilhtamaku katamakxtuka! Juan tsokgli: «Nkalipaxuwatit wix akgapun, chu xlipaks nti anta wilatit» (Apoc. 12:12). Xlakata kʼakgapun xmapanukanita tuku nitlan chu Jesús xmapakgsinamaja, xTamapakgsin Mesías tlan xkamakgtayalh xkachikin Dios kKatiyatni. ¿Tuku pulana tlawalh? Chuna la akxilhwi niku tsuku uma capítulo, Cristo «makatsinina xla talakkaxlan» pulana kamaskulunkilh xkachikin Dios. ¿Tuku kilhchanima uma?

Kilhtamaku akxni kaliʼakxilhka

31. 1) ¿Tuku wa Malaquías xlakata akxni xkamaskulunkika xtakanajlakan? 2) ¿La tsukulh kgantaxtu tuku xwankanit pi nala? (Na kaʼakxilhti nota.)

31 Malaquías xlichuwinanit pi akxni xkamaskulunkika lu tuwa xʼama wan: «¿Tiku natayani akxni namin, chu tiku natawila kxlakatin akxni xla natasiya? Xlakata nawan xtachuna lhkuyat xla chatum tiku mastalanki likan chu lejía xla tiku chakganankgo» (Mal. 3:2). ¡Xlikana kgantaxtukgolh umakgolh tachuwin! Lata 1914, xkachikin Dios tsukukgolh titaxtukgo laktuwa taʼakglhuwit. Akxni xtlawamaka xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni, lhuwa xLikgalhtawakgananin Biblia lu kaputsastalanika chu katamaknuka kpulachin. e

32. ¿Tukuya taʼakglhuwit kgalhikgolh xkachikin Dios akxni xtitaxtunita kata 1916?

32 Na analh taʼakglhuwit kxkachikin Dios. Kkata 1916, tala Russell nilh akxni kajku xkgalhi 64 kata, chu lhuwa tiku xtapakgsikgo kxkachikin Dios nialh katsikgolh tuku natlawakgo. Akxni nilh litasiyalh pi makgapitsi tlakg xlakaskinka xʼakxilhkgo chatum tala tiku tlan xlikatsi. Maski tala Russell ni wa pi xmaxkika kakni, lhuwa tiku lu xmaxkikgo kakni. Lhuwa lakpuwankgolh pi xlakata nilh nialh xʼamakgolh akgatekgskgo tuku xtakatsitilhama chu makgapitsi xmakgxtakgkgolh xkachikin Dios. Uma talakapastakni tlawalh pi makgapitsi apóstatas xwankgolh chu uma mapitsilh xkachikin Dios.

33. ¿La na kaliʼakxilhka xkachikin Dios akxni ni kgantaxtulh tuku xkgalhkgalhimakgolh?

33 Atanu tuku kaliʼakxilhka wa tuku xkgalhkgalhimakgolh chu ni kgantaxtulh. Maski revista Watch Tower liwana xlichuwinanit pi kata 1914 xʼama sputa «kilhtamaku nema lilhkawilikanit naciones», na wanikan xkilhtamaku tiku ni judíos, natalan nina liwana xʼakgatekgskgo tuku xʼama la ama kata (Luc. 21:24TNM). Xlakpuwankgo pi kata 1914, Cristo xʼama lin xlitatawilat, tiku xatalaksakni xlakata xtamapakgsinankgolh kʼakgapun, pero ni chuna lalh. Nachuna, revista Watch Tower lichuwinalh akxni ksputma kata 1917 pi kprimavera kata 1918 xʼama sputa tipuxum kata akxni xmakimaka tuku tamakgalanit. Pero ama kata ni sputli la xlichuwinamaka Dios wata tlakg talhuwilh akxni xtitaxtunita uma kata. Revista lichuwinalh pi uma kilhtamaku akxni makikan tuku makgalakanit ksputnita pero chuntiyaku ksakimaka tuku xʼakgataxtunit, lhuwa nitlan limakgkatsikgolh chu nialh skujnikgolh Jehová.

34. 1) ¿Tuku lu nitlan lalh nema na kaliʼakxilhka kkata 1918? 2) ¿Tuku xlakata tiku xpulalinkgo takanajla lakpuwankgolh pi xkachikin Dios nialhtu xʼamakgolh tlawakgo?

34 Tlakg tuwa tuku kaliʼakxilhka kkata 1918. Tala Joseph Rutherford, tiku tawi xlakgxokgo tala Charles Russell xlakata xpulalilh xkachikin Dios, chu akgalhtujun tiku xmakgtayakgo katamaknuka kpulachin. Maski nitu xtlawakgonit kawanika pi akglhuwa kata xʼamakgolh tawilakgo kpulachin federal anta Atlanta (Georgia, Estados Unidos). Uma kilhtamaku xtasiya pi taskujut xtachokgonit, chu lu lipaxuwakgolh tiku xpulalinkgo nixaxlikana takanajla. Lakpuwankgolh pi xLikgalhtawakgananin Biblia nialhtu xʼamakgolh tlawakgo xlakata «tiku xkapulalinkgo» xtanumakgolh kpulachin, niku pulalinkan taskujut kBrooklyn xtalakchuwanit chu nialh xmastakan talakaskin natalichuwinan Dios kNorteamérica chu kʼEuropa. Xlakpuwankgo pi xlakskujnin Dios xnikgonit (Apoc. 11:3, 7-10). ¡Lu nitlan tuku xlakpuwankgo!

¡Lakastakwanamparakgolh!

35. ¿Tuku xlakata Jesús mastalh talakaskin pi kstalaninanin xtitaxtukgolh talakgaputsit chu tuku tlawalh xlakata xkamakgtayalh?

35 Tiku ni xakxilhputunkgo tuku xaxlikana ni xkatsikgo pi Jesús xmastama talakaskin xtitaxtukgolh tuku tuwa xlakata Jehová xlitaxtuma la «tiku mastalanki chu maskulunki plata» (Mal. 3:3). Jehová chu Jesús liwana xkatsikgo pi tiku ni xmakgxtakgkgo tlan xʼamakgolh titaxtukgo uma tuku kaliʼakxilhka nema kalimaskulunkika, chu tlakg tlan kskujnanikgolh Mapakgsina. Akxni xtsukuma kata 1919, liwana tasiyalh pi xʼespíritu Dios xtlawanit tuku xtalatlawananin xlakpuwankgo pi ni nila xtatlawalh: ¡tiku ni xmakgxtakgkgo Dios lakastakwanamparakgolh! (Apoc. 11:11.) Liwana litasiyalh pi uma kilhtamaku, Cristo makgantaxtilh tuku xʼama litasiya pi wilaw kxaʼawatiya kilhtamaku: laksakli «skujni xalipaw chu xaskgalala». Umakgolh akgtum grupo tiku kalaksakkanit napulalinkgo xkachikin xlakata xkamaxkikgolh taway xla takanajla akxni kxkilhtamaku (Mat. 24:45-47TNM).

36. ¿Tuku litasiyalh pi xkachikin Dios xlakastakwanama kxtakanajlakan?

36 Tala Rutherford chu tiku xmakgtayakgo taxtukgolh kpulachin 26 xla marzo kata 1919. Chu septiembre xla uma kata lakkaxwilikgolh akgtum lanka tamakxtumit. Chu nachuna tsukukgolh lakkaxwilikgo xliʼakgtiy revista nema xʼama tamaʼakgpitsi. Xʼama wanikan The Golden Age (la uku ¡Despertad!) chu xʼamaka tamastakan revista Watch Tower. f Uma kata na taxtulh xapulana Bulletin, nema la uku wanikan Tuku natalikgalhtawakga, xlatamat chu xtaskujut kstalanina Cristo, nema putum kilhtamaku makgtayananit xlakata natalichuwinan Dios. Liwana katsiyaw pi lata kata 1919 asta la uku, natalichuwinan Dios akgatunu chiki tlakg xlakaskinka litaxtutilhalh.

37. ¿Tuku tlawakgolh makgapitsi latamanin tiku makgxtakgkgolh Dios akxni xtitaxtunita kata 1919?

37 Lichuwinankan Dios na litasiyalh tiku xaxlikana kstalaninanin Cristo, xlakata tiku lanka xkamakgkatsikan ni xtlawaputunkgolh uma taskujut nema ni xlakaskinka xʼakxilhkgo. Tiku ni tlawakgolh tuku xtalakgpalitilhama makgxtakgkgolh Dios. Akxni xtitaxtunita kata 1919, makgapitsi tiku xmakgxtakgkgonit Dios tiku chuntiya xsitsikgonit, nitlan tsukukgolh kalichuwinankgo chu asta katatayakgolh tiku xkaputsastalanikgo xlakskujnin Jehová.

38. ¿Tuku limasiya tuku tlawakgolh chu tuku tlajanankgolh kstalaninanin Cristo?

38 Maski kaputsastalanika, kstalaninanin Cristo tlakg talhuwikgolh chu stakli xtakanajlakan. Putum tuku tlawakgolh chu tuku tlajanankgolh, kinkalimasiyaniyan pi xTamapakgsin Dios mapakgsinamaja. Kaj xlakata xtamakgtay Dios chu xtasikulunalin, xtamakgtay xKgawasa chu xTamapakgsin Mesías, tlan makgpitsi latamanin tiku lakgalhinanin tlan tlajakgolh Satanás chu uma xalixkajni xkakilhtamaku (kalikgalhtawakga Isaías 54:17).

Tala Rutherford mastama akgtum lu tlan takgalhchuwin klanka tamakxtumit akxni aku xtaxtunit kpulachin

39, 40. 1) ¿Tuku nalichuwinan uma likgalhtawakga? 2) ¿La kinkamakgtayayan nalikgalhtawakgayaw uma libro?

39 Kʼatanu capítulos naʼakxilhaw tuku makgantaxtinit xTamapakgsin Dios unu kKatiyatni uma akgtum ciento kata lata akxni tawilalh kʼakgapun. Pulakatunu xla uma libro nalichuwinan pulaktum tuku tlawanit Tamapakgsin kKatiyatni. Akgatunu capítulos limin takgalhskinin xla repaso nema namakgtayayan naʼakxilhaw komo xlikana akxilha Tamapakgsin. Kxaʼawatiya capítulos, nalichuwinanaw tuku nala nialh makgas, akxni namin Tamapakgsin xlakata namasputu tiku nitlan likatsikgo chu akgtum paraíso natlawa kKatiyatni. ¿La nakinkamakgtayayan nalikgalhtawakgayaw uma libro?

40 Satanás lakaskin pi nialh liwana nakanajlaya kxTamapakgsin Dios. Pero, Jehová matliwakglhputun kintakanajlakan xlakata akxni tliwakga wi kintakanajlakan nakinkamakgtayayan chu nitu katilanilh (Efes. 6:16). Wa xlakata liwana kalikgalhtawakga uma libro. Miʼakstu kakgalhskinka: «¿Lu xlikana kakxilha xTamapakgsin Dios?». Akxni tlakg xlikana naʼakxilha chu tlakg tliwakga natawila mintakanajla, tlan naʼakxilha akxni putum latamanin natapakgsinikgo xTamapakgsin Dios. Chu wix anta natawilaya chu xliputum milatamat natataya Tamapakgsin.

a Komo tlakg katsiputuna xlakata Grew, Stetson, chu Storrs, kaʼakxilhti libro Los testigos de Jehová, proclamadores del Reino de Dios, páginas 45 chu 46.

b Chuna wanika revista nema la uku lilakgapasaw The Watchtower. Maski makglhuwa talakgpalinit chuna la titaxtunit kata, kʼuma libro namaklakaskinaw tukuwani Watch Tower akxni nalichuwinanaw nema makgasa taxtukgonit. Uma revista tsukuka matitaxtikan kxaʼespañol kkata 1917 chu xwanikan La Torre del Vigía y Heraldo de la Presencia de Cristo, chu kkata 1939 lilakgapaska La Atalaya.

c Asta xLikgalhtawakgananin Biblia akxilhkgolh pi xtalakaskin namakgxtakgkgo takanajla nema xtalalinkgo kakilhtamaku. Pero, akglhuwa kata xnatalan xkaliʼakxilhkgo tiku xkanajlakgo talakgmaxtut chu xwankgo pi xtamakamastanikgonit Dios maski ni xLikgalhtawakgananin Biblia xwankgonit.

d Pulaktum tuku tlawalh pi ni lu xtalichuwinalh tuku pulana xmakatsininamaka wa pi kaj xkalakgchan 144,000 ni xalhuwa xborregos Cristo. Naʼakxilhaw kcapítulo 5 pi akxni nina xchan kata 1935 xlakpuwankgo pi «lhuwa latamanin» nema talichuwinan kʼApocalipsis 7:9, 10, na xmakgtanukgo lhuwa tiku xmakgtapakgsikgo ktakanajla tiku kaj wankgo pi kstalaninanin Cristo. Xlakpuwankgo pi xʼamakgolh litaxtukgo xlipulaktiy tiku na xʼamakgolh tawilakgo kʼakgapun, xlakata xaʼawatiya kilhtamaku tatayakgolh Cristo.

e Septiembre xla kata 1920, revista The Golden Age (la uku ¡Despertad!) akgtum artículo lichuwinalh xlakata la kaputsastalanika, chu milh kilhtamaku asta lu nitlan tuku katlawanika, kʼAlemania, kʼCanadá, kʼEstados Unidos chu kʼInglaterra akxni xlama xaPulana Guerra xLikalanka Katiyatni. Pero akxni nina xchan umakgolh kata ni lu xkaputsastalanikan.

f Akglhuwa kata Watch Tower xtlawakan xlakata nalitatliwakglhkgo ni xalhuwa borregos.